HR, 15-02-2011, nr. 08/04782

Het Gerechtshof te 's‑Gravenhage heeft bij arrest van 16 oktober 2008 verdachte wegens 1.‘medeplegen van opzettelijk handelen in strijd met een in artikel 2, onder B, van de Opiumwet gegeven verbod’, 2. ‘medeplegen van opzettelijk handelen in strijd met het in artikel 2, onder C, van de Opiumwet gegeven verbod’, 3. ‘medeplegen van handelen in strijd met artikel 26, eerste lid van de Wet wapens en munitie en het feit begaan met betrekking tot een vuurwapen van categorie III’, 4. ‘medeplegen van een feit, bedoeld in het derde of vierde lid van artikel 10 van de Opiumwet, voor te bereiden of te bevorderen, door een ander te trachten te bewegen om dat feit te plegen, te doen plegen, mede te plegen of uit te lokken of om daarbij behulpzaam te zijn of om daartoe gelegenheid, middelen of inlichtingen te verschaffen’ en 6. ‘medeplegen van opzettelijk handelen in strijd met een in artikel 2, onder B, van de Opiumwet gegeven verbod’1. veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vijf jaren.

Namens verdachte hebben mr. B.P. de Boer en mr. S.L.J. Janssen, beiden advocaat te Amsterdam, bij schriftuur zeven middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel behelst de klacht dat het Hof ten onrechte, althans onvoldoende gemotiveerd, het verzoek tot oproeping van de getuige [getuige 1] heeft afgewezen, althans ten onrechte de verklaring van deze getuige voor het bewijs heeft gebezigd zonder de verdachte in de gelegenheid te stellen deze getuige te horen.

De stukken van het geding houden, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

Het bij appelschriftuur van 29 augustus 2006 gedane en op de terechtzittingen in hoger beroep van 3 september 2007 en 30 juni 2008 en bij schrijven van 20 juni 2008 gehandhaafde verzoek van de raadsman van de verdachte om de getuige [getuige 1] op te roepen, is een verzoek als bedoeld in art. 287, derde lid onder a, Sv in verbinding met art. 415 (oud) Sv. In aanmerking genomen dat de getuige namens de verdachte bij appelschriftuur is opgegeven en de getuige niet op de terechtzitting in eerste aanleg dan wel door de Rechter-Commissaris is gehoord, is de maatstaf voor de beoordeling van een zodanig verzoek ingevolge art. 288, eerste lid onder a, Sv in verbinding met art. 418, eerste lid, Sv — voor zover hier van belang — of aannemelijk is dat de getuige binnen een aanvaardbare termijn ter terechtzitting zal verschijnen.

Het Hof heeft bij de afwijzing van het verzoek om de getuige op te roepen geoordeeld dat niet aannemelijk is dat de getuige binnen aanvaardbare termijn ter terechtzitting zal verschijnen. Aldus heeft het Hof terecht de in art. 288, eerste lid onder a, Sv voorziene maatstaf gehanteerd.

Het gaat hier dus om de vraag of de afwijzing van het verzoek tot het horen van de getuige louter onder verwijzing naar het wettelijke criterium in de weg staat aan de begrijpelijkheid. Daarbij neem ik aanmerking dat in de literatuur het standpunt wordt ingenomen dat het niet verschijnen van de getuige met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid moet vaststaan vooraleer de rechter het verzoek kan afwijzen.5. Voorts is hier — zoals ook uit de schriftuur naar voren komt — de wetgeschiedenis van betekenis: ‘De woorden ‘binnen een aanvaardbare termijn’ veronderstellen dat de rechter in zijn afweging dient te betrekken de periode waarbinnen de getuige eventueel ter terechtzitting zal kunnen verschijnen, de aard van de zaak en het belang van de getuigenverklaring van de voor de rechter te nemen beslissing.’ De twee laatstgenoemde factoren lijken mij hier zeker gewicht in de schaal te leggen. Mede in het licht van de door het Hof opgelegde vrijheidsstraf kan geconstateerd worden dat ook het Hof de feiten ernstig achtte. Dat komt overigens ook tot uitdrukking in de motivering van de straf. In de aanvulling met bewijsmiddelen heeft de verklaring van de getuige een vooraanstaande plaats.

