HvJ EU, 18-10-2018, nr. C-207/17

In haar bij het Hof ingediende opmerkingen uit de Italiaanse regering haar twijfels over het recht van Rotho Blaas om zich voor de verwijzende rechter te beroepen op de ongeldigheid van de bestreden verordeningen en bijgevolg over de ontvankelijkheid van de eerste vraag, aangezien deze vennootschap zeer wel de Unierechter op grond van artikel 263, vierde alinea, VWEU had kunnen verzoeken om nietigverklaring ervan overeenkomstig de rechtspraak die voortvloeit uit het arrest van 9 maart 1994, TWD Textilwerke Deggendorf (C-188/92, EU:C:1994:90).

Rotho Blaas wijst erop dat zij de wettigheid van de bestreden verordeningen niet zelf had kunnen aanvechten, aangezien tegen een verordening — door haar aard — noch in feite, noch in rechte een individueel beroep tot nietigverklaring kan worden ingesteld door een particulier, tenzij de betrokkene aantoont dat de bestreden verordening hem individueel en rechtstreeks raakt, zodat hij in een andere positie wordt geplaatst dan die van alle marktdeelnemers (arrest van 15 juli 1963, Plaumann/Commissie, 25/62, EU: C:1963:17).

Dienaangaande is het vaste rechtspraak dat het algemene beginsel op grond waarvan iedere justitiabele het recht heeft om zich in het kader van een beroep tegen een voor hem bezwarende nationale maatregel te beroepen op de ongeldigheid van de Uniehandeling waarop die maatregel is gebaseerd, niet eraan in de weg staat dat dit recht afhankelijk wordt gesteld van de voorwaarde dat de belanghebbende niet op grond van artikel 263 VWEU het recht heeft gehad om de Unierechter rechtstreeks om nietigverklaring van die handeling te verzoeken. Alleen wanneer echter kan worden aangenomen dat een persoon zonder enige twijfel de nietigverklaring van de betrokken handeling had kunnen vorderen, kan hij zich voor de bevoegde nationale rechter niet op de onwettigheid ervan beroepen (zie in die zin arresten van 9 maart 1994, TWD Textilwerke Deggendorf, C-188/92, EU:C:1994:90, punt 23; 18 september 2014, Valimar, C-374/12, EU:C:2014:2231, punten 28 en 29, en 16 april 2015, TMK Europe, C-143/14, EU:C:2015:236, punt 18).

In deze context dient in herinnering te worden gebracht dat voor de ontvankelijkheid van een beroep van een natuurlijke persoon of rechtspersoon tegen een handeling die niet tot hem is gericht, krachtens artikel 263, vierde alinea, VWEU, de voorwaarde geldt dat hij procesbevoegdheid heeft. Daarvan is sprake in twee gevallen. Om te beginnen kan hij een dergelijk beroep instellen indien deze handeling hem rechtstreeks en individueel raakt. Voorts kan hij beroep instellen tegen een regelgevingshandeling die geen uitvoeringsmaatregelen met zich meebrengt, indien deze hem rechtstreeks raakt (zie met name arresten van 17 september 2015, Mory e.a./Commissie, C-33/14 P, EU:C:2015:609, punten 59 en 91, en 13 maart 2018, Industrias Químicas del Vallés/Commissie, C-244/16 P, EU:C:2018:177, punt 39).

Ten eerste is het dus in het geval waarin zou kunnen worden geoordeeld dat een rechtspersoon zoals Rotho Blaas zonder enige twijfel door de bestreden verordeningen rechtstreeks en individueel wordt geraakt in de zin van artikel 263, vierde alinea, VWEU, dat hij zich voor de verwijzende rechterlijke instanties niet op de ongeldigheid van die verordeningen zou kunnen beroepen (arrest van 4 februari 2016, C & J Clark International en Puma, C-659/13 en C-34/14, EU:C:2016:74, punt 57).

In dit verband zij erop gewezen dat verordeningen tot instelling van antidumpingrechten, zoals de bestreden verordeningen, normatieve maatregelen zijn, aangezien zij voor alle betrokken marktdeelnemers gelden (zie in die zin arresten van 21 februari 1984, Allied Corporation e.a./Commissie, 239/82 en 275/82, EU:C:1984:68, punt 11, en 16 april 2015, TMK Europe, C-143/14, EU:C:2015:236, punt 18).

Uit de rechtspraak blijkt echter dat het feit dat een verordening tot instelling van een antidumpingrecht verschillende categorieën marktdeelnemers individueel kan raken, niet belet dat andere marktdeelnemers eveneens individueel kunnen worden geraakt door een dergelijke verordening, omdat zij zekere bijzondere hoedanigheden hebben welke hen ten opzichte van ieder ander karakteriseren (zie in die zin arresten van 16 mei 1991, Extramet Industrie/Raad, C-358/89, EU:C:1991:214, punt 16, en 16 april 2015, TMK Europe, C-143/14, EU:C:2015:236, punt 22).

In de eerste plaats kunnen de producenten en exporteurs van het betrokken product die zich aan de dumpingpraktijken schuldig hebben gemaakt, individueel worden geraakt, wanneer gegevens over hun handelsactiviteiten zijn gebruikt (arrest van 18 september 2014, Valimar, C-374/12, EU:C:2014:2231, punt 30 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In de tweede plaats kan dit ook het geval zijn voor importeurs van dit product wier wederverkoopprijzen in aanmerking zijn genomen voor de samenstelling van de uitvoerprijs en die dientengevolge door de vaststellingen betreffende het bestaan van een dumpingpraktijk worden geraakt (arresten van 14 maart 1990, Nashua Corporation e.a./Commissie en Raad, C-133/87 en C-150/87, EU:C:1990:115, punt 15; 14 maart 1990, Gestetner Holdings/Raad en Commissie, C-156/87, EU:C:1990:116, punt 18, en 16 april 2015, TMK Europe, C-143/14, EU:C:2015:236, punt 20).

In de derde plaats kan dit ook het geval zijn voor importeurs die geassocieerd zijn met exporteurs van het betrokken product, met name wanneer de uitvoerprijs is berekend op basis van de wederverkoopprijs die deze importeurs vragen op de Uniemarkt of wanneer die wederverkoopprijzen zijn gebruikt om het antidumpingrecht zelf te berekenen (arresten van 11 juli 1990, Neotype Techmashexport/Commissie en Raad, C-305/86 en C-160/87, EU:C:1990:295, punten 19 en 20, en 16 april 2015, TMK Europe, C-143/14, EU:C:2015:236, punt 21).

In casu zijn er echter geen aanwijzingen dat de bestreden verordeningen zijn vastgesteld met inachtneming van de individuele situatie van Rotho Blaas als een van de in de punten 33 tot en met 35 van dit arrest genoemde categorieën marktdeelnemers, of dat Rotho Blaas om andere redenen door deze verordeningen wordt geraakt op een wijze die haar onderscheidt van andere importeurs van producten waarop de betrokken antidumpingmaatregelen van toepassing zijn.

Hieruit volgt dat niet kan worden geoordeeld dat Rotho Blaas zonder enige twijfel door deze verordeningen individueel werd geraakt in de zin van artikel 263, vierde alinea, VWEU.

Wat ten tweede de vraag betreft of Rotho Blaas kennelijk een beroep op grond van artikel 263, vierde alinea, in fine, VWEU tegen de bestreden verordeningen had kunnen instellen, aangezien zij regelgevingshandelingen waren die haar rechtstreeks raakten en geen uitvoeringsmaatregelen in de zin van die bepaling met zich meebrachten, volstaat het op te merken dat de betaling van de bij de bestreden verordeningen ingestelde antidumpingrechten wordt opgelegd aan de betrokken marktdeelnemers — zoals overigens ook aan Rotho Blaas in het hoofdgeding — krachtens handelingen van de bevoegde nationale autoriteiten.

Derhalve kan niet worden aangenomen dat de bestreden verordeningen kennelijk geen uitvoeringsmaatregelen in de zin van artikel 263, vierde alinea, in fine, VWEU met zich meebrachten.

Gelet op een en ander kan niet worden vastgesteld dat Rotho Blaas zonder enige twijfel krachtens artikel 263, vierde alinea, VWEU de nietigverklaring van de bestreden verordeningen had kunnen vorderen in de zin van de in punt 29 van dit arrest in herinnering gebrachte rechtspraak, zodat zij zich voor de verwijzende rechter niet op de onwettigheid van die verordeningen zou kunnen beroepen.

Bijgevolg is de eerste prejudiciële vraag ontvankelijk.

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of de bestreden verordeningen ongeldig zijn in het licht van artikel VI van de GATT van 1994 en de uitspraak van het DSB van 28 juli 2011.

Om te beginnen dient eraan te worden herinnerd dat de bepalingen van een internationale overeenkomst waarbij de Unie partij is, slechts kunnen worden ingeroepen ter ondersteuning van een beroep tot nietigverklaring van een handeling van afgeleid Unierecht of een exceptie van onwettigheid van een dergelijke handeling, op voorwaarde dat, ten eerste, de aard en de opzet van die overeenkomst hier niet aan in de weg staan, en dat, ten tweede, die bepalingen inhoudelijk gezien onvoorwaardelijk en voldoende nauwkeurig zijn (zie met name arrest van 13 januari 2015, Raad e.a./Vereniging Milieudefensie en Stichting Stop Luchtverontreiniging Utrecht, C-401/12 P-C-403/12 P, EU:C:2015:4, punt 54 en aldaar aangehaalde rechtspraak). Alleen wanneer aan deze twee voorwaarden cumulatief is voldaan, kunnen dergelijke bepalingen voor de Unierechter worden ingeroepen om de wettigheid van een handeling van de Unie te toetsen.

Wat de WTO-overeenkomsten betreft, volgt echter uit vaste rechtspraak dat deze, gelet op de aard en de opzet ervan, in beginsel niet behoren tot de normen waaraan de wettigheid van de handelingen van de instellingen van de Unie kan worden getoetst (zie met name arresten van 23 november 1999, Portugal/Raad, C-149/96, EU:C:1999:574, punt 47; 1 maart 2005, Van Parys, C-377/02, EU:C:2005:121, punt 39, en 4 februari 2016, C & J Clark International en Puma, C-659/13 en C-34/14, EU:C:2016:74, punt 85).

In dat verband heeft het Hof er met name op gewezen dat indien zou worden aanvaard dat het toezicht op de verenigbaarheid van het Unierecht met de WTO-regels rechtstreeks aan de Unierechter toekomt, de wetgevende of uitvoerende organen van de Unie daardoor de handelingsvrijheid zouden verliezen waarover de corresponderende organen van de handelspartners van de Unie wel beschikken. Vast staat immers dat een aantal overeenkomstsluitende partijen, waaronder de belangrijkste handelspartners van de Unie, uit de inhoud en de strekking van de WTO-overeenkomsten juist hebben afgeleid dat deze overeenkomsten niet behoren tot de normen waaraan hun rechterlijke instanties de wettigheid van hun nationale rechtsregels toetsen. Het ontbreken van wederkerigheid zou, indien het werd aanvaard, een onevenwichtige toepassing van de WTO-regels in de hand kunnen werken (zie met name arresten van 23 november 1999, Portugal/Raad, C-149/96, EU:C:1999:574, punten 43-46; 9 september 2008, FIAMM e.a./Raad en Commissie, C-120/06 P en C-121/06 P, EU:C:2008:476, punt 119, en 18 december 2014, LVP, C-306/13, EU:C:2014:2465, punt 46).

Het Hof heeft meer bepaald reeds verduidelijkt dat de mogelijkheid voor een marktdeelnemer om voor de Unierechter aan te voeren dat een Unieregeling onverenigbaar is met een uitspraak van het DSB, zoals in casu de uitspraak van het DSB van 28 juli 2011, evenmin kan worden aanvaard. Er kan immers in beginsel geen fundamenteel onderscheid worden gemaakt tussen de aanbevelingen en de uitspraken van het DSB waarbij wordt vastgesteld dat de regels van de WTO niet in acht zijn genomen, ongeacht de juridische draagwijdte ervan, en de materiële regels waarin uitdrukking wordt gegeven aan de door een lid in het kader van de WTO aangegane verplichtingen. Een aanbeveling of een uitspraak van het DSB waarbij is vastgesteld dat deze regels niet in acht zijn genomen, kan dus in beginsel, evenmin als de materiële regels van de WTO-overeenkomsten voor de Unierechter worden aangevoerd om uit te maken of een regeling van de Unie onverenigbaar is met deze aanbeveling of deze uitspraak (arrest van 10 november 2011, X en X BV, C-319/10 en C-320/10, niet gepubliceerd, EU:C:2011:720, punt 37 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het Hof heeft slechts in twee uitzonderlijke situaties, die voortvloeien uit het feit dat de Uniewetgever zijn handelingsvrijheid bij de toepassing van de WTO-regels zelf heeft willen beperken, aanvaard dat het aan de Unierechter staat om in voorkomend geval de wettigheid van een handeling van de Unie en de handelingen ter uitvoering daarvan te toetsen aan de WTO-overeenkomsten of een uitspraak van het DSB waarbij de niet-inachtneming van die overeenkomsten werd vastgesteld (zie in die zin arrest van 16 juli 2015, Commissie/Rusal Armenal, C-21/14 P, EU:C:2015:494, punt 40).

