Fiscale aspecten van het coronavirus

Het coronavirus heeft onverwachts een heel grote invloed op de liquiditeiten en resultaten van veel ondernemingen. De regering heeft enkele fiscale noodmaatregelen genomen om ondernemers te helpen door deze moeilijke tijden heen te komen. Het gaat om de volgende maatregelen:

Ondanks deze maatregelen zullen veel ondernemingen grote verliezen lijden en is hun continuïteit niet meer geborgd. Het kennen van en tijdig inspelen op de fiscale gevolgen van de coronacrisis vergroot de overlevingskans van ondernemingen.

In deze bijdrage worden de fiscale gevolgen van het coronavirus onderzocht. Eerst worden de door het kabinet genomen noodmaatregelen voor ondernemers beschreven.2 Hierna wordt aandacht besteed aan enkele fiscale regelingen die door de coronacrisis bijzonder actueel zijn. Het betreft:

Een belangrijke maatregel voor de verbetering van de liquiditeit van ondernemingen is het bijzonder uitstel van betaling van belastingen. Iedere ondernemer kan vanaf 12 maart 2020 aan de Belastingdienst uitstel vragen voor betaling van inkomstenbelasting, zorgverzekeringswet, vennootschapsbelasting, omzetbelasting (btw), loonheffingen, kansspelbelasting, accijns, verbruiksbelasting alcoholvrije dranken, assurantiebelasting, verhuurdersheffing, energie- en andere milieubelastingen en vergelijkbare belastingen in Caribisch Nederland. Voor al deze soorten belastingen kan in één keer uitstel worden gevraagd. Het verzoek kan schriftelijk of met een door de Belastingdienst online beschikbaar gesteld formulier worden gedaan. In het verzoek moet tot uitdrukking worden gebracht dat de onderneming in betalingsproblemen is gekomen door de uitbraak van het coronavirus. De Belastingdienst stopt onmiddellijk met invorderingsmaatregelen. Belastinguitstel wordt automatisch voor drie maanden verleend. Is langer uitstel noodzakelijk dan kan hier (opnieuw) een verzoek voor worden ingediend. In dat geval is de hoogte van de totale belastingschuld van belang. Is de totale belastingschuld lager dan € 20.000 dan kan worden volstaan met het indienen van bewijsstukken waaruit blijkt dat de omzet aanzienlijk is gedaald ten opzichte van de afgelopen maanden. Is de totale belastingschuld hoger dan € 20.000 dan is bovendien een verklaring van een derde deskundige nodig. Een derde deskundige is bijvoorbeeld een externe consultant, een externe financier, een brancheorganisatie, een belastingadviseur of een accountant. Het mag echter niet iemand zijn die werkzaam is in de betrokken onderneming. De derde deskundige moet verklaren dat het aannemelijk is dat de financiële problemen hoofdzakelijk door de coronacrisis zijn ontstaan.

Uitstel van betaling kan worden gevraagd nadat een aanslag is ontvangen. Van de hiervoor genoemde belastingen kan uitstel worden gevraagd voor nieuwe en oude openstaande aanslagen. De maatregel geldt niet voor andere belastingen zoals de dividendbelasting, overdrachtsbelasting en gemeentelijke belastingen.3 Wel bieden verschillende gemeenten de mogelijkheid belastinguitstel te krijgen.4

Als om uitstel van betaling wordt verzocht dan zal de Belastingdienst ervoor zorgen dat een eventueel opgelegde boete voor een betalingsverzuim wordt geschrapt.

Het uitstel is een ruimhartige tegemoetkoming voor het bedrijfsleven. Zeker als het uitstel in samenhang met de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging ten behoeve van behoud van Werkgelegenheid (hierna NOW) wordt beoordeeld. Dit kan met een voorbeeld worden geïllustreerd.

De fiscale noodmaatregelen voorzien in een versoepeling van de verlaging van een opgelegde voorlopige aanslag. In het geval een voorlopige aanslag inkomstenbelasting of vennootschapsbelasting 2020 is opgelegd naar een hoger inkomen of winst dan thans wordt verwacht, dan wordt op verzoek de voorlopige aanslag verminderd. De voorlopige aanslag kan door de ondernemer worden aangepast via de website “MijnBelastingdienst” (inkomstenbelasting) of “Inloggen voor ondernemers” (vennootschapsbelasting). Als het bedrag van de nieuwe voorlopige aanslag lager is dan de belasting die in de eerste drie maanden van het jaar is betaald, dan wordt het verschil terugbetaald.

De fiscale noodmaatregelen voorzien in een verlaging van de invorderingsrente en de belastingrente.

Wanneer een belastingaanslag niet tijdig wordt betaald, brengt de Belastingdienst invorderingsrente in rekening vanaf het moment dat de betalingstermijn is verstreken. De rente bedroeg 4%. Vanaf 23 maart 2020 is de invorderingsrente verlaagd van 4% naar 0,01%. De invorderingsrente is niet naar nihil teruggebracht omdat de software van de Belastingdienst dat niet kan verwerken.

Wanneer een aanslag niet op tijd kan worden vastgesteld, brengt de Belastingdienst belastingrente in rekening. Het niet op tijd kunnen vaststellen van de aanslag kan bijvoorbeeld zijn veroorzaakt door het vragen van uitstel voor het indienen van een aangifte, het te laat indienen van de aangifte of het doen van een onjuiste aangifte. Over de te betalen belasting wordt rente in rekening gebracht. Het tarief voor de vennootschapsbelasting was 8%. Voor de overige belastingen werd een belastingrentetarief van 4% in rekening gebracht. Vanaf 1 juni 2020 wordt het tarief van de belastingrente verlaagd naar 0,01%, behalve voor de inkomstenbelasting. Voor de inkomstenbelasting gaat deze verlaging in op 1 juli 2020.

Om de lage WW-premie te mogen toepassen voor een werknemer met een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd moet het arbeidscontract met deze werknemer schriftelijk zijn vastgelegd. Voor werknemers die op 31 december 2019 al in dienst waren, moest op 1 april 2020 aan deze vaststellingsverplichting zijn voldaan. De fiscale noodmaatregelen voorzien in een verlenging van deze termijn tot 1 juli 2020. Voor werknemers die in 2020 in dienst zijn getreden, blijft gelden dat de lage WW-premie alleen van toepassing is wanneer het arbeidscontract schriftelijk is vastgelegd.

Indien een werknemer met een arbeidsovereenkomst voor minder dan 35 uur per week, in een kalenderjaar meer dan 30% extra verloonde overwerkuren maakt, dan is de werkgever met terugwerkende kracht de hoge WW-premie verschuldigd. Deze regeling heeft onbedoeld gevolgen voor sectoren waar door het coronavirus extra werk noodzakelijk is, zoals de zorg. De Minister van Sociale Zaken zal met een aanpassing van de regeling komen die de onbedoelde gevolgen ongedaan maakt.

Naast de hiervoor besproken noodmaatregelen leidt de coronacrisis tot extra aandacht voor een aantal bestaande fiscale regelingen. Hierna worden enkele regelingen onderzocht.

Bestuurders kunnen aansprakelijk worden gesteld als de onderneming de verschuldigde belastingen of premies niet kan betalen.5 De bestuurdersaansprakelijkheid geldt kortweg voor rechtspersonen die onderworpen zijn aan de heffing van vennootschapsbelasting. Indien een onderneming belastingen of premies niet kan betalen, moet dit bij de Belastingdienst worden gemeld. De melding moet binnen twee weken na het verstrijken van de betalingstermijn worden gedaan. De melding is rechtsgeldig indien:

Het rechtsgeldig melden is van groot belang. Als een rechtsgeldige melding is gedaan, dan is de bestuurder alleen aansprakelijk indien de Belastingdienst aannemelijk maakt dat het niet betalen van de belastingen en premies het gevolg is van kennelijk onbehoorlijk bestuur van de bestuurder. Als echter geen rechtsgeldige melding is gedaan, dan is de bestuurder aansprakelijk tenzij hij aannemelijk maakt dat:

Onduidelijk is of een verzoek voor belastinguitstel (automatisch) wordt aangemerkt als een melding van betalingsonmacht voor alle belastingen. Een rechtsgeldige melding kan vormvrij plaatsvinden. Gezien het grote belang van een rechtsgeldige melding is het raadzaam gebruik te maken van het door de Belastingdienst beschikbaar gestelde formulier: Melding inzake betalingsonmacht.6

Aan de vennootschapsbelasting onderworpen lichamen zoals nv ’s, bv’s en coöperaties die tot één concern behoren, kunnen onder voorwaarden een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting vormen. Het fiscale-eenheidsregime is facultatief voor de vennootschapsbelasting. Bij de keuze al dan niet gebruik te maken van het regime dienen de voordelen en de nadelen van het fiscale-eenheidsregime tegen elkaar te worden afgewogen. Een van de voordelen van het regime is de mogelijkheid winsten en verliezen van concernmaatschappijen met elkaar te verrekenen. Een nadeel van het regime is dat alle in een fiscale eenheid opgenomen concernmaatschappijen hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de door de moedermaatschappij verschuldigde vennootschapsbelasting.7 Bovendien mag de Belastingdienst een belastingschuld van de ene concernmaatschappij (bijvoorbeeld een btw-schuld) verrekenen met een belastingvordering van een andere concernmaatschappij (bijvoorbeeld een teruggave van vennootschapsbelasting).8 Door de coronacrisis kan de keuze al dan niet een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting te vormen of te verbreken anders worden gemaakt.

Ondernemingen die tot een concern behoren, kunnen een fiscale eenheid voor de omzetbelasting vormen. De btw-fiscale eenheid is mogelijk voor iedere rechtsvorm. Ondernemingen vormen een fiscale eenheid voor de omzetbelasting indien sprake is van een eenheid op financieel, organisatorisch en economisch gebied. Het fiscale eenheidsregime voor de omzetbelasting is niet facultatief. Indien sprake is van een financieel, organisatorische en economische eenheid dan vormen de ondernemingen een btw-fiscale eenheid. Ondernemingen die deel uitmaken van een btw-fiscale eenheid zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de btw-schulden van de fiscale eenheid.9 De aansprakelijkheid kan worden beëindigd door ervoor te zorgen dat niet langer aan de voorwaarden wordt voldaan én de Belastingdienst te informeren over de beëindiging van de fiscale eenheid. De hoofdelijke aansprakelijkheid blijft wel bestaan voor btw-schulden die betrekking hebben op een tijdvak dat ligt vóór de datum van melding.

De coronacrisis kan leiden tot grote fiscale verliezen. Bijvoorbeeld doordat vorderingen oninbaar worden, uitgaven zijn gedaan zonder dat de hiermee beoogde opbrengsten worden gerealiseerd of reorganisaties noodzakelijk zijn. De vraag komt op wanneer deze verliezen fiscaal kunnen worden verantwoord. Kan dat nog in 2019 of eerst in 2020? Als dat nog in 2019 mogelijk is, dan kan om verlaging van de al betaalde voorlopige aanslag vennootschapsbelasting 2019 worden gevraagd. Als over 2019 een fiscaal verlies ontstaat, kan dat verlies worden terug gewenteld naar de belastbare winst over 2018.

De coronacrisis zal moeten worden geduid als een gebeurtenis na de balansdatum 31 december 2019. De coronacrisis zal slechts bij uitzondering nadere informatie geven over de feitelijke situatie per 31 december 2019. De met het coronavirus verbonden lasten kunnen pas in 2020 fiscaal tot uitdrukking worden gebracht.

Ondernemingen met een gebroken boekjaar kunnen mogelijk een deel van de coronalasten in het boekjaar 2019/2020 verantwoorden. Debiteuren kunnen worden afgewaardeerd, uitgaven waar geen verwachte opbrengsten tegenover staan kunnen worden afgeschreven en als een reorganisatiebesluit tijdig is genomen kan een reorganisatievoorziening worden gevormd.

Voor de heffing van vennootschapsbelasting en dividendbelasting is van groot belang of een vennootschap al dan niet in Nederland is gevestigd. Een vennootschap is fiscaal in Nederland gevestigd indien de vennootschap naar Nederlands recht is opgericht of haar plaats van feitelijke leiding in Nederland ligt.10 De feitelijke leiding van een vennootschap is gevestigd waar het bestuur door besluitvorming leiding geeft aan de vennootschap. Soms is het in een ondernemingsstructuur van belang dat een vennootschap in Nederland is gevestigd, soms dient juist voorkomen te worden dat een vennootschap in Nederland is gevestigd. Vaak is direct duidelijk waar de feitelijke leiding van een vennootschap zich bevindt. Voor sommige vennootschappen is de vestigingsplaats echter niet zo eenvoudig te beoordelen. Denk aan: houdstervennootschappen, doorstroomvennootschappen en beleggingsmaatschappijen.11

Voor deze vennootschappen is het in het bijzonder van belang dat het bestuur vergadert in het land waar de vennootschap fiscaal gevestigd dient te zijn. De coronacrisis vergt vaak snelle beslissingen en maakt reizen naar andere landen veelal onmogelijk. Indien de coronacrisis lang aanhoudt kan de fiscale vestigingsplaats van een vennootschap ongewenst zijn verplaatst, bijvoorbeeld naar het land waar de aandeelhouder is gevestigd. Een fiscale zetelverplaatsing van een vennootschap kan tot enorme fiscale claims leiden.12

Het coronavirus infecteert ook de belastingheffing. De regering heeft enkele noodmaatregelen getroffen die beogen te voorkomen dat ondernemingen door het betalen van belastingen in liquiditeitsproblemen komen. Uitstel van betaling van belastingen en vermindering van voorlopige aanslagen kunnen zonder veel administratieve verplichtingen worden verkregen. Het belastinguitstel is een goedkope financieringsbron. De invorderingsrente en belastingrente bedragen nagenoeg nihil.

Het coronavirus kan tot onverwachtse en hoge verliezen leiden. Om te voorkomen dat bestuurders en vennootschappen aansprakelijk worden voor belastingschulden moet betalingsonmacht tijdig worden gemeld en dient de wenselijkheid van fiscale eenheden te worden beoordeeld.

De verliezen die door het coronavirus ontstaan kunnen pas in 2020 worden verantwoord. Het coronavirus maakt snelle besluitvorming vaak noodzakelijk en reizen naar andere landen vaak onmogelijk. Deze omstandigheden kunnen leiden tot ongewenste fiscale zetelverplaatsingen van vennootschappen.

Tijdig anticiperen voorkomt dat de coronacrisis een fiscale crisis wordt.