Misbruik van Unierecht in fiscale zaken

De belastingplichtige kan geen rechten of voordelen ontlenen aan het Unierecht als sprake is van ‘misbruik van Unierecht’. Bij misbruik wordt het Unierecht ten onrechte ingezet als middel of doel voor een fiscaal gunstigere uitkomst. De fundamentele vrijheden, zoals de vrijheid van vestiging en het vrije kapitaalverkeer, bieden bij misbruik van Unierecht geen bescherming. Ook kan geen aanspraak worden gemaakt op voordelen die voortvloeien uit een verordening of richtlijn. Indien lidstaten op selectieve wijze ‘misbruik’ niet bestrijden, kan dat verboden fiscale staatssteun opleveren.

Volgens het HvJ EU geldt een algemeen Unierechtelijk beginsel van ‘verbod van misbruik’. EU-lidstaten moeten dit toepassen, ongeacht de nationale regels.

Misbruik speelt bij formele of kunstmatige situaties waarvoor geen of onvoldoende economische of commerciële rechtvaardiging bestaat. Het doel is om, ten onrechte, aanspraak te maken op een voordeel van het Unierecht of een nadeel van het Unierecht te omzeilen.

Om te bepalen of sprake is van ‘misbruik van Unierecht’ moet worden gekeken naar alle relevante feiten en omstandigheden. Wel heeft het HvJ EU een aantal indicatoren geformuleerd: aanwijzingen die kunnen duiden op ‘misbruik’. Een voorbeeld van een mogelijke aanwijzing voor misbruik is een doorstroomvennootschap tussen de vennootschap die rente, dividend of royalty uitkeert en de uiteindelijk gerechtigde. Let op: geen enkele indicator is op zichzelf doorslaggevend. De relevante feiten en omstandigheden zijn de bepalende factor.

Volgens het HvJ EU hebben belastingplichtigen het recht te kiezen voor die activiteit of transactie waarmee de omvang van de belastingschuld het meest beperkt blijft. Wel geldt nadrukkelijk de voorwaarde dat hierdoor geen ‘misbruik’ ontstaat.