Nota van toelichting

Artikel 2 van het besluit bepaalt voor natuurlijke personen, dat de te verstrekken jaarstukken betrekking moeten hebben op de onderneming waarvoor de ondernemingsraad is ingesteld. Dat wil zeggen dat de balans alleen betrekking behoeft te hebben op het in de onderneming gestoken deel van het vermogen van de ondernemer, en dat de staat van baten en lasten alleen betrekking behoeft te hebben op het met de onderneming behaalde resultaat. De reden voor deze beperking is gelegen in de bescherming van de privézaken van de ondernemer, zodat de omvang van zijn privévermogen en van zijn privé-inkomsten en uitgaven niet aan de ondernemingsraad behoeft te worden meegedeeld. Echter: niet alleen de privégegevens van de ondernemer maar ook alle overige vermogensbestanddelen en inkomsten en uitgaven die niet op de betrokken onderneming betrekking hebben, zijn aan het inzicht van de ondernemingsraad onttrokken.

Heeft een natuurlijk persoon meer dan één onderneming waarvoor een ondernemingsraad is ingesteld, dan dient hij derhalve aan iedere ondernemingsraad de jaarstukken van de betrokken onderneming te verstrekken.

Artikel 3, eerste lid, van het besluit bepaalt voor rechtspersonen, dat de te verstrekken jaarstukken betrekking moeten hebben niet op de door de rechtspersoon in stand gehouden onderneming, maar op de rechtspersoon zelf. Deze bepaling heeft betrekking op verenigingen, stichtingen, publiekrechtelijke rechtspersonen en rechtspersonen naar buitenlands recht, die in Nederland een onderneming hebben die niet in stand wordt gehouden door een Nederlandse rechtspersoon.

Houdt zo'n rechtspersoon meer dan één onderneming in stand waarvoor een ondernemingsraad is ingesteld, dan dient hij derhalve aan iedere ondernemingsraad dezelfde jaarstukken betreffende de rechtspersoon te verstrekken. Daarnaast moet hij op grond van artikel 8 van het besluit aan elke ondernemingsraad aanvullende gegevens verstrekken over de bijdrage van de betrokken onderneming aan het totale resultaat, welke gegevens uiteraard per onderneming verschillend zijn.

In het tweede lid van artikel 3 is een uitzondering gemaakt voor kerkgenootschappen en hun zelfstandige onderdelen en andere genootschappen op geestelijke grondslag. Deze rechtspersonen kunnen derhalve, evenals natuurlijke personen, volstaan met het verstrekken van jaarstukken betreffende de onderneming waarvoor de ondernemingsraad is ingesteld. De uitzondering voor kerkgenootschappen en hun zelfstandige onderdelen en andere genootschappen op geestelijke grondslag houdt verband met de aard van kerkelijke verhoudingen en de bijzondere positie die deze rechtspersonen in verband daarmee in het rechtspersonenrecht innemen (zie artikelen 2 en 18 van Boek 2 B.W.). Zij hebben derhalve de keuze tussen het verstrekken van jaarstukken betreffende de gehele rechtspersoon of het verstrekken van jaarstukken betreffende de onderneming.

Dit artikel heeft betrekking op samenwerkingsvormen zonder rechtspersoonlijkheid tussen twee of meer natuurlijke personen en/of rechtspersonen zoals maatschappen, vennootschappen onder firma en commanditaire vennootschappen. Het woord ‘personen’ in het eerste lid heeft zowel betrekking op natuurlijke personen als op rechtspersonen. Onder rechtspersonen zijn hier alle rechtspersonen begrepen, dus ook de coöperatieve vereniging, de onderlinge waarborgmaatschappij, de naamloze vennootschap en de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, die voor hun eigen ondernemingsraden niet onder de werking van dit besluit vallen (artikel 1, onder a).

De personen die te zamen werkzaamheden verrichten zijn de maten van een maatschap of de volledig aansprakelijke vennoten bij een vennootschap onder firma of een commanditaire vennootschap. Bij een commanditaire vennootschap verrichten alleen de beherende vennoten werkzaamheden en de commanditaire vennoten niet (artikel 20 Wetboek van Koophandel). Een commanditaire vennootschap met slechts één beherend vennoot valt derhalve niet onder artikel 4, maar dient voor de toepassing van de Wet op de ondernemingsraden en van dit besluit gelijkgesteld te worden met de beherend vennoot zelf. Is de beherend vennoot een natuurlijk persoon, dan valt de commanditaire vennootschap onder de werking van artikel 2 van dit besluit. Is de beherend vennoot een rechtspersoon, dan valt de commanditaire vennootschap — afhankelijk van de rechtsvorm — hetzij onder de werking van artikel 31a, tweede tot en met vierde lid, van de Wet op de ondernemingsraden, hetzij onder de werking van artikel 3 van dit besluit.

