HR, 20-12-2011, nr. 10/03808 J

Het gerechtshof te Arnhem heeft bij arrest van 30 juni 2010 verzoeker vrijgesproken van de primair ten laste gelegde diefstal in vereniging van een scooter en hem wegens de subsidiair ten laste gelegde medeplichtigheid aan die diefstal veroordeeld tot 40 uren werkstraf, subsidiair 20 dagen jeugddetentie, waarvan de helft voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar.

Namens verzoeker heeft mr. H.S.K. Jap-A-Joe, advocaat te Utrecht, een middel van cassatie voorgesteld.

Het middel klaagt, gezien de toelichting, over de verwerping van het verweer strekkende tot bewijsuitsluiting van de door verzoeker ten overstaan van de politie afgelegde verklaringen. Tot die verklaringen behoort de tot het bewijs gebezigde verklaring van 20 mei 2009 (het tweede bewijsmiddel).

Ten laste van verzoeker is bewezen verklaard dat:

Het hof heeft het onrechtmatig verkregen bewijsverweer gemotiveerd verworpen en voorts geoordeeld dat de stelling van verzoeker — die uitvoerig over het feit bij de politie heeft verklaard — dat hij bij het verhoor moest vertellen wat de politie wilde horen geen aansluiting vindt bij andere bewijsmiddelen en overigens niet aannemelijk is geworden. Daarbij heeft het hof overwogen dat verzoeker specifiek over hem betreffende feiten en omstandigheden heeft verklaard, zoals dat hij die dag niet van school met zijn broer kon meerijden, en dat zijn verklaring op belangrijke onderdelen aansluit bij de verklaringen van drie medeverdachten.

De bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

Het in het middel bedoelde verweer (een zgn. Salduz-verweer) heeft het hof als volgt samengevat en verworpen:

Voor zover het middel de klacht behelst dat het hof ten onrechte verzoeker heeft tegengeworpen dat zijn komst op het politiebureau vrijwillig was nu verzoeker door de politie op het bureau was ontboden, is het tevergeefs voorgesteld. Indien iemand wordt ontboden op het politiebureau en daaraan gehoor geeft, heeft dat te gelden als een vrijwillige verschijning. Daaraan doet niet af dat indien diegene niet verschijnt, dit tot zijn aanhouding kan leiden.

Het middel berust voorts op de opvatting dat het consultatierecht voorafgaande aan het politieverhoor ruimer is dan verwoord in het Post-Salduzarrest (HR 30 juni 2009, LJN BH3079, NJ 2009/349), omdat niet alleen een aangehouden verdachte op deze rechten aanspraak kan maken. De steller van het middel verwijst daartoe naar EHRM 24 december 2009, nr. 7025/04 (Pischalnikov tegen Rusland).

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: het EHRM) heeft in de zaken Salduz1. en Panovits2. en daarna in vele andere zaken in vrij algemene bewoordingen het belang van consultatie van een raadsman voorafgaande aan een politieverhoor en/of de aanwezigheid van een vertrouwenspersoon voor een verdachte gedurende het verhoor in het licht van een eerlijk proces als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM benadrukt. Daarbij wordt door het EHRM onder meer overwogen:

Vertaald naar het Nederlandse rechtsstelsel, hanteert de Hoge Raad bij de toepassing van de Salduz-jurisprudentie van het EHRM tot nu toe de volgende uitgangspunten.

