HR, 17-04-2020, nr. 19/03943

Met betrekking tot de door de rechter te bepalen ingangsdatum van een (gewijzigde) onderhoudsverplichting, gelden blijkens vaste rechtspraak van de Hoge Raad (zie HR 21 december 2007, ECLI:NL:HR:2007:BB4757, NJ 2008/27, en HR 25 januari 2008, ECLI:NL:HR:2008:BB9246, NJ 2008/65) de volgende regels:

In het vorenstaande ligt besloten dat de rechter die een onderhoudsverplichting verlaagt met ingang van een vóór zijn uitspraak gelegen datum, steeds aan de hand van hetgeen ten processe is gebleken, zal moeten beoordelen in hoeverre een daaruit voortvloeiende terugbetalingsverplichting in redelijkheid kan worden aanvaard (vgl. HR 26 juni 2009, ECLI:NL:HR:2009:BH2288, NJ 2009/304, en HR 4 november 2011, ECLl:NL:HR:2011:BR5310, NJ 2011/514). Hij is derhalve bij die beoordeling niet afhankelijk van een door de onderhoudsgerechtigde gevoerd, op die terugbetaling betrekking hebbend verweer.

In het licht van hetgeen in 3.5.1–3.5.2 is vooropgesteld, klagen de onderdelen I.1 en I.3 terecht dat het hof heeft blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door zijn oordeel dat aan de wijziging van de kinderalimentatie terugwerkende kracht kan worden toegekend, te doen steunen op de omstandigheid dat de vrouw niet heeft gesteld dat zij niet in staat is tot terugbetaling van hetgeen de man (mogelijk) teveel heeft bijgedragen voor de kinderen. Het hof had aan de hand van hetgeen ten processe is gebleken, de gevolgen van de door de man verzochte ingangsdatum voor de gewijzigde kinderalimentatie en de redelijkheid van de daaruit voortvloeiende terugbetalingsverplichting van de vrouw moeten onderzoeken.

Voor zover het oordeel van het hof aldus moet worden begrepen dat ten processe onvoldoende is gebleken om de gevolgen van de door de man verzochte ingangsdatum voor de gewijzigde kinderalimentatie en de redelijkheid van de daaruit voortvloeiende terugbetalingsverplichting van de vrouw te onderzoeken, is het onbegrijpelijk. De vrouw heeft immers onweersproken aangevoerd dat zij slechts over een klein inkomen beschikt en zonder de alimentatie moeilijk rond zou kunnen komen, terwijl uit de stukken volgt dat met de terugbetalingsverplichting een aanzienlijk bedrag is gemoeid. Voorts is van belang dat het hof heeft beslist dat de vrouw voor de helft dient bij te dragen in de aanzienlijke schulden van de ontbonden huwelijksgoederengemeenschap, en dat het verzoek van de man tot wijziging van de kinderalimentatie niet zijn oorzaak vindt in een aanvankelijk te hoog vastgestelde behoefte (zie de conclusie van de Advocaat-Generaal onder 2.14).’

‘De rechter die een alimentatiebijdrage vaststelt, stelt op grond van art. 1:402 lid 1 BW tevens de ingangsdatum van de betalingsverplichting vast. Bij het wijzigen van een alimentatiebijdrage rijst de vraag met ingang van welke datum deze plaatsvindt. Uit rechtspraak en literatuur blijkt een viertal mogelijke data:

De rechter dient bij het vaststellen van een lagere alimentatiebijdrage met terugwerkende kracht tot een datum die ligt voor de beschikking, grote behoedzaamheid in acht te nemen. Dit geldt met name als terugbetaling van hetgeen achteraf teveel aan alimentatie is ontvangen voor de alimentatiegerechtigde ingrijpende gevolgen kan hebben.

Deze behoedzaamheid geldt niet alleen in het geval van een wijziging in eerste aanleg van een eerder vastgestelde onderhoudsbijdrage, maar ook in hoger beroep van de in eerste aanleg vastgestelde bijdrage.

De rechter zal aan de hand van hetgeen partijen hebben aangevoerd, dienen te beoordelen of en in hoeverre in redelijkheid terugbetaling kan worden verlangd. Hierbij is relevant wat in overeenstemming met de behoefte van de alimentatiegerechtigde al is uitgegeven. De rechter dient zijn beslissing ter zake te motiveren. In deze zaak herhaalt de Hoge Raad dat de rechter niet alleen in het geval van een wijziging van eerder vastgestelde alimentatie terughoudend dient te zijn bij het vaststellen van een ingangsdatum die ligt voor die van zijn beschikking. Deze terughoudendheid geldt ook indien in hoger beroep een andere onderhoudsbijdrage wordt vastgesteld dan in eerste aanleg. De Hoge Raad nuanceert hiermee zijn eerdere beschikking van 20 april 2007, ECLI:NL:HR:2007:BA0901 (zie onder ‘Zie anders’). In deze laatste uitspraak overwoog hij dat de alimentatiegerechtigde, zolang de beschikking van de rechtbank in eerste aanleg nog niet in kracht van gewijsde is gegaan, rekening dient te houden met het feit dat een appelrechter tot een ander oordeel komt. De rechtspraak van de Hoge Raad vertoonde tot 25 april 2014 een divers beeld ten aanzien van de beantwoording van de vraag of een alimentatiegerechtigde ten aanzien van de verzochte ingangsdatum expliciet verweer dient te voeren, dan wet dat de rechter deze kwestie ambtshalve dient te beoordelen. De Hoge Raad verschaft hierover nu duidelijkheid: de alimentatiegerechtigde hoeft zich niet expliciet tegen de ingangsdatum te verweren. Aan de hand van hetgeen ten processe is gebleken, dient de rechter te onderzoeken of terugbetaling van al ontvangen alimentatie in redelijkheid van de alimentatiegerechtigde kan worden gevergd. In deze procedure had de vrouw onweersproken aangevoerd dat zij zelf over een klein inkomen beschikt en zonder de alimentatiebijdrage van de man moeilijk rond kan komen. Ook bleek de omvang van het terug te betalen bedrag aanzienlijk te zijn en diende de vrouw de helft van de niet eerder verdeelde schuldenlast voor haar rekening te nemen. Het hof had met deze stellingen rekening dienen te houden bij het nemen van een beslissing over de ingangsdatum.’

Het middel klaagt in de kern dat het hof heeft verzuimd om te onderzoeken of een terugbetalingsverplichting ten laste van de vrouw in redelijkheid kan worden aanvaard. In het bijzonder wijst het middel op (i) de ingrijpende gevolgen die de wijziging van de kinderalimentatie met terugwerkende kracht voor de vrouw heeft (onderdeel 3.3), (ii) de stelling van de vrouw dat de man in de periode 2010–2013 een betalingsachterstand terzake van de door hem verschuldigde kinderalimentatie heeft opgebouwd (onderdeel 3.4), (iii) de stelling van de vrouw dat niet vaststaat dat de man te veel kinderalimentatie heeft betaald (onderdeel 3.5), en (iv) het beroep van de vrouw op verrekening van de vordering van de man tot terugbetaling van de te veel betaalde kinderalimentatie met zijn schuld terzake van achterstallige kinderalimentatie (onderdeel 3.6).

Op grond van vaste rechtspraak — zie laatstelijk HR 25 april 2014, ECLI:NL:HR:2014:1001, NJ 2014/225 — gelden met betrekking tot de door de rechter te bepalen ingangsdatum van een (gewijzigde) onderhoudsverplichting de volgende regels:

In deze regels (i)-(iii) ligt besloten dat de rechter die een onderhoudsverplichting verlaagt met ingang van een vóór zijn uitspraak gelegen datum, steeds aan de hand van hetgeen ten processe is gebleken, zal moeten beoordelen in hoeverre een daaruit voortvloeiende terugbetalingsverplichting in redelijkheid kan worden aanvaard. Hij is derhalve bij die beoordeling niet afhankelijk van een door de onderhoudsgerechtigde gevoerd, op die terugbetaling betrekking hebbend verweer.

In de bestreden beschikking heeft het hof niet kenbaar de hiervoor in 5.3 bedoelde regels toegepast. Evenmin heeft het hof kenbaar onderzocht of een terugbetalingsverplichting ten laste van de vrouw in redelijkheid kan worden aanvaard, mede in het licht van hetgeen in de onderdelen 3.3–3.6 wordt aangevoerd. De hierop gerichte klachten van het middel zijn dan ook gegrond.’

‘Deze uitspraak benadrukt, in lijn met vaste jurisprudentie, dat in het geval de alimentatie met terugwerkende kracht wordt verlaagd en daardoor voor de alimentatiegerechtigde een terugbetalingsplicht ontstaat, de rechter ambtshalve, dus ook zonder dat een daartoe strekkend verweer is gevoerd, moet nagaan in hoeverre deze terugbetalingsplicht kan worden aanvaard. Bij de beoordeling zijn in elk geval van belang: de omvang van de eventuele terugbetalingsverplichting, hetgeen is gebleken omtrent de financiële situatie van partijen, in hoeverre de eerder betaalde bijdragen reeds zijn verbruikt, en of deze bijdragen in overeenstemming waren met de behoefte en het belang van de onderhoudsplichtige bij terugbetaling van de door hem te veel betaalde bijdragen. De rechter zal zijn oordeel hierover van een adequate motivering moeten voorzien en daarbij in elk geval moeten ingaan op de relevante stellingen van partijen.’

Het middel klaagt dat het hof in zijn eindbeschikking ten onrechte, althans zonder motivering, het verzoek van de vrouw om de bijdrage niet met terugwerkende kracht te wijzigen, althans te bepalen dat zij niet tot terugbetaling behoeft over te gaan, heeft afgewezen.

Uit hetgeen hiervoor in 3.2.1–3.2.4 is overwogen, blijkt dat met de beslissing in de eindbeschikking van het hof voor de vrouw een terugbetalingsverplichting is ontstaan, doordat het hof de door de man aan de vrouw ten behoeve van de minderjarige te betalen bijdrage over de periode vanaf 1 november 2012 op lagere bedragen heeft vastgesteld dan die waarop de bijdrage in eerdere beslissingen van de rechtbank en het hof was bepaald (zie ook de conclusie van de Advocaat-Generaal onder 2.8).

Volgens vaste rechtspraak (zie laatstelijk HR 6 februari 2015, ECLI:NL:HR:2015:232, NJ 2015/92) dient de rechter die een onderhoudsverplichting verlaagt met ingang van een vóór zijn uitspraak gelegen datum, steeds aan de hand van hetgeen ten processe is gebleken te beoordelen in hoeverre een daaruit voortvloeiende terugbetalingsverplichting in redelijkheid kan worden aanvaard. Hij is bij die beoordeling niet afhankelijk van een door de onderhoudsgerechtigde gevoerd, op die terugbetaling betrekking hebbend verweer. Bij die beoordeling is onder meer van belang: de omvang van de eventuele terugbetalingsverplichting, hetgeen is gebleken omtrent de financiële situatie van partijen, in hoeverre de eerder betaalde bijdragen reeds zijn verbruikt, of deze bijdragen in overeenstemming waren met de behoefte, en het belang van de onderhoudsplichtige bij terugbetaling van de door hem te veel betaalde bijdragen (vgl. onder meer HR 6 maart 2015, ECLI:NL:HR:2015:520, NJ 2015/132).

Uit de bestreden beschikking blijkt niet of het hof het hiervoor in 3.3.3 bedoelde onderzoek heeft verricht. Voor zover het oordeel van het hof aldus moet worden verstaan dat de uit de verlaging voortvloeiende terugbetalingsplicht van de vrouw in redelijkheid kan worden aanvaard, is dat oordeel, in het licht van de op de eventuele terugbetalingsplicht betrekking hebbende stellingen van partijen (zie de conclusie van de Advocaat-Generaal onder 2.10.1–2.10.4) en de omstandigheid dat de eerder bepaalde bijdragen de behoefte van de minderjarige niet hebben overschreden (zie rov. 2.3 van de eindbeschikking van het hof), onvoldoende gemotiveerd. De hierop gerichte klachten van het middel zijn dan ook gegrond.’

