HR, 27-02-2004, nr. C02/292HR

In cassatie kan worden uitgegaan van de navolgende feiten.1.

[Betrokkene 1] is vanaf 20 september 1954 tot 7 februari 2000 voor onbepaalde tijd in dienst geweest van (de rechtsvoorgangster van) Meplax.

[Betrokkene 1] is op 7 februari 2000 overleden. [Verweerster] is de weduwe en erfgename van [betrokkene 1].

Bij brief van 30 juni 1983 doet de rechtsvoorgangster van Meplax, Meplax Handelsmaatschappij B.V. (hierna ook: Meplax H), [betrokkene 1] een aanvullende pensioentoezegging. De brief vermeldt in dit verband onder meer de volgende passage:

Op 14 december 2000 heeft [verweerster] Meplax op verkorte termijn gedagvaard voor de Kantonrechter te Tilburg en onder meer veroordeling van Meplax gevorderd:

Aan deze vordering heeft [verweerster] ten grondslag gelegd dat jegens haar ten onrechte geen uitvoering is gegeven aan de onder 1.4 genoemde pensioentoezegging (hierna ook: de pensioentoezegging 1983)(inl. dagv. onder 1-5).

De pensioentoezegging 1983 is onderdeel uit gaan maken van de arbeidsvoorwaarden van [betrokkene 1]. Wijziging en/of vervallen van de pensioentoezegging 1983 kon niet zonder zijn instemming plaatsvinden. [Betrokkene 1] heeft nimmer ingestemd met een wijziging en/of vervallen van de pensioentoezegging 1983 (inl. dagv. onder 8, cvr onder 10).

Ondertekening van een nieuwe arbeidsovereenkomst door [betrokkene 1] in 1992, waarin de pensioentoezegging 1983 niet was opgenomen, impliceert niet dat hij daardoor heeft ingestemd met de vervanging van de pensioentoezegging 1983 door de in artikel 10 van de arbeidsovereenkomst opgenomen pensioenvoorziening. In de arbeidsovereenkomst was niet uitdrukkelijk vermeld dat de in artikel 10 opgenomen pensioenvoorziening in de plaats kwam van de pensioentoezegging 1983. [Betrokkene 1] mocht er dan ook gerechtvaardigd op vertrouwen dat de pensioentoezegging 1983 bleef bestaan naast de in artikel 10 van de arbeidsovereenkomst opgenomen pensioenvoorziening (inl. dagv. onder 9, cvr onder 11, 12 en 15).

Het Aegon-pensioen bedraagt maandelijks f 67,66 bruto; dat van BPF f 306,53. Deze pensioenen staan in geen verhouding tot hetgeen [verweerster] zou hebben ontvangen krachtens de onder 1.4 genoemde pensioentoezegging (dagv onder 10).

Dat de nieuwe regeling voor [verweerster] nadeliger uitpakt, wordt door Meplax erkend; dat was nu eenmaal inherent aan het invoeren van de nieuwe regeling (cvd onder 6).

Meplax voert aan dat de pensioentoezegging 1983 is gedaan omdat de BPF-voorziening in de jaren tachtig als maatschappelijk ontoereikend werd beschouwd (cva blz. 2 onder c-e).

De pensioentoezegging 1983 achtte Meplax ontoereikend. Zij is in juli 1990 vervangen door een ander -"extreem veel duurder"- pakket aan pensioenvoorzieningen (hierna: de Aegon-pensioenvoorziening). De pensioentoezegging 1983 is per 1 november 1990 (de vroegst mogelijke datum) opgezegd (cva blz. 2 en 3 onder f-j, cvd onder 3-6 en 8). [Betrokkene 1] heeft niet gerechtvaardigd kunnen vertrouwen op het blijven voortbestaan van de pensioentoezegging 1983 (cvd onder 17).

Op 2 maart 1992 hebben [betrokkene 1] en Meplax een nieuw arbeidscontract ondertekend. De pensioentoezegging 1983 stond niet in dat contract genoemd en behoorde sindsdien niet meer tot de rechten die hij aan de arbeidsverhouding kon ontlenen (cva blz. 4 onder l en blz 6/7, cvd onder 10 en 12). [Betrokkene 1] heeft geen aanspraak gemaakt op de continuering van de pensioentoezegging 1983 (cva blz. 5 onder o, cvd onder 9, 10, 12 en 15). [Betrokkene 1] mocht er niet stilzwijgend op vertrouwen dat met de nieuwe pensioenregeling de pensioentoezegging 1983 in stand zou worden gehouden; het had op zijn weg gelegen zich hiervan te vergewissen (cva blz. 6).

[Verweerster] betwist dat de Aegon-pensioenvoorziening of een andere pensioenvoorziening in de plaats is gekomen van de pensioentoezegging 1983 (cvr onder 4 en 9). Dit is nimmer aan [betrokkene 1] kenbaar gemaakt (cvr onder 4). Bovendien zijn de pensioenverzekeringen zeer verschillend van karakter (cvr onder 5) en in het geheel niet gelijkwaardig (cvr onder 6).

[Verweerster] was er niet van op de hoogte dat Meplax de pensioentoezegging 1983 had opgezegd (cvr onder 7). Dit wordt door Meplax ontkend (cvd onder 7).

Meplax is opgericht in 1986. De onderneming die Meplax thans "runt", zou in 1986 aan haar zijn overgedragen "op grond van contractuele betrekkingen". Wie de overdrager was, wordt niet vermeld (cvd onder 21 en 22). Na de overname in 1986 is door Meplax aan [betrokkene 1] op geen enkele wijze kenbaar gemaakt dat de pensioentoezegging 1983 door haar gestand zou worden gedaan (cvd onder 30).

Het feit dat Meplax nog tot 1989 de verzekeringspolis van de pensioentoezegging 1983 heeft laten doorlopen (omdat zij in een verkeerde veronderstelling leefde) brengt niet mee dat Meplax de pensioentoezegging 1983 gestand heeft gedaan.

Volgens [verweerster] kan uit alle omstandigheden van het onderhavige geval worden afgeleid dat Meplax de pensioentoezegging 1983 heeft overgenomen (nadere conclusie 10-13). Zo heeft Meplax de verzekeringspolis tot 1990 laten doorlopen en al die tijd de verschuldigde premies voldaan. Deze handelwijze heeft bij [verweerster] de indruk gewekt dat Meplax de pensioentoezegging 1983 heeft overgenomen (nadere conclusie onder 10). Daarnaast heeft in 1988 een uitkering van een pensioentoezegging 1983 plaatsgevonden aan de weduwe van een directeur van Meplax (nadere conclusie onder 11).

Bij vonnis van 9 augustus 2001 heeft de Kantonrechter Meplax veroordeeld om f 6.250,- te betalen aan [verweerster] alsmede wettelijke rente over f 96.000,- en om f 90.000,- te storten onder een door [verweerster] aan te wijzen verzekeraar ter financiering van een koopsompolis.

De Kantonrechter heeft hiertoe overwogen dat de pensioentoezegging 1983 een pensioentoezegging is in de zin van artikel 1 lid 1a van de PSW, welke ingevolge artikel 7:664 lid 1 BW niet over is gegaan op Meplax. Meplax heeft echter zelf de pensioentoezegging 1983 "overgenomen en op zich genomen", hetgeen blijkt uit het feit dat Meplax vanaf 1986 de premie is gaan betalen en gedurende enkele jaren is blijven betalen. Meplax achtte zich blijkbaar aan de pensioentoezegging 1983 gebonden (blz. 3).

Aangezien de pensioentoezegging 1983 niet is gewijzigd, hoewel dat in 1990 en/of 1992 tot de mogelijkheden behoorde, moet de conclusie zijn dat Meplax daaraan gebonden is. Niet kan worden gezegd dat [betrokkene 1] redelijkerwijs had moeten begrijpen dat met de invoering van een nieuwe pensioenregeling in 1990 de regeling van 1983 kwam te vervallen (blz. 4).

