HR, 13-04-2012, nr. 11/00126

In cassatie kan worden uitgegaan van de volgende feiten1.:

Verweerster in cassatie [verweerster] drijft te [vestigingsplaats] een detailhandel in meubels en beschikt daarnaast over een meubelmakerij/productielocatie, die is gevestigd in een door [verweerster] gehuurde loods in een gebouw aan de [a-straat 1–6] te [plaats]. Op 23 augustus 2003 heeft een brand gewoed in dat gebouw, waardoor de loods, inclusief inventaris en in de loods opgeslagen voorraad, geheel verloren is gegaan.

Door bemiddeling van eiseres tot cassatie Coöperatieve Rabobank Schiedam-Vlaardingen U.A. (hierna: de bank) had [verweerster] in december 2002 onder andere haar huurdersbelang en inventaris en voorraad van de meubelmakerij onder een ‘Bedrijven Compact Polis’ verzekerd bij N.V. Interpolis Schade (hierna: ‘Interpolis’). Door Interpolis werd voorlopige dekking verleend met ingang van 10 althans 12 december 2002. De eerste versie van de polis, ingaande op 1 januari 2003, is door Interpolis afgegeven op 24 maart 2003. Op 23 april 2003 heeft Interpolis [verweerster] een nieuwe polis toegezonden.

Op 22 januari 2003 heeft [betrokkene 1] van de bank de loods bezocht. Bij die gelegenheid heeft hij met [betrokkene 2], directeur van [verweerster], een aantal aandachtspunten voor de brandveiligheid besproken. Tevens heeft [betrokkene 1] aan [betrokkene 2] laten weten dat, alvorens het risico definitief door Interpolis zou worden geaccepteerd, Interpolis een inspectie zou laten uitvoeren. Dat laatste is ook geschied. Naar aanleiding van de inspectie hebben Interpolis en [verweerster] een aantal ‘preventieafspraken’ gemaakt, welke in de hierna te noemen polisclausule op papier zijn gezet. De preventieafspraken heeft [verweerster] op 8 april 2003 ontvangen en voor gezien getekend.

Op de verzekeringsovereenkomst zijn van toepassing (onder andere) de navolgende clausules, die op enig moment 90 respectievelijk 1116 zijn genummerd:

Clausule 1116 luidt als volgt:

Op verzoek van [verweerster] heeft Interpolis de in clausule 90 genoemde datum van 15 april 2003 gewijzigd in 1 juni 2003.

Op 23 april 2003 heeft [betrokkene 1] de loods nogmaals bezocht. Diezelfde dag heeft [betrokkene 1] aan [verweerster] een brief geschreven, waarin stond:

Op 23 augustus 2003 had [verweerster] het voorgeschreven alarmsysteem met rookmelders nog niet laten aanbrengen. Om die reden heeft Interpolis, met een beroep op de eerdergenoemde clausules, [verweerster] dekking ontzegd voor de schade die zij ten gevolge van de brand van die datum heeft geleden.

In het kader van een door [verweerster] geëntameerd voorlopig deskundigenbericht heeft de door de rechtbank Breda benoemde deskundige, P.J.J.M. Verhallen, verbonden aan het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding, op 6 juli 2005 een deskundigenbericht uitgebracht. Daarin heeft deze deskundige het volgende geconcludeerd:

Gelet op de inhoud van het deskundigenrapport heeft [verweerster] berust in de weigering van Interpolis om dekking te verlenen voor de door [verweerster] geleden schade.

[Verweerster] heeft de bank gedagvaard voor de rechtbank Rotterdam en gevorderd bij vonnis uitvoerbaar bij voorraad de bank te veroordelen tot betaling aan [verweerster] van een bedrag van € 355.365,20, met rente en kosten2.. [Verweerster] heeft aan haar vordering ten grondslag gelegd dat de bank is tekortgeschoten in de op haar als tussenpersoon jegens [verweerster] rustende zorgplicht. Daartoe heeft [verweerster] aangevoerd dat de bank, door in de brief van 23 april 2003 te schrijven dat het niet installeren van de alarminstallatie betekende dat het inbraakrisico niet gedekt was, bij [verweerster] de indruk heeft gewekt dat wat betreft de dekking van het — voor [verweerster] belangrijke — brandrisico geen probleem bestond. De bank heeft nagelaten deze onjuiste indruk weg te nemen. Voor de schade die [verweerster] lijdt, omdat Interpolis haar dekking voor de brandschade heeft ontzegd, is de bank gelet op het voorgaande jegens [verweerster] aansprakelijk. De bank heeft verweer gevoerd.

Bij vonnis van 11 maart 2009 heeft de rechtbank de vorderingen van [verweerster] afgewezen.