‘De Hoge Raad handhaaft zijn vaste rechtspraak dat de rechter die een onderhoudsverplichting wijzigt met ingang van een voor zijn beschikking gelegen datum daarbij behoedzaam te werk moet gaan. Hij zal steeds, dat wil zeggen ambtshalve en zonder dat daartoe een specifiek verweer behoeft te zijn gevoerd, aan de hand van hetgeen ten processe is gebleken, moeten beoordelen in hoeverre een uit zijn beslissing voortvloeiende terugbetalingsverplichting in redelijkheid kan worden aanvaard én zijn oordeel hieromtrent naar behoren moeten motiveren.’

Onderdeel I van het middel klaagt dat het hof heeft miskend dat het gehouden was om aan de hand van hetgeen ten processe is gebleken, ambtshalve en kenbaar te onderzoeken of een terugbetalingsverplichting ten laste van de vrouw in redelijkheid van haar kan worden gevergd en dat het daarbij niet afhankelijk is van een daartoe strekkend verweer van de vrouw. Het hof was daartoe gehouden, aldus het onderdeel, omdat het, als gevolg van de vernietiging van de beschikking van de rechtbank, de door de rechtbank vastgestelde alimentatie heeft gewijzigd met ingang van een vóór zijn uitspraak gelegen datum (namelijk 25 januari 2013).

Volgens vaste rechtspraak van de Hoge Raad — zie onder meer HR 25 april 2014, ECLI:NL:HR:2014:1001, NJ 2014/225 en HR 6 februari 2015, ECLI:NL:HR:2015:232, NJ 2015/92 — gelden met betrekking tot de door de rechter te bepalen ingangsdatum van een (gewijzigde) onderhoudsverplichting de volgende regels:

In deze regels (i)-(iii) ligt besloten dat de rechter die een onderhoudsverplichting verlaagt met ingang van een vóór zijn uitspraak gelegen datum, steeds aan de hand van hetgeen ten processe is gebleken, zal moeten beoordelen in hoeverre een daaruit voortvloeiende terugbetalingsverplichting in redelijkheid kan worden aanvaard. Hij is derhalve bij die beoordeling niet afhankelijk van een door de onderhoudsgerechtigde gevoerd, op die terugbetaling betrekking hebbend verweer.

In de bestreden beschikking heeft het hof niet kenbaar de hiervoor in 3.4 bedoelde regels toegepast. Evenmin heeft het hof kenbaar onderzocht of een terugbetalingsverplichting ten laste van de vrouw in redelijkheid kan worden aanvaard. Voor zover het oordeel van het hof aldus moet worden verstaan dat de uit de verlaging voortvloeiende terugbetalingsplicht van de vrouw in redelijkheid kan worden aanvaard, is dat oordeel, gelet op de financiële omstandigheden van de vrouw die het hof in rov. 2.5 tot uitgangspunt heeft genomen, onvoldoende gemotiveerd.’

Onderdeel 1 klaagt dat het hof heeft miskend dat het gehouden was om aan de hand van hetgeen ten processe is gebleken, ambtshalve en kenbaar te onderzoeken of een terugbetalingsverplichting ten laste van de vrouw in redelijkheid van haar kan worden gevergd, nu het de door de rechtbank vastgestelde partneralimentatie heeft gewijzigd met ingang van een vóór zijn uitspraak gelegen datum. Het onderdeel wijst erop dat de vrouw in hoger beroep heeft gesteld dat de man na 15 oktober 2015 is aangevangen met het betalen van partneralimentatie, dat het van de man ontvangen bedrag is uitgegeven aan levensonderhoud, en dat de vrouw geld moet lenen om in haar behoefte te voorzien en niet in staat is het van de man ontvangen bedrag terug te betalen.

In de bestreden beschikking heeft het hof niet kenbaar de hiervoor in 3.4 bedoelde regels toegepast. Evenmin heeft het hof kenbaar onderzocht of een terugbetalingsverplichting ten laste van de vrouw in redelijkheid kan worden aanvaard. Voor zover het oordeel van het hof aldus moet worden verstaan dat de uit de verlaging voortvloeiende terugbetalingsplicht van de vrouw in redelijkheid kan worden aanvaard, is dat oordeel, gelet op de hiervoor in 3.3 weergegeven stellingen van de vrouw, onvoldoende gemotiveerd.’