Kan nu zonder enige nadere verantwoording worden aangenomen dat de getuige niet binnen aanvaardbare termijn zal verschijnen. Het had nogal voor de hand gelegen dat het Hof bovenvermelde factoren in het licht van de gang van zaken bij de dagvaarding van de getuige zichtbaar in het arrest had afgewogen. Over de gang van zaken bij de dagvaarding van de getuige laat het Hof zich in het geheel niet uit. Daarover het volgende.

Allereerst blijkt niet dat is onderzocht of [getuige 1] ten tijde van de betekening van de dagvaarding van die getuige om op 17 januari 2008 te verschijnen voor de Rechter-Commissaris in Nederland is gedetineerd. Daarom kan niet zonder meer worden gezegd dat die dagvaarding ingevolge art. 588, eerste lid aanhef en onder b sub 3^o, Sv rechtsgeldig is betekend aan de griffier.6. Uit een door mij opgevraagd GBA-overzicht van 16 juli 2010 volgt dat [getuige 1] op die dag niet is gedetineerd en dat hij vanaf 28 februari 2007 ‘zonder vaste woon- of verblijfplaats’ is. Voorts houdt het proces-verbaal van getuigenverhoor van de Rechter-Commissaris van 18 januari 2008 enkel in dat de Rechter-Commissaris het onderzoek heeft gesloten, omdat van [getuige 1] geen andere woon- of verblijfplaats bekend is dan zijn laatstbekende adres (een oud, inmiddels achterhaald GBA-adres). Bovendien houdt het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 30 juni 2008 niet in op grond waarvan het volgens het Hof niet aannemelijk is dat de getuige binnen aanvaardbare termijn ter terechtzitting zal verschijnen. Tenslotte is niet gebleken dat het Hof, de Advocaat-Generaal bij het Hof en/of de Rechter-Commissaris enige nadere inspanningen hebben verricht om te bewerkstelligen dat [getuige 1] daadwerkelijk als getuige kon worden gehoord. Te denken valt aan het vragen van inlichtingen aan of enig nader onderzoek door het politieteam dat met het strafrechtelijk onderzoek was belast.

Gelet op hetgeen hiervoor onder 8 is uiteengezet, is het oordeel van het Hof dat het niet aannemelijk is dat de getuige binnen aanvaardbare termijn ter terechtzitting zal verschijnen, zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet begrijpelijk.7.

Het middel is terecht voorgesteld.

Het tweede middel bevat de klacht dat het Hof ten onrechte, althans onvoldoende gemotiveerd, het verzoek tot oproeping van de getuige [getuige 2] heeft afgewezen. Gelet op hetgeen het Hof heeft overwogen met betrekking tot de voorgeschiedenis van die afwijzing, is niet zonder meer begrijpelijk dat het Hof heeft geconcludeerd dat ‘niet langer aannemelijk is dat de getuige binnen een aanvaardbare termijn ter terechtzitting zal verschijnen’, aldus de stellers van het middel.

Het Hof heeft ten aanzien van het in het middel bedoelde verzoek onder het hoofd ‘verzoek tot het nader horen van de getuige [getuige 2]’ het volgende overwogen:

Het bij appelschriftuur van 29 augustus 2006 gedane en op de terechtzittingen in hoger beroep van 3 september 2007, 30 juni 2008, 3 juli 2008 en 2 oktober 2008 en bij schrijven van 3 september 2008 gehandhaafde verzoek van de raadsman van de verdachte om de getuige [getuige 2] op te roepen, is een verzoek als bedoeld in art. 287, derde lid onder a, Sv in verbinding met art. 415 (oud) Sv. In aanmerking genomen dat in eerste aanleg na 1 januari 20058., te weten op 16 augustus 2006, uitspraak is gedaan en gelet op de omstandigheid dat de berechting in eerste aanleg op tegenspraak heeft plaatsgevonden en voornoemde getuige op de terechtzitting in eerste aanleg van 2 augustus 2006 is gehoord, is de maatstaf voor de beoordeling van een zodanig verzoek ingevolge art. 418, tweede lid, Sv of de noodzaak daarvan is gebleken.9.

