HR, 13-07-2010, nr. 08/01889

Het gerechtshof te Arnhem heeft de verdachte bij arrest van 7 maart 2003 wegens 1. ‘het medeplegen van opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte onjuist of onvolledig doen, terwijl daarvan het gevolg zou kunnen zijn dat te weinig belasting zou kunnen worden geheven, begaan door een rechtspersoon, terwijl verdachte feitelijk leiding heeft gegeven aan die verboden gedraging, meermalen gepleegd’, 2. ‘het medeplegen van opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte onjuist of volledig doen, terwijl het feit ertoe strekt dat te weinig belasting wordt geheven, begaan door een rechtspersoon, terwijl verdachte feitelijk leiding heeft gegeven aan die verboden gedraging, meermalen gepleegd’ en 3. ‘het medeplegen van opzettelijk een in artikel 10 van de Coördinatiewet Sociale Verzekeringen bedoelde verplichting niet nakomen, begaan door een rechtspersoon, terwijl verdachte feitelijk leiding heeft gegeven aan die verboden gedraging, meermalen gepleegd’ bij verstek veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van twaalf maanden waarvan drie maanden voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren, alsmede tot het betalen van een geldboete van € 10.000,- (subsidiair 185 dagen hechtenis).

Namens de verdachte is er beroep in cassatie ingesteld. Mr. F.J.E. Hogewind, advocaat te Amsterdam, heeft een schriftuur ingediend, houdende twee middelen van cassatie.

Het tweede middel klaagt over de betekening van de dagvaarding in hoger beroep. De akte van uitreiking van de appeldagvaarding d.d. 11 december 2002 houdt niet in dat die dagvaarding overeenkomstig artikel 588, derde lid aanhef en onder c Sv per gewone brief aan het GBA-adres van de verdachte is verzonden, aldus de steller van het middel.

Voor zover hier relevant hield artikel 588 Sv ten tijde van de betekening van de dagvaarding in hoger beroep het volgende in:

Uit de stukken van het geding kan omtrent de betekening van de dagvaarding in hoger beroep het volgende worden afgeleid. Blijkens een recent GBA-overzicht d.d. 7 april 2010 stond de verdachte vanaf 5 november 2001 ingeschreven op het adres [a-straat 1] te [woonplaats]. Volgens datzelfde overzicht was van de verdachte in de periode van 19 december 2002 tot 31 december 2008 geen vaste woon- of verblijfplaats bekend. Eerdere GBA-overzichten vermelden in dit verband dat de verdachte vanaf 19 december 2002 vertrokken was naar ‘Land onbekend.’ Dat laatste betekent niet dat de verdachte is geëmigreerd. In ‘GBA-taal’ staat deze vermelding gelijk aan: geen (nieuw) adres bekend.

Op 6 december 2002 (op welke datum — alsook vijf dagen nadien — de verdachte dus stond ingeschreven op voornoemd GBA-adres) is getracht de appèldagvaarding aan de verdachte uit te reiken op zijn GBA-adres, nogmaals: [a-straat 1] te [woonplaats]. Het uitreiken van de dagvaarding is toen niet gelukt, omdat volgens de mededeling van degene die zich op dat adres bevond de verdachte zich niet op dat adres bevond, noch daar verbleef. Op 6 december 2002 heeft de postbode de dagvaarding teruggezonden aan de afzender, waarna de dagvaarding is uitgereikt aan de (waarnemend) griffier van de rechtbank te Arnhem.

Ingevolge de hiervoor aangehaalde wettelijke bepaling diende de appèldagvaarding door de griffier vervolgens per gewone post naar het GBA-adres van de verdachte te worden verzonden. In de akte uitreiking is in dit verband aangetekend dat de gerechtelijke brief op 11 december 2002 als gewone brief is verzonden, welke verklaring is bekrachtigd door de handtekening van de griffier. Door de griffier is echter niet één van de hokjes aangekruist die ertoe dienen nader te specificeren naar welk adres de dagvaarding per gewone brief is verzonden: ofwel aan het ‘aan ommezijde vermelde adres van geadresseerde’ (in dit geval dus meergenoemd GBA-adres), ofwel ‘aan een door de afdeling bevolking van de woongemeente van geadresseerde opgegeven nieuw adres te weten:’.

Waarschijnlijk bedoelt de steller van het middel te betogen dat vanwege het verzuim van de griffier om één van die hokjes aan te kruisen niet kan worden vastgesteld dat de dagvaarding overeenkomstig het wettelijke voorschrift naar het GBA-adres van de verdachte is verzonden, zodat het hof de appèldagvaarding nietig had dienen te verklaren. De vraag is echter of aan bedoeld verzuim deze door de steller van het middel getrokken conclusie moet worden verbonden. Ik meen van niet.

In de bestreden uitspraak ligt besloten 's hofs oordeel dat de griffier heeft nagelaten aan te kruisen dat de brief ‘aan het aan ommezijde vermelde adres van geadresseerde’ is verzonden, en dat dit verzuim van de griffier uitsluitend als een als zodanig kenbaar abuis moet worden bestempeld. Ik acht dat kennelijke oordeel in het licht van de stukken onjuist, noch onbegrijpelijk. Behoudens van voornoemd GBA-adres, blijkt immers niet van enig ander adres waarnaar de appèldagvaarding verzonden had kunnen worden. Er is dan ook door de griffier geen ‘opgegeven nieuw adres’ ingevuld.1.

Het tweede middel faalt.

Het eerste middel klaagt over een overschrijding van de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 EVRM in de cassatiefase, aangezien het openbaar ministerie bij de betekening van de verstekmededeling ex artikel 366 Sv niet de nodige voortvarendheid zou hebben betracht. De steller van het middel voert daartoe aan, zo begrijp ik,

Vooropgesteld zij het volgende. Van overschrijding van de redelijke termijn kan sprake zijn indien op grond van artikel 366 Sv een verstekmededeling dient te worden betekend en het openbaar ministerie bij die betekening niet de nodige voortvarendheid heeft betracht.2. In het geval de dagvaarding of de oproeping om ter nadere terechtzitting te verschijnen niet in persoon is betekend en de verdachte niet ter (nadere) terechtzitting is verschenen noch bij de uitspraak aanwezig is, kan de verdachte lange tijd onkundig blijven van de einduitspraak en van de mogelijkheid tot aanwending van een rechtsmiddel. Indien in een dergelijk geval van de verdachte een woon- of verblijfplaats bekend is (of door middel van het raadplegen van de gemeentelijke basisadministratie bekend kan zijn) en het openbaar ministerie doet geen of onvoldoende moeite om de mededeling uitspraak aan de verdachte te betekenen, kan in voorkomende gevallen de verdachte daardoor aanzienlijk langer met de bestreden uitspraak onbekend blijven dan nodig was geweest. Een niet te rechtvaardigen vertraging in de rechtsgang die daarvan het gevolg is, kan meebrengen dat de berechting niet binnen de in artikel 6 EVRM genoemde redelijke termijn heeft plaatsgevonden.3.

Voor zover hier relevant overwoog de Hoge Raad in het eerder aangehaald overzichtsarrest inzake de redelijke termijn:

De woorden ‘in elk geval’ zijn in dit verband — naar moet worden aangenomen — niet zonder betekenis en brengen m.i. tot uitdrukking dat niet in alle gevallen waarin één van de door de Hoge Raad genoemde, toepasselijke voorwaarden onvervuld is gebleven (bijvoorbeeld: het openbaar ministerie heeft nagelaten de verdachte in het opsporingsregister te plaatsen), de redelijke termijn geacht moet worden te zijn overschreden.

In dit arrest heeft de Hoge Raad voorts nog overwogen omtrent de duur van de redelijke termijn:

Ik roep in dit verband bovendien een overweging in herinnering die de Hoge Raad in meer arresten in zijn beoordeling van deze kwestie heeft betrokken:

In verband met het aanwezigheidsrecht heeft de Hoge Raad overwogen:

Het komt mij voor dat deze door de Hoge Raad uitgesproken normatieve verwachting evenzeer betrekking heeft op de bereikbaarheid voor verstekmededelingen.8.

Ter beoordeling van de klacht zijn de volgende, uit de stukken voortvloeiende feiten en omstandigheden, van belang:

De hierboven onder 4.3. weergegeven gang van zaken leidt in het licht van hetgeen ik onder 4.2. heb vooropgesteld tot het volgende. De verdachte droeg, gelet op de betekening in persoon van het verstekvonnis, alsmede gelet op het instellen van het hoger beroep, kennis van de vervolging die tegen hem aanhangig was.11.

Kort nadat de dagvaarding in hoger beroep op rechtsgeldige wijze is betekend, heeft de verdachte zich uitgeschreven uit de gemeentelijke basisadministratie. Niet blijkt dat de verdachte op de voorgeschreven wijze opgave heeft gedaan van zijn verhuizingen en/of in het maatschappelijk verkeer gebruikelijke voorzieningen heeft getroffen om te bereiken dat hij kennis krijgt van voor hem bestemde stukken die zijn achtergelaten dan wel verzonden aan het adres waar hij vroeger woonachtig was of stond ingeschreven. Een andere woon- of verblijfplaats dan het adres aan [a-straat] te [woonplaats] is door hem niet op enigerlei wijze bekend gemaakt.12. Alleen al om die reden kan de verdachte zich m.i. niet beroepen op een schending van meergenoemde verdragsbepaling. Degene die hoger beroep instelt tegen een hem onwelgevallig strafvonnis en zich vervolgens schuil houdt voor justitie, heeft de lange duur van de strafvervolging die daarvan het gevolg kan zijn zelf in de hand gewerkt en ging daaronder derhalve klaarblijkelijk niet gebukt.

Tegenover dit absolute stilzitten van de verdachte, heeft het openbaar ministerie — anders dan de steller van het middel lijkt te willen betogen — in dit verband wel degelijk de nodige inspanningen verricht. Zo heeft het zowel in 2003 als in 2005 de mededeling uitspraak rechtsgeldig doen betekenen. Blijkens de akte uitreiking is in 2003 de mededeling uitspraak niet alleen aan de griffier betekend, maar is daarbij ook getracht de mededeling uitspraak te betekenen op het laatst bekende GBA-adres van de verdachte. Naar dit adres is de desbetreffende mededeling vervolgens per gewone brief verzonden. Voorts heeft het openbaar ministerie zoals gezegd door middel van het raadplegen van GBA-overzichten veelvuldig getracht te achterhalen of de verdachte zich inmiddels weer had ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie.

Gelet op het vorenstaande kan niet worden volgehouden dat de vertraging die is opgetreden vanaf de datum waarop de bestreden uitspraak is gewezen (7 maart 2003) tot de datum waarop de verdachte cassatieberoep heeft ingesteld (25 april 2008) valt toe te rekenen aan het openbaar ministerie. In dat tijdvak is van een overschrijding van de redelijke termijn dus geen sprake geweest. Dat niet uit de stukken voortvloeit dat het openbaar ministerie de verdachte in die periode in het opsporingsregister heeft doen opnemen of daartoe een verzoek heeft gedaan doet daaraan m.i. dus niet af.

Mocht de Hoge Raad hierover anders oordelen, kan de alsdan vastgestelde schending van artikel 6 EVRM op de gebruikelijke wijze worden gecompenseerd door vermindering van de opgelegde straf.

Het middel faalt.

De middelen falen en kunnen worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende overweging. Ambtshalve gronden waarop Uw Raad de aangevallen beslissing zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De procureur-generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden