Rb. Arnhem, 09-11-2009, nr. 18/993033-07

De verdediging heeft —kort gezegd— betoogd dat ten aanzien van de geheimhoudersgesprekken, althans de gesprekken waaraan G. de [medeverdachte 1] deelnam, door het openbaar ministerie niet in overeenstemming met de geldende regelgeving is gehandeld.

De officier van justitie stelt zich op het standpunt dat de in het dossier gevoegde tapgesprekken geen geheimhoudersgesprekken zijn. De geheimhoudersgesprekken, die zijn vernietigd, zijn niet terstond en dus te laat vernietigd, aldus de officier van justitie.

Voor de beoordeling zijn in het bijzonder de volgende wettelijke bepalingen van belang.

In artikel 126m van het Wetboek van Strafvordering (Sv) dat is geplaatst in Titel IVA betreffende ‘Bijzondere bevoegdheden tot opsporing’ van Boek I van het Wetboek van Strafvordering is bepaald dat in geval van verdenking van een misdrijf als omschreven in artikel 67, eerste lid, dat gezien zijn aard of de samenhang met andere door de verdachte begane misdrijven een ernstige inbreuk op de rechtsorde oplevert, de officier van justitie, indien het onderzoek dit dringend vordert, kan bevelen dat een opsporingsambtenaar telecommunicatie opneemt met een technisch hulpmiddel.

Artikel 218 Sv luidt:

Artikel 126aa, tweede lid, Sv luidt — voor zover relevant —:

Artikel 4, eerste, tweede en derde lid, van het Besluit bewaren en vernietigen niet-gevoegde stukken (hierna: het Besluit), dat aan artikel 126aa, tweede lid, Sv uitvoering geeft, bepaalt — voor zover van belang —:

De rechtbank maakt onderscheid tussen de gesprekken die in het dossier zijn opgenomen en de gesprekken die zijn vernietigd. De rechtbank stelt vast dat de gesprekken waaraan G. de [medeverdachte 1] deel heeft genomen en die, na raadpleging van de deken van de orde van advocaten, niet zijn vernietigd, eerst ongeveer anderhalf jaar na het tappen en derhalve, in strijd met het Besluit, niet onverwijld aan de officier van justitie zijn voorgelegd (en evenmin onverwijld aan de deken). Bovendien zijn deze gesprekken, voor zover deze in het strafdossier zijn gevoegd, in strijd met artikel 4, tweede lid, van het Besluit, zonder machtiging van de rechter-commissaris in het dossier gevoegd.

Ten aanzien van de overige gesprekken, te weten de door de officier van justitie in 2009 als geheimhoudersgesprekken aangemerkte gesprekken (gesprekken waaraan G. de [medeverdachte 1] en/of derden als geheimhouder heeft/hebben deelgenomen), geldt dat deze in strijd met artikel 126aa Sv, het Besluit en de Instructie niet onverwijld aan de officier van justitie zijn voorgelegd, en, als gevolg daarvan, eerst na ongeveer drie jaar, en derhalve niet onverwijld zijn vernietigd maar aanzienlijke tijd deel hebben uitgemaakt van het (werk)dossier.

Dit zijn vormverzuimen tijdens het voorbereidend onderzoek die niet meer kunnen worden hersteld en waarvan de rechtsgevolgen niet uit de wet blijken.

De verdediging heeft —kort gezegd— betoogd dat ten aanzien van de geheimhoudersstukken, althans de stukken van of aan G. de [medeverdachte 1], door het openbaar ministerie niet in overeenstemming met de geldende regelgeving is gehandeld.

Ten aanzien van de schriftelijke bescheiden van of aan G. de [medeverdachte 1] stelt de officier van justitie zich primair op het standpunt dat deze stukken niet onder het verschoningsrecht vallen omdat dit geen correspondentie met of van G. de [medeverdachte 1] is in diens hoedanigheid van advocaat, maar in diens hoedanigheid als functionaris (bestuurlijk/zakelijk) van de betrokken besloten vennootschappen.

Subsidiair stelt de officier van justitie dat de stukken voorwerp van strafbare feiten uitmaakten of tot het begaan daarvan hebben gediend en daarom zonder toestemming van de geheimhouder in beslag konden worden genomen.

Meer subsidiair betoogt de officier van justitie —kort weergegeven— dat het verschoningsrecht ten aanzien van die stukken gelet op het belang van de waarheidsvinding mocht worden doorbroken.