De aan de ondernemingsraad te verstrekken jaarstukken moeten betrekking hebben op de maatschap of de niet rechtspersoonlijkheid bezittende vennootschap, d.w.z. de balans moet betrekking hebben op het gemeenschappelijk maatschaps- of vennootschapsvermogen, en de staat van baten en lasten op het resultaat van de maatschap of vennootschap. Evenals bij natuurlijke personen zijn ook hier het privévermogen en de privé-inkomsten en uitgaven van de maten en vennoten onttrokken aan het inzicht van de ondernemingsraad. De verplichting tot informatieverstrekking aan de ondernemingsraad rust op ieder der maten of volledig aansprakelijke vennoten. Commanditaire vennoten zijn dus niet verplicht tot informatieverstrekking aan de ondernemingsraad. Bij een maatschap is elk van de maten hoofdelijk aansprakelijk voor de naleving van de verplichting tot informatieverstrekking. Hetzelfde geldt voor de volledig aansprakelijke vennoten bij een vennootschap onder firma of een commanditaire vennootschap.

Het is mogelijk dat de maten of volledig aansprakelijke vennoten ook zelf — buiten het maatschaps- of vennootschapsverband om — een onderneming in stand houden waarvoor een ondernemingsraad is ingesteld. De financiële gegevens van die onderneming behoeven niet aan de ondernemingsraad van de maatschap of vennootschap te worden verstrekt. Wanneer de financiële gegevens van een vennootschap onder firma of een commanditaire vennootschap echter zijn opgenomen in een groepsjaarrekening, dan moet deze groepsjaarrekening met het groepsjaarverslag ook aan de ondernemingsraad van de vennootschap onder firma of commanditaire vennootschap worden verstrekt (artikel 7, tweede volzin). Wanneer de maatschap of niet-rechtspersoonlijkheid bezittende vennootschap zelf meer dan één onderneming in stand houdt waarvoor een ondernemingsraad is ingesteld, dan moeten aan iedere ondernemingsraad de jaarstukken van de maatschap of vennootschap worden verstrekt. Daarnaast moeten dan nog aan elke ondernemingsraad aanvullende gegevens worden verstrekt over de bijdrage van de betrokken onderneming aan het totale resultaat (artikel 8).

Bij grote maatschappen en vennootschappen komt het in de praktijk voor dat niet iedere maat of vennoot is staat is om aan deze verplichting te voldoen, omdat de maatschap of vennootschap een (dagelijks) bestuur heeft dat namens de maten of vennoten het overleg voert met de ondernemingsraad. Voor die gevallen is in het tweede lid van artikel 4 bepaald, dat de verplichting tot informatieverstrekking dan rust op het bestuur van de maatschap of vennootschap. Voldoet het bestuur echter niet aan zijn verplichtingen, dan blijven alle maten of vennoten hiervoor hoofdelijk aansprakelijk.

De algemene vereisten waaraan de jaarstukken moeten voldoen zijn te vinden in artikel 5 van het besluit. De eerste twee leden van deze bepaling zijn ontleend aan artikel 362 van Boek 2 B.W., het derde lid aan artikel 384 en het vierde lid aan artikel 363.

Het vereiste dat de jaarstukken een zodanig inzicht moeten geven dat de ondernemingsraad zich een verantwoord oordeel kan vormen omtrent het vermogen en het resultaat — waaronder bij een niet op het maken van winst gerichte onderneming de uitkomsten van het dienstverleningsproces worden verstaan —, kan ertoe leiden dat de ondernemer aanvullende gegevens moet verstrekken, die niet zijn vermeld in de artikelen 9–12 van het besluit. Deze bepalingen bevatten dan ook minimum-voorschriften waaraan de jaarstukken ten minste dienen te voldoen.

In artikel 10, tweede en derde lid, van het besluit zijn enkele gegevens genoemd die in de toelichting op de balans moeten worden vermeld. Daarnaast kunnen er echter nog andere belangrijke financiële verplichtingen zijn waardoor de ondernemer zich voor een aantal jaren jegens derden heeft verbonden, zoals die welke voortvloeien uit langlopende overeenkomsten of uit gestelde zekerheden, waarvan de vermelding in de toelichting op de balans eveneens noodzakelijk is voor het vormen van een verantwoord oordeel omtrent de vermogenspositie van de ondernemer.

De verstrekking van aanvullende gegevens kan ook noodzakelijk zijn bij niet-rechtspersonen, omdat privéschuldeisers zich daar geheel of ten dele kunnen verhalen op het in de onderneming gestoken vermogen. De daaraan voor de vermogenspositie en continuïteit van de onderneming verbonden risico's kunnen met zich mee brengen dat de ondernemer daaromtrent aan de ondernemingsraad aanvullende gegevens moet verstrekken. In dit verband is het voor de ondernemingsraad van een maatschap of niet rechtspersoonlijkheid bezittende vennootschap van belang om inzicht te hebben in de financiële verhouding tussen de maatschap, resp. vennootschap en de individuele maten en vennoten. Deze financiële verhouding zal derhalve in de toelichting op de balans moeten worden vermeld.

Voorts kunnen in privé aangegane schulden en in privé verstrekte garanties een risico voor de continuïteit van de onderneming betekenen. Wanneer een natuurlijk persoon, de maten van een maatschap of de vennoten van een niet rechtspersoonlijkheid bezittende vennootschap buiten het ondernemings-, maatschaps- of vennootschapsverband om, nog één of meer andere ondernemingen in stand houden, dan kunnen de in het kader van die andere onderneming(en) aangegane schulden en verstrekte garanties evenzeer een risico voor de continuïteit van de onderneming betekenen. Indien een risico voor de continuïteit van de onderneming aanwezig is, dan is het voor een verantwoord oordeel van de ondernemingsraad noodzakelijk dat hij daarin inzicht heeft, en dan moet de ondernemer daarover op grond van artikel 5, eerste lid, van het besluit, dus aanvullende gegevens verstrekken in de toelichting op de balans. Of buiten ondernemingsverband, resp. maatschaps- of vennootschapsverband, aangegane schulden en verstrekte garanties een risico voor de continuïteit van de onderneming opleveren, hangt af van de omvang van de activa buiten ondernemingsverband, resp. maatschaps- of vennootschapsverband.

Een negatief saldo van deze posten dat in verhouding tot het op de balans vermelde eigen vermogen van de onderneming, resp. maatschap of vennootschap, van niet te verwaarlozen betekenis is, betekent een risico voor de continuïteit. In dat geval zal de ondernemer krachtens het algemene beginsel van artikel 5, eerste lid, de hiervoor vermelde schulden en garanties met het negatief saldo in de toelichting op de balans moeten vermelden.

De bepaling dat de jaarstukken in de Nederlandse taal moeten zijn gesteld is vooral van belang voor rechtspersonen naar buitenlands recht die onder de werking van dit besluit vallen. Indien de jaarstukken zijn gesteld in een andere voor de leden van de ondernemingsraad begrijpelijke taal, zal de ondernemingsraad echter geen behoefte hebben aan een vertaling. De overige leden van artikel 5 van het besluit spreken voor zich en behoeven geen nadere toelichting.

Deze bepaling omtrent het verstrekken van groepsgegevens is ontleend aan het derde lid van artikel 31a. Aangezien de aanwezigheid van een groepsjaarrekening bij de ondernemers op wie het besluit betrekking heeft slechts in beperkte mate zal voorkomen, is de volgorde van artikel 31a, derde lid, in artikel 7 van het besluit omgedraaid. Een groepsjaarrekening in de zin van artikel 379, zesde lid, kan aanwezig zijn indien een vennootschap onder firma, een commanditaire vennootschap of een rechtspersoon naar buitenlands recht deel uitmaakt van een groep rechtspersonen met een coöperatieve vereniging, een onderlinge waarborgmaatschappij, een naamloze vennootschap of een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid aan de top. De groepsjaarrekening is dan de geconsolideerde jaarrekening van deze rechtspersoon.

De artikelen 9 en 10 bevatten voorschriften waaraan de balans en de toelichting daarop tenminste dienen te voldoen. Inhoudelijk wijken deze voorschriften slechts in geringe mate af van de overeenkomstige voorschriften in het oude besluit.

De indeling van het eerste lid van artikel 9 is echter aangepast aan artikel 364 van Boek 2 B.W., en de indeling van het eerste lid van artikel 10 is aangepast aan artikel 366.

Onder deelneming wordt verstaan: kapitaalverschaffing door de ondernemer of door een dochtermaatschappij van de ondernemer in een rechtspersoon met het doel ten dienste van de werkzaamheden van de eigen onderneming duurzaam verbonden te zijn met die rechtspersoon. Het bestaan van een deelneming wordt vermoed, indien de kapitaalverschaffing van de ondernemer alleen of te zamen met een dochtermaatschappij ten minste een vijfde gedeelte van het geplaatste kapitaal van de rechtspersoon bedraagt. Eveneens wordt van een deelneming gesproken, indien de ondernemer of een dochtermaatschappij van de ondernemer vennoot (vennote) is van een niet rechtspersoonlijkheid bezittende vennootschap.

Deze omschrijving is ontleend aan de artikelen 54a, 76 en 187 van Boek 2 B.W.

Onder het eigen vermogen van een maatschap wordt verstaan: het saldo van het aan de maten in gemeenschap toebehorende maatschapsvermogen. Onder het eigen vermogen van een vennootschap onder firma wordt verstaan: het saldo van het afgescheiden vermogen van de vennootschap onder firma, waaronder bij een commanditaire vennootschap mede wordt verstaan het door de commanditaire vennoten ingebrachte vermogen.

Onder schulden op lange termijn worden verstaan: schulden met een resterende looptijd van meer dan één jaar.

Onder schulden op korte termijn worden verstaan: schulden met een resterende looptijd van ten hoogste één jaar.

De bepaling van het derde lid van artikel 10 heeft betrekking op garanties die gegeven zijn voor schulden van deelnemers en derden. Daaronder worden bij een maatschap of niet rechtspersoonlijkheid bezittende vennootschap dus mede verstaan de maten of vennoten in privé. De bepaling is ontleend aan artikel 376 van Boek 2 B.W.

De artikelen 11 en 12 bevatten voorschriften waaraan de staat van baten en lasten en de toelichting daarop ten minste dienen te voldoen. Deze voorschriften wijken slechts weinig af van de overeenkomstige voorschriften in het oude besluit, maar zijn enigszins aangepast aan de artikelen 363 en 377 van Boek 2 B.W.

Onder subsidies worden zowel exploitatiesubsidies als eenmalige subsidies begrepen.

Voor een aantal ondernemingen gelden bij of krachtens wet specifieke voorschriften voor het opstellen van financiële jaarstukken. Deze ondernemingen zijn ziekenhuizen, woningcorporaties, banken en verzekeringsmaatschappijen. Voor deze ondernemingen gelden bijzondere wetten en besluiten, die in het algemeen meer gedetailleerde voorschriften bevatten omtrent het opstellen van financiële jaarstukken dan de minimumvoorschriften omtrent de jaarstukken in het onderhavige besluit; in een enkel geval wijken zij daarvan af. Aangezien de financiële jaarstukken van ziekenhuizen, woningcorporaties, banken en verzekeringsmaatschappijen openbaar plegen te worden gemaakt, lijkt het wenselijk om deze voorschriften tevens te gebruiken voor de informatievoorziening aan de ondernemingsraad. Ziekenhuisvoorzieningen en woningcorporaties waarvoor een ondernemingsraad is ingesteld vallen altijd onder de werking van dit besluit omdat zij in stand worden gehouden door een vereniging, stichting of publiekrechtelijke rechtspersoon. Bij banken en verzekeringsmaatschappijen ligt dat anders: de meeste van deze ondernemingen worden gedreven in de rechtsvorm van een naamloze vennootschap, een besloten vennootschap, een coöperatieve vereniging of een onderlinge waarborgmaatschappij. Voor die banken en verzekeringsmaatschappijen zijn de bepalingen van dit besluit derhalve niet van toepassing, maar geldt, indien zij een ondernemingsraad hebben ingesteld, artikel 31a, tweede tot en met vierde lid, van de Wet op de ondernemingsraden. Er zijn daarnaast echter een aanzienlijk aantal bank- en verzekeringsbedrijven die in stand worden gehouden door een stichting of een rechtspersoon naar buitenlands recht, waarvoor, indien zij een ondernemingsraad hebben ingesteld, de bepalingen van dit besluit wèl gelden. Hetzelfde geldt voor banken die vennootschap onder firma of commanditaire vennootschap zijn. Voor ziekenhuizen, woningcorporaties, banken en verzekeringsmaatschappijen vervangen de bijzondere voorschriften slechts de voorschriften van de artikelen 9 tot en met 12 van dit besluit, de overige bepalingen van dit besluit gelden wèl voor hen.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

J. de Koning

De Minister van Justitie,

F. Korthals Altes