Rb. Midden-Nederland, 12-10-2016, nr. 16/652077-16 (P)

Het standpunt van het Openbaar Ministerie

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat beide feiten wettig en overtuigend bewezen kunnen worden. Ten aanzien van feit 1 heeft de officier van justitie zich op het standpunt gesteld dat er sprake is van het aanzetten tot haat tegen en discriminatie van mensen, te weten moslims. Verdachte moet zich bewust zijn geweest van het tot haat of discriminatie aanzettende karakter van haar woorden. De letterlijke tekst zoals opgenomen in de tenlastelegging is daartoe, volgens de officier van justitie, overduidelijk. Deze uitlatingen kunnen, naar objectieve maatstaven bezien, niet worden gezien als een evidente bijdrage aan enig maatschappelijk debat en de context ontneemt derhalve niet het tot haat en discriminatie aanzettende karakter van de uitlating. De uitlating is voorts onnodig grievend.

Ten aanzien van feit 2 heeft de officier van justitie zich op het standpunt gesteld dat de tenlastegelegde uitlatingen van verdachte strafbaar beledigend zijn over een groep mensen, te weten moslims. Met de uitlatingen is onmiskenbaar de gehele groep van moslims bedoeld en de uitlatingen zijn beledigend over moslims. Verdachte trekt negatieve conclusies over moslims, brengt daarmee de groep moslims in diskrediet en zij miskent de waardigheid van die groep. Wanneer naar de context wordt gekeken waarin de uitlatingen zijn gedaan, dan geldt dat van artistieke expressie of geloofsopvatting in deze zaak geen sprake is. Wanneer het gaat om een maatschappelijk debat dan moeten de uitlatingen een bijdrage aan enig maatschappelijk debat geven of daar dienstig aan zijn. Daarvan is in casu geen sprake. De context van de uitlatingen neemt dan ook het beledigende karakter daarvan niet weg. Tot slot geldt dat de uitlatingen ook onnodig grievend zijn.

Het standpunt van de verdediging

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat verdachte van beide feiten dient te worden vrijgesproken. Kort gezegd is het standpunt dat de uitlating, in het kader van de gehele toespraak waarin zij is gedaan, geen betrekking heeft op moslims “wegens hun godsdienst”. Verdachte zou kritiek hebben geleverd op de islam als ideologie en het daaruit voortvloeiende gedrag van moslims. Ideologie is, zo stelt de raadsman, geen grond die beschermd wordt door de artikelen 137c en 137d van het Wetboek van Strafrecht.

Ten aanzien van feit 1 geldt bovendien dat om te kunnen spreken van het ‘aanzetten tot haat’ de uiting een “krachtversterkend” element moet bevatten. De verdachte constateert slechts dat de voorbeelden van moslim-gedrag die zij noemt voor haarzelf redenen zijn om “moslims te verachten en te haten om hun krankzinnige ideologie”. Hiermee worden anderen niet door verdachte aangezet om moslims dan ook maar te gaan haten.

Ten aanzien van feit 2 geldt dat verdachte nergens in haar toespraak negatieve conclusies over een groep mensen trekt, hetgeen wel is vereist om te kunnen spreken van belediging van een groep. Verdachte beschrijft gedrag en constateert dan slechts dat (volgens haar) moslims een krankzinnige ideologie aanhangen.

Voorts heeft de raadsman betoogd dat verdachte met haar toespraak op 11 oktober 2015 een zinvolle bijdrage heeft geleverd aan de maatschappelijke discussie. Deze context neemt het gestelde beledigende karakter geheel en al weg. Tot slot heeft de raadsman betoogd dat de beschrijving van verdachte van het gedrag van moslims wellicht kwetsend is, maar niet dermate grievend dat er sprake is van “onnodig grievend”.

Het oordeel van de rechtbank

Feiten en omstandigheden

De rechtbank gaat op grond van de wettige bewijsmiddelen van de volgende feiten en omstandigheden uit.1.

Naar aanleiding van de demonstratie, van onder andere de organisatie Pegida, op zondag 11 oktober 2015, is door de politie een nader onderzoek ingesteld. Bij deze demonstratie zouden door verdachte racistische en beledigende teksten zijn uitgesproken. Op YouTube is een filmpje van 11 oktober 2015 gevonden waarop verdachte te zien en te horen is. Door een verbalisant is dit filmpje bekeken en is het gedeelte van de speech van verdachte dat op het filmpje te zien en te horen is, letterlijk uitgewerkt. Door verdachte is, onder meer, gezegd: “Een andere reden om moslims te verachten en te haten is hun krankzinnige ideologie. Want het is nooit de religie van vrede.”2.