Voor de beoordeling zijn de volgende wettelijke bepalingen van belang.

Ingevolge artikel 96 Sv, dat is geplaatst in Titel IV betreffende ‘Eenige bijzondere dwangmiddelen’ van Boek I van het Wetboek van Strafvordering is de opsporingsambtenaar in geval van verdenking van een misdrijf als omschreven in artikel 67, eerste lid, bevoegd de daarvoor vatbare voorwerpen in beslag te nemen.

Ingevolge artikel 96a Sv, dat is geplaatst in voormelde titel van Boek I van het Wetboek van Strafvordering is de opsporingsambtenaar in geval van verdenking van een misdrijf als omschreven in artikel 67, eerste lid, bevoegd een persoon die redelijkerwijs moet worden vermoed houder te zijn van een voor inbeslagneming vatbaar voorwerp te bevelen dat hij dit ter inbeslagneming zal uitleveren.

Ingevolge artikel 110 Sv, dat is geplaatst in voormelde titel van Boek I van het Wetboek van Strafvordering kan de rechter-commissaris ter inbeslagneming iedere plaats doorzoeken. Artikel 98 is van overeenkomstige toepassing.

Ingevolge artikel 98, eerste lid, Sv, dat is geplaatst voormelde titel van Boek I van het Wetboek van Strafvordering mogen bij verschoningsgerechtigden, als bedoeld in artikel 218 van het Wetboek van Strafvordering, zonder hun toestemming, geen geschriften (informatiedragers) in beslag worden genomen tot welke hun plicht tot geheimhouding zich uitstrekt.

Ingevolge artikel 98, tweede lid, Sv mogen brieven of geschriften die voorwerp van het strafbare feit uitmaken of tot het begaan daarvan hebben gediend, zonder toestemming in beslag worden genomen.

Uit voormelde bepalingen en de jurisprudentie daarover zijn volgende rechtsregels af te leiden:

Uit het voorgaande volgt dat volgens de uitleg van artikel 98 Sv door de Hoge Raad geheimhoudersstukken die niet onder de geheimhouder in beslag zijn genomen, alleen met toestemming van de geheimhouder in beslag mogen worden genomen. Indien de geheimhouder geen toestemming verleent, zijn naar oordeel van de rechtbank de andere hierboven genoemde regels van overeenkomstige toepassing. De rechtbank maakt bij de verdere beoordeling onderscheid tussen:

Ten aanzien van de door het openbaar ministerie in 2009 verwijderde geheimhouderstukken geldt dat niet is gebleken dat de inbeslagneming met toestemming van de geheimhouder is geschied, dat de stukken voorwerp van het strafbare feit uitmaken of tot het begaan daarvan hebben gediend of dat de officier van justitie de stukken ter toetsing aan de rechter-commissaris heeft voorgelegd. Daarom is de beslaglegging onrechtmatig.

Het onrechtmatig in beslag nemen levert een vormverzuim op bij het voorbereidend onderzoek dat niet meer kan worden hersteld en waarvan de rechtsgevolgen niet uit de wet blijken.

De rechtbank is ten aanzien van de stukken waarvan G. de [medeverdachte 1] zelf heeft verklaard dat deze niet onder het verschoningsrecht vallen, van oordeel dat dit geen geheimhoudersstukken zijn.

De rechtbank is ten aanzien van de overige stukken, anders dan de officier van justitie, van oordeel dat niet kan worden aangenomen dat de geheimhoudingsplicht van G. de [medeverdachte 1] zich niet uitstrekt tot deze schriftelijke bescheiden, enkel omdat G. de [medeverdachte 1] niet alleen als advocaat, maar ook in een andere hoedanigheid met de besloten vennootschappen en/of met personen heeft gecorrespondeerd.

Nu G. de [medeverdachte 1] geen toestemming tot inbeslagname heeft geven, had het in de lijn met bovenstaande jurisprudentie gelegen om bij discussie over de status van de stukken de rechter-commissaris te raadplegen die —bijvoorkeur in overleg met de deken— had kunnen bepalen of sprake is van geheimhoudersstukken. Dit is niet gebeurd. Naar het oordeel van de rechtbank is de officier van justitie in zoverre nalatig geweest. Het (primaire) betoog van de officier van justitie dat het beslag rechtmatig is omdat het niet gaat om stukken die betrekking hebben op G. de [medeverdachte 1] in zijn hoedanigheid van advocaat kan daarom niet worden gevolgd.

