Richtlijn tegengaan fiscaal misbruik lege vennootschappen (ATAD3)

De Europese Commissie publiceerde op 23 december 2021 een Richtlijnvoorstel (Unshell, ATAD3) om fiscaal misbruik van lege vennootschappen, brievenbusmaatschappijen en doorstroomvennootschappen (hierna ‘’lege vennootschappen’’) tegen te gaan. Op 17 januari 2023 heeft het Europese parlement een gewijzigde versie van het Richtlijnvoorstel goedgekeurd.

Het richtlijnvoorstel richt zich in beginsel op alle entiteiten en rechtsvormen met een vestigingsplaats in de Europese Unie. Uitgezonderd zijn beursgenoteerde bedrijven en financiële instellingen. Ook vennootschappen met ten minste vijf voltijd werknemers, die zich exclusief bezighouden met het genereren van de relevante inkomsten van de vennootschap zijn uitgezonderd.

Een soort filtersysteem bepaalt of sprake is van een lege vennootschap. Relevante criteria bij de voorselectie (toegangspoort) zijn onder meer of de omzet van de vennootschap bestaat uit passieve inkomsten, of de vennootschap zijn inkomsten verkrijgt door grensoverschrijdende transacties of doorbetalingen en of de vennootschap het dagelijkse bestuur en de relevante besluitvorming van de vennootschap uitbesteed aan derden.

Voldoet een vennootschap aan al deze voorwaarden dan dient deze vennootschap in de aangifte te rapporteren over verschillende substance-voorwaarden. Blijkt aan de hand van deze extra informatie dat er sprake is van een lege vennootschap, dan heeft de vennootschap nog een mogelijkheid om tegenbewijs te leveren.

Als er sprake is van een lege vennootschap dan kan dat diverse gevolgen hebben. Mogelijk krijgt de vennootschap geen woonplaatsverklaring, met als doel dat er geen recht meer bestaat op verdrags- of richtlijnvoordelen. De vennootschap kan daarnaast te maken krijgen met bijheffingen van de betrokken lidstaten en een boete als niet aan de rapportageverplichtingen wordt voldaan. De informatie over lege vennootschappen dient Nederland op automatische basis – via een centrale database – uit te wisselen met de andere lidstaten.

Het was de bedoeling dat de voorgestelde Richtlijn op 1 januari 2024 in werking zou treden. Dat is niet gelukt. De Staatssecretaris van Financiën heeft in antwoorden op de beleids- en uitvoeringsagenda (2 juni 2023) laten weten dat er nog steeds wordt onderhandeld over het voorstel. De datum van inwerkingtreding wordt aangepast (zal worden genoemd) wanneer de onderhandelingen zich in een afrondende fase bevinden. Uit het op 2 juli 2024 verschenen introductiedossier met beleidsonderwerpen blijkt dat de onderhandelingen nog steeds bezig zijn, maar moeizaam verlopen.

Het Nederlandse kabinet heeft over het algemeen positief gereageerd op het Richtlijnvoorstel. Het voorstel sluit aan bij de aanbevelingen van de Commissie Doorstroomvennootschappen (rapport gepubliceerd op 22 november 2021) om de doorstroomproblematiek internationaal aan te pakken.