HR, 06-04-2010, nr. 09/02144

Het Gerechtshof te Amsterdam, zitting houdende te Arnhem, heeft bij arrest van 6 mei 2009 verdachte ter zake van 1. ‘overtreding van artikel 8, tweede lid, aanhef en onder a van de Wegenverkeerswet 1994’ veroordeeld tot een geldboete van 260 euro. Daarnaast heeft het hof verdachte de bevoegdheid ontzegd motorrijtuigen te besturen voor de duur van 3 maanden. Ter zake van 2. ‘overtreding van artikel 107, eerste lid, van de Wegenverkeerswet 1994’ heeft het hof verdachte veroordeeld tot een geldboete van 220 euro en heeft het hof verdachte eveneens de bevoegdheid ontzegd motorrijtuigen te besturen voor de duur van 3 maanden.

Mr. R.A.C. Frijns, advocaat te Arnhem, heeft beroep in cassatie ingesteld. Mr. R. Gijsen, advocaat te Maastricht, heeft een schriftuur ingediend, houdende twee middelen van cassatie.

Het eerste middel klaagt erover dat het bewezenverklaarde (met betrekking tot beide feiten1.) niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid.

Ter terechtzitting van het hof van 22 april 2009 heeft de verdediging het volgende verweer gevoerd:

Het hof heeft bewezen verklaard dat:

Het hof heeft de volgende bewijsmiddelen tot het bewijs gebezigd:

Het hof heeft met betrekking tot het bewijs het volgende overwogen:

Het eerste onderdeel van het middel klaagt erover dat het bewijs dat verdachte de auto heeft bestuurd, slechts op één bron, bewijsmiddel 1, steunt en dat dit, ongeacht het bepaalde in art. 344, tweede lid, Sv, onvoldoende is om wettig bewijs op te leveren. Bewijsmiddel 2 is niet bruikbaar als steunbewijs, nu niet blijkt of deze waarnemingen alleen door verbalisant [verbalisant 2] of door verbalisanten [verbalisant 2 en 3] gezamenlijk zijn gedaan. Mede in het licht van het feit dat de verdediging het uitdrukkelijk en onderbouwd verweer, zoals genoemd onder 3.2, heeft gevoerd, is het onaanvaardbaar dat het hof op basis van art. 344, tweede lid, Sv het bewijs enkel heeft doen steunen op bewijsmiddel 1.

Vooropgesteld dient te worden dat bewijsminima gelden ten aanzien van de gehele tenlastelegging en niet ten aanzien van elk onderdeel afzonderlijk.2. Het hof heeft het bewijs dat verdachte de auto heeft bestuurd dus kunnen aannemen op basis van bewijsmiddel 1. Het bewijs van de overige voor de strafbaarheid van beide feiten bepalende omstandigheden berust op de inhoud van de overige bewijsmiddelen. In de inhoud van bewijsmiddel 2 is uitdrukkelijk vermeld dat een aantal waarnemingen, welke betrekking heeft op beide feiten, door de verbalisanten [verbalisant 2 en 3] gezamenlijk is gedaan. In zoverre mist het middel feitelijke grondslag. Ten overvloede zij opgemerkt dat het voeren van een uitdrukkelijk en onderbouwd verweer niet aan toepassing van art. 344, tweede lid, Sv in de weg staat.

Het tweede onderdeel van het middel houdt in dat niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid dat verdachte de bestuurder van de auto is geweest, nu uit bewijsmiddel 1 niet kan worden afgeleid dat verbalisant [verbalisant 2] heeft waargenomen dat de later aangehouden verdachte ook daadwerkelijk de bestuurder van de auto is geweest. Door, zoals het hof kennelijk heeft gedaan, in de verklaring van [verbalisant 2] (bewijsmiddel 1) te lezen dat de persoon die [verbalisant 2] lopend is gevolgd aan de bestuurderszijde de auto heeft verlaten, waaraan vervolgens door [verbalisant 2] de verklaring wordt gekoppeld dat dit de bestuurder moet zijn geweest, wordt het proces-verbaal volgens de klager onaanvaardbaar opgerekt.

Verbalisant [verbalisant 2] heeft blijkens bewijsmiddel 1 gezien dat er twee mannen uit het voertuig komen, waarna hij de achtervolging heeft ingezet op de bestuurder. De uitleg van diens verklaring in die zin dat dit de persoon moet zijn geweest die de auto aan de bestuurderskant heeft verlaten, stond aan het hof vrij, is logisch en rekt het proces-verbaal niet onaanvaardbaar op.3.

Voor zover de steller van het middel er tevens over heeft bedoeld te klagen dat het hof ten onrechte het door de verdediging ter terechtzitting van 22 april 2009 uitdrukkelijk gevoerde verweer, zoals is opgenomen onder 3.2, heeft verworpen en derhalve ten onrechte het bewijs (mede) heeft laten steunen op dit bewijsmiddel, geldt dat voor dit verweer een beroep wordt gedaan op omstandigheden die speculatief zijn.4. Derhalve is het niet onbegrijpelijk dat het hof dit verweer heeft verworpen met de motivering dat het geen reden heeft gehad om aan de juistheid en betrouwbaarheid van de inhoud van de bewijsmiddelen te twijfelen en dat dit verweer wordt weerlegd door de gebezigde bewijsmiddelen.

Het eerste middel faalt in alle onderdelen.

Het tweede middel klaagt erover dat het hof ten onrechte bij tussenbeslissing van 6 maart 2008 het verzoek tot het horen van de getuigen [verbalisant 2 en 3] heeft afgewezen. Het dient op de eigen merites, onafhankelijk van het eerste middel, te worden beoordeeld.

Het proces-verbaal van de zitting in hoger beroep van 6 maart 2008 houdt — voorzover hier van belang — het volgende in:

Klager voert aan dat het hof het verzoek tot het horen van de getuigen ten onrechte heeft beoordeeld op basis van het noodzakelijkheidscriterium en niet op basis van het criterium van het verdedigingsbelang. In de schriftuur worden omstandigheden genoemd waar ik uit afleid dat klager gedoeld heeft op de toepassing van het arrest van de Hoge Raad van 19 juni 2007 (NJ 2007, 626, m.nt. Mevis).

Voor de volledigheid begin ik bij het begin en ga ik na of het hof het juiste criterium heeft toegepast. De verdachte kan binnen veertien dagen na de instelling van het hoger beroep een schriftuur, houdende grieven, indienen op de griffie van het gerecht dat het vonnis heeft gewezen (art. 410, eerste lid, Sv). In deze appèlschriftuur kan de verdachte opgeven welke getuigen hij ter terechtzitting wil doen oproepen (art. 410, derde lid, Sv). Wanneer de verdachte bij appèlschriftuur heeft opgegeven welke getuigen hij wil doen oproepen, dient de advocaat-generaal het al dan niet oproepen van deze opgegeven getuigen te beoordelen aan de hand van het criterium van het verdedigingsbelang (art. 410, derde lid, Sv in verband met art. 264 Sv, eerste lid, onder c Sv). Indien deze getuigen niet zijn verschenen, hanteert ook het hof het criterium van het verdedigingsbelang (art. 418, eerste lid, Sv in verband met art. 288, eerste lid, onder c Sv). Ten aanzien van niet eerder bij appèlschriftuur opgegeven getuigen5. hanteert zowel de advocaat-generaal (art. 414, tweede lid, Sv) als het hof (art. 418, derde lid, Sv) het noodzakelijkheidscriterium.

