Hof 's-Hertogenbosch, 21-03-2006, nr. C04/01474

Voor het verloop van het geding in eerste aanleg verwijst het hof naar voormeld vonnis en het comparitievonnis van 13 augustus 2003.

Bij memorie van grieven, tevens houdende vermeerdering van eis, heeft vrouw één grief aangevoerd en geconcludeerd tot vernietiging van het vonnis waarvan beroep en, kort gezegd, tot toewijzing van haar vordering en tot toewijzing van de vermeerderde eis.

Bij memorie van antwoord heeft de man de grief bestreden.

De vrouw heeft een akte genomen.

Partijen hebben daarna de gedingstukken overgelegd en uitspraak gevraagd.

Voor de inhoud van de grief en de toelichting daarop verwijst het hof naar de memorie van grieven.

Het gaat in dit hoger beroep om het volgende.

Partijen zijn op [datum] november 1983 in gemeenschap van goederen gehuwd. Het echtscheidingsvonnis - de procedure werd aanhangig gemaakt door de vrouw; de man liet verstek gaan - is op [datum] september 1985 ingeschreven.

De man werd mede veroordeeld om met de vrouw over te gaan tot scheiding en deling.

Voorafgaande aan het huwelijk, op [datum] november 1983, heeft de man de woning aan de [adres] te [plaats] door levering in eigendom verkregen (de man woont daar nog steeds). De koopprijs bedroeg fl. 82.500,-; de aankoop van de woning was gefinancierd met een hypothecaire geldlening groot fl. 88.000,-. De man staat geregistreerd als eigenaar van de woning; de hypotheeklening is alleen door de man aangegaan.

De rechtbank heeft - onbetwist - vastgesteld dat de waarde van de woning op het moment van de ontbinding van het huwelijk niet de hoogte van de hypotheek overschrijdt, zodat toentertijd per saldo sprake was van een negatief vermogen.

De vrouw heeft, met de tijdens het huwelijk geboren dochter van partijen, de woning medio 1985 verlaten. Zij zijn daarin niet teruggekeerd. De vrouw heeft nimmer aanspraak gemaakt op toedeling aan haar.

De advocaat van de vrouw schreef bij brief van 10 juni 1985 aan de vrouw onder meer:

Tot deze wijziging van de tenaamstelling van de eigendom is het niet gekomen (de woning stond overigens al op naam van de man; bedoeld zal aantekening in het kadaster dat de woning na een huwelijk in gemeenschap is toebedeeld aan de man). Na het huwelijk heeft geen inschrijving in het kadaster van een toedeling aan de man plaatsgevonden. Ingevolge artikel 1:102 BW werd de vrouw ná de ontbinding van het huwelijk voor de helft aansprakelijk voor de hypotheekschuld. De vrouw is daaruit niet ontslagen door de hypotheekbank. Totdat de man de hypotheek wilde verhogen - zekerheidshalve wilde de notaris medewerking van de vrouw - en in de kort nadien gevolgde inleidende dagvaarding is geen uitvoering gegeven aan de aanwijzingen van de advocaat.

In de onderhavige procedure vordert de vrouw kort gezegd de verdeling van de woning en de uitbetaling aan haar van de helft van de overwaarde. In de memorie van grieven heeft de vrouw tevens een gebruiksvergoeding gevorderd.

De man heeft zich verweerd kort gezegd met de stelling dat de woning in 1985 is verdeeld en met een beroep op de uitzonderingsregels geformuleerd in de jurisprudentie van de Hoge Raad. Daarin wordt tot uitdrukking gebracht dat ten aanzien van de waarde van de te verdelen gemeenschapsgoederen dient te worden uitgegaan van de datum van verdeling (zo die in rechte plaatsvindt, zal dat zijn de datum van het vonnis of arrest) tenzij partijen anders zijn overeengekomen of uit de eisen van redelijkheid en billijkheid voortvloeit dat van deze peildatum moet worden afgeweken.

De rechtbank heeft geoordeeld dat de boedelverdeling (in 1985) op grond van het toenmalige artikel 1115 (oud) BW vormvrij kon geschieden en dat voor de totstandkoming van de scheiding en deling, 'meer in het bijzonder de enkele wilsovereenstemming tussen partijen voldoende was'. De rechtbank leidt vervolgens af dat partijen in 1985 stilzwijgend de verdeling zijn overeengekomen. Op die grond heeft de rechtbank (in reconventie) voor recht verklaard dat de gemeenschap van goederen die tussen partijen heeft bestaan is gescheiden en gedeeld en (in conventie) de vorderingen van de vrouw afgewezen.

Het hof overweegt als volgt.

Met de rechtbank is het hof van oordeel dat partijen in 1985 de echtelijke woning en de daarop rustende hypotheek aan de man hebben toebedeeld (zonder nadere verrekening van een over- of onderwaarde).

Daartoe diene voor wat de feiten betreft het volgende.

Het hof neemt ten aanzien van de juridische kant van het geschil het volgende in aanmerking.

Gelet op hetgeen hiervoor werd overwogen is het hof van oordeel dat niet alleen de (stilzwijgende) verdeling van de woning en hypotheek in 1985 gesitueerd moet worden, maar tevens - mocht geen verdeling tot stand zijn gebracht - dat de peildatum voor de waarde waartegen alsnog verdeeld moet worden in 1985 dient te worden gesitueerd en ten slotte dat uit de eisen van redelijkheid en billijkheid voortvloeit dat de datum van verdeling dient te worden gesitueerd in 1985. Naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid is het, gelet op voornoemde feiten en het ongebruikt laten verstrijken van een termijn van 17 jaar, onaanvaardbaar dat de vrouw aanspraak kan maken op enige waardevermeerdering sedert de ontbinding van het huwelijk. Daarbij wordt mede in aanmerking genomen dat de vrouw, door in te stemmen met de feitelijke toedeling van de woning en hypotheek aan de man en stil te zitten ten aanzien van de formalisering (zoal nodig), de man thans plaatst voor een overbedelingsuitkering op welke schuld de man niet meer behoefde te rekenen en die van zodanige omvang (de vrouw noemt ruim E. 80.000,-) is dat hij deze niet kan betalen zonder de woning te moeten verkopen (de man leeft van een bijstandsuitkering) terwijl de vrouw geen enkele investering in de woning heeft gedaan (ten tijde van de ontbinding was er per saldo een negatief vermogen voor huis en hypotheek). Enige rechtvaardiging voor de toekenning van een overwaarde wordt door de vrouw niet gegeven, anders dan het feit dat partijen in gemeenschap van goederen waren gehuwd. Dit feit kan zij thans niet meer aan de man tegenwerpen, omdat in 1985 ook de vrouw haar plicht verzaakte om de verdeling van de woning te formaliseren, zoals zij immers zelf had gevorderd.

Hetgeen de vrouw aanvoert tegen de overwegingen van de rechtbank kan haar dus niet baten. Gelet op dit oordeel komt de vrouw evenmin een gebruiksvergoeding toe.

Het hof merkt ten overvloede nog op dat onder het recht van vóór 1 januari 1992 niet alleen de overeenkomst tot verdeling vormvrij kon worden overeengekomen, maar dat ook de effectuering vormvrij was, dat wil zeggen dat overschrijving in het kadaster (of zoals de rechtbank stelt: eigendomsoverdracht, waarmee kennelijk wordt bedoeld de overdracht uit de gemeenschap op de man) geen vereiste was. Naar huidig recht is dit anders. Nu de vrouw geen aanspraak kan maken op verdeling, toedeling of enige overwaarde, is zij, op verlangen van de man, gehouden haar medewerking aan kadastrale vermelding te verlenen. Een daartoe strekkende vordering heeft de man (primair) niet ingesteld, zodat het hof deze verplichting tot medewerking niet in het dictum kan verwoorden.

De vrouw zal in de kosten van beide instanties worden verwezen. In de omstandigheid dat partijen al in 1985 van echt zijn gescheiden vindt het hof aanleiding om de proceskosten niet te compenseren, zoals bij gewezen echtgenoten gebruikelijk is, maar de vrouw, als de in het ongelijk gestelde partij in de kosten te verwijzen.

Het hof:

bekrachtigt het vonnis waarvan beroep;

wijst af de vermeerderde eis;

veroordeelt de vrouw in de kosten van dit hoger beroep tot op heden begroot op