Een verdachte die door de politie is aangehouden, kan aan art. 6 EVRM een aanspraak op rechtsbijstand ontlenen die inhoudt dat hem de gelegenheid wordt geboden om voorafgaand aan het verhoor door de politie aangaande zijn betrokkenheid bij een strafbaar feit een advocaat te raadplegen (hierna ook wel aangeduid als ‘het consultatierecht’). Voor aangehouden jeugdige verdachten geldt dat zij tevens recht hebben op bijstand door een raadsman of een andere vertrouwenspersoon tijdens het verhoor door de politie (hierna ook wel ‘(het recht op) verhoorbijstand’). Een verdachte zal binnen de grenzen van het redelijke de gelegenheid moeten worden geboden dat recht te verwezenlijken. Indien een aangehouden verdachte niet dan wel niet binnen redelijke grenzen de gelegenheid is geboden om voorafgaand aan het eerste verhoor door de politie een advocaat te raadplegen, levert dat in beginsel een vormverzuim op als bedoeld in art. 359a Sv. Datzelfde zal hebben te gelden voor de aangehouden minderjarige verdachte die niet de gelegenheid is geboden zich tijdens het verhoor door de politie door een raadsman of een andere vertrouwenspersoon te laten bijstaan.3. Na een daartoe strekkend verweer leidt constatering van dit vormverzuim ertoe dat de verklaringen van de verdachte die zijn afgelegd voordat hij een advocaat kon raadplegen niet voor het bewijs mogen worden gebruikt,4. tenzij de verdachte uitdrukkelijk dan wel stilzwijgend doch in ieder geval ondubbelzinnig afstand heeft gedaan van dat recht of indien er dwingende redenen waren om dat recht te beperken.5.

Het consultatierecht voorafgaande aan het verhoor en bijstand van een raadsman tijdens het verhoor (hierna ook wel samenvattend aangeduid als ‘het recht op rechtsbijstand’) geldt naar het oordeel van de Hoge Raad tot nu toe in beginsel alleen voor aangehouden verdachten.6. De Hoge Raad heeft overwogen dat uit de rechtspraak van het EHRM niet voortvloeit dat de hiervoor ten aanzien van een aangehouden verdachte geformuleerde regel zonder meer ook geldt als het gaat om een niet-aangehouden verdachte.7.

Uitsluiten doet de Hoge Raad het dus niet geheel voor een niet-aangehouden verdachte, maar in de zaak die tot dit oordeel leidde kon het hof tot het oordeel komen dat het recht op een eerlijk proces niet was geschonden. Het ging in die zaak om een verklaring die in volle vrijheid was afgelegd, de verdachte was meegedeeld dat hij niet tot antwoorden verplicht was, hij bevond zich niet in voorlopige hechtenis, was ook niet in verzekering gesteld, hij was zelfs niet aangehouden en bevond zich ook niet op een politiebureau, maar op de plaats waar hij toevallig werd aangetroffen (in het huis van zijn moeder). Er was bovendien geen enkel dwangmiddel op hem toegepast behalve dat de verbalisant hem in een eerder stadium had gesommeerd te blijven staan, aan welke sommatie de verdachte geen gevolg had gegeven. Zijn verklaring hield ook onder meer in dat hij een advocaat had en wel voor een met de onderhavige verdenking verband houdende kwestie, namelijk de aanrijding die tot de ongeldigverklaring van zijn rijbewijs leidde. Het hof had voorts vastgesteld dat geen enkele omstandigheid was gesteld of gebleken waardoor de toegankelijkheid van die of enige andere advocaat voor verdachte belemmerd werd, hetzij als gevolg van enig actief optreden van de autoriteiten, hetzij door financiële onmacht, hetzij anderszins. Hij had steeds het recht en de feitelijke mogelijkheid de telefoon te pakken en zijn advocaat te bellen. Aldus stonden de Salduz-regels niet eraan in de weg dat de toen en daar afgelegde bekentenis ten laste van de verdachte voor het bewijs werd gebruikt. Het gerechtshof heeft daarbij de uitspraak van het EHRM inzake Salduz aldus gelezen, dat juist het feit dat Salduz zich in verzekerde bewaring bevond ertoe leidde dat zijn recht op een eerlijk proces in het geding kwam. Door actief optreden van de autoriteiten bevond Salduz zich immers in een situatie die licht kon strekken tot ‘denial of access’ en juist in die situatie hadden de autoriteiten actief in de toegang tot rechtsbijstand moeten voorzien (‘to provide access’).

