Hof Amsterdam, 08-10-2013, nr. 200.125.499

Poignant heeft aangevoerd dat de Ontvanger van de Belastingdienst/Amsterdam, de rechtspersoon die partij was in de procedure in eerste aanleg, ten tijde van het instellen van het hoger beroep op 6 februari 2013 en het indienen van de memorie van grieven niet meer bestond als gevolg van de invoering, met terugwerkende kracht per 1 januari 2013, van de gewijzigde Uitvoeringsregeling Belastingdienst 2003 (Stcrt. 2013 nr. 6465). In deze gewijzigde regeling komt de Belastingdienst/Amsterdam niet meer voor. De Ontvanger van deze eenheid bestaat dan ook niet meer sinds 1 januari 2013, net zo min als de Directeur daarvan. Het is voorts onduidelijk onder welke titel de Ontvanger van de Belastingdienst/Midden- en kleinbedrijf optreedt in de onderhavige procedure. Uit niets blijkt dat deze de rechtsopvolger is van de Ontvanger van de Belastingdienst/Amsterdam. Volgens Poignant is de Ontvanger van de Belastingdienst/Amsterdam niet ontvankelijk omdat deze niet bestaat en is de Ontvanger van de Belastingdienst/Midden- en kleinbedrijf niet-ontvankelijk omdat deze geen partij is in dit geschil.

Het hof kan Poignant hierin niet volgen. Op grond van artikel 5 lid 1 Invorderingswet 1990 heeft de Ontvanger landelijke bevoegdheid, welke bevoegdheid, anders dan Poignant kennelijk meent, niet wordt beperkt door de bepalingen die ertoe strekken de belastingplichtige duidelijk te maken tot welke Ontvanger/functionaris hij — belastingplichtige — zich moet wenden voor zijn fiscale aangelegenheden. De bevoegdheid van de Ontvanger van de Belastingdienst/Midden- en kleinbedrijf om in dit hoger beroep op te treden, volgt derhalve uit artikel 5 lid 1 Invorderingswet 1990. De Ontvanger van de Belastingdienst/Midden- en kleinbedrijf is ontvankelijk in het hoger beroep.

Poignant dient als de in het ongelijk gestelde partij de kosten van het incident te dragen.

Poignant heeft in hoger beroep aangevoerd dat de Ontvanger zich niet meer op bodemgoederen kan verhalen omdat het bodemrecht is komen te vervallen.

Ook in dit standpunt kan het hof Poignant niet volgen. Weliswaar bevat de Invorderingswet 1990 in artikel 70 een zogenoemde horizonbepaling, waarin onder meer is bepaald dat het bodemrecht vervalt op 1 januari 1993, tenzij voordien een wetsvoorstel houdende definitieve regeling van dit recht is ingediend, maar zoals Poignant heeft erkend, is dat wetsvoorstel tijdig ingediend. Uit het bepaalde in artikel 70 Invorderingswet 1990 vloeit niet voort dat het bodemrecht is komen te vervallen doordat het wetsvoorstel vervolgens deels is ingetrokken en voor het overige nog niet is aangenomen. Daaraan doet niet af dat na indiening van het wetsvoorstel inmiddels ruim twintig jaren zijn verstreken. Het verweer van Poignant wordt derhalve verworpen.

De Ontvanger heeft ter toelichting op zijn grieven, die zich lenen voor gezamenlijke behandeling, het volgende aangevoerd.

Het bodemrecht van artikel 22 Invorderingswet 1990 strekt ertoe het fiscaal voorrecht te realiseren op (bepaalde) roerende zaken waarmee ‘de bodem’ wordt geëxploiteerd en de belastingschulden zijn ontstaan, ook als die roerende zaken aan anderen dan de belastingschuldige toebehoren. De Ontvanger heeft hiermee een ruime bevoegdheid, die beleidsmatig is ingeperkt. Ingevolge dat beleid oefent de Ontvanger (in beginsel) het bodemrecht niet uit in de situatie waarin sprake is van ‘reële eigendom’ van de derde, dat wil zeggen de situatie waarin de zaken zowel juridisch eigendom zijn van de derde als in economisch opzicht in overwegende mate aan hem toebehoren. Zodanig terughoudend beleid is er niet indien één of meerdere in artikel 22.8.10 van de Leidraad Invordering 2008 beschreven afwijzingsgronden zich voordoet/voordoen. De afwijzingsgronden betreffen situaties waarin de derde zich niet kan verzetten tegen uitoefening van het bodemrecht. In die gevallen kan en zal de Ontvanger het bodemrecht, conform de wettelijke hoofdregel, onverkort toepassen. Eén van de afwijzingsgronden betreft de situatie waarin zaken door een derde onder enige titel aan de belastingschuldige ter beschikking zijn gesteld, terwijl een afnameverplichting of afnamebeding ten behoeve van de derde is opgenomen (verder: het afnamebeding). De bepaling is ruim geformuleerd en dus niet beperkt tot bijvoorbeeld bierbrouwerijcontracten. Wanneer de afwijzingsgronden in onderling verband worden bezien, kan worden vastgesteld dat het (naast evidente benadelingshandelingen) situaties betreft waarbij de derde op grond van een bijzondere positie tot de belastingschuldige en/of bijzondere omstandigheden medeverantwoordelijk wordt gehouden voor (het ontstaan van) de belastingschulden. Doel en strekking van het in de afwijzingsgrond bedoelde afnamebeding is dat de derde die de belastingschuldige een afnamebeding oplegt en daarvan profiteert medeverantwoordelijk kan worden gehouden voor de belastingschulden en dat het uit dien hoofde gerechtvaardigd is dat de Ontvanger verhaal uitoefent op de bodemzaken van die derde. Aan deze afwijzingsgrond komt zelfstandige betekenis toe. Indien aan de voorwaarden is voldaan, kan de Ontvanger het bodemrecht uitoefenen zonder dat nog andere voorwaarden vervuld dienen te worden.

Het afnamebeding in de pachtovereenkomst met [B] is ten behoeve van Poignant overeengekomen en Poignant profiteert daarvan. Voor toepasselijkheid van het criterium ‘afnamebeding’ in de Leidraad is dat voldoende. De Ontvanger mag zich dus verhalen op de inventaris voor de loonbelastingschulden van [B], aldus nog steeds de Ontvanger.

Het hof oordeelt als volgt.

Uit artikel 22.8.10 Leidraad Invordering 2008 vloeit voort dat de Ontvanger geen bodemrecht uitoefent als sprake is van reële eigendom van een derde. Dit terughoudende beleid geldt niet als de economische verhouding tussen de belastingschuldige en de zaken aanleiding geeft deze als zijn zaken aan te merken. Verhaal op zaken van derden is dan gerechtvaardigd.

Poignant heeft [A] aanvankelijk zelf geëxploiteerd. Feitelijk werd dit gedaan door de personen achter Poignant, het echtpaar [naam 1 en 2]. Andere café-restaurants hadden en hebben zij niet. Tussen 2003 en 2005 is [A] verbouwd en is de door de Ontvanger in beslag genomen inventaris door Poignant aangeschaft. Poignant heeft in december 2008 [A] aan [B] verpacht omdat het echtpaar [naam 1 en 2] het in verband met hun leeftijd rustiger aan wilde doen.

Gesteld noch gebleken is dat Poignant op grond van haar bijzondere positie ten opzichte van [B] (althans de persoon achter die vennootschap, [naam 3], zwager van de heer [naam 1]) en/of op grond van andere bijzondere omstandigheden geacht kan worden medeverantwoordelijk te zijn voor (het ontstaan van) de loonbelastingschulden van [B]. Meer in het bijzonder kan dit niet worden ontleend aan het profijt dat Poignant heeft van de overname door [B] van het afnamebeding in de pachtovereenkomst ten opzichte van Heineken. Dat profijt is immers van ondergeschikte betekenis omdat het slechts daarin bestaat dat de borgstelling door Heineken wordt gecontinueerd en daarmee de door EHF aan Poignant verstrekte kredietfaciliteit van € 150.000,= met, onbetwist, een looptijd van vijf jaar, en in het verlengde daarvan dat geen boete van € 250,= per dag verschuldigd wordt aan Heineken wegens schending van het afnamebeding. Daarmee is naar het oordeel van het hof geen sprake van een afnamebeding als bedoeld in de door de Ontvanger ingeroepen afwijzingsgrond. Niet in geschil is dat de overige afwijzingsgronden uit de Leidraad evenmin van toepassing zijn. De Ontvanger heeft niet bestreden dat Poignant reëel eigenaar is van de in beslag genomen inventaris. Daarom geldt ten opzichte van Poignant op grond van de Leidraad het terughoudende beleid dat het bodemrecht niet wordt uitgeoefend. De slotsom is dat Poignant het verhaal door de Ontvanger op de in beslag genomen inventaris niet hoeft te dulden en dat mitsdien de vordering van de Ontvanger niet toewijsbaar is.

Het bewijsaanbod van de Ontvanger heeft geen betrekking op feiten die, indien bewezen, tot een ander oordeel kunnen leiden, zodat dit als niet ter zake dienend wordt verworpen.

De grieven falen. Het vonnis waarvan beroep zal worden bekrachtigd. De Ontvanger zal als in het ongelijk gestelde partij worden verwezen in de kosten van het geding in hoger beroep.