Volgens het Hof betreft het in de eerste plaats het geval waarin de Unie uitvoering heeft willen geven aan een bijzondere verplichting die in het kader van die overeenkomsten is aangegaan en in de tweede plaats het geval waarin de betrokken handeling van de Unie uitdrukkelijk verwijst naar specifieke bepalingen van diezelfde overeenkomsten (zie arrest van 16 juli 2015, Commissie/Rusal Armenal, C-21/14 P, EU:C:2015:494, punt 41 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Derhalve moet in casu aan de hand van deze criteria worden vastgesteld of de geldigheid van de bestreden verordeningen kan worden onderzocht in het licht van artikel VI van de GATT van 1994 en de uitspraak van het DSB van 28 juli 2011.

Met betrekking tot, in de eerste plaats, de in het hoofdgeding aan de orde zijnde verordening nr. 91/2009 moet worden opgemerkt dat in deze verordening niet uitdrukkelijk wordt verwezen naar specifieke bepalingen van artikel VI van de GATT van 1994 en hieruit evenmin blijkt dat de Raad met de vaststelling van deze verordening een bijzondere verplichting uit hoofde van deze overeenkomst of, meer in het algemeen, uit hoofde van de WTO-overeenkomsten heeft willen uitvoeren.

Voor zover de verwijzende rechter in het bijzonder wenst te vernemen of deze verordening geldig is in het licht van de uitspraak van het DSB van 28 juli 2011, kan worden volstaan met de vaststelling dat deze uitspraak van latere datum is en dus niet de rechtsgrondslag ervan kan vormen.

Voorts drukken de uitvoeringsverordeningen nr. 924/2012 en 2015/519 tot op zekere hoogte weliswaar de wil van de Unie uit om gevolg te geven aan de uitspraak van het DSB van 28 juli 2011, maar dit kan — gelet op het uitzonderlijke karakter van de situaties waarin de wettigheid kan worden getoetst aan de WTO-regels, zoals in punt 47 van dit arrest in herinnering is gebracht — niet volstaan om ervan uit te gaan dat de Unie met de vaststelling van genoemde verordeningen een in het kader van de WTO aangegane bijzondere verplichting wilde uitvoeren die een uitzondering op de onmogelijkheid om zich voor de Unierechter op de WTO-regels te beroepen kan rechtvaardigen en een toetsing door deze rechter van de wettigheid van de betrokken Unierechtelijke handelingen aan deze regels mogelijk maakt (zie in die zin arresten van 1 maart 2005, Van Parys, C-377/02, EU:C:2005:121, punten 42-48, en 4 februari 2016, C & J Clark International en Puma, C-659/13 en C-34/14, EU:C:2016:74, punten 93-98).

Uitvoeringsverordening 2015/519 bevestigt immers slechts voor een extra periode van vijf jaar de instelling van het antidumpingrecht na een nieuw onderzoek van dat recht dat vóór het vervallen ervan is verricht, zonder melding te maken van de uitspraak van het DSB van 28 juli 2011. Bovendien worden de verplichtingen die voortvloeien uit de WTO-regels niet specifiek vermeld in deze uitvoeringsverordening.

Ten slotte verwijzen bepaalde overwegingen van uitvoeringsverordening nr. 924/2012 inderdaad naar bovengenoemde uitspraak door de conclusies ervan te vermelden. Hieruit blijkt echter niet dat de Uniewetgever zich precies aan deze conclusies wenst te houden in plaats van de betrokken antidumpingrechten opnieuw te onderzoeken in het licht van deze conclusies en tegelijkertijd zijn handelingsvrijheid bij de toepassing van de WTO-regels op dit gebied te behouden.

In dezelfde geest verwijst deze verordening bovendien in het algemeen naar met name de WTO-antidumpingovereenkomst.

In deze omstandigheden kan niet worden geoordeeld dat de wettigheid van de bestreden verordeningen kan worden getoetst aan artikel VI van de GATT van 1994 of aan de uitspraak van het DSB van 28 juli 2011.

Bijgevolg moet worden vastgesteld dat bij het onderzoek van de eerste vraag niet is gebleken van feiten of omstandigheden die de geldigheid van de bestreden verordeningen kunnen aantasten.