4.4.1.6 De uiterste gelegenheid om bewijsmateriaal aan te voeren

217. In een dagvaardingsprocedure kunnen partijen in beginsel nieuwe stukken in het geding brengen tot aan het moment waarop de rechter de dag heeft bepaald waarop hij uitspraak zal doen. Uitgangspunt is dat de rechter op stukken die een partij daarna nog bij akte of conclusie in het geding brengt, geen acht zal slaan. Uit het arrest Transautex/De Staat1 blijkt immers dat de goede procesorde zich in het algemeen verzet tegen toelating van dergelijke conclusies en akten. Evenzo bepaalt art. 2.14 LRR dat de rechter geen kennis neemt van berichten van een partij die de rechter bereiken nadat vonnis is bepaald, tenzij blijkt dat de wederpartij ermee heeft ingestemd dat het bericht ter kennis van de rechter wordt gebracht.2

218. In verzoekschriftprocedures geldt als uitgangspunt dat bewijsstukken in de schriftelijke fase van de procedure, voorafgaand aan de mondelinge behandeling, in het geding dienen te worden gebracht.3 Dit wil echter niet zeggen dat partijen ter gelegenheid van de mondelinge behandeling geen stukken meer in het geding kunnen brengen, zo blijkt onder meer uit een beschikking van de Hoge Raad van 4 november 1994.4 Daarin overwoog de Hoge Raad:

219. In de beschikking Schelhaas/Delta Lloyd6 besliste de Hoge Raad dat de partij die bij de mondelinge behandeling nog een stuk in het geding wil brengen, dit stuk aan de rechter over dient te leggen, onder dadelijke verstrekking van een afschrift daarvan aan haar wederpartij, ingeval zij haar niet reeds op voorhand een afschrift heeft gezonden. In de zaak die tot deze beschikking voerde, had de Hoge Raad te beoordelen of de kantonrechter het beginsel van hoor en wederhoor had geschonden. Deze was niet ingegaan op het ter zitting door Delta Lloyd gedane aanbod om een stuk te overleggen, maar had desalniettemin bij zijn beslissing van het geschil aan het niet overleggen van dat stuk een vermoeden ten nadele van Delta Lloyd ontleend. De rechtbank meende dat het beginsel van hoor en wederhoor aldus inderdaad was geschonden, maar de Hoge Raad achtte de daartegen door Schelhaas in cassatie gerichte klacht gegrond.

'In dit geding staat vast dat Delta Lloyd het door haar bedoelde stuk niet voor de aanvang van de mondelinge behandeling in het geding heeft gebracht. Ook tijdens de mondelinge behandeling heeft zij verzuimd het stuk over te leggen, maar volstaan met een aanbod daartoe. Door het stuk niet daadwerkelijk over te leggen heeft zij de rechter niet in staat gesteld aan de hand van het stuk zelf te beoordelen of aard en omvang daarvan geen beletsel vormen als hiervoor bedoeld. Aldus heeft zij onvoldoende gedaan om het stuk in het geding te brengen.'

220. Niet zelden gunt de rechter tijdens de mondelinge behandeling in een verzoek-schriftprocedure een partij alsnog een termijn om bepaalde stukken in het geding te brengen.7 Zendt een partij na het verstrijken van die termijn alsnog stukken naar de rechter, dan verzetten de eisen van een goede procesorde zich in het algemeen ertegen dat de rechter bij zijn beslissing gebruikmaakt van die stukken, zo sprak de Hoge Raad uit in een beschikking van 4 september 1998.8 Dit is alleen anders, aldus de Hoge Raad, 'indien de andere partij voor het in dat stadium nog toezenden van een bepaald stuk of stukken toestemming heeft gegeven en de rechter termen aanwezig acht de instructie van de zaak te heropenen, in welk geval hij de andere partij gelegenheid moet geven te reageren op de overgelegde stukken.'