HvJ EU, 27-11-2012, nr. C-370/12

De verwijzende rechter wenst te vernemen of het bij het ESM-verdrag ingestelde stabiliteitsmechanisme onder het monetair beleid — en bijgevolg onder de exclusieve bevoegdheid van de Unie — valt. Blijkens artikel 3 van het ESM-verdrag is het doel daarvan immers steun te bieden aan de stabiliteit van de euro. De verwijzende rechter verwijst voorts naar de redenering van verzoeker in het hoofdgeding volgens welke de verlening van financiële bijstand aan de lidstaten die de euro als munt hebben, of de herkapitalisatie van hun financiële instellingen, alsmede de daartoe benodigde leningen, op de schaal als voorzien in het ESM-verdrag, de hoeveelheid euro's in omloop zou doen toenemen. De Verdragen waarop de Unie is gegrondvest verlenen zijns inziens aan de ECB de exclusieve bevoegdheid om de geldhoeveelheid in de eurozone te reguleren. Deze Verdragen staan niet toe dat een tweede entiteit dergelijke taken vervult en naast de ECB optreedt, buiten het kader van de rechtsorde van de Unie. Bovendien heeft de toename van de geldhoeveelheid volgens hem een rechtstreekse invloed op de inflatie. Bijgevolg kunnen de activiteiten van het ESM een rechtstreekse weerslag hebben op de prijsstabiliteit in de eurozone, wat afbreuk doet aan de kern van het monetair beleid van de Unie.

Zoals volgt uit punt 50 van het onderhavige arrest, is de Unie krachtens artikel 3, lid 1, sub c, VWEU, exclusief bevoegd op het gebied van het monetair beleid voor de lidstaten die de euro als munt hebben. Ingevolge artikel 282, lid 1, VWEU voeren de ECB en de centrale banken van de lidstaten die de euro als munt hebben, welke het Eurosysteem vormen, het monetair beleid van de Unie. Het door het ESCB in het algemeen en door het Eurosysteem in het bijzonder nagestreefde doel is, overeenkomstig de artikelen 127, lid 1, VWEU en 282, lid 2, VWEU, het handhaven van de prijsstabiliteit.

De activiteiten van het ESM vallen echter niet onder het in die bepalingen van het VWEU bedoelde monetair beleid.

Krachtens de artikelen 3 en 12, lid 1, van het ESM-verdrag heeft het ESM immers niet tot doel de prijsstabiliteit te handhaven, maar beoogt het te voldoen aan de financieringsbehoeften van de ESM-leden — te weten de lidstaten die de euro als munt hebben — die te maken hebben met of worden bedreigd door ernstige financieringsproblemen, indien zulks onontbeerlijk is om de financiële stabiliteit van de eurozone in haar geheel en van de lidstaten ervan te vrijwaren. Daartoe kan het ESM niet de belangrijkste rentetarieven voor de eurozone vaststellen en evenmin overgaan tot de emissie van euro's, daar de financiële bijstand die het verleent, onder eerbiediging van artikel 123, lid 1, VWEU, volledig moet worden gefinancierd door volgestort kapitaal of door de uitgifte van financiële instrumenten, zoals is bepaald in artikel 3 van het ESM-verdrag.

Zoals blijkt uit punt 56 van het onderhavige arrest, doet het eventuele effect van de activiteiten van het ESM op de prijsstabiliteit niet af aan deze constatering. Gesteld al dat de activiteiten van het ESM van invloed zouden kunnen zijn op het inflatieniveau, dan zou deze invloed immers slechts het indirecte gevolg van de getroffen maatregelen van economisch beleid zijn.

Blijkens het voorgaande verzetten de artikelen 3, lid 1, sub c, VWEU en 127 VWEU zich er niet tegen dat de lidstaten die de euro als munt hebben een overeenkomst als het ESM-verdrag sluiten noch dat zij dit ratificeren.

De verwijzende rechter vraagt of het ESM-verdrag een internationale overeenkomst is waarvan de werking gevolgen kan hebben voor de gemeenschappelijke regels op het gebied van het economisch en monetair beleid. Hij verwijst daartoe naar punt 1 van de preambule van dat verdrag, waarin is bepaald dat het ESM de taken zal overnemen die momenteel door de EFSF en het EFSM worden vervuld.

In dit verband zij eraan herinnerd dat de Unie krachtens artikel 3, lid 2, VWEU ‘exclusief bevoegd [is] een internationale overeenkomst te sluiten indien […] die sluiting gevolgen kan hebben voor gemeenschappelijke regels of de strekking daarvan kan wijzigen’.