Dat de stukken voorwerp van strafbare feiten uitmaakten of tot het begaan daarvan hebben gediend, en daarom zonder toestemming van de geheimhouder in beslag konden worden genomen, is naar het oordeel van de rechtbank niet gebleken. Het gaat immers niet om documenten die bij het strafbare feit (waarvan toen een verdenking bestond) een zelfstandige betekenis hebben gespeeld, maar om mogelijke bewijsmiddelen. Daarom gaat het subsidiaire betoog van de officier van justitie niet op.

Dit is niet anders ten aanzien van het vrijwillig door R.L.F. [medeverdachte 3] overgelegde geheimhoudersdocument (0/D.08-02), dat in het procesdossier is opgenomen. Het is immers niet aan [medeverdachte 3] om toestemming te verlenen, maar enkel aan de geheimhouder zelf. [medeverdachte 3] had dit document slechts onder zich omdat hij het in opdracht van G. de [medeverdachte 1] had opgesteld.

Gelet op het vorenstaande moet de beslaglegging op de stukken waarvoor G. de [medeverdachte 1] geen toestemming heeft verleend, gelet op het bepaalde in artikel 98 Sv, in beginsel onrechtmatig worden geoordeeld.

Resteert de vraag of zich (zoals de officier van justitie meer subsidiair heeft gesteld) zeer uitzonderlijke omstandigheden hebben voorgedaan waarin het belang dat de waarheid aan het licht komt — ook ten aanzien van datgene waarvan de wetenschap de geheimhouder als zodanig is toevertrouwd — moet prevaleren boven het verschoningsrecht.

In strijd met de regelgeving en jurisprudentie is deze vraag destijds niet door de officier van justitie aan de rechter-commissaris en de deken voorgelegd. Nu de rechter-commissaris niet bij de beoordeling is betrokken, is sprake van een verzuim in het voorbereidend onderzoek.

De rechtbank dient thans te beoordelen of zich dergelijke uitzonderlijke omstandigheden hebben voorgedaan. Bij de beantwoording zal moeten worden gelet op de aard en de ernst van het strafbare feit waarvan G. de [medeverdachte 1] wordt verdacht, de aard en de inhoud van het materiaal waarover zich het verschoningsrecht uitstrekt in verband met het belang dat door het verschoningsrecht wordt gediend en de mate waarin de betrokken belangen van de cliënten worden geschaad indien het verschoningsrecht wordt doorbroken. De enkele omstandigheid dat een verschoningsgerechtigde als verdachte wordt aangemerkt, is niet toereikend om zijn verschoningsrecht te doorbreken. Indien het belang van waarheidsvinding dient te prevaleren —en het verschoningsrecht dus wordt doorbroken— mag de doorbreking niet verder gaan dan strikt noodzakelijk is voor het aan het licht brengen van de waarheid over het desbetreffende feit.

In het onderhavige geval is de rechtbank met de officier van justitie van oordeel dat in deze zich uitzonderlijke omstandigheden voordoen, waarbij het belang van de waarheidsvinding prevaleert boven het verschoningsrecht. Daarbij wijst de rechtbank er op dat het onderzoek betrekking heeft op ernstige strafbare feiten waarvan G. de [medeverdachte 1] zelf wordt verdacht en die er, kort gezegd, op neerkomen dat G. de [medeverdachte 1] zijn positie als advocaat zou hebben misbruikt door samen met anderen grote geldsommen van besloten vennootschappen in het zicht van hun faillissement weg te sluizen onder meer via zijn derdengeldenrekeningen. Bovendien wordt hij er van verdacht feitelijk leiding te hebben gegeven aan het door die vennootschappen plegen van oplichting en valsheid in geschrift. G. de [medeverdachte 1] was bij de bewuste vennootschappen niet alleen als advocaat betrokken, maar had daarin veelal ook een belang als aandeelhouder. De geschatte benadeling van de banken, crediteuren en de fiscus door de tenlastegelegde gedragingen bedraagt honderdduizenden euro's. Voorts is de werkgelegenheid van een groot aantal werknemers verloren gegaan. De rechtbank acht deze verdenkingen, gelet op de stukken, voldoende onderbouwd.

De rechtbank heeft bij voornoemde belangenafweging ook betrokken het onderzoeksbelang dat vergde dat inzicht werd verkregen in de financiële afwikkeling van de verdachte transacties, ook in het belang van onderzoeken tegen medeverdachten. De rechtbank weegt bovendien mee dat het (hoofdzakelijk) gaat om geschriften betreffende de onderzochte besloten vennootschappen (grotendeels uit de administratie van die vennootschappen) en derhalve (hoofdzakelijk) niet om informatie over bij het onderzoek niet betrokken derden. Bovendien is niet aannemelijk dat op een minder ingrijpende wijze dan door middel van een doorbreking van het verschoningsrecht inzicht in de strafbare feiten en de rol van G. de [medeverdachte 1] daarbij kon worden verkregen dan wel onderzocht. Naar het oordeel van de rechtbank is de doorbreking van het verschoningsrecht ten aanzien van de in beslaggenomen bescheiden niet verder gegaan dan strikt noodzakelijk was voor het aan het licht brengen van de waarheid over de desbetreffende feiten.

Gelet hierop zijn de beslagleggingen op de stukken van of aan G. de [medeverdachte 1], die in het procesdossier zijn gevoegd, naar het oordeel van de rechtbank niet onrechtmatig, ondanks de eerder geconstateerde verzuimen.

De verdediging heeft —kort gezegd— betoogd dat ten aanzien van de verkrijging van de informatie over de derdengeldenrekeningen en de voeging van die informatie in het dossier door het openbaar ministerie niet in overeenstemming met de geldende regelgeving is gehandeld.

De officier van justitie heeft primair betoogd dat G. de [medeverdachte 1] geen verschoningsrecht toekomt nu het niet gaat om gegevens die G. de [medeverdachte 1] zijn toevertrouwd in zijn hoedanigheid van advocaat, maar in diens hoedanigheid van ondernemer of van civiele advocaat die zich bezig houdt met financierings- en overnamevraagstukken binnen ondernemingen.

Subsidiair heeft officier van justitie betoogd dat op grond artikel 98 Sv, beslag kan worden gelegd op de gegevens betreffende de derdengeldenrekeningen omdat het gaat om in artikel 98 bedoelde geschriften ‘welke het voorwerp van het strafbare feit uitmaken of tot het begaan daarvan gediend hebben.’

De officier van justitie heeft meer subsidiair betoogd dat zich uitzonderlijke omstandigheden voordoen die een doorbreking van het verschoningsrecht rechtvaardigen.

Voor de beoordeling is, naast de hiervoor aangehaalde wettelijke bepalingen, met uitzondering van de genoemde artikelen 126m en 110 Sv, de volgende wettelijke bepaling van belang.

Ingevolge artikel 126nd Sv, dat is geplaatst in Titel IVa, kan de officier van justitie in geval van verdenking van een misdrijf als omschreven in artikel 67, eerste lid, in het belang van het onderzoek van degene van wie redelijkerwijs kan worden vermoed dat hij toegang heeft tot bepaalde opgeslagen of vastgelegde gegevens, vorderen deze gegevens te verstrekken.

De rechtbank stelt voorop dat de zich bij de bank bevindende gegevens over derdengeldenrekeningen in beginsel aan te merken zijn als zich onder een derde bevindende geheimhoudersgegevens. De FIOD-ECD heeft er voor gekozen om op grond van artikel 126nd Sv de gegevens betreffende de derdengeldenrekeningen van de bank te vorderen. Indien dezelfde gegevens onder G. de [medeverdachte 1] of zijn cliënten in beslag zouden zijn genomen, zou ingevolge het bepaalde in artikel 98 Sv de toestemming van de geheimhouder zijn vereist. Naar oordeel van de rechtbank is in de onderhavige situatie artikel 98 Sv van toepassing en de uitleg die de Hoge Raad geeft van dit artikel. Het gaat immers om een situatie waarin vooraf vaststaat dat de gevorderde gegevens (grotendeels) onder het verschoningsrecht vallen. Met de verdediging is de rechtbank van oordeel dat (in beginsel) toestemming van geheimhouder nodig is bij het vorderen van gegevens over de derdengeldenrekening. G. de [medeverdachte 1] is echter niet verzocht om toestemming voor de inbeslagname te verlenen. Nu de toestemming ontbrak, volgt uit de toepasselijkheid van artikel 98 Sv dat de deken en de rechter-commissaris bij de beslaglegging dienden te worden betrokken. Ook dit is niet gebeurd.

De rechtbank is, anders dan de officier van justitie, van oordeel dat het enkele feit dat G. de [medeverdachte 1] als civiel advocaat en/of als (middellijk) aandeelhouder betrokken was bij financierings- en overnamevraagstukken betreffende bepaalde vennootschapen niet betekent dat de transacties betreffende die vennootschappen over de derdengeldenrekening, daarom niet onder het verschoningsrecht vallen. Uit het dossier valt af te leiden dat G. de [medeverdachte 1], zoals hij zelf ook verklaart, in de hoedanigheid van advocaat betrokken is geweest bij de onderzochte besloten vennootschappen. Het oordeel of een bepaald geschrift object van de bevoegdheid tot verschoning uitmaakt, komt (dan) in beginsel toe aan de advocaat als de tot verschoning bevoegde persoon en niet aan de officier van justitie of de politie. Het enkele feit dat bestuurlijke en/of zakelijke banden met bepaalde vennootschappen bestaan en/of dat een geheimhouder zich (mede) bezig houdt met financierings- en overnamevraagstukken, betekent immers niet dat de betrokken geheimhouder niet (ook) in de hoedanigheid van advocaat voor deze vennootschappen kan optreden.

De rechtbank verwerpt voorts het betoog van de officier van justitie dat de gegevens betreffende de derdengeldenrekeningen zijn aan te merken als in artikel 98 bedoelde geschriften ‘welke het voorwerp van het strafbare feit uitmaken of tot het begaan daarvan gediend hebben’ waarop op grond artikel 98 Sv beslag kan worden gelegd. Het gaat weliswaar om mogelijke bewijsmiddelen, maar niet om documenten die bij het strafbare feit (waarvan toen een verdenking bestond) een zelfstandige betekenis hebben gespeeld.

Gelet op het vorenstaande moet de beslaglegging op de derdengeldenrekeningen gelet op het bepaalde in artikel 98 Sv in beginsel onrechtmatig worden geoordeeld.

De officier van justitie heeft tot slot betoogd dat zich uitzonderlijke omstandigheden voordoen die een doorbreking van het verschoningsrecht rechtvaardigen.

De rechtbank overweegt hierover het volgende. Ten tijde van het vorderen van de gegevens bij de banken werd G. de [medeverdachte 1] verdacht van betrokkenheid bij —kort gezegd— het feitelijk leiding geven aan het plegen van verduistering, bedrieglijke bankbreuk, valsheid in geschrift, oplichting en het doen van een onjuiste belastingaangifte door een vijftal besloten vennootschappen. G. de [medeverdachte 1] werd er bovendien van verdacht zijn derdengeldenrekening ten behoeve van het plegen een of meer van die strafbare feiten te gebruiken.

Zoals de rechtbank hiervoor reeds heeft overwogen kan het belang van de waarheidsvinding in zeer uitzonderlijke omstandigheden prevaleren boven het verschoningsrecht. Dergelijke bijzonder omstandigheden bestonden naar het oordeel van de rechtbank ook ten tijde van de beslaglegging op de gegevens betreffende de derdengeldenrekeningen. De rechtbank verwijst naar hetgeen hiervoor onder 3.2 is overwogen over de aard en ernst van de verdenking

Ook geldt dat het onderzoeksbelang vergde dat inzicht werd verkregen in de financiële afwikkeling van de verdachte transacties, ook in het belang van opsporingsonderzoeken tegen medeverdachten. De rechtbank weegt bovendien mee dat het gaat om transactiegegevens en niet om de achterliggende inhoud van die betalingen en/of de inhoud van (onderliggende) dossiers en dat het redelijkerwijs niet aannemelijk is dat op een minder ingrijpende wijze dan door middel van een doorbreking van het verschoningsrecht inzicht in die transacties en de geldstromen kon worden verkregen dan wel onderzocht.

Bij de doorbreking van het verschoningsrecht mag echter niet verder worden gegaan dan strikt noodzakelijk was voor het aan het licht brengen van de waarheid over de desbetreffende feiten. De rechtbank maakt ten aanzien van de opgevraagde informatie betreffende de derdengeldenrekeningen onderscheid tussen de derdengeldenrekening ten aanzien waarvan een concrete verdenking van gebruik ten behoeve van het plegen van strafbare feiten bestond (ING rekening 66.14.54.789) en de overige rekeningen, ten aanzien waarvan die verdenking niet bestond.

De rechtbank is van oordeel dat, gelet op de concrete verdenking de doorbreking van het verschoningsrecht met betrekking tot de ING rekening 66.14.54.789 strikt noodzakelijk was voor het aan het licht brengen van de waarheid over de desbetreffende feiten. Een filtering van de transacties op die derdengeldenrekening voorafgaand aan de inbeslagneming of direct daarna, zoals door de verdediging bepleit, ziet de rechtbank niet als een reële mogelijkheid. Temeer nu in de aard van de verdenkingen, besloten ligt dat de herkomst en de bestemming van de gelden bij de (af)boeking ervan verhuld zal zijn en deze transacties zich daardoor niet eenvoudig laten filteren op naam of nummer.

De rechtbank is ten aanzien van de overige derdengeldenrekeningen van oordeel dat, nu ten aanzien van die rekeningen geen concrete verdenking van misbruik bestond, ook geen directe noodzaak bestond het verschoningsrecht te doorbreken voor het aan het licht brengen van de waarheid over de feiten waarvan G. de [medeverdachte 1] werd verdacht. De informatie over onder meer de transacties op deze derdengeldenrekeningen moet, zoals hiervoor overwogen, dan ook worden geacht geheel onder het verschoningsrecht te vallen. Gelet op het vorenstaande moet de beslaglegging op gegevens betreffende de overige derdengeldenrekeningen gelet op het bepaalde in artikel 98 Sv onrechtmatig worden geoordeeld.

Bovendien geldt dat de (onrechtmatig) in beslag genomen gegevens ingevolge artikel 126aa Sv aan de officier van justitie hadden moeten worden voorgelegd en hadden moeten worden vernietigd, direct nadat werd geconstateerd dat het geheimhoudersinformatie betrof. Nu ook dit niet is gebeurd is door de officier van justitie ook gehandeld in strijd met artikel 126aa, tweede lid, Sv. Ingevolge artikel 126aa, tweede lid, Sv juncto artikel 4 Besluit bewaren en vernietigen niet-gevoegde stukken kan de officier van justitie bovendien niet zelfstandig beslissen of bepaalde mededelingen van of aan een verdachte geheimhouder onder het verschoningsrecht vallen. Hij dient hierbij immers het oordeel van de deken te betrekken. Evenmin staat het de officier van justitie vrij om, indien hij van oordeel is dat die mededelingen niet onder het verschoningsrecht vallen, deze mededelingen in het dossier te voegen. Hij behoeft hiervoor machtiging van de rechter-commissaris. Met betrekking tot de derdengeldenrekeningen is geen contact geweest met de deken en evenmin bevindt zich een machtiging van de rechter-commissaris in het dossier. Ook in zoverre heeft de officier van justitie gehandeld in strijd met de wettelijke regeling.

Verdachte dient te worden vrijgesproken van het tweede en derde gedachtestreepje van het onder 1, eerste gedeelte, tenlastegelegde feit en voor het onder 1, tweede gedeelte, tenlastegelegde feit. Verdachte en diens medeverdachten zijn immers niet gehoord over de overzichten openstaande posten die in het tweede en derde gedachtestreepje zijn opgenomen noch blijkt de valsheid van deze overzichten anderszins uit het dossier. Daarnaast is niet komen vast te staan dat de gehele bedrijfsadministratie van de Culimax Groep is vervalst. Er was namelijk sprake van een ‘fiscale’ en een ‘commerciële’ administratie; van de ‘fiscale’ administratie is niet vastgesteld dat zij vals zou zijn.

Het overige gedeelte van het onder 1 tenlastegelegde feit en het onder 2 tenlastegelegde feit kunnen wettig en overtuigend worden bewezen. Verdachte was feitelijk leidinggever van Culimax en wist, gelet op de getuigenverklaringen van H.H. [getuige 1], E.M. [getuige 2] en H.W. [medeverdachte 2], in die hoedanigheid dat de pandlijsten die aan Artesia werden verstrekt als onderbouwing van de kredietaanvraag, valselijk waren opgemaakt en dat Artesia aldus door deze bedrieglijke handelwijze werd bewogen tot de afgifte van een hoger krediet dan waar Culimax Beheer BV aanspraak op kon maken.