Het Hof heeft bij de afwijzing van het verzoek om de getuige op te roepen geoordeeld dat — mede gelet op de tijd die inmiddels is verstreken sinds het instellen van het hoger beroep — niet langer aannemelijk is dat de getuige binnen een aanvaardbare termijn ter terechtzitting zal verschijnen en dat de verdediging door de afwijzing van het verzoek in redelijkheid niet onnodig in enig belang is geschaad, gelet op de omstandigheid dat zij de getuige zowel in eerste aanleg als in hoger beroep heeft kunnen bevragen. Daarin ligt als het oordeel van het Hof besloten dat de noodzaak tot het horen van deze getuige niet (meer) was gebleken. Het stond het Hof immers vrij om een ruimere maatstaf toe te passen, nu deze gunstiger is voor de verdediging.10.

[Getuige 2] is op de terechtzitting in eerste aanleg van 2 augustus 2006 als getuige gehoord. De getuige heeft aldaar een uitgebreide verklaring afgelegd, terwijl de raadsman van de verdachte bij die gelegenheid aan haar vragen heeft kunnen stellen, waarna hij afstand heeft gedaan van de getuige. Voorts is [getuige 2] ook in hoger beroep in aanwezigheid van de raadsman van de verdachte door de Raadsheer-Commissaris als getuige gehoord, hoewel ze bij dat verhoor enkel heeft verklaard dat ze haar vorige — onder ede — afgelegde verklaringen handhaaft en ze zich voor het overige heeft beroepen op haar verschoningsrecht.11. Bovendien heeft de raadsman van de verdachte ter onderbouwing van het verzoek om [getuige 2] als getuige te horen enkel gewezen op de importantie van de zich in het dossier bevindende belastende verklaringen van [getuige 2]12. en slechts in algemene bewoordingen aangegeven op welke punten hij vragen zou willen stellen aan de getuige.13. Tenslotte volgt uit de stukken van het geding dat het Hof en de Raadsheer-Commissaris verschillende pogingen hebben gedaan om [getuige 2] als getuige op de terechtzitting in hoger beroep respectievelijk bij de Raadsheer-Commissaris te horen, waarbij diverse keren haar medebrenging is gelast.

Gelet op hetgeen hiervoor onder 15 is uiteengezet, geeft het oordeel van het Hof dat niet langer aannemelijk is dat de getuige binnen een aanvaardbare termijn ter terechtzitting zal verschijnen en dat de verdediging door de afwijzing van het verzoek in redelijkheid niet onnodig in enig belang is geschaad, geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is het niet onbegrijpelijk. Hieraan doet niet af dat [getuige 2] volgens een door mij opgevraagd GBA-overzicht van 19 juli 2010 vanaf 16 februari 2006 in de GBA staat ingeschreven op het adres [b-straat 1] te [plaats], nu het Hof heeft vastgesteld dat zij regelmatig in het buitenland verblijft en dat haar feitelijke verblijfplaats op 2 oktober 2008 (ten tijde van de laatste terechtzitting in hoger beroep) niet bekend was. De omstandigheid dat het Hof een verklaring van [getuige 2] voor het bewijs heeft gebezigd, maakt dat evenmin anders. Het Hof heeft immers enkel één bij de Nationale Recherche afgelegde verklaring van [getuige 2] voor het bewijs van feit 6 gebruikt (bewijsmiddel 35), terwijl het Hof voor het bewijs van dat feit tevens diverse andere bewijsmiddelen heeft gebezigd, waaronder de op de terechtzitting in hoger beroep van 30 juni 2008 afgelegde verklaring van de verdachte (bewijsmiddel 1)14.. Bovendien heeft het Hof onder het hoofd ‘bewijsoverweging’ naar aanleiding van een beroep op bewijsuitsluiting ten aanzien van de verklaringen van de getuige [getuige 2] overwogen dat het de verklaringen van de getuige alleen voor het bewijs van enig feit bezigt, voor zover daarover steunbewijs in het dossier aanwezig is.

Het middel faalt.