Namens de raadsman van verdachte is tegen het op 10 mei 2007 bij verstek gewezen vonnis van de politierechter in de rechtbank te Utrecht op 16 mei 2007 hoger beroep ingesteld. Bij brief van 21 januari 2008, gericht aan de advocaat-generaal bij het ressortsparket te Arnhem, heeft de raadsman verzocht ter terechtzitting in hoger beroep de getuigen [verbalisant 2 en 3] op te roepen. Deze brief is 22 januari 2008 door het ressortsparket te Arnhem ontvangen en op diezelfde datum is door de griffie van het hof te Arnhem een kopie van dit schrijven ontvangen. De advocaat-generaal heeft bij brief van 23 januari 2008 de oproeping van de getuigen geweigerd op basis van het noodzakelijkheidscriterium. Bij brief van 14 februari 2008 aan de advocaat-generaal, welke brief op 15 februari 2008 door het ressortsparket te Arnhem en op 18 februari 2008 door de griffie van het hof te Arnhem is ontvangen, heeft de raadsman aangegeven te persisteren bij de door hem opgegeven getuigen en zijn verzoeken ter terechtzitting van 6 maart 2008 te zullen herhalen. Ter terechtzitting van het hof van 6 maart 2008 heeft de raadsman van verdachte het verzoek om de getuigen [verbalisant 2 en 3] te horen herhaald. Het hof heeft bij de beoordeling van het verzoek het noodzakelijkheidscriterium gehanteerd en heeft het verzoek afgewezen.6.

Nu de raadsman van verdachte het verzoek tot het oproepen van de twee getuigen niet binnen veertien dagen na het instellen van het hoger beroep, uiterlijk 30 mei 2007, maar eerst op 22 januari 2008 heeft gedaan en nu het betreffende verzoek niet is ingediend bij de griffie van de rechtbank te Utrecht, maar uitsluitend is verzonden7. naar het ressortsparket en het hof te Arnhem, is het hof er terecht van uitgegaan dat het ‘niet bij schriftuur door de verdachte opgegeven getuigen’ als bedoeld in art. 418, derde lid, Sv, betreft. Derhalve heeft het hof het juiste criterium, het noodzakelijkheidscriterium, toegepast.

Maar het hof heeft nagelaten zijn beslissing nader te motiveren. Als het hof van oordeel zou zijn geweest dat die getuigen niet relevant zijn voor enige te nemen beslissing in de zaak is deze overweging in het licht van hetgeen aan het verzoek ten grondslag is gelegd, niet zonder meer begrijpelijk.8. De bedoeling van de verdediging is immers geweest om verbalisanten te horen over hun waarnemingen die voorafgingen aan de aanhouding van verdachte, meer bepaald over de vraag uit welke omstandigheden zij de conclusie hebben getrokken dat verdachte de bestuurder is geweest. Als het hof bij voorbaat er vanuit is gegaan dat aan de verklaring van verdachte geen geloof dient te worden gehecht en dat de verbalisanten wel overeenkomstig het door hem opgestelde proces-verbaal zouden verklaren is het hof ten onrechte vooruitgelopen op de inhoud van de verklaringen van de gevraagde getuigen.9.

Het tweede middel komt mij gegrond voor.

Het eerste middel faalt en kan naar mijn mening met de aan art. 81 RO ontleende motivering worden verworpen. Het tweede middel lijkt mij gegrond.

Ambtshalve merk ik op dat de bijkomende straf van ontzegging van de rijbevoegdheid niet ten aanzien van het tweede feit door het hof kon worden opgelegd. Art. 179 WVW 1994 voorziet niet in de mogelijkheid deze bijkomende straf op te leggen ten aanzien van overtreding van art. 107, eerste lid, WVW 1994. Derhalve kan het arrest in ieder geval voor wat betreft de oplegging van de straf ten aanzien van het tweede bewezenverklaarde feit niet in stand blijven.

Overige gronden waarop uw Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt ertoe dat de Hoge Raad de bestreden uitspraak zal vernietigen en de zaak zal terugwijzen naar het gerechtshof te Arnhem teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden