Strafbare fiscale gedragingen kunnen vaak zowel bestuursrechtelijk als strafrechtelijk worden afgedaan. Het Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst en het Protocol AAFD bepalen wanneer strafbare gedragingen op het gebied van het belastingrecht (waaronder ook de WIB), douane en toeslagen kunnen worden aangemeld voor strafrechtelijke afdoening. Daarmee wordt samenloop tussen het bestuursrechtelijke en het strafrechtelijke traject voorkomen.
In dit thema krijgt u antwoord op de volgende vragen:
Bij welk nadeelbedrag komt een fiscale zaak in aanmerking voor strafrechtelijke afdoening?
•
Wie beslist of een zaak bestuurlijk of strafrechtelijk wordt afgedaan?
•
Wat is de consequentie van het in strijd met het Protocol AAFD vervolgen van een verdachte?
Protocol AAFD
Het Protocol aanmelding en afdoening van fiscale delicten en douane- en toeslagendelicten (Protocol AAFD) beschrijft in welke gevallen fiscale misstanden strafrechtelijk kunnen worden afgehandeld.
Afstemming
Als een ambtenaar van de Belastingdienst op een mogelijk strafbaar feit stuit, moet hij de boete-fraudecoördinator van de Belastingdienst daarvan in kennis stellen. Laatstgenoemde zal de bij hem aangemelde zaken die mogelijk strafrechtelijk moeten worden afgehandeld, inbrengen in het afstemmingsoverleg tussen de Belastingdienst, de FIOD en het Openbaar Ministerie. De uiteindelijke keuze voor een strafrechtelijke afhandeling van de zaak is in dit overleg aan de Belastingdienst en het Openbaar Ministerie. Als de keuze niet valt op een strafrechtelijke afhandeling, gaat de zaak terug naar de Belastingdienst voor bestuurlijke afdoening (het opleggen van een verzuim- of vergrijpboete).
Nadeel
Het belangrijkste criterium voor de strafrechtelijke aanmelding en afhandeling van fiscale delicten vormt het fiscale nadeel. Bij een nadeelbedrag van € 100.000 of meer, kan een zaak bij een vermoeden van opzet worden aangemeld voor mogelijke strafrechtelijke afhandeling. Als het nadeelbedrag minder is dan € 100.000, wordt de zaak slechts voor strafrechtelijke afdoening aangemeld als sprake is van een vermoeden van opzet én een of meerdere aanvullende wegingscriteria daartoe aanleiding geven. Een uitzondering geldt voor fraudesignalen die de financiële belangen van de Unie schaden en voldoen aan de criteria van Richtlijn (EU) 2017/1371 en onder het mandaat van het Europees Openbaar Ministerie vallen overeenkomstig Verordening (EU) 2017/1939. Dergelijke fraudesignalen worden voorgelegd aan het Europees Openbaar Ministerie.
Aanvullende wegingscriteria
Aanvullende wegingscriteria zijn:
•
de mate van impact op de maatschappij en evenwichtige rechtshandhaving;
•
status verdachte / voorbeeldfunctie;
•
recidive;
•
verhaal onmogelijk;
•
combinatie van delicten;
•
medewerking van een adviseur, deskundige derde of douane-expediteur;
Cursus Belastingrecht FBR.8.0.0, Het fiscale bestuurlijke boeteregime
Cursus Belastingrecht FBR.8.1.2, Beleid BBBB
Cursus Belastingrecht FBR.9.1.0, Fiscale strafbepalingen. Algemeen
Cursus Belastingrecht FBR.9.5.2, Richtlijnen AAFD
Vakstudie Algemeen Deel, paragraaf 8 Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst, aant. 12.1, Strafverzwaring en protocol AAFD; de periode met ingang van 1 juli 2015
Vakstudie Algemeen Deel, paragraaf 8 Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst, aant. 12.2 Strafverzwaring en AAFD -richtlijnen; de periode tot 1 juli 2015
Vakstudie Algemeen Deel, paragraaf 15 Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst, aant. 6.1 Keuze en Protocol AAFD; de periode met ingang van 2016
Martijn Weijers
Fiscaal recht - Fiscaal Strafrecht
Mr. M.B. Weijers is advocaat en verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Meer over Martijn Weijers
Strafbare fiscale gedragingen kunnen vaak zowel bestuursrechtelijk als strafrechtelijk worden afgedaan. Het Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst en het Protocol AAFD bepalen wanneer strafbare gedragingen op het gebied van het belastingrecht (waaronder ook de WIB), douane en toeslagen kunnen worden aangemeld voor strafrechtelijke afdoening. Daarmee wordt samenloop tussen het bestuursrechtelijke en het strafrechtelijke traject voorkomen.
In dit thema krijgt u antwoord op de volgende vragen:
Wat is het Protocol AAFD?
Bij welk nadeelbedrag komt een fiscale zaak in aanmerking voor strafrechtelijke afdoening?
Wie beslist of een zaak bestuurlijk of strafrechtelijk wordt afgedaan?
Wat is de consequentie van het in strijd met het Protocol AAFD vervolgen van een verdachte?
Protocol AAFD
Het Protocol aanmelding en afdoening van fiscale delicten en douane- en toeslagendelicten (Protocol AAFD) beschrijft in welke gevallen fiscale misstanden strafrechtelijk kunnen worden afgehandeld.