Het derde middel behelst de klacht dat het Hof ten onrechte heeft nagelaten in het bijzonder de redenen aan te geven op grond waarvan het Hof is afgeweken van het namens de verdachte naar voren gebrachte uitdrukkelijk onderbouwde standpunt, inhoudende het verzoek om de bij de politie afgelegde verklaring van de getuige [betrokkene 1] van het bewijs uit te sluiten gelet op het feit dat deze getuige haar verklaring ten overstaan van de Rechter-Commissaris heeft herroepen. Dit brengt met zich mee dat de bewezenverklaring van feit 1 en 2 niet begrijpelijk is, aldus de stellers van het middel.

Het Hof heeft het in het middel bedoelde standpunt, waarop het Hof niet afzonderlijk heeft gerespondeerd, kennelijk niet opgevat als een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in de zin van art. 359, tweede lid, Sv. Dat oordeel getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is gelet op het navolgende niet onbegrijpelijk. De raadsman van de verdachte heeft blijkens de op de terechtzitting in hoger beroep van 2 oktober 2008 overgelegde pleitnotities15. enkel zonder nadere feitelijke16. onderbouwing aangevoerd dat het het Hof niet vrijstaat de bij de politie afgelegde verklaring van [betrokkene 1] tot het bewijs te bezigen, nu zij deze verklaring bij de Rechter-Commissaris heeft herroepen. [Betrokkene 1] heeft bij haar verhoor door de Rechter-Commissaris slechts verklaard dat zij nooit tegen de politie heeft gezegd dat zij dacht dat haar partner [betrokkene 2] XTC-pillen bewaarde voor de verdachte, dat de politie dit tegen haar heeft gezegd, dat zij wel haar handtekening onder deze verklaring heeft gezet maar dat zij het niet zo heeft verklaard.17. Aldus heeft [betrokkene 1] niet aangegeven dat en waarom zij haar eerder bij de politie afgelegde verklaring, inhoudende dat zij denkt dat [betrokkene 2] de in zijn woning aangetroffen XTC-pillen bewaarde voor de verdachte,18. heeft herroepen. In het verweer wordt niet uitgelegd waarom de mededeling van de getuige dat zij het zo niet heeft verklaard, moet worden gezien als een intrekking van haar (gehele) verklaring. Geenszins valt uit te sluiten dat de vermelde mededeling van de getuige zo moet worden begrepen dat zij het weliswaar zo niet heeft verklaard, maar dat haar in het verhoor besloten liggende bevestigende beantwoording op de vraag van de politie wel juist is. Zonder enige kanttekening zegt de getuige immers de verklaring wel getekend te hebben. Voor een onderbouwing van het verweer is noodzakelijk dat er door de raadsman een duidelijke interpretatie van de verklaring van de getuige wordt gegeven. Voorts wordt de bij de politie afgelegde verklaring van [betrokkene 1] bevestigd door de — eveneens voor het bewijs gebezigde — op de terechtzitting in hoger beroep van 30 juni 2008 afgelegde verklaring van de verdachte (bewijsmiddel 1), inhoudende dat hij wist dat de witte pillen bij [betrokkene 2] lagen en dat hij deze pillen zelf aan hem had gegeven.19.

Het middel faalt.

Het vierde middel bevat de klacht dat het Hof ten onrechte heeft nagelaten in het bijzonder de redenen aan te geven op grond waarvan het Hof is afgeweken van het namens de verdachte naar voren gebrachte uitdrukkelijk onderbouwde standpunt, inhoudende dat de verklaringen van de getuige [getuige 1] van het bewijs moeten worden uitgesloten nu deze getuige onbetrouwbaar is en niet op enig moment door de verdediging is gehoord. Dit betekent dat de bewezenverklaring van feit 4 niet begrijpelijk is, aldus de stellers van het middel.

