HvJ EU, 26-02-2013, nr. C-11/11

Het op 28 mei 1999 te Montreal gesloten Verdrag tot het brengen van eenheid in enige bepalingen inzake het internationale luchtvervoer (Verdrag van Montreal), is op 9 december 1999 door de Europese Gemeenschap ondertekend en in haar naam goedgekeurd bij besluit 2001/539/EG van de Raad van 5 april 2001 (PB L 194, blz. 38).

De artikelen 17 tot en met 37 van het Verdrag van Montreal vormen hoofdstuk III ervan, met het opschrift ‘Aansprakelijkheid van de vervoerder en omvang van de vergoeding van de schade’.

Artikel 19 van dit verdrag, met het opschrift ‘Vertraging’, bepaalt:

Artikel 22, lid 1, van het Verdrag van Montreal begrenst de aansprakelijkheid van de vervoerder voor schade die passagiers lijden als gevolg van een vertraging tot 4 150 bijzondere trekkingsrechten per passagier.

De punten 1 tot en met 4 en 15 van de considerans van verordening nr. 261/2004 luiden als volgt:

Artikel 1, lid 1, van verordening nr. 261/2004, met het opschrift ‘Onderwerp’, bepaalt:

In artikel 2 van verordening nr. 261/2004, met het opschrift ‘Definities’, wordt bepaald:

Artikel 5 van verordening nr. 261/2004, met het opschrift ‘Annulering’, bepaalt:

In artikel 6 van verordening nr. 261/2004, met als opschrift ‘Vertraging’, wordt bepaald:

Artikel 7 van verordening nr. 261/2004, met het opschrift ‘Recht op compensatie’, bepaalt:

Artikel 8 van verordening nr. 261/2004, met het opschrift ‘Recht op terugbetaling of een alternatief reisplan’, luidt als volgt:

Artikel 9 van verordening nr. 261/2004, met het opschrift ‘Recht op verzorging’, is als volgt geformuleerd:

Artikel 13 van verordening nr. 261/2004, met het opschrift ‘Recht op schadevergoeding’, bepaalt:

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 7 van verordening nr. 261/2004 aldus moet worden uitgelegd dat op basis van dit artikel compensatie is verschuldigd aan de passagier van een vlucht met rechtstreekse aansluitingen die bij vertrek een vertraging heeft opgelopen die de in artikel 6 van die verordening neergelegde drempels niet overschrijdt, maar zijn eindbestemming heeft bereikt met een vertraging van drie uur of meer ten opzichte van de geplande aankomsttijd.

In de eerste plaats zij eraan herinnerd dat, zoals volgt uit artikel 1, lid 1, van verordening nr. 261/2004, deze verordening tot doel heeft minimumrechten toe te kennen aan passagiers wanneer zij worden geconfronteerd met drie verschillende soorten situaties, te weten:

Uit artikel 2 van verordening nr. 261/2004, dat definities bevat met een transversale reikwijdte, volgt evenwel dat, in tegenstelling tot de instapweigering en de annulering van een vlucht, de vluchtvertraging zelf in die bepaling niet is gedefinieerd.

Bovendien moet worden vastgesteld dat verordening nr. 261/2004 ziet op twee verschillende situaties van vluchtvertraging.

Enerzijds verwijst verordening nr. 261/2004 in sommige situaties, zoals de vluchtvertraging als bedoeld in artikel 6 van die verordening, enkel naar de vertraging van een vlucht ten opzichte van de geplande vertrektijd.

Anderzijds doelt verordening nr. 261/2004 in andere situaties op het geval waarin de vluchtvertraging wordt vastgesteld bij aankomst op de eindbestemming. Aldus verbindt de wetgever van de Unie in artikel 5, lid 1, sub c-iii, van verordening nr. 261/2004 rechtsgevolgen aan het feit dat de passagiers waarvan de vlucht is geannuleerd en aan wie de luchtvaartmaatschappij een andere vlucht aanbiedt, op hun eindbestemming aankomen met een bepaalde vertraging ten opzichte van de geplande aankomsttijd van de geannuleerde vlucht.

Dienaangaande zij opgemerkt dat de verwijzing, in verordening nr. 261/2004, naar verschillende situaties van vertraging verenigbaar is met artikel 19 van het Verdrag van Montreal, dat een integrerend bestanddeel vormt van de rechtsorde van de Unie (zie arresten van 10 januari 2006, IATA en ELFAA, C-344/04, Jurispr. blz. I-403, punt 36, en 6 mei 2010, Walz, C-63/09, Jurispr. blz. I-4239, punten 19 en 20). In dit artikel wordt immers bij het begrip ‘vertraging in het luchtvervoer van passagiers’ niet gepreciseerd in welk stadium van dit luchtvervoer die vertraging moet worden geconstateerd.

In de tweede plaats zij eraan herinnerd dat het Hof reeds heeft geoordeeld dat wanneer passagiers een langdurige vertraging, dat wil zeggen een vertraging van drie uur of meer, oplopen, zij, net als de passagiers van wie de oorspronkelijke vlucht is geannuleerd en aan wie de luchtvaartmaatschappij geen alternatieve vlucht kan aanbieden onder de in artikel 5, lid 1, sub c-iii, van verordening nr. 261/2004 gestelde voorwaarden, beschikken over een recht op compensatie op basis van artikel 7 van verordening nr. 261/2004, aangezien zij een onomkeerbaar tijdverlies lijden en, bijgevolg, ernstig ongemak ondervinden (zie reeds aangehaald arrest Sturgeon e.a., punten 60 en 61, en arrest van 23 oktober 2012, Nelson e.a., C-581/10 en C-629/10, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punten 34 en 40).

Het Hof heeft geoordeeld dat, voor de toepassing van de in artikel 7 van verordening nr. 261/2004 voorziene compensatie, een vertraging moet worden beoordeeld ten opzichte van het geplande tijdstip van aankomst op die bestemming, aangezien bij vertraagde vluchten het ongemak zich voordoet bij aankomst op de eindbestemming (zie reeds aangehaalde arresten Sturgeon e.a., punt 61, en Nelson e.a., punt 40).

Het begrip ‘eindbestemming’ wordt in artikel 2, sub h, van verordening nr. 261/2004 gedefinieerd als de bestemming die vermeld staat op het bij de incheckbalie aangeboden ticket of, in geval van een vlucht met rechtstreekse aansluitingen, de bestemming van de laatste vlucht.

Hieruit volgt dat voor de toepassing van de in artikel 7 van verordening nr. 261/2004 voorziene forfaitaire compensatie in geval van een vlucht met rechtstreekse aansluitingen enkel de vertraging van belang is die is vastgesteld ten opzichte van de oorspronkelijk geplande aankomsttijd op de eindbestemming, waaronder wordt verstaan de bestemming van de laatste vlucht die de betrokken passagier heeft genomen.

In de derde plaats strekt artikel 6 van verordening nr. 261/2004, dat verwijst naar de vertraging van een vlucht ten opzichte van de geplande vertrektijd, volgens de bewoordingen zelf van die bepaling uitsluitend tot vaststelling van de voorwaarden waaronder een recht ontstaat op bijstand en verzorging, neergelegd in respectievelijk de artikelen 8 en 9 van die verordening.

Hieruit volgt dat voor de forfaitaire compensatie waarop een passagier krachtens artikel 7 van verordening nr. 261/2004 recht heeft wanneer zijn vlucht met een vertraging van drie uur of meer ten opzichte van de geplande aankomsttijd op de eindbestemming aankomt, niet hoeft te zijn voldaan aan de voorwaarden van artikel 6 van die verordening.

Bijgevolg laat de omstandigheid dat een vlucht zoals die welke aan de orde is in het hoofdgeding geen vertraging ten opzichte van de geplande vertrektijd heeft opgelopen die de in artikel 6 van verordening nr. 261/2004 vastgestelde drempels overschrijdt, de verplichting voor de luchtvaartmaatschappij onverlet om compensatie te betalen aan passagiers van een dergelijke vlucht wanneer deze bij aankomst op de eindbestemming een vertraging heeft opgelopen van drie uur of meer.

Een oplossing in tegengestelde zin zou een ongerechtvaardigd verschil in behandeling opleveren, aangezien dit erop neer zou komen dat passagiers van vluchten die bij aankomst op hun eindbestemming een vertraging hebben opgelopen van drie uur of meer ten opzichte van de geplande aankomsttijd, anders worden behandeld naargelang de vertraging van hun vlucht ten opzichte van de geplande vertrektijd al dan niet de in artikel 6 van verordening nr. 261/2004 vastgestelde drempels heeft overschreden, hoewel zij hetzelfde, uit een onomkeerbaar tijdverlies voortvloeiend ongemak ondervinden.