Ook in HR 4 oktober 2011, LJN BR2216 baatte de Salduz-jurisprudentie een niet-aangehouden verdachte niet. In die zaak concludeerde mijn ambtgenoot Vellinga tot verwerping van het cassatieberoep voor zover daarbij geklaagd werd over de verwerping van een Salduz-verweer8. bij een niet-aangehouden verdachte die tien dagen nadat een feit had plaatsgevonden op het politiebureau werd ontboden. Het hof had in die zaak overwogen dat de verdachte aldus voldoende gelegenheid had gehad om voorafgaande aan het verhoor een advocaat te consulteren. Die verwerping was in die zaak toereikend: de Hoge Raad volstond in zoverre met 81 RO (het eerste middel).

Uitgangspunt is dus dat art. 6 EVRM in beginsel pas leidt tot een inspanningsverplichting van de autoriteiten ter verwerkelijking van het consultatierecht indien het gaat om een aangehouden verdachte die door de politie wordt verhoord en/of wiens vrijheid is ontnomen. Met mijn ambtgenoot Knigge9. ben ik het eens dat de vele arresten die het EHRM na Salduz en Panovits met betrekking tot het consultatierecht heeft gewezen niet dwingen tot wijziging van dit uitgangspunt.

Bijzondere omstandigheden kunnen in een bepaalde zaak meebrengen dat art. 6 EVRM ook bij een niet-aangehouden verdachte aan beziging van een verklaring tot het bewijs in de weg staat, indien hij niet tevoren een raadsman heeft kunnen consulteren, maar van dergelijke bijzondere omstandigheden zal niet snel sprake zijn.

Uit de overwegingen van het EHRM in de zaak Zaichenko10. volgt dat het ook voor het EHRM groot verschil maakt of de verdachte al dan niet van zijn vrijheid is beroofd ten tijde van zijn ondervraging. Het ging in deze zaak om een op verzoek van Zaichenko's werkgever door de politie opgeworpen wegversperring, teneinde een diefstal van vaten brandstof te onderzoeken. In de auto van Zaichenko werden bij die wegversperring vaten met brandstof aangetroffen. Zaichenko werd daarop in zijn auto verhoord zonder te worden aangehouden, hij werd niet op de hoogte gebracht van de tegen hem gerezen verdenking of beschuldiging en hij werd evenmin op zijn zwijgrecht gewezen. Een en ander gebeurde op 21 februari 2001. Daarna, op 2 maart 2001, werd hij vanwege de tegen hem gerezen verdenking op het bureau uitgenodigd. Geklaagd wordt dat het Zaichenko in de fase van het opsporingsonderzoek aan rechtsbijstand heeft ontbroken en dat daarmee zijn recht op een eerlijk proces is geschonden. Het EHRM oordeelt dat zowel bij het verhoor op 21 februari als op 2 maart 2001 geen sprake is van schending van art. 6 EVRM. De Salduz-jurisprudentie geldt ook naar het oordeel van het EHRM niet onverkort als het om verdachten gaat die niet zijn gearresteerd:

De verdachte was weliswaar bij het verhoor op 21 februari 2001 niet vrij om te gaan: hij werd immers bij een voor hem opgeworpen wegversperring op straat ondervraagd en de verdenking van diefstal moet er naar het oordeel van het EHRM toen al zijn geweest. Dat leidde hier evenwel niet tot het oordeel dat art. 6 EVRM was geschonden. Het ging hier naar het oordeel van het EHRM niet om een significante beperking van verdachtes handelingsvrijheid: hij kon zelf op dat moment actie ondernemen teneinde zijn recht op juridische bijstand te verwezenlijken. Ten aanzien van het daarop volgende verhoor op 2 maart 2001 acht het EHRM van belang dat Zaichenko tussentijds zelf de gelegenheid en keuze had om — indien hij dat wenste — zich tot een advocaat te wenden.

Zoals gezegd wordt niet uitgesloten dat er bijzondere omstandigheden kunnen zijn die maken dat het proces als oneerlijk moet worden bestempeld als gebruik wordt gemaakt van verklaringen die een niet- aangehouden verdachte heeft afgelegd zonder dat hij vooraf in de gelegenheid is gesteld om een advocaat te raadplegen. In de zaak Zaichenko luidde het oordeel evenwel dat art. 6 EVRM niet in het geding was.11. Zaichenko zal de verhoorsituatie bij de wegversperring hebben ervaren als een situatie waarin hij niet vrij was ter plekke contact te (doen) opnemen met een raadsman, maar dit subjectieve gevoel is voor het aannemen van dergelijke bijzondere omstandigheden naar het oordeel van het EHRM onvoldoende. Feitelijk, zo overweegt het hof, bleek niet van een belangrijke beperking van verzoekers handelingsvrijheid.

In de zaak waarnaar de steller van het middel verwijst, EHRM 24 december 2009, nr. 7025/04 (Pischalnikov tegen Rusland) vind ik evenmin steun voor een onverkorte toepassing van de Salduz-regels op niet-aangehouden verdachten. In die zaak ging het om een volwassen verdachte die werd aangehouden wegens verdenking van een beroving. Op de dag van zijn aanhouding en de dag erna werd hij door de Russische politie verhoord. Bij beide verhoren maakte hij tevergeefs kenbaar zijn advocaat te willen raadplegen en gedurende die verhoren bekende hij met anderen te hebben deelgenomen aan het plegen van een moord, ontvoering, beroving en illegaal wapenbezit. Hij belastte in die verhoren zowel zichzelf als anderen. Het EHRM oordeelde in deze zaak dat jegens Pischalnikov zijn recht op rechtsbijstand en verdediging ex art. 6, derde lid onder c en (daarmee) zijn recht op een eerlijk proces ex art. 6, eerste lid, EVRM was geschonden. In deze zaak bezigde het EHRM in § 70 dezelfde algemeen geformuleerde vooropstelling als in Salduz en overwoog het in lijn met de Salduz-jurisprudentie het volgende:

Deze overweging over het belang van rechtsbijstand neemt niet weg dat — vervolgens — bij de beoordeling van de vraag in hoeverre de autoriteiten zich in het kader van het recht op een eerlijk proces hebben in te spannen voor verwezenlijking van het consultatierecht van een verdachte, betekenis toekomt aan de mate van de beperking van de (bewegings)vrijheid van de verdachte. Het gaat dan om de vraag in hoeverre de (feitelijke) mogelijkheid om zelf te handelen van overheidswege wordt beperkt (in de zaak Zaichenko in §48 verwoord als het bestaan van een zekere ‘freedom of action, which could be sufficient for activating a requirement for legal assistance’).

Recent wees het EHRM wederom een arrest waarin het recht op rechtsbijstand aan de orde was: EHRM 13 september 2011, Mehmet Serif Öner tegen Turkije, nr. 50356/08. Het EHRM herhaalt dat de onderzoeksfase van cruciaal belang is in een strafzaak, omdat het in deze fase verkregen bewijsmateriaal de context bepaalt waarin het ten laste gelegde strafbare feit zal worden beschouwd. Het gaat in deze zaak om een Turkse onderdaan die is veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor betrokkenheid bij activiteiten van de PKK, gericht op afscheiding van een deel van het nationale Turkse grondgebied. Uit dit arrest volgt dat ook indien het om een ontkennende verdachte gaat, art. 6 EVRM met zich mee kan brengen dat die verdachte door de beperkte toegang tot een advocaat gedurende het opsporingsonderzoek onherstelbaar in zijn verdedigingsbelang kan zijn geschaad. In deze zaak was tijdens het opsporingsonderzoek een identificatieconfrontatie uitgevoerd en de bewezenverklaring steunde in belangrijke mate op de positieve herkenning van de op dat moment in voorarrest verblijvende verdachte.12.

Kortom: voor de ongeclausuleerde ruime opvatting met betrekking tot het consultatierecht voorafgaande aan het politieverhoor dat aan het middel ten grondslag ligt, is mijns inziens (nog) geen steun te vinden in de rechtspraak van het EHRM.

Naar aanleiding van de Salduz-jurisprudentie wordt op zowel internationaal als nationaal niveau in (wijzigingen van) regelgeving voorzien.

Alvorens tot beoordeling van het middel over te gaan, zet ik kort die wijzigingen uiteen.

De Europese Commissie heeft naar aanleiding van de Salduz-jurisprudentie op 8 juni 2011 een voorstel gedaan voor een Richtlijn voor het recht op rechtsbijstand voor verdachten.13. Dit voorstel beoogt de introductie van gemeenschappelijke minimumnormen in strafprocedures betreffende de rechten van verdachten in de gehele Europese Unie op toegang tot een advocaat en op communicatie na arrestatie met bijvoorbeeld een familielid, werkgever of consulaire autoriteit. De Richtlijn behelst voor zover hier van belang de volgende inleiding:

De Europese Commissie beoogt met het voorstel de rechtspraak van het EHRM over het recht op rechtsbijstand in regelgeving te implementeren; het aantal klachten bij het EHRM op dit punt groeit gestaag. In de Richtlijn wordt de rechtspraak van het EHRM als volgt samengevat. Het recht op een eerlijk proces brengt in de fase voorafgaand aan het onderzoek ter terechtzitting met zich mee dat een verdachte bijstand van een advocaat moet worden aangeboden bij het eerste politieverhoor (Salduz tegen Turkije) en — voorts — zodra hem zijn vrijheid is ontnomen, ongeacht of hij op dat moment wordt ondervraagd (Dayanan tegen Turkije). Gaat het om ondervraging van een getuige die feitelijk bezien van een en ander wordt verdacht, dan komen die getuige dezelfde rechten toe (Brusco tegen Frankrijk21.. Worden de verklaringen die door een verdachte zijn afgelegd zonder dat hij van dit recht gebruik kon maken ten laste van hem voor zijn veroordeling gebruikt, dan levert dat zonder meer een schending van zijn recht op een eerlijk proces op. Daaraan doet dan niet af dat er ook ander belastend bewijs beschikbaar is (Panovits tegen Cyprus).

De Europese Commissie wil verder gaan dan het EHRM op dit moment doet: het recht op rechtsbijstand komt aan een te ondervragen verdachte sowieso toe: of hij op dat moment is aangehouden is daarbij niet van belang. Voorts komt het recht op rechtsbijstand een verdachte toe aan wie de vrijheid is ontnomen, ongeacht of diegene op dat moment ondervraagd gaat worden. Dit blijkt uit het volgende.

De Richtlijn stelt met het oog op de implementatie van de Salduz-rechtspraak van het EHRM voor zover hier van belang de volgende voorschriften voor:

Het voorstel van de Europese Commissie stuit op weerstand van een aantal lidstaten. Men vreest voor de (on)uitvoerbaarheid van deze vrijwel onbeperkt geformuleerde rechten op rechtsbijstand en voor de ermee gepaard gaande kosten.

Het Nederlandse kabinet staat op zich positief tegenover een Europese maatregel betreffende het recht op toegang tot een raadsman en het recht op communicatie bij aanhouding, maar constateert dat dit voorstel in zijn concrete uitwerking veel verder gaat dan uit de rechtspraak van het EHRM voortvloeit. Dat zou grote gevolgen hebben voor de regelgeving en de praktijk van opsporing, vervolging en berechting, en zal bovendien tot aanzienlijke kosten leiden. Het kabinet is daarom van oordeel dat het wenselijk is het voorstel terug te brengen tot datgene wat uit de rechtspraak van het EHRM voortvloeit.23.

België, Frankrijk, Ierland en het Verenigd Koninkrijk hebben met Nederland ernstige bedenkingen geuit, omdat het voorstel zoals nu gepubliceerd aanzienlijke problemen zou opleveren voor hun onderzoeks-, vervolgings- en justitiële autoriteiten.24.

Op nationaal vlak heeft de Minister voor Veiligheid en Justitie op 15 april 2011 een conceptwetsontwerp Rechtsbijstand en Politieverhoor25. opgesteld en ter consultatie voorgelegd aan onder andere de Raad voor de Rechtspraak.

Het conceptwetsontwerp behelst — voor zover hier van belang — kort gezegd de volgende voorstellen tot regelgeving. Aangehouden verdachten wordt de gelegenheid geboden voorafgaande aan het eerste verhoor zich gedurende een half uur te onderhouden met een raadsman (art 28a Sv). Verdachten van een misdrijf waarop een gevangenisstraf van zes jaar of meer staat, krijgen recht op bijstand van een raadsman tijdens het politieverhoor (art. 28b Sv). De politie mag de raadsman alleen in het belang van het onderzoek weigeren. In dat geval is een beeld- of geluidsopname van het verhoor verplicht en van de weigering wordt de officier van Justitie in kennis gesteld (art. 28b, tweede en derde lid, Sv). Verder zijn er voorschriften om de kwaliteit van het proces-verbaal houdende de verklaring van de verdachte te verbeteren en staat voorgeschreven welke rechten aan een aangehouden verdachte toekomen en hem moeten worden medegedeeld.26. Een aangehouden verdachte kan van het consultatierecht afstand doen, maar als hij verdacht wordt van een strafbaar feit waarop zes jaar of meer gevangenisstraf staat kan hij van dat recht slechts afstand doen als hij door een raadsman over de consequenties van die keuze is geïnformeerd (art. 28a, derde lid, Sv).

Ten aanzien van een (nog) niet-aangehouden verdachte die op het politiebureau wordt ontboden, wordt in het wetsontwerp voorgesteld hem bij gelegenheid van de uitnodiging voor het verhoor mededeling te doen van dezelfde rechten die een aangehouden verdachte worden meegedeeld (art. 27c, tweede lid, j^o 27d Sv; zie voetnoot 26). Anders dan bij aangehouden verdachten geldt ten aanzien van deze verdachten evenwel níet het voorschrift ex art. 28a Sv dat hen gelegenheid moet worden geboden voorafgaande aan het verhoor een raadsman te consulteren. Dit is mijns inziens in lijn met de Salduz-rechtspraak en in het bijzonder met de uitspraak inzake Zaichenko: zolang een verdachte niet is aangehouden en wordt ontboden op het politiebureau, is hij vrij om vooraf een raadsman op eigen gelegenheid te consulteren.27.,28. Hoewel de Salduz-rechtspraak van het EHRM het mijns inziens niet van de autoriteiten vergt, komt het me juist voor om ook op dit punt in toereikende informatie te voorzien en de verdachte bij uitnodiging op het politiebureau derhalve over het recht op rechtsbijstand te informeren, zoals het conceptwetsvoorstel voorschrijft.

Het Openbaar Ministerie hanteert thans al het beleid om bij ontbieding op het politiebureau een verdachte te wijzen op het recht om vooraf een raadsman te consulteren.29. De Aanwijzing rechtsbijstand politieverhoor (die nog niet in werking was getreden ten tijde van het verhoor in de onderhavige zaak) luidt dienaangaande als volgt:

Resumerend kom ik qua reikwijdte van het consultatierecht — over verwezenlijking van welk recht immers geklaagd wordt — tot de conclusie dat dit in de uitspraken van het EHRM vervatte recht (nog steeds) in beginsel pas tot een inspanningverplichting van de autoriteiten leidt als het om een ‘aangehouden’ verdachte gaat. Als de autoriteiten bij een aangehouden verdachte niet de gelegenheid tot consultatie van een raadsman bieden, komt art. 6 EVRM in het geding en kan de dan afgelegde verklaring niet ten laste van de verdachte tot het bewijs worden gebezigd.

Art. 6 EVRM kan in bijzondere gevallen vereisen dat een (nog) niet aangehouden verdachte het consultatierecht toekomt voorafgaande aan zijn verhoor: de deur staat op een kier. Uit de zaak Zaichenko volgt evenwel dat van dergelijke bijzondere omstandigheden niet licht sprake zal zijn. Het enkele subjectieve gevoel van een verdachte dat hij niet vrij is om op het moment van een confrontatie met de politie contact met een raadsman op te nemen of zijn wens daartoe zelf kenbaar te maken, zal — in ieder geval bij een volwassen verdachte — voor het aannemen van bijzondere omstandigheden veelal onvoldoende zijn. Mijn ambtgenoot Knigge zette daarover in zijn conclusie bij HR NJ 2009/349 een en ander uiteen en dat geldt mijns inziens tot heden onverkort. Ik citeer (met weglating van voetnoten):

Slechts indien de feitelijke situatie bij het verhoor van een jeugdige (nog) niet-aangehouden verdachte zodanig is, dat deze objectief zodanig voor de desbetreffende persoon als onvrije situatie (zoals bij aanhouding en/of vrijheidsbeneming) heeft te gelden dat in redelijkheid aan de vrijwilligheid van de afgelegde verklaring kan worden getwijfeld, zou die verhoorsituatie zonder dat daaraan voorafgaand expliciet de gelegenheid is geboden tot consultatie van een raadsman mijns inziens een bijzondere omstandigheid opleveren die tot schending van art. 6 EVRM kan leiden.

Het hof heeft in de onderhavige zaak vastgesteld dat:

Mede in aanmerking genomen dat uit de bestreden uitspraak volgt dat verzoeker ten tijde van het verhoor 17 jaar oud was en dat het een verhoor betrof omtrent een verdenking van een feit dat geruime tijd eerder — op 18 december 2008 — zou hebben plaatsgevonden, getuigt het oordeel van het hof dat het tot bewijsuitsluiting strekkende verweer moet worden verworpen, omdat verzoeker zelf vóór zijn komst naar het politiebureau een raadsman kon raadplegen, niet van een onjuiste rechtsopvatting en is het evenmin onbegrijpelijk.

Daarbij acht ik van belang dat in de onderhavige zaak gesteld noch gebleken is van een verhoorsituatie die voor verzoeker zodanig als onvrij zou hebben te gelden, dat art. 6 EVRM in het geding zou komen. Mede in het gemotiveerde oordeel van het hof dat niet aannemelijk is dat verzoeker enkel verklaarde wat de politie wilde horen, ligt besloten dat het hof van oordeel is dat er in deze zaak geen bijzondere omstandigheden zijn die zouden moeten leiden tot het oordeel dat de Salduz-regels van het consultatierecht in de onderhavige zaak op de niet-aangehouden verdachte van toepassing is.

Het middel faalt en kan — ondanks de uitvoerige uiteenzetting mijnerzijds — worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering: er is wel een wetsontwikkeling gaande, zowel op Europees als nationaal gebied maar in welke richting deze zal resulteren is vooralsnog onduidelijk, zodat momenteel niet van een nieuwe rechtsvraag sprake is.

Ambtshalve vraag ik aandacht voor het volgende. Namens verzoeker, op wie het strafrecht voor jeugdigen is toegepast, is op 13 juli 2010 beroep in cassatie ingesteld. Naar het zich laat aanzien, zal de Hoge Raad uitspraak doen nadat sedertdien meer dan zestien maanden zijn verstreken. Dat brengt mee dat in dat geval de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6, eerste lid, EVRM is overschreden. Gelet op de hoogte van de opgelegde werkstraf zal met de enkele constatering dat de redelijke termijn is overschreden kunnen worden volstaan.30.

Ambtshalve gronden waarop Uw Raad de aangevallen beslissing zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G