Conservatoir beslag voor niet-opeisbare erfrechtelijke vorderingen

Het is vaste rechtspraak van de Hoge Raad, dat niet is uitgesloten dat een conservatoir beslag kan strekken ter verzekering van een vordering die (nog) niet opeisbaar is. Dit geldt ongeacht de ontstaansgrond van die vordering. In de laatstgenoemde zaak van de Hoge Raad ging het om een erfrechtelijke vordering. De Hoge Raad spitste zijn beslissing echter niet toe op niet-opeisbare erfrechtelijke vorderingen; er werd dus voor deze vorderingen geen uitzonderingen gemaakt op de genoemde algemene regel. Het gaat hier niet om niet-opeisbare vorderingen als beslagobject, maar om door beslag te verzekeren vorderingen. Dit onderscheid is goed in het oog te houden, omdat anders gemakkelijk spraakverwarring kan ontstaan.

In de doctrine is in dit verband in 2017 een controverse ontstaan omtrent een tweetal rechtsvragen, waarvan vooral de tweede vraag voor de praktijk van onmiddellijk belang is. Bij de eerste vraag gaat het om de kwestie, of conservatoir beslag kan worden gelegd ten laste van de langstlevende echtgenoot ter verzekering van een niet-opeisbare vordering uit de wettelijke verdeling (art. 4:13 BW) of voor een niet-opeisbare vordering uit de legitieme portie (art. 4:82-84 BW). De tweede vraag heeft betrekking op het probleem, of, als de eerste vraag bevestigend moet worden beantwoord, een verzoek van de echtgenoot van de erflater als schuldenaar tot opheffing van een dergelijk beslag zonder meer moet worden ingewilligd dan wel voor een afweging van de belangen van de beslaglegger als schuldeiser en die van de echtgenoot van de erflater ruimte is. In het verlengde daarvan ligt de vraag, hoeveel ruimte er voor zodanige belangenafweging is, uitgaande van de aanwezigheid van die ruimte.