Voor zover in cassatie van belang heeft de rechtbank overwogen als volgt:

[Verweerster] is van dit vonnis in hoger beroep gegaan. Het gerechtshof te 's‑Gravenhage heeft bij arrest van 14 september 2010 het vonnis van de rechtbank vernietigd en de bank veroordeeld tot betaling van een bedrag van in totaal € 397.181,99, te vermeerderen met wettelijke rente.

De bank heeft tijdig4. beroep in cassatie ingesteld tegen het arrest van het hof van 14 september 2010. [Verweerster] heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep. Beide partijen hebben hun standpunten schriftelijk toegelicht.

Het cassatiemiddel bestaat uit drie onderdelen. De eerste twee onderdelen richten zich tegen het oordeel van het hof in rov. 12 van het bestreden arrest. Het hof overweegt:

Blijkens rov. 8 van het bestreden arrest is de kernvraag of de bank heeft gehandeld zoals een redelijk bekwaam en redelijk handelend assurantietussenpersoon betaamt. Een assurantietussenpersoon dient bij de uitoefening van zijn beroep tegenover zijn opdrachtgever de zorg te betrachten die van een redelijk bekwaam en redelijk handelend beroepsgenoot mag worden verwacht.5. De reikwijdte van deze zorgplicht is afhankelijk van de omstandigheden van het geval, met name van de aard en inhoud van de opdracht en de belangen van de cliënt, voor zover kenbaar voor de tussenpersoon.6. De assurantietussenpersoon behoort te waken voor de belangen van de verzekeringnemer bij de tot zijn portefeuille behorende verzekeringen. Tot deze taak behoort, in beginsel, dat de assurantietussenpersoon de verzekeringnemer tijdig opmerkzaam maakt op gevolgen die bekend geworden feiten kunnen hebben voor de dekking.7. Hier staat tegenover dat in de literatuur wordt benadrukt dat ook de zorgplicht van een assurantietussenpersoon grenzen kent.8.

Onderdeel 1 van het middel klaagt dat het oordeel van het hof dat de bank door het schrijven van de onjuiste, althans onvolledige brief van 23 april 2003 is tekortgeschoten in haar zorgplicht jegens [verweerster], getuigt van een onjuiste rechtsopvatting dan wel onvoldoende is gemotiveerd. Volgens het middel heeft het hof miskend dat de vraag of de bank haar zorgplicht geschonden heeft, beantwoord moet worden op grond van alle relevante omstandigheden van het geval, inclusief de door de bank gestelde omstandigheden zoals het hof deze in rov. 16 heeft samengevat. Voor zover het hof dit niet heeft miskend, heeft het zijn oordeel onvoldoende gemotiveerd. Volgens het onderdeel heeft het hof bij de beantwoording van de vraag of de bank door het schrijven van de brief van 23 april 2003 is tekortgeschoten in haar zorgplicht, uitsluitend acht geslagen op die brief zelf, terwijl de bank aangevoerd heeft dat [verweerster] die brief niet op de door haar gestelde wijze heeft begrepen althans in redelijkheid niet aldus heeft mogen begrijpen, omdat [verweerster] sinds de ontvangst van de polis wist, althans behoorde te weten dat, indien zij niet tijdig zou voldoen aan de door Interpolis geëiste preventiemaatregelen, zij alle recht op vergoeding zou verliezen. De bank heeft er in dat kader op gewezen

Op deze stellingen heeft het hof volgens het onderdeel onvoldoende gerespondeerd, om welke reden zijn oordeel niet toereikend is gemotiveerd.

Het hof stelt in rov. 9 terecht voorop10. dat het de taak van een redelijk handelend en redelijk bekwaam assurantietussenpersoon is om te waken voor de belangen van de verzekeringnemers bij de tot zijn portefeuille behorende verzekeringen, alsmede dat in beginsel ook tot deze taak behoort dat hij de verzekeringnemer tijdig opmerkzaam maakt op de gevolgen die hem bekend geworden feiten voor de dekking van de tot zijn portefeuille behorende verzekeringen kunnen hebben. Voorts stelt het hof, onder verwijzing naar clausule 1116 van de toepasselijke polisvoorwaarden11., in rov. 10 vast dat het voldoen aan door de verzekeraar gestelde preventiemaatregelen essentieel is voor het al dan niet hebben van polisdekking. Het hof oordeelt in rov. 10 dat onder deze omstandigheden op de bank, die heeft te waken voor de belangen van de verzekeringnemers bij de tot zijn portefeuille behorende verzekeringen, de verplichting rustte om [verweerster] op duidelijke en niet voor tweeërlei uitleg vatbare wijze te waarschuwen voor de gevolgen van het niet (binnen de geldende termijn) voldoen aan alle preventiemaatregelen. Het hof verenigt zich vervolgens in rov. 11 met het oordeel van de rechtbank12. dat de passage uit de brief van 23 april 2003, waarin alleen melding wordt gemaakt van de consequenties van het ontbreken van het voorgeschreven alarm voor de dekking van het inbraakrisico (en dus niet van de gevolgen voor de dekking van het brandrisico), als onjuist althans onvolledig moet worden aangemerkt. Daarna lopen de oordelen van de rechtbank en het hof uiteen. De rechtbank overweegt immers (in haar rov. 5.2) uitdrukkelijk dat de vraag moet worden beantwoord of het onjuist dan wel onvolledig zijn van de brief met zich brengt dat de bank in haar zorgplicht is tekortgeschoten. Het hof is evenwel van oordeel dat deze onjuistheid althans onvolledigheid bij de gemiddelde lezer de (onjuiste) indruk kan doen ontstaan dat het door Interpolis geëiste alarm geen invloed heeft op de dekking van het brandrisico en concludeert op grond daarvan reeds dat de bank door het schrijven van een dergelijke onjuiste, althans onvolledige brief jegens [verweerster] is tekortgeschoten in haar zorgplicht. De overige omstandigheden komen bij het hof pas aan de orde bij de beoordeling van het causaal verband. Het hof beschouwt de brief zonder meer als een schending van de zorgplicht van de bank, dus ongeacht hoe [verweerster] de inhoud van deze brief heeft mogen opvatten.

Door aldus te oordelen is het hof uitgegaan van een onjuiste rechtsopvatting, althans heeft het zijn oordeel ontoereikend gemotiveerd. Indien het hof bij de beoordeling van de vraag of de bank aan haar zorgplicht heeft voldaan (welke zorgplicht inhoudt, zoals het hof in rov. 10 (in cassatie onbestreden) oordeelt, dat zij [verweerster] op duidelijke en niet voor tweeërlei uitleg vatbare bewoordingen diende te waarschuwen voor de gevolgen van het niet (tijdig) voldoen aan de preventiemaatregelen) slechts de (passage uit de) brief van 23 april 2003 in aanmerking heeft genomen en de (onjuiste) indruk die bij de gemiddelde lezer op basis van de onvolledigheid in de brief kan ontstaan) heeft het hof miskend dat het, zoals de rechtbank wel had gedaan, alle omstandigheden van het geval in zijn oordeel diende te betrekken. Indien het hof dit niet heeft miskend, doch heeft geoordeeld dat de enkele onjuistheid althans onvolledigheid in de brief (ongeacht de overige omstandigheden van het geval) met zich brengt dat de bank in haar zorgplicht is tekortgeschoten, is zijn oordeel ontoereikend gemotiveerd. De op de bank rustende verplichting had immers ook volgens de door het hof gebruikte maatstaf betrekking op [verweerster] Het oordeel van het hof dat de bank niet aan deze zorgplicht jegens [verweerster] voldaan heeft, is gegrond op de onjuiste althans onvolledige passage in de brief, waarin alleen melding wordt gemaakt van de consequenties van het ontbreken van het voorgeschreven alarm voor de dekking van het inbraakrisico en dus niet van de gevolgen voor de dekking van het brandrisico, en op de omstandigheid dat de gemiddelde lezer deze onjuistheid althans onvolledigheid op een onjuiste manier heeft kunnen begrijpen. Aangezien het hier gaat om de vraag of de bank [verweerster] op duidelijke en niet voor tweeërlei uitleg vatbare wijze gewaarschuwd heeft voor de gevolgen van het niet (binnen de gestelde termijn) voldoen aan alle preventiemaatregelen en niet om de vraag hoe de gemiddelde lezer de (passage in de) brief heeft mogen opvatten, had het hof in zijn motivering aandacht dienen te besteden aan de vraag hoe [verweerster] de brief heeft begrepen en heeft mogen begrijpen en of de brief derhalve voor haar voor tweeërlei uitleg vatbaar was. Zonder nadere motivering, die ontbreekt, is het oordeel van het hof dat de bank door de onjuistheid althans onvolledigheid in de brief haar zorgplicht jegens [verweerster] heeft geschonden onbegrijpelijk.

Onderdeel 2 klaagt dat het hof in rov. 12 en 17 de grenzen van de rechtsstrijd heeft overschreden. In rov. 12 heeft het hof overwogen:

En in rov. 17 heeft het hof overwogen:

Het onderdeel klaagt dat het hof daarmee de grenzen van de rechtsstrijd in appel heeft overschreden, aangezien [verweerster] geen grief heeft gericht tegen het oordeel van de rechtbank in rov. 5.4 van haar vonnis dat het er bij de vraag welke waarde moet worden toegekend aan de brief van 23 april 2003 om gaat hoe [verweerster] de inhoud van die brief heeft begrepen en hoe zij die redelijkerwijs heeft mogen begrijpen. Volgens het onderdeel heeft het hof in rov. 12 en 17 van zijn bestreden arrest een louter subjectieve toets aangelegd, in plaats van de door de rechtbank aanvaarde geobjectiveerde toets. Het hof had niet alleen moeten toetsen aan hoe [verweerster] de inhoud van de brief heeft begrepen, maar ook hoe [verweerster] die brief redelijkerwijs heeft mogen begrijpen.