De verdachte heeft ter terechtzitting verklaard dat zij deze speech vooraf had bedacht en geschreven met het doel deze uit te spreken bij de demonstratie. Vervolgens heeft zij de speech ook daadwerkelijk in het openbaar uitgesproken. De gehele uitgeschreven speech heeft verdachte daarna voor iedereen toegankelijk op Facebook gezet.3.De tekst op Facebook wijkt iets af van de uitgesproken tekst, voor zover relevant: “Een andere reden om moslims te verachten en te haten om hun krankzinnige ideologie. Want het is nooit een religie van vrede.” (Onderstrepingen toegevoegd door de rechtbank.)

Bewijsoverweging

Anders dan de raadsman heeft betoogd, is de rechtbank van oordeel dat in onderhavige zaak de uitlating van verdachte gericht is op een groep mensen vanwege hun godsdienst en dat daarmee sprake is van een door de artikel 137c en 137d van het Wetboek van Strafrecht beschermd belang. De rechtbank overweegt daartoe dat verdachte in haar speech geen onderscheid maakt tussen personen die een religie aanhangen en personen die een ideologie aanhangen. Als verdachte dit onderscheid al had willen maken, dan zal dit onderscheid niet kenbaar zijn geweest voor de toehoorder of lezer van haar speech. Met het woord “moslims” worden immers personen aangeduid die de Islam, een godsdienst, aanhangen. Verdachte legt in de ten laste gelegde uitlatingen bovendien zelf een verband tussen de woorden moslims en godsdienst.

Artikel 137d van het Wetboek van Strafrecht

Om te komen tot een bewezenverklaring van het aanzetten tot haat van of discriminatie tegen, in dit geval, moslims moet er een zekere vorm van kwaadaardigheid aanwezig zijn om beperking van de vrijheid van meningsuiting te rechtvaardigen. Er moet sprake zijn van opruiing, ophitsing en/of opstoken en er moeten krachtige termen aanwezig zijn om haat op te wekken. Er dient in beginsel sprake te zijn van een intrinsiek conflictueuze tweedeling, wil er sprake zijn van aanzetten tot haat.

Bij de beantwoording van de vraag of er sprake is van dit opruiende karakter van de uitlatingen, dienen de eventuele onderlinge samenhang en de context waarin de uitlatingen zijn gedaan te worden bezien.

Verdachte gebruikt in haar uitlating letterlijk de woorden “verachten” en “haten” en maakt daarbij anders dan door de verdediging is betoogd, geen onderscheid tussen religie en ideologie. Deze termen zijn, zeker in combinatie gebruikt, zo krachtig dat daarmee aangezet wordt tot haat. Door de uitlating van verdachte worden moslims als groep weggezet en in een kwaad daglicht gesteld.

De rechtbank acht derhalve wettig en overtuigend bewezen dat verdachte zich in het openbaar schuldig heeft gemaakt aan het aanzetten tot haat tegen en de discriminatie van moslims wegens (ten minste: mede) hun godsdienst.

Toetsingskader artikel 137c van het Wetboek van Strafrecht

De rechtbank dient te beoordelen of de door verdachte tijdens een demonstratie gedane uitspraken en de op een openbare Facebookpagina geplaatste tekst zoals ten laste gelegd, beledigend is over een groep mensen wegens – in dit geval – hun godsdienst.

De rechtbank hanteert daarbij het navolgende, in de jurisprudentie ontwikkelde, toetsingskader:

Stap 1: Beledigend?

De door verdachte gedane uitlating richt zich op moslims. Zoals eerder door de rechtbank al overwogen, heeft verdachte in haar uitlating, anders dan door de verdediging is betoogd, geen onderscheid gemaakt tussen religie en ideologie. Derhalve gaat de rechtbank er van uit dat de uitlating van verdachte ook gericht is op belijders van de religie Islam. De uitlating van verdachte, “een andere reden om moslims te verachten en te haten is hun krankzinnige ideologie, want het is nooit de religie van vrede”, laat, naar het oordeel van de rechtbank, geen andere conclusie toe dan dat dit kwetsend en grievend is voor moslims, dat moslims door deze uitlating in diskrediet worden gebracht en dat het beeld over moslims ernstig wordt aangetast. De uitlating heeft derhalve naar objectieve maatstaven op zichzelf beoordeeld een beledigend karakter.

Stap 2: (Maatschappelijke) context?

De rechtbank is van oordeel dat voornoemde uitlating door verdachte is gedaan binnen de context van een maatschappelijk debat, nu het gaat om een speech die verdachte hield tijdens een demonstratie van Pegida, een protestbeweging. De uitlating moet echter wel een bijdrage aan enig maatschappelijk debat geven en daar ook dienstig aan zijn. De rechtbank is van oordeel dat de ten laste gelegde uitlating van verdachte geen enkele bijdrage levert aan het maatschappelijk debat en daar ook niet dienstig aan is. De uitlating van verdachte, bezien in de context van het maatschappelijk debat, gaat te ver en is, zoals onder stap 1 al geconcludeerd, beledigend. De context van het maatschappelijk debat neemt dan ook het beledigende karakter van de uitlating van verdachte niet weg.

Daarmee is de uitlating van verdachte ook onnodig grievend zoals in stap 3 aan de orde is.

Opzet

Verdachte heeft voorafgaand aan de demonstratie zelf haar speech geschreven en heeft deze tijdens de demonstratie in het openbaar uitgesproken. De tekst van de speech is door verdachte tevens geplaatst op een openbare Facebookpagina. Hieruit volgt dat haar opzet gericht is geweest op het doen van haar uitlatingen in het openbaar. Verdachte heeft willens en wetens moslims beledigd.

Conclusie

De rechtbank acht derhalve wettig en overtuigend bewezen dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan groepsbelediging door zich in het openbaar mondeling en bij geschrift opzettelijk beledigend uit te laten over een groep mensen, te weten moslims, wegens (ten minste: mede) hun godsdienst.

Een eventuele veroordeling van de verdachte ter zake van de onder feit 1 en feit 2 bewezenverklaarde uitlating maakt in beginsel inbreuk op het recht op vrijheid van meningsuiting als bedoeld in artikel 10, eerste lid van het Europese verdrag voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna: EVRM). De vraag is of een dergelijke inbreuk in dit geval is gerechtvaardigd.

Het toetsingskader van artikel 10 EVRM

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: het EHRM) heeft in de ontwikkelde rechtspraak met betrekking tot de verschillende aspecten van artikel 10 EVRM benadrukt dat de vrijheid van meningsuiting één van de essentiële fundamenten van de democratische rechtsstaat vormt. Artikel 10 EVRM bevat echter geen absoluut recht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht kan krachtens artikel 10, tweede lid EVRM worden onderworpen aan: ‘bepaalde formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, die bij de wet zijn voorzien en die in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van de nationale veiligheid, territoriale integriteit of openbare veiligheid, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of goede zeden, de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen, om de verspreiding van vertrouwelijke mededelingen te voorkomen of om het gezag en de onpartijdigheid van de rechterlijke macht te waarborgen’.

De term ‘noodzakelijk’ houdt in dat er een dringende maatschappelijke noodzaak moet zijn voor zodanige beperking. Daarbij moet de zaak als geheel worden bekeken en moet acht worden geslagen op de inhoud van de bestreden bewoordingen of afbeeldingen en de context waarin deze werden gebruikt. Tevens moet vastgesteld worden of de tussenkomst van de autoriteiten proportioneel was in relatie tot de legitieme doelstellingen van de beperking van de vrijheid van meningsuiting.

Beoordeling onderhavige geval

In deze zaak is voldaan aan het in het tweede lid van artikel 10 EVRM gestelde vereiste dat de mogelijke beperking is voorzien bij wet, te weten in de strafbepalingen van artikel 137c en artikel 137d van het Wetboek van Strafrecht. Een mogelijke veroordeling van verdachte dient in elk geval een aantal van de in het tweede lid van artikel 10 EVRM opgenomen doelen, te weten de bescherming van de goede naam van anderen en het belang van de openbare veiligheid. Tenslotte moet de vraag worden beantwoord of de inbreuk op de vrijheid van meningsuiting in de vorm van een strafrechtelijke veroordeling noodzakelijk is in een democratische samenleving.

De rechtbank beantwoordt die laatste vraag bevestigend. De rechtbank acht daartoe van belang dat verdachte haar speech welbewust op een demonstratie van Pegida in het openbaar heeft uitgesproken en vervolgens de uitwerking van deze speech heeft geplaatst op een openbaar toegankelijke Facebookpagina. Met de zin, zoals ten laste gelegd onder feit 1 en feit 2, heeft zij aangezet tot haat tegen en het discrimineren van moslims wegens (in elk geval: mede) hun geloof en haar woorden zijn beledigend over/voor een groep personen wegens hun geloof.

De rechtbank is derhalve van oordeel dat de inbreuk op het recht op vrijheid van meningsuiting van verdachte door vervolging terecht wordt gemaakt en noodzakelijk is in een democratische samenleving ter bescherming van de gerechtvaardigde rechten van anderen.

Voorwaardelijke verzoek tot het horen van een getuige

De raadsman heeft het voorwaardelijke verzoek gedaan tot het benoemen van prof. dr. Ellian als deskundige voor het geval dat de rechtbank mocht overwegen de verweren van de verdediging te verwerpen.

De rechtbank overweegt dat het voorwaardelijke verzoek van de raadsman dient te worden getoetst aan het noodzaakscriterium. De rechtbank is van oordeel dat een verklaring van de gevraagde getuige niet van belang kan zijn voor enige te nemen beslissing.