Meplax is tegen het vonnis in beroep gekomen onder aanvoering van een hoofdgrief, vier sub-grieven, een aanvullende en subsidiaire grief. Naar de kern genomen verwijt zij de Kantonrechter te hebben overwogen dat Meplax de pensioentoezegging 1983 heeft overgenomen (mvg onder 15).

Met de overweging dat uit het "blootfeitelijk doorbetalen van de verzekeringspremie" zou volgen dat Meplax de pensioentoezegging 1983 heeft overgenomen, miskent de Kantonrechter de bedoeling van de wetgever, wiens uitgangspunt was dat pensioenverplichtingen juist niet overgaan (mvg onder 19 en 20). Binding van de nieuwe werkgever ontstaat eerst door een (expliciete) pensioentoezegging zijnerzijds (mvg onder 19).

De polis van de pensioentoezegging 1983 is niet gewijzigd. De rechtsvoorganger van Meplax is steeds ongewijzigd verzekeringnemer en begunstigde gebleven. Aan de uitkering uit de pensioentoezegging 1983 in 1988 aan de weduwe van een directeur van Meplax is nimmer ruchtbaarheid gegeven, zodat [betrokkene 1] en zijn vrouw daarvan ook niet op de hoogte zijn geweest. Meplax heeft ten opzichte van hen niet de indruk gewekt dat Meplax de pensioentoezegging 1983 heeft overgenomen (mvg onder 24).

Van de doorbetaling van de verzekeringspremie door Meplax is geen mededeling gedaan aan [verweerster]. Hieruit kan geen pensioentoezegging worden afgeleid. Er zijn geen andere aspecten op grond waarvan een pensioentoezegging kan worden afgeleid (mvg onder 24 en 25).

De Kantonrechter neemt ten onrechte aan dat [verweerster] met de opzegging van de pensioentoezegging 1983 onbekend is gebleven. Dat is "niet met zekerheid het geval" (mvg onder 34).

[Verweerster] heeft er nog op gewezen dat Meplax in 1990 eenzijdig en zonder overleg de toegezegde en afgesloten pensioenverzekering 1983 heeft beëindigd (mva onder 2 en 12).

Door de pensioentoezegging 1983 voort te zetten is het de plicht van Meplax haar ook uit te voeren. Dat Meplax de pensioentoezegging 1983 zag als een eigen verplichting blijkt ook uit het feit dat zij in 1988 is overgegaan tot uitkering aan de weduwe van de directeur van Meplax (mva onder 8). [verweerster] was hiermee bekend en ging ervan uit dat de pensioentoezegging 1983 nog liep (mva onder 9); hij mocht hier ook op vertrouwen (mva onder 10).

Meplax was niet gerechtigd de pensioentoezegging 1983 te beëindigen gezien artikel 2 lid 4 onder 7 PSW. Een beëindiging van een pensioentoezegging dient onverwijld schriftelijk aan de werknemers te worden medegedeeld (mva onder 2 en 11).

In haar vonnis van 16 juli 2002 bekrachtigt de Rechtbank het vonnis van de Kantonrechter voor zover het betreft het gedeelte van het dictum dat in cassatie nog van belang is. De Rechtbank is van oordeel dat [verweerster] jegens Meplax aanspraak kan maken op [nakoming van] de pensioentoezegging 1983 (rov. 3.11).

De Rechtbank heeft hiertoe overwogen dat geen grief is gericht tegen het oordeel van de Kantonrechter dat de pensioentoezegging 1983 in 1986 niet van rechtswege is overgegaan op Meplax, gezien artikel 1639cc lid 1 BW (oud).

Uit het feit dat Meplax de voor de pensioentoezegging 1983 verschuldigde premies ook na haar oprichting is blijven voldoen tot het moment waarop een andere, "volgens haar verbeterde", voorziening werd getroffen, alsmede uit het feit dat in 1988 door Meplax op grond van de pensioentoezegging 1983 betalingen zijn gedaan aan de weduwe van een directeur, volgt dat Meplax wordt geacht de pensioenvoorziening uit 1983 te hebben overgenomen (rov. 3.9).

Aan dit oordeel doet niet af dat de polis betreffende de pensioentoezegging 1983 nimmer op naam van Meplax zou zijn gezet, noch ook dat geen ruchtbaarheid is gegeven aan de in 1988 verrichte betaling. Anders dan Meplax betoogt, is voor een dergelijke overname geen expliciete toezegging nodig (rov. 3.9).

Noch bij de totstandkoming van de pensioenvoorzieningen in 1990 en in 1992, noch bij ondertekening van de nieuwe arbeidsovereenkomst in 1992 is door Meplax aan [betrokkene 1] medegedeeld dat de pensioentoezegging 1983 is komen te vervallen. Het feit dat een nieuwe (aanvullende) pensioenvoorziening tot stand wordt gebracht, betekent niet reeds dat de bestaande pensioenvoorzieningen vervallen. Gezien het ingrijpend gevolg van het niet langer gestand doen van de substantiële pensioentoezegging 1983, dient het vervallen van (aanspraken uit hoofde van) de pensioentoezegging 1983 tenminste op enigerlei wijze voor [betrokkene 1] kenbaar te zijn geweest, bijvoorbeeld door het doen door Meplax van mededelingen daaromtrent of het treffen door Meplax van een financiële regeling omtrent de "oude" pensioenvoorziening in het kader van de "nieuwe" pensioenvoorziening waaruit het vervallen van de "oude" voorziening redelijkerwijs kan worden afgeleid. Van bedoelde mededeling of regeling is echter geen sprake geweest (rov. 3.10).

Het opzeggen van de pensioenvoorziening tegen 1 november 1990 brengt niet met zich dat deze jegens [betrokkene 1] is komen te vervallen. De opzegging heeft jegens de verzekeraar plaatsgevonden, terwijl gesteld noch gebleken is dat daarvan ook aan [betrokkene 1] mededeling is gedaan. Deze opzegging mist belang jegens [verweerster] (rov. 3.11).

Meplax heeft tijdig beroep in cassatie ingesteld. Partijen hebben hun stellingen schriftelijk doen toelichten; vervolgens heeft Meplax nog gerepliceerd.

Het begint in de mode te raken in cassatiedagvaardingen op te nemen dat de Hoge Raad de vordering bij verstek kan toewijzen als de verweerder niet verschijnt. Ook in casu is dat het geval. Veelal gaat het om een passage die door de exploiterende deurwaarder lijkt te zijn toegevoegd; in dit geval wijst niets op zodanige overijverigheid van de deurwaarder. Deze gang van zaken is betreurenswaardig. Deze aanzegging mist immers een juridische grond. Ik zou niet willen uitsluiten dat de aanzegging onrechtmatig is jegens een partij die kan aantonen daardoor nodeloze advocatenkosten te hebben gemaakt.

Zoals hierboven reeds bleek, heeft Meplax een rookgordijn opgetrokken met betrekking tot de vraag van wie zij de onderneming in 1986 zou hebben overgenomen. Alles wijst er op dat, zo van zo'n overname al sprake was, het moet zijn gegaan om een transactie binnen hetzelfde concern.4.

Bij cve is een brief aan [betrokkene 1] uit 1983 overgelegd. In het briefhoofd staat: Meubelplaat- en Triplex Import-Export. Rondom een logo (een deel van een wereldbol) Meplax Handelmaatschappij BV, met telex- en telegramadres respectievelijk Mepla NL en Meplax Gilze. Evenals Meplax was deze BV gevestigd aan de Burg. Krollaan 17 te Gilze.

Uit ambtshalve ingewonnen informatie bij het Handelsregister blijkt dat Meplax Handel Maatschappij BV in 1986 haar naam heeft gewijzigd in Meplax Holding BV. Toen is een dochteronderneming opgericht die aanvankelijk was genaamd Meplax Handelmaatschappij BV en die na naamswijziging in 1990 Meplax BV heet. Ik stip dit slechts ten overvloede aan. Uit deze informatie blijkt dat de uit de onder 3.2.1 vermelde feiten getrokken conclusie juist is. Voor zover hierna de concern-verhoudingen aan de orde komen, wordt uitsluitend teruggegrepen op de informatie die uit de stukken blijkt, zoals onder 3.2.1 vermeld.

Meplax heeft het kennelijk niet nodig gevonden het personeel over het geschuif met BV's te informeren; ook in deze procedure heeft zij daarover niets concreets gesteld. Het is dan ook te begrijpen dat [verweerster] de vordering heeft gericht tegen Meplax. Reeds hierom spreekt het betoog van Meplax niet aan.

Ik teken hierbij nog aan dat de verweren over dwaling in de juridische of feitelijke situatie waarvoor Meplax aandacht heeft gevraagd daarom niet ernstig gemeend kunnen zijn.

Volgens de eigen stellingen van Meplax heeft zij de door de vorige werkgever (die onmiskenbaar tot hetzelfde concern behoorde) gesloten pensioenverzekering beëindigd. Reeds de omstandigheid dat zij en, naar valt aan te nemen, de verzekeraar5. er voetstoots van zijn uitgegaan dat Meplax daartoe de bevoegdheid had, laat geen andere conclusie toe dan dat Meplax de uit die verzekering of in elk geval de uit de daaraan ten gronslag liggende toezegging voortvloeiende verplichtingen had overgenomen.

Hierbij valt te bedenken dat de opgezegde verzekering en de toezegging onlosmakelijk met elkaar verbonden waren; zie onder 1.5. Eenmaal aangenomen dat Meplax waar het de pensioenverzekering uit 1983 betreft de contractuele positie van de vorige werkgever van [betrokkene 1] heeft overgenomen, zal hetzelfde moeten worden aangenomen voor de pensioentoezegging 1983.

In elk geval heeft Meplax niets aangevoerd wat, indien feitelijk juist, de conclusie zou kunnen dragen dat op dit punt onderscheid zou moeten worden gemaakt tussen de onder 3.4.2 genoemde verzekering en de toezegging.

Door [verweerster] is gesteld en door Meplax is (in feite) erkend6. dat [verweerster] door deze opzegging in de positie is komen te verkeren dat zij, zelfs wanneer rekening wordt gehouden met de pensioenvoorzieningen die Meplax later heeft getroffen, minder ontvangt dan het geval zou zijn geweest wanneer zij uitsluitend aanspraak zou hebben op het onder 1.4 genoemde pensioen. Een pensioen dat, naar Meplax heeft benadrukt7., reeds naar toenmalige inzichten te laag was en dat zij daarom sedertdien wezenlijk heeft willen verbeteren; zie rov. 3.9.

Nu de onder 1.4 genoemde pensioenverplichtingen, op de onder 3.4 genoemde grond, op Meplax zijn komen te rusten, is nog van belang dat Meplax niets heeft gesteld wat de conclusie zou kunnen rechtvaardigen dat zij onder de sub 3.5.1 genoemde omstandigheden tot opzegging bevoegd was.

Het ligt voor de hand en strookt ook met het geldend recht dat de overgang van een onderneming er niet toe mag leiden dat pensioenaanspraken van werknemers illusoir worden. Dat vloeit ook voort uit artikel 3 lid 3 Richtlijn 77/187 en de MvT bij de implementatiewet.8.

De handelwijze van Meplax heeft bewerkstelligd dat de pen-sioenaanspraken van de werknemers (in elk geval van [verweerster]) zijn verkort. Bij die stand van zaken kan zij daarvoor worden aangesproken.

De uitkomst van het bestreden vonnis is daarmee juist. De klachten missen daarom belang. Na een eventuele verwijzing kan het Hof tot geen ander oordeel komen dan waartoe de Rechtbank is geraakt.

Onder 3 gaf ik al aan dat Meplax belang mist bij haar klachten. Ik ga er ten overvloede kort op in.

De Rechtbank heeft haar oordeel op de navolgende gronden doen steunen:

Het onder 4.2 sub c weergegeven oordeel wordt als zodanig niet bestreden. Onbegrijpelijk is het allerminst. Noch op zich, noch ook in samenhang met de onder 3.2.1 genoemde brief waarin is te lezen "hoe de verhoudingen in onze onderneming liggen n.l. die van een grote vriendenkring". Daarin past, naar de Rechtbank ongetwijfeld heeft gemeend, niet dat jegens directeuren wél eerdere pensioentoezeggingen gestand worden gedaan, terwijl deze ten aanzien van andere werknemers ongedaan worden gemaakt zonder dezulken dat zelfs maar mee te delen of voor hen een regeling ter zake te treffen. Ik roep hierbij nog in herinnering dat Meplax onmiskenbaar tot hetzelfde concern behoort als de BV van wie deze brief afkomstig was zodat mag worden aangenomen dat zij dezelfde verhoudingen nastreeft.

Het middel en de s.t. gaan er terecht vanuit dat mogelijk is dat Meplax de pensioentoezegging heeft overgenomen.

Het middel berust kennelijk op de veronderstelling dat de Rechtbank enkel en alleen ("het enkele feit") uit de doorbetaling van de premie zou hebben afgeleid dat Meplax de verplichtingen van de voormalige werkgever zou hebben overgenomen.

Deze klacht mist feitelijke grondslag; zie onder 4.2.

Opmerking verdient nog dat het exposé over het mogelijke misverstand m.i. niet ernstig kan zijn gemeend; zie onder 3.3.2.

Bij het restant van de klacht zij voorop gesteld dat door Meplax niet is gesteld of anderszins is gebleken dat [betrokkene 1] op de hoogte was met het geschuif binnen het concern met vennootschappen. Reeds daarom mist de discussie over de vraag of hij wist dat Meplax premies bleef betalen ieder belang.

De vraag of [betrokkene 1] al dan niet wist van de doorbetalingen, doet verder niet ter zake omdat hij:

Meplax hamert er verder nog op dat aan de betaling aan de directeursweduwe geen ruchtbaarheid is gegeven. De Rechtbank zou te lichtvoetig over dat verweer zijn heengelopen.

Kennelijk heeft de Rechtbank dat verweer onvoldoende onderbouwd geacht. Dat is niet onbegrijpelijk omdat 1) uit de stellingen van [verweerster] onloochenbaar volgt dat [betrokkene 1] er van wist en 2) in het licht van de verhoudingen binnen Meplax zoals zij deze zelf beschrijft9., nadere toelichting (en dus een nadere stellingname) behoefde dat zij dit relevante gegeven voor de andere werknemers verborgen zou hebben gehouden.

De rode draad in deze zaak is en blijft intussen dat Meplax de zaken op hun kop zet. Zij heeft gemeend een gunstige pensioenverzekering, aangegaan door de vorige werkgever, te moeten opzeggen. Zij moet hebben gemeend daartoe gerechtigd te zijn. Daarmee valt het doek over al haar verweren.

Aan het slot van haar s.t. maakt Meplax melding van het gerucht dat de Hoge Raad "bij de beslechting van zaken (...) mede let op de billijkheid van het in de aangevallen uitspraak bereikte resultaat" (onder 15). Geruchten vervullen een niet onbelangrijke rol in het maatschappelijk leven; men moet deze soms maar laten bestaan. Hier is voldoende te vermelden dat het een prettige bijkomstigheid is als een juiste uitspraak ook tot een billijke uitkomst leidt.

CONCLUSIE

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,

A-G