Afstemming
Als een ambtenaar van de Belastingdienst op een mogelijk strafbaar feit stuit, moet hij de boete-fraudecoördinator van de Belastingdienst daarvan in kennis stellen. Laatstgenoemde zal de bij hem aangemelde zaken die mogelijk strafrechtelijk moeten worden afgehandeld, inbrengen in het afstemmingsoverleg tussen de Belastingdienst, de FIOD en het Openbaar Ministerie. De uiteindelijke keuze voor een strafrechtelijke afhandeling van de zaak is in dit overleg aan de Belastingdienst en het Openbaar Ministerie. Als de keuze niet valt op een strafrechtelijke afhandeling, gaat de zaak terug naar de Belastingdienst voor bestuurlijke afdoening (het opleggen van een verzuim- of vergrijpboete).
Nadeel
Het belangrijkste criterium voor de strafrechtelijke aanmelding en afhandeling van fiscale delicten vormt het fiscale nadeel. Bij een nadeelbedrag van € 100.000 of meer, kan een zaak bij een vermoeden van opzet worden aangemeld voor mogelijke strafrechtelijke afhandeling. Als het nadeelbedrag minder is dan € 100.000, wordt de zaak slechts voor strafrechtelijke afdoening aangemeld als sprake is van een vermoeden van opzet én een of meerdere aanvullende wegingscriteria daartoe aanleiding geven. Een uitzondering geldt voor fraudesignalen die de financiële belangen van de Unie schaden en voldoen aan de criteria van Richtlijn (EU) 2017/1371 en onder het mandaat van het Europees Openbaar Ministerie vallen overeenkomstig Verordening (EU) 2017/1939. Dergelijke fraudesignalen worden voorgelegd aan het Europees Openbaar Ministerie.
Aanvullende wegingscriteria
Aanvullende wegingscriteria zijn:
de mate van impact op de maatschappij en evenwichtige rechtshandhaving;
status verdachte / voorbeeldfunctie;
recidive;
verhaal onmogelijk;
combinatie van delicten;
medewerking van een adviseur, deskundige derde of douane-expediteur;
slagvaardigheid;
geen bestuurlijke boete mogelijk;
waarheidsvinding;
thematische aanpak.
Documenten bij dit thema
Wetgeving
Protocol aanmelding en afdoening van fiscale delicten en delicten op het gebied van douane en toeslagen
Artikel 5:44 Awb
Artikel 167 Wetboek van Strafvordering
Artikel 243 Wetboek van Strafvordering
Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst, paragraaf 15: Keuze tussen verzuimboete, vergrijpboete of strafvervolging.
Standaardarrest
Hoge Raad 21 februari 2023, nr. 21/02113, ECLI:NL:HR:2023:237, NJB 2023/690, NJ 2023/171, DD 2023/38
Hoge Raad 19 juni 1990, nr. 2317BESCH, ECLI:NL:HR:1990:ZC8556, NJ 1991, 119, AB 1991, 188
Belangrijkste uitspraken
Gerechtshof ’s-Hertogenbosch 1 februari 2023, nr. 20-002586-20, ECLI:NL:GHSHE:2023:393
Gerechtshof Amsterdam 3 mei 2021, nr. 23-003186-19, ECLI:NL:GHAMS:2021:1338
Rechtbank Overijssel 15 februari 2021, nr. 08-993091-16 (P), ECLI:NL:RBOVE:2021:690
Gerechtshof Amsterdam 4 november 2020, nr. 23-001854-19, ECLI:NL:GHAMS:2020:2976
Rechtbank Noord-Nederland, 3 oktober 2019, nr. 18/830280-16, ECLI:NL:RBNNE:2019:4163
Hoge Raad 6 september 2016, nr. 14/04760, ECLI:NL:HR:2016:2020, RvdW 2016/943, NJB 2016/1663
Literatuur
De belastingadviseur in het fiscale strafrecht en boeterecht, M. Hendriks, WFR 2007/552
Publicatie Protocol AAFD, A.T.P. Nefkens, V-N 2015/34.3
De adviseur in spagaat (deel I), A.T.P. Nefkens, DJ 2016/1799, TFB 2016, afl. 3.
Fiscaal en strafprocesrecht, Valkenburg en van der Werff, 6e herziene druk, 2019
Handboek Verdediging, P.T.C. van Kampen, N. van der Laan, 3e druk, 2021
Het systeem van sanctionering van fiscale fraude (FM nr. 166) 2021/1, C. Hofman, (Fiscale Monografieën nr. 166) (diss. Rotterdam), Deventer: Wolters Kluwer 2021
Naslag
Cursus Belastingrecht FBR.8.0.0, Het fiscale bestuurlijke boeteregime
Cursus Belastingrecht FBR.8.1.2, Beleid BBBB
Cursus Belastingrecht FBR.9.1.0, Fiscale strafbepalingen. Algemeen
Cursus Belastingrecht FBR.9.5.2, Richtlijnen AAFD
Vakstudie Algemeen Deel, paragraaf 8 Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst, aant. 12.1, Strafverzwaring en protocol AAFD; de periode met ingang van 1 juli 2015
Vakstudie Algemeen Deel, paragraaf 8 Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst, aant. 12.2 Strafverzwaring en AAFD -richtlijnen; de periode tot 1 juli 2015
Vakstudie Algemeen Deel, paragraaf 15 Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst, aant. 6.1 Keuze en Protocol AAFD; de periode met ingang van 2016
Verwante onderwerpen
Thema: De aangifteverplichting in de AWR
Thema: De una via-beslissing
Thema: Verzuim- en vergrijpboetes: Een kwestie van verschil