In de vierde plaats zijn ter terechtzitting, met name door de Europese Commissie, bepaalde statistische gegevens ter sprake gebracht met betrekking tot, enerzijds, het feit dat vluchten met rechtstreekse aansluitingen een aanzienlijk aandeel uitmaken van het vervoer van passagiers door het Europese luchtruim en, anderzijds, het recurrente karakter van de bij aankomst op de eindbestemming vastgestelde drie uur of langer durende vluchtvertragingen als gevolg van door de betrokken passagiers gemiste aansluitende vluchten.

In dit opzicht is het juist dat de verplichting om aan de passagiers van de betrokken vluchten compensatie te betalen volgens de in artikel 7 van verordening nr. 261/2004 neergelegde forfaitaire berekeningen, bepaalde financiële gevolgen heeft voor de luchtvervoerders (zie in die zin reeds aangehaald arrest Nelson e.a., punt 76).

Opgemerkt zij evenwel dat, enerzijds, die financiële gevolgen niet als onevenredig aan de doelstelling van een hoog beschermingsniveau voor luchtreizigers kunnen worden beschouwd (reeds aangehaald arrest Nelson e.a., punt 76) en, anderzijds, de reële omvang van die financiële gevolgen kan worden verminderd in het licht van de volgende drie elementen.

Om te beginnen zij eraan herinnerd dat de luchtvervoerders niet verplicht zijn compensatie te betalen indien zij kunnen aantonen dat de annulering of de langdurige vertraging het gevolg is van buitengewone omstandigheden die ondanks het treffen van alle redelijke maatregelen niet konden worden voorkomen, dat wil zeggen van omstandigheden waarop de luchtvervoerder geen daadwerkelijke invloed kan uitoefenen (arrest van 22 december 2008, Wallentin-Hermann, C-549/07, Jurispr. blz. I-11061, punt 34, en reeds aangehaald arrest Nelson e.a., punt 79).

Voorts laat de nakoming van de verplichtingen op grond van verordening nr. 261/2004 de mogelijkheid voor deze vervoerders onverlet om van eenieder die de vertraging heeft veroorzaakt, ook van derden, terugbetaling te vorderen, zoals artikel 13 van deze verordening bepaalt (reeds aangehaald arrest Nelson e.a., punt 80).

Bovendien kan het compensatiebedrag, dat afhankelijk van de afstand van de betrokken vlucht 250, 400 of 600 EUR bedraagt, overeenkomstig artikel 7, lid 2, sub c, van verordening nr. 261/2004 met 50 % worden verlaagd wanneer de vertraging van een niet onder artikel 7, lid 2, sub a en b, van deze verordening vallende vlucht minder dan vier uur bedraagt (reeds aangehaalde arresten Sturgeon e.a., punt 63, en Nelson e.a., punt 78).

Tot slot blijkt uit de rechtspraak dat het belang van de doelstelling van bescherming van consumenten, tot wie ook de luchtreizigers behoren, de voor sommige marktdeelnemers negatieve economische gevolgen — zelfs indien deze aanzienlijk zijn — kan rechtvaardigen (reeds aangehaald arrest Nelson e.a., punt 81 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Gelet op het voorgaande moet op de eerste prejudiciële vraag worden geantwoord dat artikel 7 van verordening nr. 261/2004 aldus moet worden uitgelegd dat op basis van dit artikel compensatie is verschuldigd aan de passagier van een vlucht met rechtstreekse aansluitingen die bij vertrek een vertraging heeft opgelopen die de in artikel 6 van die verordening neergelegde drempels niet overschrijdt, maar zijn eindbestemming heeft bereikt met een vertraging van drie uur of meer ten opzichte van de geplande aankomsttijd, aangezien deze compensatie niet afhankelijk is van het bestaan van een vertraging bij het vertrek en dus evenmin van de vraag of de voorwaarden van voornoemd artikel 6 van die verordening vervuld zijn.

Gelet op het bevestigende antwoord op de eerste vraag, hoeft de tweede vraag niet te worden beantwoord.