Daaruit vloeit tevens voort dat het de lidstaten verboden is onderling een overeenkomst te sluiten die gevolgen kan hebben voor gemeenschappelijke regels of de strekking daarvan kan wijzigen. De argumenten die in deze context zijn aangevoerd vormen echter geen aanwijzing dat een overeenkomst als het ESM-verdrag dergelijke gevolgen zou hebben.

Ten eerste, daar immers de EFSF door de lidstaten die de euro als munt hebben is ingesteld buiten het kader van de Unie, kan de overname van de taken van deze faciliteit door het ESM geen gevolgen hebben voor gemeenschappelijke regels of de strekking daarvan wijzigen.

Ten tweede, ook al blijkt uit punt 1 van de preambule van het ESM-verdrag dat het ESM, onder meer, de taken zal overnemen die tot nog toe tijdelijk werden vervuld door het EFSM, dat is ingesteld op grondslag van artikel 122, lid 2, VWEU, dan nog heeft ook deze omstandigheid geen gevolgen voor gemeenschappelijke regels van de Unie en wijzigt zij evenmin de strekking daarvan.

De instelling van het ESM heeft immers geen gevolgen voor de bevoegdheid van de Unie om op basis van artikel 122, lid 2, VWEU incidenteel financiële bijstand te verlenen aan een lidstaat wanneer wordt vastgesteld dat er sprake is van moeilijkheden of ernstige dreiging van grote moeilijkheden in die lidstaat, die worden veroorzaakt door natuurrampen of buitengewone gebeurtenissen die deze lidstaat niet kan beheersen.

Daar bovendien noch artikel 122, lid 2, VWEU noch enige andere bepaling van het VEU en het VWEU de Unie een specifieke bevoegdheid verleent om een permanent stabiliteitsmechanisme als het ESM in te stellen (zie punten 64 tot en met 66 van het onderhavige arrest), mogen de lidstaten gelet op de artikelen 4, lid 1, VEU en 5, lid 2, VEU, op dit gebied optreden.

De sluiting en de ratificatie van het ESM-verdrag door de lidstaten die de euro als munt hebben, doen dus geen afbreuk aan het doel dat wordt nagestreefd met artikel 122, lid 2, VWEU of met de op grondslag van dit artikel vastgestelde verordening (EU) nr. 407/2010 van de Raad van 11 mei 2010 houdende instelling van een Europees financieel stabilisatiemechanisme (PB L 118, blz. 1), en beletten de Unie niet haar eigen bevoegdheden als hoedster van het gemeenschappelijk belang uit te oefenen (zie in die zin arrest van 5 november 2002, Commissie/Duitsland, C-476/98, Jurispr. blz. I-9855, punt 105).

Artikel 3, lid 2, VWEU verzet zich er dus niet tegen dat de lidstaten die de euro als munt hebben een overeenkomst als het ESM-verdrag sluiten noch dat zij dit ratificeren.

De verwijzende rechter verwijst naar de argumentatie van verzoeker in het hoofdgeding volgens welke het ESM-verdrag een met het Unierecht onverenigbare fundamentele wijziging en ontwrichting van de in de Economische en Monetaire Unie bestaande rechtsorde zou vormen. Blijkens punt 2 van de considerans van besluit 2011/199 had de Europese Raad zelf overwogen dat voor de creatie van een permanent stabiliteitsmechanisme een wijziging van het VWEU nodig was. Bovendien verlenen de artikelen 2, lid 3, VWEU, 119 VWEU tot en met 121 VWEU en 126 VWEU de instellingen van de Unie de bevoegdheid om het economisch beleid te coördineren. Voorts wenst de verwijzende rechter te vernemen of het ESM-verdrag afbreuk doet aan de bevoegdheid van de Raad van de Europese Unie om krachtens artikel 126 VWEU aanbevelingen te geven en met name of de in het ESM-verdrag voorziene ‘voorwaarden’ het equivalent zijn van de aanbevelingen in die bepaling.

In dit verband blijkt om te beginnen uit punt 68 van het onderhavige arrest dat de lidstaten bevoegd zijn om onderling een overeenkomst tot instelling van een stabiliteitsmechanisme als het ESM-verdrag te sluiten, mits de door de overeenkomstsluitende partijen in het kader van een dergelijke overeenkomst aangegane verbintenissen het Unierecht eerbiedigen.