Het is de vraag of en, zo ja, wat het hof heeft bedoeld te beslissen ten aanzien van de verplichting tot terugbetaling/verrekening. Daartoe is het dienstig nader te bezien, hoe het debat zich heeft ontwikkeld.

De rechtbank heeft in het dictum van haar beschikking de uitsluiting van de verplichting tot terugbetaling/verrekening gekoppeld aan het eerste gedeelte van haar dictum, dat zag op de periode 19 december 2009 tot 1 juni 2011. De reden daarvoor is de op p. 4 (onderaan) opgenomen overweging, dat een dergelijke bijdrage in de regel direct wordt verbruikt en de behoefte van [de zoon] hoger is dan het vastgestelde bedrag van € 250 per maand.

Er bestond voor de rechtbank geen aanleiding een dergelijke passage over terugbetaling/verrekening ook op te nemen in het tweede gedeelte van het dictum, dat zag op de periode vanaf 1 juni 2011. Vanaf die datum was de man door de rechtbank immers veroordeeld om, conform de behoefte, het hogere bedrag van € 790 per maand te gaan betalen.

De grieven van de man zagen niet op hetgeen de rechtbank ten aanzien van de terugbetaling/verrekening had overwogen en beslist.

Grief 1 richtte zich tegen het oordeel van de rechtbank (op p. 4 van haar beschikking) dat de man, gelet op de waarde van zijn vermogensbestanddelen, in staat moet worden geacht om vanaf 1 juni 2011 € 790 per maand te betalen. Met grief 2 voerde de man aan dat ook de vrouw in staat moet worden geacht in de kosten van [de zoon] bij te dragen en dat hij nog steeds bereid is om € 250 per maand te betalen.

De man verzocht het hof in zijn appelschrift om de beschikking van de rechtbank te vernietigen en opnieuw rechtdoende deze te wijzigen en de door de man te betalen bijdrage met ingang van 1 juni 2011 te bepalen op € 250 per maand.

Het middel verbindt daaraan in de subonderdelen 1.4 en 1.6 (1e volzin) terecht de conclusie dat de man niet (concreet) heeft gegriefd tegen de overweging respectievelijk de beslissing van de rechtbank met betrekking tot de verplichting tot terugbetaling/verrekening.

Ook de incidentele grieven van de vrouw stelden dit punt niet aan de orde. Deze zagen op de behoefte van [de zoon] (grief 1) en op de hoogte van de alimentatie in de periode 19 december 2009 tot 1 juni 2011 (grief 2).

Partijen hebben ook geen debat gevoerd omtrent een (eventuele) verplichting tot terugbetaling/verrekening. Ik beschouw als zodanig niet de stelling van de man, dat voor toewijzing van kinderalimentatie met terugwerkende kracht geen gronden bestaan en dat dat ook in strijd zou zijn met de beginselen van redelijkheid en billijkheid (verweerschrift in eerste aanleg nr. 30). Evenmin ziet hierop de stelling van de vrouw, dat de man kosten die hij voor de vrouw heeft betaald, niet kan verrekenen met de kosten voor [de zoon] (pleitnotities mr. Tonningen voor de zitting bij het hof, laatste alinea).

Het antwoord op de bij 2.3.3 gestelde vraag is m.i. dan ook, dat het hof in zijn beschikking geen beslissing heeft genomen ten aanzien van de verplichting tot terugbetaling/verrekening. Hieraan kunnen twee vervolgconclusies worden verbonden.

Hoewel het hof zulks niet heeft beslist, volgt niettemin uit zijn beschikking dat er geen verplichting is tot terugbetaling/verrekening van na 1 juni 2011 te veel betaalde kinderalimentatie. Dit is de tweede vervolgconclusie, die in nr. 2.8 werd aangekondigd.

Gegeven dat partijen zich óók in hoger beroep niet over een (eventuele) verplichting tot terugbetaling/verrekening hebben uitgelaten, moet worden geoordeeld dat dit punt geen onderdeel van de ex artikel 24 Rv door partijen te bepalen rechtsstrijd uitmaakte. Gelet hierop kan de beschikking van het hof zo worden opgevat dat, omdat het hof geen beslissing op dit punt kon geven, het dat ook niet heeft gedaan. De beschikking van het hof zou dan op dit punt tot hetzelfde eindresultaat leiden als de beschikking van de rechtbank: geen verplichting tot terugbetaling/verrekening. Weliswaar betrok het dictum van de rechtbank dit alleen op de periode tot 1 juni 2011, maar haar daaraan ten grondslag liggende overweging (genoemd bij 1.4.1) had een bredere strekking. Zoals opgemerkt (bij 2.5.2), is die overweging in appel niet bestreden.