Naar mijn mening treft de klacht doel. [verweerster] heeft in hoger beroep grief II gericht tegen de ‘overwegingen 5.3 en 5.5 tot en met 5.8’.13. Deze grief was dus uitdrukkelijk niet gericht tegen het oordeel van de rechtbank in rov. 5.4 van haar vonnis14., waarin de rechtbank juist haar oordeel over schending van de zorgplicht liet afhangen van de vraag hoe [verweerster] de brief van 23 april 2003 heeft begrepen en hoe zij die redelijkerwijs heeft mogen begrijpen. Zoals bij de bespreking van onderdeel 1 al is uiteengezet, heeft het hof daaraan geen aandacht besteed. Nu rov. 5.4 in hoger beroep uitgangspunt was en in het debat van partijen niet ter discussie stond, had het hof daarvoor niet zijn andersluidende oordeel in de plaats mogen stellen. In rov. 17 oordeelt het hof op basis van zijn oordeel over de schending van de zorgplicht dat het niet van belang is hoe [verweerster] de brief heeft mogen opvatten, omdat dit voor risico van de bank komt. Die overweging is weliswaar gegeven in het kader van het causaal verband, maar zij volgt uit het onjuiste oordeel in rov. 12 en kan derhalve evenmin in stand blijven.

Onderdeel 3 richt zich tegen het oordeel van het hof in rov. 20. Het hof overweegt:

Het onderdeel klaagt dat dit oordeel van het hof blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting, omdat het hof heeft miskend dat de bank als assurantiepersoon in het algemeen mag afgaan op de juistheid van een mededeling van haar opdrachtgever omtrent het hebben voldaan aan de uit de polis voortvloeiende verplichtingen tot het nemen van preventiemaatregelen en dat de zorgplicht van de bank ten opzichte van haar opdrachtgever in beginsel, behoudens bijzondere omstandigheden, niet zo ver reikt dat zij dient te controleren of die mededeling van haar opdrachtgever juist is. Voor zover het hof dit niet heeft miskend, is zijn oordeel onvoldoende gemotiveerd, aangezien zonder nadere toelichting, die ontbreekt, niet is in te zien welke bijzondere omstandigheid in dit geval maakte dat de bank niet mocht afgaan op de juistheid van de mededeling van [verweerster] aan [betrokkene 1] dat aan alle preventiemaatregelen was voldaan. 's Hofs oordeel dat deze overweging vaag was vormt geen toereikende motivering. Zonder nadere toelichting, die ontbreekt, valt niet te begrijpen wat er ‘vaag’ is aan de mededeling en waarom de bank niet op de juistheid van die mededeling mocht afgaan.

De klachten van het onderdeel acht ik gegrond. In beginsel mag de assurantietussenpersoon afgaan op een mededeling van de verzekerde, in elk geval als het een feitelijke mededeling als de onderhavige betreft. De bank heeft gesteld dat [verweerster] heeft meegedeeld dat aan alle preventiemaatregelen was voldaan. Uit die mededeling kan slechts de conclusie worden getrokken dat het risico van het ontbreken van dekking wegens het niet-voldoen aan de polisvoorwaarden was weggenomen. De zorgplicht van de tussenpersoon gaat niet zo ver dat de juistheid van een dergelijke mededeling altijd moet worden onderzocht. De mededeling is bovendien allerminst vaag, want volgens de bank wist [verweerster] nauwkeurig welke specifieke maatregelen (zoals vermeld in de polis op basis van met [verweerster] gemaakte afspraken) moesten worden genomen en is de mededeling dus een bevestiging van het hebben genomen van al die maatregelen. Het is denkbaar dat de zorgplicht van een tussenpersoon meebrengt dat bij twijfel in verband met het grote risico van het ontbreken van dekking wel onderzoek moet worden ingesteld naar de juistheid van de mededeling, doch het hof heeft het bestaan van twijfel aan de juistheid daarvan niet in zijn motivering betrokken. De bewijsaanbiedingen van de bank over dit onderwerp waren dus terzake dienend en het hof is daaraan ten onrechte, althans zonder toereikende motivering, voorbijgegaan.

De conclusie strekt tot vernietiging en verwijzing.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,

Wnd. A-G