Vervolgens dient te worden vastgesteld dat het ESM niet de coördinatie van het economisch beleid van de lidstaten tot doel heeft, maar een financieringsmechanisme vormt. Krachtens de artikelen 3 en 12, lid 1, van het ESM-verdrag is het doel van het ESM immers het vrijmaken van middelen en het verstrekken van steun voor de financiële stabiliteit ten gunste van ESM-leden die te maken hebben met of worden bedreigd door ernstige financieringsproblemen.

Hoewel de aan een lidstaat — die ESM-lid is — verstrekte financiële bijstand krachtens de artikelen 3, 12, lid 1, en 13, lid 3, eerste alinea, van het ESM-verdrag inderdaad is onderworpen aan stringente voorwaarden die passend zijn voor het gekozen financiële-bijstandinstrument, bijvoorbeeld een macro-economisch aanpassingsprogramma, vormen deze voorwaarden echter geen coördinatie-instrument voor het economisch beleid van de lidstaten, maar beogen zij te verzekeren dat de activiteiten van het ESM verenigbaar zijn met, met name, artikel 125 VWEU en de door de Unie genomen coördinatiemaatregelen.

Artikel 13, lid 3, tweede alinea, van het ESM-verdrag bepaalt immers expliciet dat de aan stabiliteitssteun verbonden voorwaarden ‘volledig consistent [moeten zijn] met de maatregelen tot coördinatie van het economische beleid waarin het VWEU voorziet’. Bovendien blijkt uit artikel 13, lid 4, dat de Commissie vóór de ondertekening van het memorandum van overeenstemming waarin de aan stabiliteitssteun verbonden voorwaarden worden beschreven, nagaat of de opgelegde voorwaarden volledig consistent zijn met de maatregelen tot coördinatie van het economische beleid.

Ten slotte doet het ESM-verdrag evenmin af aan de bevoegdheid van de Raad om op basis van artikel 126, leden 7 en 8, VWEU aanbevelingen te geven ten aanzien van een lidstaat met een buitensporig tekort. Ten eerste wordt het ESM immers niet gevraagd om dergelijke aanbevelingen te geven. Ten tweede bepaalt artikel 13, lid 3, tweede alinea, en lid 4, van het ESM-verdrag dat de voorwaarden die worden opgelegd aan de lidstaten die financiële bijstand ontvangen, verenigbaar moeten zijn met elke aanbeveling die de Raad uit hoofde van die bepalingen van het VWEU kan geven.

Daaruit volgt dat de artikelen 2, lid 3, VWEU, 119 VWEU tot en met 121 VWEU en 126 VWEU zich er niet tegen verzetten dat de lidstaten die de euro als munt hebben een overeenkomst als het ESM-verdrag sluiten noch dat zij dit ratificeren.

Om te beginnen zij erop gewezen dat de Raad krachtens artikel 122, lid 1, VWEU in een geest van solidariteit tussen de lidstaten bij besluit de voor de economische situatie passende maatregelen kan vaststellen, met name indien zich bij de voorziening van bepaalde producten, in het bijzonder op energiegebied, ernstige moeilijkheden voordoen.

Daar artikel 122, lid 1, VWEU niet een passende rechtsgrondslag vormt voor eventuele financiële bijstand van de Unie aan de lidstaten die te maken hebben met of worden bedreigd door ernstige financieringsproblemen, doet de instelling van een stabiliteitsmechanisme als het ESM geen afbreuk aan de bij dat artikel aan de Raad verleende bevoegdheden.

Wat vervolgens artikel 122, lid 2, VWEU betreft, vraagt de verwijzende rechter, teneinde te beoordelen of het ESM afbreuk doet aan de bij deze bepaling aan de Unie toegedeelde bevoegdheid, of de buitengewone omstandigheden waarin aan de lidstaten financiële bijstand kan worden verleend, daarin limitatief worden omschreven en of dit artikel uitsluitend de instellingen van de Unie machtigt om financiële bijstand te verlenen.

In dit verband zij erop gewezen dat artikel 122 VWEU uitsluitend financiële bijstand betreft die door de Unie wordt verleend en niet door de lidstaten. Krachtens lid 2 van dit artikel kan de Raad onder bepaalde voorwaarden dergelijke bijstand verlenen aan een lidstaat, in geval van moeilijkheden of ernstige dreiging van grote moeilijkheden in die lidstaat, die worden veroorzaakt door natuurrampen of buitengewone gebeurtenissen die deze lidstaat niet kan beheersen.

Aan de uitoefening door de Unie van deze haar bij genoemde bepaling van het VWEU toegedeelde bevoegdheid wordt geen afbreuk gedaan door de instelling van een stabiliteitsmechanisme als het ESM.

Voorts wijst niets in artikel 122 VWEU erop dat alleen de Unie bevoegd zou zijn om aan een lidstaat financiële bijstand te verlenen.

Daaruit volgt dat de lidstaten vrij blijven om een stabiliteitsmechanisme als het ESM in te stellen, mits dat mechanisme, in de werking ervan, het Unierecht, en met name de door de Unie op het gebied van de coördinatie van het economisch beleid van de lidstaten genomen maatregelen, eerbiedigt (zie punten 68 en 69 van het onderhavige arrest). Zoals blijkt uit de punten 111 tot en met 113 van het onderhavige arrest, beoogt artikel 13, lid 3, tweede alinea, en lid 4, van het ESM-verdrag te verzekeren dat elke door het ESM toegekende financiële bijstand verenigbaar zal zijn met dergelijke coördinatiemaatregelen.

Bijgevolg verzet artikel 122 VWEU zich er niet tegen dat de lidstaten die de euro als munt hebben een overeenkomst als het ESM-verdrag sluiten noch dat zij dit ratificeren.

Artikel 123 VWEU verbiedt de ECB en de centrale banken van de lidstaten om voorschotten in rekening-courant of andere kredietfaciliteiten te verlenen aan de overheden of overheidsinstanties van de Unie en van de lidstaten en om rechtstreeks van hen schuldbewijzen te kopen.

De verwijzende rechter wenst te vernemen of met het sluiten en ratificeren door de lidstaten die de euro als munt hebben, van een overeenkomst als het ESM-verdrag niet wordt beoogd het verbod van artikel 123 VWEU te omzeilen. Die lidstaten mogen immers noch rechtstreeks noch middels door hen opgerichte of erkende instanties van het Unierecht afwijken of een dergelijke afwijking tolereren.

In dit verband moet worden vastgesteld dat artikel 123 VWEU specifiek tot de ECB en tot centrale banken van de lidstaten is gericht. De verlening van financiële bijstand door een lidstaat of een aantal lidstaten samen aan een andere lidstaat valt dus niet onder dit verbod.

Blijkens de artikelen 3, 12, lid 1, en 13 van het ESM-verdrag wordt middels het ESM financiële bijstand verleend aan een ESM-lid wanneer aan de in die bepalingen genoemde voorwaarden is voldaan. Dus ook al handelen de lidstaten middels het ESM, dan betekent dit nog niet dat zij afwijken van het verbod van artikel 123 VWEU, nu dit hen niet betreft.

Bovendien is er geen enkele reden om aan te nemen dat de door de ESM-leden aan dat lid toegekende financiële middelen afkomstig zouden zijn uit bij artikel 123, lid 1, VWEU verboden financiële instrumenten.

Bijgevolg verzet artikel 123 VWEU zich er niet tegen dat de lidstaten die de euro als munt hebben een overeenkomst als het ESM-verdrag sluiten noch dat zij dit ratificeren.

De verwijzende rechter wenst te vernemen of een overeenkomst als het ESM-verdrag de ‘no bail out’-clausule van artikel 125 VWEU schendt.

Vooraf moet worden opgemerkt dat blijkens de bewoordingen van artikel 125 VWEU, volgens welke de Unie of een lidstaat ‘niet aansprakelijk [is] voor de verbintenissen’ van een andere lidstaat en ‘deze verbintenissen niet over[neemt]’, dit artikel niet bedoelt de Unie en de lidstaten te verbieden financiële bijstand in enige vorm aan een andere lidstaat te verlenen.

Deze lezing van artikel 125 VWEU vindt bevestiging in de andere bepalingen van het hoofdstuk van het VWEU betreffende het economisch beleid, en met name de artikelen 122 VWEU en 123 VWEU. Ten eerste bepaalt artikel 122, lid 2, VWEU immers dat de Unie incidenteel financiële bijstand aan een lidstaat kan verlenen in geval van moeilijkheden of ernstige dreiging van grote moeilijkheden in die lidstaat, die worden veroorzaakt door natuurrampen of buitengewone gebeurtenissen die deze lidstaat niet kan beheersen. Indien artikel 125 VWEU elke financiële bijstand van de Unie of de lidstaten aan een andere lidstaat zou verbieden, had artikel 122 VWEU moeten preciseren dat het een afwijking van dat artikel 125 VWEU vormt.

Ten tweede is artikel 123 VWEU, dat de ECB en de centrale banken van de lidstaten verbiedt ‘voorschotten in rekening-courant of andere kredietfaciliteiten [te verlenen]’, in striktere bewoordingen geformuleerd dan die van de ‘no bail out’-clausule van artikel 125 VWEU. De andersluidende bewoordingen in laatstgenoemd artikel bevestigen dat het daarin opgenomen verbod niet elke financiële bijstand ten behoeve van een lidstaat beoogt te verbieden.

Om te bepalen welke vormen van financiële bijstand verenigbaar zijn met artikel 125 VWEU, moet dus worden aangeknoopt bij het met dit artikel nagestreefde doel.

Hiertoe zij eraan herinnerd dat het verbod van artikel 125 VWEU zijn oorsprong vindt in artikel 104 B van het EG-Verdrag (nadien artikel 103 EG), dat bij het Verdrag van Maastricht in het EG-Verdrag is opgenomen.

Blijkens de voorbereidende werkzaamheden voor laatstgenoemd Verdrag beoogt artikel 125 VWEU te verzekeren dat de lidstaten een gezond begrotingsbeleid in acht nemen (zie het ontwerpverdrag tot herziening van het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap met het oog op de oprichting van de Economische en Monetaire Unie, Bulletin van de Europese Gemeenschappen, supplement 2/91, blz. 22 en 52). Het verbod van artikel 125 VWEU garandeert immers dat de lidstaten bij het aangaan van schulden onderworpen blijven aan de marktlogica, daar dit verbod hen ertoe moet aanzetten een begrotingsdiscipline te handhaven. Het in acht nemen van een dergelijke discipline draagt op het niveau van de Unie bij tot de verwezenlijking van een hoger doel, te weten de handhaving van de financiële stabiliteit van de monetaire Unie.

Gelet op het met artikel 125 VWEU nagestreefde doel, moet worden vastgesteld dat deze bepaling de Unie en de lidstaten verbiedt financiële bijstand te verlenen die tot gevolg zou hebben dat afbreuk wordt gedaan aan de stimulans ten aanzien van de lidstaat die de bijstand ontvangt, om een gezond begrotingsbeleid te voeren. Blijkens punt 5 van het advies van de ECB over het ontwerp-besluit van de Europese Raad tot wijziging van artikel 136 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie met betrekking tot een stabiliteitsmechanisme voor de lidstaten die de euro als munt hebben, is de activering van financiële bijstand uit hoofde van een stabiliteitsmechanisme als het ESM slechts verenigbaar met artikel 125 VWEU indien deze onontbeerlijk blijkt voor het waarborgen van de financiële stabiliteit van de eurozone in haar geheel en daaraan stringente voorwaarden zijn verbonden.

Artikel 125 VWEU verbiedt daarentegen niet de verlening van financiële bijstand door een of meer lidstaten aan een lidstaat die aansprakelijk blijft voor zijn eigen verbintenissen ten aanzien van zijn schuldeisers, mits de aan die bijstand verbonden voorwaarden die lidstaat stimuleren een gezond begrotingsbeleid te voeren.

Wat het ESM-verdrag betreft, moet in de eerste plaats worden vastgesteld dat uit de voorzieningen voor stabiliteitssteun waarvan het ESM krachtens de artikelen 14 tot en met 18 van dat verdrag gebruik kan maken, blijkt dat het ESM zich niet garant stelt voor de schulden van de begunstigde lidstaat. Laatstgenoemde blijft ten aanzien van zijn schuldeisers aansprakelijk voor zijn financiële verbintenissen.

De verlening van financiële bijstand aan een ESM-lid in de vorm van een kredietlijn, overeenkomstig artikel 14 van het ESM-verdrag, of in de vorm van leningen, overeenkomstig de artikelen 15 en 16 van dat verdrag, impliceert immers geenszins dat het ESM de schuld van de begunstigde lidstaat overneemt. Integendeel, dergelijke bijstand komt er voor deze lidstaat — die wat de bestaande schulden betreft aansprakelijk blijft voor zijn verbintenissen jegens zijn schuldeisers — op neer dat er een nieuwe schuld ontstaat jegens het ESM. In dit verband zij opgemerkt dat overeenkomstig artikel 13, lid 6, van het ESM-verdrag alle op basis van de artikelen 14 tot en met 16 daarvan verleende financiële bijstand door de begunstigde lidstaat aan het ESM moet worden terugbetaald en dat het terug te betalen bedrag overeenkomstig artikel 20, lid 1, van dat verdrag wordt vermeerderd met een passende marge.

Wat de steunvoorzieningen van de artikelen 17 en 18 van het ESM-verdrag betreft, moet worden vastgesteld, ten eerste, dat de aankoop door het ESM van obligaties van een ESM-lid op de primaire markt kan worden gelijkgesteld met de verstrekking van een lening. Om de in het vorige punt uiteengezette redenen neemt het ESM door de aankoop van dergelijke obligaties niet de schuld van de begunstigde lidstaat over.

Wat de aankoop van obligaties van een ESM-lid op de secundaire markt betreft, moet ten tweede worden vastgesteld dat ook in een dergelijke situatie alleen de lidstaat die de obligaties uitgeeft, de betrokken schulden verschuldigd blijft. Dat het ESM als verkrijger op deze markt van door een ESM-lid uitgegeven obligaties daarvoor een prijs betaalt aan de rechthebbende van deze obligaties — schuldeiser van het ESM-lid dat ze uitgeeft —, betekent niet dat het ESM de schuld van dat ESM-lid jegens die schuldeiser overneemt. Die prijs kan immers aanzienlijk verschillen van de waarde van de in dergelijke obligaties vervatte schuldvorderingen, omdat die prijs afhangt van de wet van vraag en aanbod, op de secundaire markt, van de door het betrokken ESM-lid uitgegeven obligaties.

In de tweede plaats bepaalt het ESM-verdrag niet dat stabiliteitssteun zal worden toegekend zodra een lidstaat die de euro als munt heeft moeilijkheden ondervindt om op de markt financiering te vinden. Overeenkomstig de artikelen 3 en 12, lid 1, van dat verdrag kan stabiliteitssteun immers slechts worden toegekend aan de ESM-leden die te maken hebben met of worden bedreigd door ernstige financieringsproblemen, indien dergelijke steun onontbeerlijk is om de financiële stabiliteit van de eurozone in haar geheel alsmede van de lidstaten ervan te waarborgen en de verlening van deze steun afhankelijk wordt gesteld van stringente voorwaarden die passend zijn voor het gekozen financiële-bijstandinstrument.

Blijkens de punten 111 en 121 van het onderhavige arrest hebben de stringente voorwaarden die aan alle door het ESM verstrekte stabiliteitssteun worden verbonden, tot doel te verzekeren dat het ESM en de begunstigde lidstaten de door de Unie in het bijzonder op het gebied van de coördinatie van het economisch beleid van de lidstaten genomen maatregelen in acht nemen, die zelf met name tot doel hebben te garanderen dat de lidstaten een gezond begrotingsbeleid nastreven.

In de derde plaats verwijst de verwijzende rechter naar het argument van verzoeker in het hoofdgeding volgens hetwelk de regels inzake de opvraging van kapitaal in artikel 25, lid 2, van het ESM-verdrag onverenigbaar zijn met artikel 125 VWEU aangezien zij impliceren dat de ESM-leden garant staan voor de schuld van het in gebreke blijvende lid.

In dit verband dient in herinnering te worden gebracht dat artikel 25, lid 2, van het ESM-verdrag bepaalt dat wanneer een lidstaat die ESM-lid is, verzuimt de betaling te verrichten die uit hoofde van een opvraging van kapitaal wordt verlangd, een herziene, verhoogde opvraging van kapitaal bij alle andere ESM-leden plaatsvindt. Krachtens deze bepaling blijft het in gebreke blijvende ESM-lid evenwel gehouden zijn deel van het kapitaal vol te storten. De andere ESM-leden stellen zich dus niet garant voor de schuld van het in gebreke blijvende lid.

Bijgevolg staan een mechanisme als het ESM en de daaraan deelnemende lidstaten niet in voor de verbintenissen van een lidstaat die stabiliteitssteun heeft ontvangen, en nemen zij deze evenmin over in de zin van artikel 125 VWEU.

Daaruit volgt dat artikel 125 VWEU zich er niet tegen verzet dat de lidstaten die de euro als munt hebben een overeenkomst als het ESM-verdrag sluiten noch dat zij dit ratificeren.

Het ESM-verdrag draagt verschillende taken op aan de Commissie en aan de ECB.

Wat de Commissie betreft bestaan deze taken in het onderzoeken van de verzoeken om stabiliteitssteun (artikel 13, lid 1), het onderzoeken van de spoedeisendheid ervan (artikel 4, lid 4), het onderhandelen over een memorandum van overeenstemming waarin de aan de verleende financiële bijstand verbonden voorwaarden worden beschreven (artikel 13, lid 3), het toezien op de naleving van de aan de financiële bijstand verbonden voorwaarden (artikel 13, lid 7) en de deelname, als waarnemer, aan de vergaderingen van de Raad van gouverneurs en van de Raad van bewind (artikelen 5, lid 3, en 6, lid 2).

De aan de ECB toegedeelde taken bestaan in het onderzoeken van de spoedeisendheid van de verzoeken om stabiliteitssteun (artikel 4, lid 4), de deelname, als waarnemer, aan de vergaderingen van de Raad van gouverneurs en van de Raad van bewind (artikelen 5, lid 3, en 6, lid 2) en, in overleg met de Commissie, het onderzoeken van de verzoeken om stabiliteitssteun (artikel 13, lid 1), het onderhandelen over een memorandum van overeenstemming (artikel 13, lid 3) en het toezien op de naleving van de aan de financiële bijstand verbonden voorwaarden (artikel 13, lid 7).

In dit verband blijkt uit de rechtspraak van het Hof dat de lidstaten op de gebieden die niet tot de exclusieve bevoegdheid van de Unie behoren, het recht hebben om buiten het kader van de Unie taken op te dragen aan de instellingen, zoals de coördinatie van een gemeenschappelijk optreden door de lidstaten of het beheer van financiële bijstand (zie reeds aangehaalde arresten Parlement/Raad en Commissie, punten 16, 20 en 22, en Parlement/Raad, punten 26, 34 en 41), mits deze taken de wezenlijke aard van de bevoegdheden die het VEU en het VWEU aan de instellingen toedelen, niet veranderen (zie met name adviezen 1/92 van 10 april 1992, Jurispr. blz. I-2821, punten 32 en 41; 1/00 van 18 april 2002, Jurispr. blz. I-3493, punt 20, en 1/09 van 8 maart 2011, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 75).

De in het ESM-verdrag aan de Commissie en de ECB opgedragen functies vormen taken zoals die welke in het voorgaande punt zijn genoemd.

Ten eerste maken de activiteiten van het ESM deel uit van het economisch beleid. De Unie beschikt op dat gebied niet over een exclusieve bevoegdheid.

Ten tweede omvatten de in het kader van het ESM-verdrag aan de Commissie en aan de ECB opgedragen taken, hoe belangrijk zij ook zijn, geen enkele eigen beslissingsbevoegdheid. Bovendien binden de door deze twee instellingen in het kader van dat verdrag verrichte activiteiten enkel het ESM.

Ten derde veranderen de aan de Commissie en aan de ECB toevertrouwde taken niet de wezenlijke aard van de bevoegdheden die het VEU en het VWEU aan deze instellingen toedelen.

Wat de Commissie betreft, blijkt immers uit artikel 17, lid 1, VEU dat zij ‘het algemeen belang van de Unie [bevordert]’ en ‘[toe]ziet op de toepassing van het recht van de Unie’.

In herinnering dient te worden gebracht dat het ESM-verdrag de financiële stabiliteit in de eurozone in haar geheel beoogt te verzekeren. Door haar betrokkenheid bij het ESM-verdrag bevordert de Commissie het algemeen belang van de Unie. Bovendien stellen de bij het ESM-verdrag aan de Commissie opgedragen taken haar in staat, zoals artikel 13, leden 3 en 4, daarvan voorziet, toe te zien op de verenigbaarheid met het Unierecht van de door het ESM gesloten memoranda van overeenstemming.

Wat de bij het ESM-verdrag aan de ECB toegedeelde functies betreft, deze staan op één lijn met de verschillende taken die het VWEU en de statuten van het ESCB aan deze instelling opdragen. Door zijn taken in het kader van het ESM-verdrag ondersteunt de ECB immers het algemene economisch beleid in de Unie, overeenkomstig artikel 282, lid 2, VWEU. Bovendien blijkt uit artikel 6.2 van de statuten van het ESCB dat de ECB kan deelnemen in internationale monetaire instellingen. Artikel 23 van die statuten bevestigt dat de ECB ‘betrekkingen [mag] aangaan […] met internationale organisaties’.

In dit verband kan niet worden aanvaard de redenering dat nu de reeds aangehaalde arresten Parlement/Raad en Commissie alsmede Parlement/Raad dateren van vóór de opneming van de bepalingen betreffende nauwere samenwerking in de Verdragen, de lidstaten die de euro als munt hebben onderling een nauwere samenwerking hadden moeten aangaan om in het kader van het ESM de bijstand van de instellingen van de Unie te kunnen genieten.

Blijkens artikel 20, lid 1, VEU kan een nauwere samenwerking immers slechts worden aangegaan wanneer de Unie zelf bevoegd is om op te treden op het gebied waarop deze samenwerking betrekking heeft.

Uit de punten 64 tot en met 66 van het onderhavige arrest volgt dat de bepalingen van de Verdragen waarop de Unie is gegrondvest haar geen specifieke bevoegdheid verlenen om een permanent stabiliteitsmechanisme als het ESM in te stellen.

In die omstandigheden verzet artikel 20 VEU zich er niet tegen dat de lidstaten die de euro als munt hebben een overeenkomst als het ESM-verdrag sluiten noch dat zij dit ratificeren.

Krachtens artikel 37, lid 2, van het ESM-verdrag neemt de Raad van gouverneurs een besluit over elk geschil tussen een ESM-lid en het ESM, dan wel tussen ESM-leden onderling, in verband met de uitlegging en toepassing van dit verdrag, met inbegrip van elk geschil over de verenigbaarheid met dit verdrag van de door het ESM genomen besluiten. Indien een ESM-lid het in lid 2 bedoelde besluit betwist, wordt het geschil ingevolge lid 3 van dit artikel voorgelegd aan het Hof.

In dit verband moet in de eerste plaats worden vastgesteld dat de bevoegdheid die het Hof krachtens artikel 37, lid 3, van het ESM-verdrag dient uit te oefenen, blijkens punt 16 van de preambule van dat verdrag rechtstreeks berust op artikel 273 VWEU. Ingevolge laatstgenoemd artikel is het Hof bevoegd uitspraak te doen in elk geschil tussen lidstaten dat met de materie van de Verdragen verband houdt, indien dit geschil hem krachtens een compromis wordt voorgelegd.

In de tweede plaats stelt artikel 273 VWEU de bevoegdheid van het Hof weliswaar afhankelijk van het bestaan van een compromis, doch gelet op het doel van deze bepaling belet niets dat een dergelijk akkoord, onder verwijzing naar een hele categorie van vooraf omschreven geschillen, vooraf wordt gegeven krachtens een clausule, zoals artikel 37, lid 3, van het ESM-verdrag.

In de derde plaats vertonen de aan de bevoegdheid van het Hof onderworpen geschillen een verband met de materie van de Verdragen in de zin van artikel 273 VWEU.

Te deze moet worden opgemerkt dat een geding betreffende de uitlegging of de toepassing van het ESM-verdrag tevens betrekking kan hebben op de uitlegging of de toepassing van bepalingen van het recht van de Unie. Krachtens artikel 13, lid 3, van dit verdrag moet het memorandum van overeenstemming waarover wordt onderhandeld met de lidstaat die om stabiliteitsbijstand verzoekt, volledig consistent zijn met het recht van de Unie en met name met de door de Unie op het gebied van de coördinatie van het economisch beleid van de lidstaten genomen maatregelen. De voorwaarden die aan de toekenning van dergelijke steun worden verbonden, zullen aldus, op zijn minst gedeeltelijk, door het Unierecht worden bepaald.

In de vierde plaats stelt artikel 273 VWEU voor de bevoegdheid van het Hof weliswaar het vereiste dat het bij hem aanhangig gemaakte geschil uitsluitend een geschil tussen lidstaten is, doch aangezien het ESM uitsluitend bestaat uit lidstaten, kan een geschil waarbij het ESM partij is worden aangemerkt als een geschil tussen lidstaten in de zin artikel 273 VWEU.

Daaruit volgt dat de toebedeling van een bevoegdheid aan het Hof, bij artikel 37, lid 3, van het ESM-verdrag, om de bepalingen van dat verdrag uit te leggen en toe te passen, voldoet aan de voorwaarden van artikel 273 VWEU.

Gelet op een en ander verzet artikel 13 VEU zich er niet tegen dat de lidstaten die de euro als munt hebben een overeenkomst als het ESM-verdrag sluiten noch dat zij dit ratificeren.