De omstandigheden die de rechtbank ertoe brachten om voor de periode tot 1 juni 2011 terugbetaling/verrekening uit te sluiten, waren ook na 1 juni 2011 nog aanwezig. Dat geldt zowel voor de algemene overweging dat een dergelijke bijdrage in de regel direct wordt verbruikt (wat in casu ook het geval lijkt te zijn, gezien de overweging van het hof in rov. 4.3 over de financiële positie van de vrouw) als voor de overweging dat de behoefte van [de zoon] hoger is dan het vastgestelde bedrag van € 250 per maand.’

‘De man weet immers dat de vrouw aan reuma lijdt, deze aandoening heeft de vrouw in de afgelopen jaren steeds verder beperkt in haar functioneren en haar uiteindelijk arbeidsongeschikt gemaakt (…) In de periode van 21 oktober 2013 tot en met 7 maart 2016 heeft de vrouw een loongerelateerde WGA-uitkering ontvangen op basis van arbeidsongeschiktheid van 100%. Als productie 1 legt de vrouw een brief van het UWV d.d. 20 augustus 2013 over. De WGA-uitkering is op 8 maart 2016 omgezet in een WIA-loonaanvullingsuitkering van € 554,01 bruto per maand. Als productie 2 legt de vrouw een brief van het UWV d.d. 14 december 2015 over, waarin de WIA-loonaanvullingsuitkering wordt toegekend. Als productie 3 legt de vrouw een tweetal recente uitkeringsspecificaties over. Er kan dus niet worden gesteld dat de vrouw geen behoefte meer heeft dan wel zich de afgelopen jaren niet voldoende heeft ingespannen om arbeid te verkrijgen.’

‘De vrouw is voor haar inkomen afhankelijk van de bijdrage van de man. Alle bijdragen heeft de vrouw aangewend om haar vaste lasten, boodschappen e.d. van te betalen. De vrouw heeft geen spaargeld en kan derhalve geen enkele bijdrage aan de man terugbetalen. Gelet hierop dient een eventuele wijziging niet met terugwerkende kracht in te gaan maar met ingang van de datum die ligt ná de datum van de in onderhavige zaak te geven beschikking. Dit geeft de vrouw dan de gelegenheid om een aanvullende uitkering aan te vragen en zodoende niet financieel in de problemen te geraken.’

‘(…) zodanige wijziging van omstandigheden aan de orde dat de rechterlijke uitspraak van 20 maart 2008 niet langer meer voldoet aan de wettelijke maatstaven en nihilstelling c.q. vermindering van het partneralimentatiebedrag dient te volgen met ingang van de maand juli 2017 dan wel enige andere datum die uw rechtbank in goede justitie zal vermenen te behoren en voorts subsidiair de alimentatiebetalingsverplichting te beperken in tijd.’

‘De vrouw leeft al jaren op het bestaansminimum en heeft de overwaarde aangewend om haar scheidingsadvocaat te betalen en te voorzien in haar levensonderhoud (…) De inkomenspositie van de vrouw is de afgelopen jaren steeds verder afgenomen door haar ziekte (…) De vrouw moet ook veel kosten maken vanwege haar gezondheidstoestand en elk jaar haar eigen risico betalen. Indien nodig is de vrouw bereid om aan te tonen dat zij geen vermogen meer heeft.’

‘Bij gebrek aan informatie over de huidige behoefte van de vrouw, zal de rechtbank de gegevens uit de beschikking van de rechtbank Arnhem van 20 maart 2008 als uitgangspunt nemen. In die beschikking is bepaald dat de man aan de vrouw een bedrag van € 375 als bijdrage in de kosten van haar levensonderhoud dient te betalen. De rechtbank gaat ervan uit dat de vrouw in ieder geval aan dat bedrag behoefte had. Na toepassing van de wettelijke indexering bedraagt deze bijdrage nu € 442,39 per maand.’

‘De man verzoekt als ingangsdatum 1 augustus 2017 te bepalen. De vrouw voert verweer tegen een wijziging met terugwerkende kracht, omdat zij stelt afhankelijk te zijn van de bijdrage van de man om haar vaste lasten te betalen. Daardoor heeft zij geen middelen om de man te kunnen terugbetalen. Bij een wijziging per latere datum dan de datum van de beschikking stelt de vrouw een aanvullende uitkering te kunnen aanvragen.’

‘De rechter dient van zijn bevoegdheid tot vaststelling van de bijdrage dan wel wijziging van een geldende bijdrage over een periode in het verleden behoedzaam gebruik te maken.’

‘Gelet op de omstandigheid dat de tot op heden ontvangen alimentatie inmiddels zal zijn besteed, acht de rechtbank het onredelijk als voor de vrouw een terugbetalingsverplichting ontstaat. De rechtbank zal daarom de datum van deze beschikking als ingangsdatum voor de te wijzigen onderhoudsbijdrage ten behoeve van de vrouw hanteren.’

‘Wijzigt de beschikking van de rechtbank Arnhem van 20 maart 2008 in die zin dat de door de man aan de vrouw te betalen bijdrage in de kosten van haar levensonderhoud met ingang van heden wordt gesteld op € 399 bruto per maand vanaf nu telkens bij vooruitbetaling te voldoen.’

‘Ten onrechte is de rechtbank ervan uitgegaan dat in 2008 de behoefte van de vrouw in ieder geval € 375 per maand bedroeg en na toepassing van de wettelijke indexering thans € 442,39.’

‘De vrouw heeft een inkomen op bijstandsniveau en lijdt aan reuma. De vrouw heeft extra onkosten in verband met haar ziekte. De vrouw is beperkt in haar functioneren. Ook in haar geval is er geen enkele hoop dat haar situatie zal verbeteren. Een inkomen boven bijstandsniveau is nooit meer voor de vrouw weggelegd. De vrouw heeft een aanvraag gedaan om in aanmerking te komen voor hulp van de voedselbank. Dat is goedgekeurd. Als productie 2 HB legt de vrouw een kopie van het aanvraagformulier en toekenningsbesluit over. De vrouw heeft geen financiële ruimte voor uitstapjes en vakantie.’

‘Uitgangspunt is dat de alimentatiegerechtigde altijd behoefte heeft aan een bijdrage ter grootte van de bijstandsnorm. Dit maakt ook dat in de beschikking uit 2008 daar geen overweging aan is gewijd.’

‘Voor de behoefte geldt het volgende: de vrouw ontvangt een uitkering van € 700,54 netto per maand. In de onderhavige procedure verzoekt de vrouw om een maximale bijdrage van € 417 per maand. Dit betreft een bruto bedrag waarover de vrouw inkomstenbelasting van 40,80% en een inkomensafhankelijke bijdrage Zwv van 5.7% moet betalen zodat netto resteert € 232,01 per maand. Dit maakt dat het inkomen van de vrouw maximaal € 923,64 netto per maand kan bedragen. De bijstandsnorm voor een alleenstaande is per maand € 974,27 exclusief VT. Het voorgaande komt neer op een behoefte onder de bijstandsnorm. Dat de vrouw minimaal behoefte heeft aan de bijstandsnorm behoeft niet nader te worden onderbouwd. Er wordt immers altijd uitgegaan van een minimale behoefte ter grootte van de bijstandsnorm (…) De werkelijke behoefte van de vrouw is veel groter. Uitgaande van de hofnorm bedraagt deze immers geïndexeerd € 1.409,00 netto (zie productie 9). Als productie 8 heeft de vrouw een overzicht van haar vaste lasten overgelegd. Hieruit blijkt dat de vaste lasten van de vrouw al € 1.270,28 per maand bedragen. Er is dan nog geen rekening gehouden met het feit dat de vrouw maandelijks nog de volgende uitgaven heeft: eten € 100, kleding en schoenen € 100, persoonlijke verzorging € 25, vervangingsreservering € 50 en vakantie € 50 euro.’