Het Hof heeft de verklaringen van [getuige 1] door middel van de volgende bewijsmiddelen voor het bewijs gebezigd:

Het Hof heeft het in het middel bedoelde standpunt, waarop het Hof niet afzonderlijk heeft gerespondeerd, kennelijk niet opgevat als een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in de zin van art. 359, tweede lid, Sv. Dat oordeel getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is gelet op het navolgende niet onbegrijpelijk. De raadsman van de verdachte heeft blijkens de op de terechtzitting in hoger beroep van 2 oktober 2008 overgelegde pleitnotities22. enkel zonder nadere onderbouwing verzocht de verklaringen van [getuige 1] uit te sluiten van het bewijs en de verdachte vrij te spreken van feit 4, nu [getuige 1] als getuige volkomen onbetrouwbaar is, hetgeen zou worden bevestigd door diens weigering in hoger beroep te verschijnen bij de Rechter-Commissaris. Van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt over de betrouwbaarheid is immers niet reeds sprake, wanneer de verdediging een andere selectie van het bewijsmateriaal voorstaat dan de rechter uiteindelijk uitvoert. De verdediging moet uitdrukkelijk en door argumenten geschraagd aanvoeren dat en waarom het door de feitenrechter gebezigde bewijsmateriaal onbetrouwbaar is. De enkele stelling dat de getuige onbetrouwbaar zou zijn, is daartoe — gelet op de vrije selectie en waardering van het bewijsmateriaal door de rechter die over de feiten oordeelt — onvoldoende.23.

Het middel faalt.

Het vijfde middel klaagt erover dat het Hof ten onrechte het verweer strekkende tot partiële niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie ten aanzien van feit 2 en/of feit 6 heeft verworpen.

Ten laste van de verdachte is onder 2 — kort gezegd — bewezenverklaard dat hij in de periode van 15 augustus tot en met 16 augustus 2005 in Rotterdam samen met een ander opzettelijk 4.899,7 gram (van een materiaal bevattende) MDMA aanwezig heeft gehad.24. Voorts is ten laste van de verdachte onder 6 — kort gezegd — bewezenverklaard dat hij in de periode van 21 juli tot en met 16 augustus 2005 in Rotterdam samen met anderen opzettelijk ongeveer 20.000 XTC-pillen (bevattende MDMA) heeft afgeleverd en/of vervoerd.25.

Het Hof heeft het in het middel bedoelde verweer onder het hoofd ‘ontvankelijkheid van het openbaar ministerie’ als volgt samengevat en verworpen:

Het middel en het op de terechtzitting in hoger beroep van 2 oktober 2008 gevoerde verweer26. zien op het verbod van dubbele vervolging ter zake van hetzelfde feit als bedoeld in art. 68, eerste lid, Sr. Het middel en het verweer miskennen echter dat slechts sprake kan zijn van niet-ontvankelijkheid op grond van deze bepaling, indien één en hetzelfde feit waarover door een strafrechter ten gronde onherroepelijk is geoordeeld, voor de tweede maal voorwerp is van strafvervolging. Daarvan is in het onderhavige geval geen sprake, nu het hier gaat om een gelijktijdige vervolging. In een dergelijk geval is namelijk de vraag aan de orde of sprake is van ‘een of meerdere feit(en)’ in de zin van de samenloopbepalingen (art. 55–63 Sr). Het Hof heeft dit laatste onderkend door onder het hoofd ‘strafbaarheid van het bewezenverklaarde’ te overwegen dat de feiten 2 en 6 deels (voor de periode 15 en 16 augustus 2005 en de hoeveelheid van 4.899,7 gram van een materiaal bevattende MDMA) als eendaadse samenloop worden aangemerkt en door onder het hoofd ‘toepasselijke wettelijke voorschriften’ onder meer art. 55 Sr aan te halen. Het Hof heeft het in het middel bedoelde verweer derhalve terecht verworpen en het openbaar ministerie terecht ontvankelijk geacht ten aanzien van de vervolging van feit 2 en feit 6, wat er ook zij van de — hiervoor onder 26 weergegeven — aan de verwerping van het verweer ten grondslag gelegde motivering.27.

Blijkens de toelichting klaagt het middel er voorts over dat het Hof heeft nagelaten te responderen op het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt als bedoeld in art. 359, tweede lid, Sv, inhoudende dat de verdachte niet kan worden veroordeeld voor het afleveren van XTC-pillen aan zichzelf.