Verdachte dient te worden vrijgesproken voor de onder 1 en 2 tenlastegelegde feiten en wel op grond van het volgende:

De rechtbank is, met de officier van justitie en de verdediging, van oordeel dat verdachte voor het tweede gedeelte van het onder 1 tenlastegelegde feit dient te worden vrijgesproken. Uit het dossier is gebleken dat de tenlastegelegde pandlijsten en overzichten openstaande vorderingen op debiteuren welbewust buiten de reguliere administratie van Culimax Beheer BV zijn gehouden. Nu voormelde documenten uit de administratie van Culimax Beheer BV zijn gehaald, vervolgens zijn vervalst en de vervalste documenten niet in de administratie zijn opgenomen, kan niet worden bewezen dat de bedrijfsadministratie van Culimax Beheer BV is vervalst.

De officier van justitie heeft gerekwireerd tot vrijspraak voor de tweede en derde gedachtestreepjes, omdat het dossier onvoldoende bewijs bevat voor een bewezenverklaring.

De rechtbank oordeelt dienaangaande echter anders. Medeverdachten H.H. [getuige 1], E.M. [getuige 2] en H.W. [medeverdachte 2] hebben namelijk verklaard dat CV [medeverdachte 2] en Co namens Culimax Beheer BV maandelijks de pandlijsten verhoogde. Dit maakt dat wettig en overtuigend bewezen is dat de tenlastegelegde pandlijsten of overzichten van openstaande posten (behoudens 6-B-07) valselijk zijn opgemaakt. Overzicht 6-B-07 is niet vals omdat de debiteurenstanden daarin niet zijn verhoogd. Verdachte zal daarom voor dit document worden vrijgesproken.

De rechtbank is van oordeel is dat de pandlijsten en overzichten openstaande posten, zoals deze in de tenlastelegging zijn opgenomen, (behoudens 6-B-07) valselijk zijn opgemaakt met het oogmerk om deze pandlijsten als echt en onvervalst te gebruiken als onderbouwing voor de kredietverstrekking door Artesia. Het krediet werd verstrekt, zoals gezegd, aan Culimax Beheer BV; de dochterondernemingen kunnen derhalve niet als daders worden aangemerkt.

De rechtbank zal vervolgens de verweren van de verdediging beoordelen.

Ter zake van het onder 1 gevoerde verweer oordeelt de rechtbank als volgt.

De rechtbank begrijpt het verweer van de raadsvrouw aldus dat Culimax Beheer BV niet strafrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld voor de valsheid in geschrift en oplichting die H.H. [getuige 1] en H.W. [medeverdachte 2] tezamen en in vereniging gepleegd zouden hebben.

Het daderschap van een rechtspersoon is volgens de Hoge Raad afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval, waartoe mede behoort de aard van de (verboden) gedraging.

Een belangrijk oriëntatiepunt bij de toerekening is nochtans of de gedraging heeft plaatsgevonden dan wel is verricht in de sfeer van de rechtspersoon. Een dergelijke gedraging kan in beginsel worden toegerekend aan de rechtspersoon. Van een gedraging in de sfeer van de rechtspersoon zal sprake kunnen zijn indien zich een of meer van de navolgende omstandigheden voordoen:

Uit de vaststaande feiten is gebleken dat het opmaken en het indienen van valse pandlijsten is gedaan door CV [medeverdachte 2] en Co; dit bedrijf werkte in opdracht van Culimax Beheer BV en heeft dit ten behoeve van Culimax Beheer BV gedaan. Deze pandlijsten zijn ingediend met als doel om een hoger krediet verstrekt te krijgen bij Artesia. Dit deed Culimax Beheer BV maandelijks omdat het bedrijf in financiële problemen zat. De hogere kredietverstrekking is ook dienstig geweest aan Culimax Beheer BV, dat hierdoor de bedrijfsvoering kon continueren. Derhalve is rechtbank van oordeel dat de gedragingen zijn verricht in de sfeer van Culimax Beheer BV en dus aan Culimax Beheer BV toegerekend kunnen worden.

De rechtbank acht wettig en overtuigend bewezen dat verdachte de onder 1 en 2 tenlastegelegde feiten heeft begaan, met dien verstande dat bewezen wordt geacht dat:

Hetgeen verdachte meer of anders is tenlastegelegd is niet bewezen. Verdachte zal daarvan worden vrijgesproken. De beslissing dat verdachte het bewezenverklaarde heeft begaan, is gegrond op de feiten en omstandigheden die in de bewijsmiddelen zijn vervat.