HR, 29-01-2010, nr. 08/05283

Rechtbank noch hof heeft in deze procedure feiten vastgesteld. Niettemin kan op grond van de gedingstukken van de volgende feiten worden uitgegaan.

Bij inleidend verzoekschrift van 10 januari 20071. heeft de moeder de kinderrechter te Rotterdam verzocht (zakelijk weergegeven) de aanwijzing in te trekken en een ruimere omgangsregeling vast te stellen (art. 1:263a lid 2 jo 1:260 lid 3 jo 1:259 BW). Bij aanvullend verzoekschrift2. heeft de moeder de kinderrechter tevens verzocht de Raad voor de Kinderbescherming op te dragen onderzoek te doen naar de mogelijkheden van een plaatsing van [de zoon] in het netwerk van de moeder.

De WSS heeft gemotiveerd verweer gevoerd en zich op het standpunt gesteld de frequentie van de bezoekregeling te willen handhaven, omdat het om een perspectiefbiedende plaatsing gaat en [de zoon] behoefte heeft aan stabiliteit.

Nadat op 19 februari 2007 een tussenbeschikking was gegeven, heeft de kinderrechter bij eindbeschikking van 8 mei 2007 het verzoek tot uitbreiding van de bezoekregeling en tot het verrichten van een onderzoek naar een netwerkplaatsing afgewezen.

De moeder is van deze (eind)beschikking in hoger beroep gekomen bij het gerechtshof 's‑Gravenhage.3. Zij heeft het hof verzocht de bestreden beschikking te vernietigen en, opnieuw beschikkende, primair te bepalen dat de omgangsregeling zal worden uitgebreid in die zin dat geleidelijk wordt gewerkt naar een regeling waarbij [de zoon] gedurende eenmaal per 14 dagen een dag dan wel een weekeinde bij grootmoeder moederszijde zal verblijven althans een zodanige omgangsregeling vast te stellen als het hof in goede justitie meent te behoren, en subsidiair te gelasten dat de in het beroepschrift genoemde prof. dr. R.A.R. Bullens een onderzoek zal verrichten naar de mogelijkheden tot uitbreiding van de contactmomenten tussen [de zoon] en zijn ouders en de wijze waarop dergelijke contacten moeten plaatsvinden.

Bij tussenbeschikking van 19 december 2007 heeft het hof de WSS verzocht door een onafhankelijke instantie een onderzoek te doen instellen naar de mogelijkheden tot en, zo die er zijn, de omvang van een verantwoord contact tussen de ouders en [de zoon]. Op 19 juni 2008 heeft het Ambulatorium Ottho Gerhard Heldring (hierna: het Ambulatorium) een rapport uitgebracht naar aanleiding van verricht psychodiagnostisch onderzoek.

Ter terechtzitting in hoger beroep op 3 september 20084. heeft de moeder haar beroep aangevuld in die zin dat zij verzoekt de behandeling van de zaak een half jaar pro forma aan te houden, zodat de WSS kan rapporteren over het verloop van een uitgebreide bezoekregeling.

Bij eindbeschikking van 1 oktober 2008 heeft het hof de bestreden beschikking voor zover aan het oordeel van het hof onderworpen bekrachtigd, met afwijzing van hetgeen meer of anders is verzocht.

De moeder heeft tegen deze eindbeschikking tijdig5. beroep in cassatie ingesteld. De WSS heeft geen verweerschrift ingediend.

Art. 1:263a lid 1 BW bepaalt dat, voor zover noodzakelijk met het oog op het doel van de uithuisplaatsing van een minderjarige als bedoeld in art. 1:261 BW, de stichting als bedoeld in art. 1, onder f, van de Wet op de jeugdzorg (hierna: Bureau Jeugdzorg) voor de duur van de uithuisplaatsing de contacten tussen de met het gezag belaste ouder en het kind kan beperken. Art. 1:263a lid 2 BW bepaalt dat de beslissing van Bureau Jeugdzorg geldt als een aanwijzing; art. 1:259 BW (vervallenverklaring van een aanwijzing) en art. 1:260 BW (intrekking van een aanwijzing wegens gewijzigde omstandigheden) zijn van overeenkomstige toepassing, met dien verstande dat de kinderrechter zich desgewenst niet hoeft te beperken tot een toe- of afwijzing van het verzoek maar een zodanige regeling kan vaststellen als hem in het belang van het kind wenselijk voorkomt.6.

De aanwijzing van de WSS namens Bureau Jeugdzorg d.d. 16 augustus 20067. is gegeven gedurende de (verlengde) termijn van uithuisplaatsing van 4 juli 2006 tot 21 juni 2007. Op grond van vaste rechtspraak zou een cassatieberoep betreffende de machtiging tot uithuisplaatsing, nu de termijn daarvan reeds verstreken is, bij gebrek aan belang tot niet-ontvankelijkverklaring leiden.8. Dit zou tot de vraag kunnen leiden of het cassatieberoep betreffende de gedurende die termijn gegeven aanwijzing eenzelfde lot beschoren is. De aanwijzing wordt immers gegeven ‘voor de duur van de uithuisplaatsing’ (art. 1:263a lid 1 BW). Aan te nemen valt evenwel — de parlementaire geschiedenis geeft hierover geen uitsluitsel9. — dat deze toevoeging aldus moet worden verstaan dat een doorlopende aanwijzing als de onderhavige eerst haar werking verliest indien de uithuisplaatsing (al dan niet na verlenging) wordt beëindigd en dat zij derhalve niet telkenmale met de machtiging tot uithuisplaatsing behoeft te worden verlengd. In casu is de machtiging uithuisplaatsing in ieder geval verlengd tot 21 juli 2008. Uit de gedingstukken valt niet met zekerheid af te leiden dat daarna geen verlenging van de machtiging tot uithuisplaatsing heeft plaatsgevonden.10. In zoverre kan niet worden vastgesteld dat een rechtens te respecteren belang bij het onderhavige cassatieberoep ontbreekt.

Wel valt uit het dossier af te leiden dat de bestreden aanwijzing d.d. 16 augustus 2006 (met vermelding van bezoekdata t/m januari 2007 en de mededeling dat de grootouders om de andere keer mee mogen) inmiddels is gevolgd door ten minste één volgende aanwijzing d.d. 26 maart 2007 betreffende dezelfde periode van uithuisplaatsing11., waarin bezoekdata staan vermeld van april 2007 t/m 7 juni 2007 en is aangegeven dat de grootouders een keer per drie maanden mee mogen. Dit werpt de vraag op of de aanwijzing d.d. 16 augustus 2006 haar gelding heeft verloren per 26 maart 2007, zodat de moeder om die reden niet-ontvankelijk moet worden verklaard in haar cassatieberoep. Voor een negatieve beantwoording van die vraag pleit echter dat de kern van de aanwijzing, te weten de bezoekregeling voor de ouders van een keer per vier weken gedurende een uur, in de aanwijzing van 26 maart 2007 ongewijzigd is gehandhaafd en dat uit het dossier niet blijkt dat daarin sedertdien verandering is gekomen.12. Te verdedigen valt dat de oorspronkelijke aanwijzing in zoverre onverminderd van kracht is gebleven en dat de achtereenvolgende mededelingen betreffende bezoekdata en de aanwezigheid van grootouders, al maken zij deel uit van een als zodanig aangeduide aanwijzing, slechts praktische uitwerkingen vormen. Ik ga daarom, met enige aarzeling, uit van ontvankelijkheid van de moeder in haar beroep.

Het cassatiemiddel bestaat — als ik goed zie — uit drie klachten, die (kennelijk) zijn gericht tegen de rechtsoverwegingen 2 en 5.13.

Het hof heeft in rov. 2 het volgende overwogen:

Na vervolgens het standpunt van de moeder (rov. 3) en het standpunt van de WSS (rov. 4) te hebben weergegeven, oordeelde het hof met betrekking tot de bezoekregeling als volgt (rov. 5):

De eerste klacht14. luidt dat het hof in strijd met de goede procesorde argumenten heeft ontleend aan het rapport van 19 juni 2008. Betoogd wordt dat — ‘zoals in cassatie kan worden vastgesteld’ — het rapport niet aan de daaraan te stellen eisen voldoet. Daartoe wordt gewezen (samengevat) op het volgende:

Het hof had deze tekortkomingen van het rapport moeten onderkennen en had, indien geen ander rapport ter tafel zou worden gebracht, moeten vaststellen dat de WSS haar standpunt niet aannemelijk had gemaakt, weshalve de verzoeken van de moeder konden worden toegewezen. Door het rapport in zijn besluitvorming te hanteren, is 's hofs oordeel op ondeugdelijke wijze gemotiveerd en kan het om die reden niet in stand blijven, aldus nog steeds de eerste klacht.

Naar mijn mening faalt de klacht. Daartoe kan worden opgemerkt dat de door de klacht geformuleerde ‘tekortkomingen’ die aan het rapport kleven, thans voor het eerst worden aangevoerd. Ten tijde van de (tweede) behandeling van de zaak in hoger beroep op 3 september 2008 is het rapport uitvoerig besproken. De moeder heeft ter terechtzitting weliswaar verklaard het niet eens te zijn met de uitkomsten van het psychodiagnostische onderzoek en heeft in dat verband gesteld dat een groot deel van de onderzoeksvragen geen betrekking heeft op de door het hof geformuleerde onderzoeksvraag — die volgens de moeder betrekking heeft op de contactvaardigheden van de ouders — , maar de moeder heeft ter zitting niet aangevoerd dat het rapport niet ‘aan de daaraan te stellen eisen’ voldoet op de in het middel genoemde punten. Integendeel, volgens de moeder bood het rapport (wél) ruimte voor een uitbreiding van de bezoekregeling.15. Het gaat niet aan om, nu het hof het rapport anders heeft gewaardeerd dan de moeder ter zitting heeft bepleit, in cassatie nieuwe (andere) bezwaren tegen het rapport aan te voeren. De waardering van processtukken, zoals het rapport, behoort nu eenmaal tot het domein van de feitenrechter en kan in cassatie niet op juistheid worden getoetst. 's Hofs oordeel is m.i. niet onbegrijpelijk gemotiveerd.

Met de tweede klacht16. wordt geklaagd dat in elk geval niet is gebleken dat het, zoals art. 1:263a BW vergt, met het oog op het doel van de uithuisplaatsing noodzakelijk is dat de contacten tussen moeder en kind beperkt worden tot één uur per 672 uur (vier weken minus een uur). Het hof heeft dit noodzakelijkheidsaspect ten onrechte niet in aanmerking genomen in zijn overwegingen en heeft aldus ofwel art. 1:263a BW geschonden ofwel zijn beschikking niet naar behoren gemotiveerd.

De klacht faalt. De uithuisplaatsing is noodzakelijk in het belang van de verzorging en opvoeding van het kind (art. 1:261 lid 1 BW). In haar ter uitvoering daarvan gegeven aanwijzing van 16 augustus 2006 heeft de WSS namens Bureau Jeugdzorg aangegeven dat er geen voornemen is [de zoon] terug te plaatsen en dat hij moet hechten in het pleeggezin. Het hof heeft vastgesteld dat de WSS zich op het standpunt stelt dat [de zoon], nu hij in een perspectiefbiedend pleeggezin woont, gewend moet raken aan zijn nieuwe opvoeders in de nieuwe situatie en dat de frequentie van de omgangsregeling niet kan worden verhoogd omdat dit de rust en regelmaat in het leven van [de zoon] zou ondermijnen.17. Het hof heeft vervolgens overwogen dat op grond van de overgelegde stukken en het verhandelde ter zitting niet zonder meer is komen vast te staan dat uit de omstandigheid dat [de zoon] in een perspectiefbiedend gezin verblijft en behoefte heeft aan stabiliteit, noodzakelijkerwijs volgt dat er slechts contact kan plaatsvinden van één uur in de vier weken. Het heeft daarom WSS verzocht een onafhankelijk onderzoek te doen instellen naar de mogelijkheden en de eventuele omvang van een ‘verantwoord contact’ tussen de ouders en [de zoon].18. In de bestreden eindbeschikking haalt het hof de bevinding van het onderzoeksrapport van het Ambulatorium aan dat het in het belang is van [de zoon] om de hechtingsontwikkeling verder te bevorderen en een opvoedingssituatie te bieden met rust en regelmaat, terwijl een uitbreiding van de omgangsregeling voor hem onrust en verwarring zou brengen (rov. 2). Ten slotte oordeelt het hof dat de uit het rapport gebleken beperkte belastbaarheid van [de zoon] noopt tot handhaving van de bestaande bezoekregeling (rov. 5). Het voorgaande laat geen andere conclusie toe dan dat het hof de door het middel bedoelde maatstaf heeft toegepast. 's Hofs oordeel geeft dan ook niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting omtrent het bepaalde in art. 1:263a BW. Op grond van hetgeen uit het psychodiagnostische onderzoek is gebleken met betrekking tot (onder meer) de beperkte belastbaarheid van [de zoon] kon het hof tot het oordeel komen dat de huidige duur en frequentie van de bezoekregeling in het belang van [de zoon] dienen te worden gehandhaafd. Dit (in hoge mate feitelijke) oordeel is niet onbegrijpelijk gemotiveerd. Dit brengt mee dat de tweede klacht faalt.

De derde klacht19. luidt dat de door de WSS gewenste beperking van één uur omgang per 671 uur van dien aard is dat het een wezenlijke aantasting van het door art. 8 EVRM gewaarborgde recht van moeder en kind op ‘family life’ oplevert, terwijl voor die aantasting geen bona fide reden bestaat.

De klacht miskent dat het hof wél gronden aanwezig acht om het door art. 8 EVRM beschermde recht op ‘family life’ in het belang van [de zoon] te beperken en faalt dan ook.

De conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G