Het Hof heeft het in deze klacht bedoelde standpunt, waarop het Hof niet afzonderlijk heeft gerespondeerd, kennelijk niet opgevat als een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in de zin van art. 359, tweede lid, Sv. Dat oordeel getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is gelet op het navolgende niet onbegrijpelijk. De raadsman van de verdachte heeft blijkens de op de terechtzitting in hoger beroep van 2 oktober 2008 overgelegde pleitnotities28. enkel zonder nadere onderbouwing aangevoerd dat de Rechtbank de verdachte heeft veroordeeld voor het leveren van een partij pillen aan zichzelf, terwijl het leveren van goederen aan zichzelf niet mogelijk is. Aldus heeft de raadsman zijn stelling dat de verdachte zou zijn veroordeeld voor het leveren van XTC-pillen aan zichzelf, niet voorzien van een ondubbelzinnige conclusie.29. De stellers van het middel miskennen overigens dat de verdachte ten aanzien van feit 6 niet alleen is veroordeeld ter zake van het medeplegen van het afleveren van de XTC-pillen maar ook ter zake van het medeplegen van het vervoeren van die pillen.

Het middel faalt.

Het zesde middel behelst de klacht dat de bewezenverklaring van feit 1 — mede in het licht van het door en namens de verdachte gevoerde verweer dat er geen sprake is van medeplegen — onbegrijpelijk is, althans dat de door het Hof gegeven motivering dat uit de bewijsmiddelen zou kunnen worden afgeleid dat de verdachte opdracht heeft gegeven tot de overdracht van de in feit 1 genoemde amfetamine, getuigt van een onjuiste rechtsopvatting omtrent het begrip ‘medeplegen’.

Ten laste van de verdachte is onder 1 bewezenverklaard dat:

Blijkens de op de terechtzitting in hoger beroep van 2 oktober 2008 overgelegde pleitnotities heeft de raadsman van de verdachte ten aanzien van het onder 1 tenlastegelegde feit — voor zover hier van belang — het volgende aangevoerd. Uit het dossier kan niet blijken dat er van de zijde van de verdachte sprake is van een dermate grote rol bij de voorbereiding of totstandkoming van de overdracht, dat deze rol zijn fysieke afwezigheid daarbij compenseert. In zijn algemeenheid is vereist dat de rol van de medepleger enige betekenis moet hebben bij de totstandkoming van het delict. Wanneer een verdachte geen enkele uitvoeringshandeling heeft verricht, kan medeplegen niet bewezen worden verklaard. Voor medeplegen bij een fysiek afwezige verdachte, zal vastgesteld moeten worden dat die verdachte door diens nauwe betrokkenheid bij de planning van het delict of door het op een andere wijze spelen van een belangrijke rol, diens fysieke afwezigheid zodanig heeft gecompenseerd dat er sprake is van een voldoende wezenlijke bijdrage aan de voltooiing van het delict om van bewuste en nauwe samenwerking te kunnen spreken.30. De raadsman heeft kennelijk beoogd te bepleiten dat verdachte dient te worden vrijgesproken van feit 1, nu aan deze vereisten in het onderhavige geval niet is voldaan.

Uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen volgt dat het Hof ten aanzien van dit feit het volgende heeft vastgesteld. Op 15 augustus 2005 heeft er over de telefoon contact plaatsgevonden tussen de verdachte, zijn vrouw [betrokkene 3] en zijn neef [betrokkene 2]. [Betrokkene 3] heeft de verdachte medegedeeld dat ‘de schele’ bij haar is langs geweest (bewijsmiddel 3a). [Betrokkene 2] heeft aan de verdachte doorgegeven dat ‘de schele’ bij hem is, waarna de verdachte heeft geantwoord dat [betrokkene 2] niet ‘de witte’ moet meegeven maar alleen ‘de rode’ (bewijsmiddelen 4 en 5). De verdachte heeft aan [betrokkene 2] gevraagd of ‘die dingen’ zijn meegenomen, waarop [betrokkene 2] heeft geantwoord dat hij ‘die’ morgen brengt (bewijsmiddel 6). Op 16 augustus 2005 heeft [betrokkene 2] een uit zijn woning afkomstige witte doos achterin zijn auto (een zwarte Renault Clio) gelegd, waarna hij in zijn auto is weggereden richting het parkeerterrein van Mac Donalds in Hoogvliet31. (bewijsmiddel 9). Vanaf dat parkeerterrein is [betrokkene 2] — gevolgd door een andere auto (een witte Peugeot Partner) — naar het Achterpad in Hoogvliet gereden (bewijsmiddel 9). Vervolgens heeft [betrokkene 2] de witte doos uit de achterbak van zijn auto gepakt en deze achterin de witte Peugeot gezet (bewijsmiddel 9). Direct daarna heeft [betrokkene 2] over de telefoon aan de verdachte32. doorgegeven dat ‘die schele (…) alle rode facturen [heeft] meegenomen’ (bewijsmiddel 7). Even later is de bestuurder van de Peugeot ([betrokkene 5]) door de politie aangehouden (bewijsmiddelen 9 en 10). In de auto van Zaal is 12,5 kilogram roodkleurige pillen met het logo ‘Bulldog’ aangetroffen (bewijsmiddelen 10 en 11). Uit onderzoek is gebleken dat deze pillen amfetamine bevatten (bewijsmiddelen 12 en 13). Diezelfde dag heeft de politie in de woning van [betrokkene 2] 4.899,7 gram witte MDMA-pillen met het logo ‘R’ aangetroffen (bewijsmiddelen 14 t/m 17; feit 2). Tenslotte heeft de vriendin van [betrokkene 2] ([betrokkene 1]) tegenover de Nationale Recherche verklaard dat de verdachte een bijna nieuwe Renault Clio voor [betrokkene 2] heeft geregeld, dat de benzine voor die auto door de verdachte wordt betaald, dat [betrokkene 2] vaak door de verdachte wordt gebeld en dat hij dan tegen haar zegt dat hij weg moet, en dat zij denkt dat [betrokkene 2] de in zijn woning aangetroffen XTC-pillen bewaarde voor de verdachte (bewijsmiddel 8).

Voorts heeft het Hof in de aanvulling op het verkorte arrest onder het hoofd ‘nadere bewijsoverweging’ nog het volgende overwogen:

Het middel neemt als uitgangspunt dat het Hof heeft geoordeeld dat er ten aanzien van feit 1 sprake is van medeplegen, uitsluitend omdat de verdachte opdracht heeft gegeven tot de overdracht van een hoeveelheid pillen. Dat uitgangspunt berust echter op een verkeerde lezing van de uitspraak en de overwegingen van het Hof en mist daardoor feitelijke grondslag.

Het Hof heeft in de hiervoor onder 36 weergegeven overwegingen immers slechts geoordeeld dat de voor het bewijs gebezigde telefoongesprekken en sms-berichten tussen de verdachte, [betrokkene 3] en [betrokkene 2] (bewijsmiddelen 3a tot en met 7) aldus dienen te worden begrepen dat deze betrekking hebben op de overdracht van een hoeveelheid van de inbeslaggenomen pillen door [betrokkene 2] aan ‘de schele’ in opdracht van de verdachte.

Uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen, in onderling verband bezien, heeft het Hof kunnen afleiden dat de verdachte op 15 en 16 augustus 2005 in Rotterdam samen met anderen opzettelijk (een materiaal bevattende) amfetamine heeft afgeleverd en vervoerd. Daaruit is immers af te leiden dat de verdachte aan [betrokkene 2] vooraf instructies heeft gegeven betreffende de overdracht van de amfetaminepillen aan ‘de schele’ terwijl [betrokkene 2] direct na die overdracht aan de verdachte heeft bericht dat de levering is geslaagd, dat de verdachte de auto waarin [betrokkene 2] de pillen heeft vervoerd voor hem heeft geregeld en de benodigde brandstof heeft betaald, en dat de verdachte de eigenaar is van de pillen die kort daarna in de woning van [betrokkene 2] zijn aangetroffen terwijl de pillen die door [betrokkene 2] zijn vervoerd en overgedragen eveneens uit die woning afkomstig waren. De bewezenverklaring van feit 1 is voldoende met redenen omkleed.

In de toelichting op het middel wordt er tenslotte over geklaagd dat het Hof niet heeft beslist op het door de raadsman van de verdachte gevoerde uitdrukkelijk onderbouwde standpunt ten aanzien van medeplegen. Gelet op de gebezigde bewijsmiddelen heeft het Hof het standpunt van de raadsman, inhoudende dat er geen sprake is van medeplegen, kennelijk niet aannemelijk geacht. Aldus bevat de uitspraak voldoende gegevens waarin de nadere motivering ligt besloten aangaande het niet aanvaarden door het Hof van het hiervoor onder 34 weergegeven standpunt.33.

Het middel faalt.

Het zevende middel bevat de klacht dat het Hof ten onrechte niet heeft gerespondeerd op het verweer, inhoudende dat er sprake was van een overschrijding van de redelijke termijn in hoger beroep en dat dit strafvermindering tot gevolg diende te hebben, althans dat het Hof ten onrechte impliciet heeft geoordeeld dat er in de onderhavige zaak geen sprake is van een overschrijding van de redelijke termijn in hoger beroep.

Blijkens de op de terechtzitting in hoger beroep van 2 oktober 2008 overgelegde pleitnotities heeft de raadsman van de verdachte onder het hoofd ‘strafmaat’ onder meer bepleit dat het Hof de op te leggen straf dient te verminderen gelet op de overschrijding van de redelijke termijn in hoger beroep. De raadsman heeft daartoe onder verwijzing naar HR 17 juni 2008, LJN BD2578, NJ 2008, 358,m.nt. PMe het volgende aangevoerd. De behandeling in hoger beroep heeft op één week na 26 maanden geduurd. Er is geen sprake van een bijzonder omvangrijke of bijzonder ingewikkelde zaak. Voorts kunnen de onderzoekswensen ten aanzien van de feiten niet geacht worden een wezenlijke invloed te hebben gehad op de duur van de procedure. Bovendien is er geen sprake geweest van een negatieve invloed van de zijde van de verdachte op een voortvarende afhandeling van de zaak. Tenslotte zijn er allerlei problemen geweest in de huislijke sfeer, die ertoe hebben bijgedragen dat de lange duur van de procedure in hoger beroep de verdachte zwaar is gevallen.34.

Aldus is een verweer gevoerd waaromtrent het Hof op straffe van nietigheid uitdrukkelijk een met redenen omklede beslissing had moeten geven. Aangezien zodanige beslissing in de bestreden uitspraak niet voorkomt35., is het middel gegrond.36.

De uitspraaktermijn is in hoger beroep inderdaad overschreden, nu namens de verdachte op 25 augustus 2006 hoger beroep is ingesteld, terwijl het Hof pas op 16 oktober 2008 uitspraak heeft gedaan. Hieraan doet niet af dat de verdachte ten tijde van de bestreden uitspraak niet langer in verband met de onderhavige zaak in voorlopige hechtenis verkeerde37., aangezien niet alleen de zestien-maanden-termijn maar ook de tweejaars-termijn is overschreden. Overigens is ook de inzendingstermijn in hoger beroep overschreden, nu de stukken blijkens een op de inventaris geplaatst stempel pas op 11 mei 2007 bij de griffie van het Hof zijn binnengekomen.

Het middel slaagt.

Ambtshalve merk ik nog het volgende op. Verdachte heeft op 16 oktober 2008 beroep in cassatie ingesteld. De Hoge Raad zal hoogst waarschijnlijk uitspraak doen nadat meer dan twee jaren zijn verstreken na het instellen van het cassatieberoep. Dit brengt mee dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM zal worden overschreden. In het onderhavige geval behoeft de Hoge Raad evenwel niet ambtshalve te onderzoeken of de redelijke termijn in de cassatiefase is overschreden. Het tijdsverloop kan immers bij de nieuwe behandeling van de zaak door het Gerechtshof aan de orde worden gesteld.38.

Het eerste en het zevende middel slagen. De overige middelen falen en kunnen worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende overweging. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak naar het Gerechtshof te 's‑Gravenhage teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG