HR, 08-10-2024, nr. 22/01311

Bewijsmiddelen

Uit het uittreksel van de Kamer van Koophandel van 13 maart 2009 blijkt dat de besloten vennootschap [A] B.V. (hierna: [A] ) sinds 15 november 2005 onder die naam is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en dat de statutaire naam daarvoor [A] BV betrof. [medeverdachte 1] is vanaf die datum in functie getreden als bestuurder, evenals [verdachte] en [medeverdachte 2] . Tijdens de aandeelhoudersvergadering op 16 januari 2006 is door het voltallige bestuur van [A] besloten dat [medeverdachte 2] met terugwerkende kracht alleen als aandeelhouder van [A] zou optreden.

Uit de CV-akte en uit het uittreksel van de Kamer van Koophandel van 13 maart 2009 blijkt dat de commanditaire vennootschap met een beherende vennoot [F] CV (hierna [F] ) op 15 november 2005 is opgericht, met als handelsnaam [F] . Met ingang van die datum is [A] als enig beherend vennoot met onbeperkte bevoegdheid toegetreden.

De eerste leenovereenkomst tussen [A] als “the lender” en [G] Invest (hierna: [G] ) als “the borrower” is op 29 november 2005 te Warschau gesloten en namens [A] door [verdachte] ondertekend. Daarbij is overeen gekomen dat op die datum een bedrag van € 200.000,-- werd uitgeleend door het te storten op een rekening van de “borrower”. Dit betrof een lening voor onbepaalde tijd (“loan is granted for a indefinite period of time”) tegen een rentepercentage van 4 %. Vervolgens zijn nog leenovereenkomsten gesloten op 16 maart 2006, 19 april 2006, 30 juni 2006, 10 juli 2006, 25 juli 2006, 4 september 2006, 22 december 2006 en twee op 26 januari 2007. In deze leenovereenkomsten is telkens onder paragraaf 7 punt 4 het volgende opgenomen: “The Loan is being granted to the Borrower for the purpose of allocation by the Borrower towards expenses incurred in its business activity.” Kort gezegd komt het erop neer dat de leningen zijn verstrekt om de kosten die [G] in haar zakelijke activiteiten maakte te kunnen betalen.

Er is een overzicht opgesteld en ondertekend door [verdachte] , gedateerd 5 december 2005, met als kenmerk [A] . Daarop staat vermeld dat op de derdenrekening van [B] tot op dat moment is binnengekomen € 225.000,-- (klant [medeverdachte 1] ) en € 50.000,-- (klant [medeverdachte 2] ). Ook staat daarop vermeld: inmiddels doorgestort naar [G] € 200.000,--.

De prospectus van [F] CV is niet door [A] ter goedkeuring aan de AFM aangeboden.

[medeverdachte 1] heeft tegenover de verbalisanten – zakelijk weergegeven – verklaard dat hij de mensen die zij benaderden om geld in te leggen informeerden op basis van informatie die zij van [G] hadden ontvangen. Zij hadden ook prospectussen en flyers op basis van die informatie. Tijdens de gesprekken werd onder meer gesproken over de rendementen die [G] behaalde, de duur van het project, het storten van het te beleggen bedrag. [C] moest voor de betaling van belasting in Polen worden opgericht. Gelden moesten vanuit Nederland in principe daar heen en dan weer naar [G] . Uiteindelijk heeft dat niet gefunctioneerd. Er zijn geen gelden van uit Nederland naar [C] gegaan maar naar [G] . Dus met betrekking tot het gestelde omtrent [C] in de prospectus is de prospectus onjuist. U stelt dat in de prospectus in het geheel niet over [G] wordt gesproken. De lezer van de prospectus zal dus in de veronderstelling zijn dat hun geld naar [C] overgemaakt wordt. Dat klopt niet. Er is geen geld naar [C] gegaan. De klanten zijn op dit punt dus onjuist voorgelicht.

Voor het opstarten van [A] zijn gelden van inleggers gebruikt. Dat is niet aan de klanten verteld. Het inhouden van 14% van het ingelegde bedrag zou in de prospectus horen te staan.

[medeverdachte 2] heeft tegenover de verbalisanten – zakelijk weergegeven – verklaard dat hij samen met [medeverdachte 1] en [verdachte] aan [A] is begonnen. leder van hen had één derde deel van de aandelen van [A] . Naast [A] werd [F] opgericht. Daarin zouden de personen die inlegden een participatie krijgen. Eind 2005 is begonnen met het werven van klanten. De eerste aktes van participanten werden begin 2006 gepasseerd. Hijzelf heeft vanaf ongeveer november 2005 klanten benaderd. Het waren bedragen van € 50.000,-- of meer. Hij wist dat de participaties hoger moesten zijn dan € 50.000,--. Als deze lager waren moest er toestemming zijn van de AFM. Dat is uiteindelijk niet gelukt. [betrokkene 5] was beheerder van de rekening waar gelden van [A] op binnen kwamen. Hij heeft niet gezien dat geld is teruggekomen. Van het geld dat werd binnengehaald zou een percentage van 14% aan kosten afgaan voor [A] . Daarvan werd de 8% voorschotrendement aan de belegger uitbetaald en werden de personeelskosten en de huurkosten van het pand betaald. Hij wist dat het geld dat naar [G] ging werd uitgeleend voor 4% per jaar. [A] of [F] werd zelf geen eigenaar van gronden of projecten in Polen. De eigendom bleef bij [G] liggen. Hij heeft de prospectus van [A] in eerste instantie tekstmatig overgeschreven vanuit die van [betrokkene 6] en [betrokkene 6] . [betrokkene 5] heeft er voor gezorgd dat zij de prospectus van [betrokkene 6] en [betrokkene 6] digitaal kregen. Hij heeft deze taalkundig aangepast, waarna de vrouw van [medeverdachte 1] , [betrokkene 7] , deze vervolgens heeft aangepast met enkele foto's. Uiteindelijk is de prospectus door [medeverdachte 1] , [verdachte] en hemzelf akkoord bevonden. Deze zal eind 2005, januari 2006 gemaakt zijn.

Verdachte heeft tegenover de verbalisanten – zakelijk weergegeven – verklaard dat [A] eind 2005 is opgericht. Vervolgens is er een CV opgericht met de naam [F] CV. Het idee was dat [A] geld zou ophalen bij particulieren om vastgoedprojecten te ontwikkelen. Zij hebben voorbeelden van prospectussen gekregen en ook gedownload en die gebruikt als voorbeeld. Hij heeft de functie financieel manager in de brochure gezet om aan te gegeven dat hij betrokken was bij financiële zaken van bedrijven.

Achteraf gezien was het beter geweest als in de brochure accountmanager had gestaan. Het klopt dat hij geen functie heeft gehad op directieniveau. Als een belegger € 100.000,-- inlegde werd daarvan maximaal € 76.000,-- geïnvesteerd in Polen. Voorschotrendement werd betaald uit de 14%. Waarom dat niet in de prospectus is opgenomen? Daar heeft hij niet over nagedacht. Hij vindt ook niet dat het in de prospectus opgenomen hoeft te worden. Als in de prospectus staat dat zij zaken met [C] hebben gedaan dan klopt dat in feite niet. De zin: De CV heeft een aandeel in [C] en daarmee in het project van 100% en heeft daardoor recht op 100% van de uiteindelijke projectwinst die in de prospectus staat klopt niet. Er is geld naar [G] overgemaakt, maar daar hadden zij geen zeggenschap over.

Er is geen rendement uit Polen gekomen vanwege al verkochte woningen van het project, dus het rendement kon ook niet uit die inkomsten betaald worden.

Uit onderzoek van de aanwezige bankafschriften over de periode van 15 november 2005 tot en met 29 juni 2009 blijkt dat er 74 investeerders waren; dat die investeerders in totaal € 5.427.861,16 hebben ingelegd; dat er € 1.300.745,21 aan de investeerders is betaald, waarvan vermoedelijk voor € 729.368,05 als uitbetaalde rendementen; dat € 2.777.666,40 is overgemaakt naar buitenlandse rekeningen waarvan € 2.000.630,-- naar [G] Invest. Er werd daarbij gebruik gemaakt van meerdere rekeningnummers. Van een aantal investeerders is het geld niet doorgestort en dus niet gebruikt ten behoeve van enige investering, maar op de rekening van [A] blijven staan. Na 15 oktober 2007 is geen inleggeld meer overgeboekt naar [G] Invest. Na 15 oktober 2007 is nog wel € 725.000,-- aan inleggeld opgehaald.

[benadeelde 11] heeft aangifte gedaan. Hij heeft – zakelijk weergegeven – verklaard dat hij [medeverdachte 1] al heel lang kende en via hem met [A] in aanraking is gekomen. Aan de verkoop van een huis heeft hij een bedrag van € 40.000,-- overgehouden, waarvan [medeverdachte 1] zei dat het geld naar het buitenland moest. Het zou dan belegd worden en hij zou ongeveer € 266,-- per maand krijgen aan rente. Vervolgens zijn [medeverdachte 1] en [verdachte] bij hem geweest. [medeverdachte 1] voerde het woord. [verdachte] praatte alleen maar mee. [medeverdachte 1] vertelde dat het geld belegd zou moeten worden in [F] , daar had hij goede connecties mee. Hij heeft geen brochures laten zien of andere informatie gegeven. Op de donderdag erna kwam [medeverdachte 1] met [verdachte] langs. [benadeelde 11] heeft toen het formulier ondertekend voor deze belegging. [medeverdachte 1] kon het geld van zijn rekening halen en overboeken naar [F] . Dat speelde begin 2006. In het begin kreeg hij de rente van € 266,-- netjes. Op enig moment kreeg hij geen rente meer. Bij de [notaris] te Beiien is hem helemaal niets uitgelegd. Hij kreeg twee aktes. Hij had het volste vertrouwen in [medeverdachte 1] en ook omdat er een notaris bij betrokken was. Hij had geen reden te twijfelen. Hem is nooit verteld wat [A] en/of [F] CV met zijn ingelegde geld zouden doen.

Uit de afspraakbevestiging blijkt dat een afspraak is gemaakt om de investering af te handelen op 6 januari 2006 en dat op 9 januari 2006 een bevestiging is gestuurd van de ontvangst van het inschrijfformulier in [F] , waarin wordt meegedeeld dat [benadeelde 11] het voorschotrendement van 8% 6 weken na zijn storting zal ontvangen.

Uit het “Deelnameformulier [F] CV” blijkt dat [benadeelde 11] door tekening van dat formulier verklaart en bevestigt met de inhoud van de prospectus inzake [F] CV bekend te zijn en daarin deel wil nemen met een participatie van € 40.000,--; dat hij zich verbindt met het voldoen door het bedrag over te maken op bankrekening [001] ten name van [A] en dat de rente maandelijks zal worden overgemaakt op zijn privérekening.

[benadeelde 18] heeft aangifte gedaan. Hij heeft – zakelijk weergegeven – verklaard dat hij en zijn vrouw in november 2005 in contact zijn gekomen met [A] / [F] CV. Het eerste contact was met [medeverdachte 1] omdat hij advies wilde over het beleggingsgedeelte van de hypotheek. Die vertelde over een financieel expert uit de accountancy: [verdachte] , die mogelijk een constructie had via het ophogen van de hypotheek en gebruik van overwaarde. Hij zou daar mee langskomen. Zij zijn op 23 november 2005 langs geweest en zeiden een mooi plan te hebben in Polen. Een man in Polen had samen met de Nederlandse Kamer van Koophandel in Polen een project opgezet: [D] . Zij konden aan dat project meedoen als zij voor 25 november 2005 geld beschikbaar hadden, dus binnen heel korte termijn. [A] zou wel 40% rendement kunnen behalen. Zijzelf zouden 8% ontvangen. Zij hadden vertrouwen in [medeverdachte 1] .

De naam [A] zagen zij voor het eerst op briefpapier, waarin de investering in [F] werd bevestigd. Het geld moest worden overgemaakt op een rekening ten name van [B] . [verdachte] heeft op het deelnameformulier geschreven: “de investering/storting zal na 2 jaar teruggestort worden, eea in overleg”. Op 24 november 2005 is de spoedboeking gegeven. Zij hebben op 9 januari 2006 een bevestiging ontvangen van de storting. Bij de notaris heeft hij een volmacht getekend omdat de stukken er nog niet waren. Ter controle heeft hij gekeken op de website van [G] . [medeverdachte 1] had gezegd dat daar foto's op stonden. Hij kent via [A] / [F] : [verdachte] en [medeverdachte 1] . Verder heeft hij [medeverdachte 2] een keer gezien. [G] was het bedrijf dat in Polen het geld binnen haalde. [betrokkene 8] was de directeur. Bij het tekenen van het deelnameformulier is verteld dat dit deelnameformulier nodig was in verband met vergunning verlenen door de AFM.

Uit het “Deelnameformulier [F] CV” blijkt dat [benadeelde 18] door tekening van dat formulier op 23 november 2005 verklaart en bevestigt met de inhoud van de prospectus inzake [F] CV bekend te zijn en daarin deel wil nemen met een participatie van € 225.000,--; dat hij zich verbindt met het voldoen door het bedrag over te maken op bankrekening [001] ten name van [A] . In de brief van 23 november 2005 wordt het gesprek van die middag bevestigd en verzocht het geld over te boeken naar de rekening derdengelden [002] ten name van [B] te Doetinchem. In de brief van 9 januari 2006 is de ontvangst van het geldbedrag bevestigd.

[benadeelde 17] heeft aangifte gedaan. Hij heeft zakelijk weergegeven – verklaard dat hij en zijn vrouw een bankrekening hadden bij de CVB bank in [plaats] . In dat pand zat ook [medeverdachte 1] met zijn makelaarskantoor. [medeverdachte 1] had deze bank overgenomen. [medeverdachte 1] zag dat zij veel belasting betaalden en vond dat het minder kon. Hij heeft toen de belastingzaken geregeld. Toen zij hun huis verkochten bleef er geld over. [medeverdachte 1] kwam bij hen en vroeg € 200.000,-- voor een vastgoedproject in Polen. Mede omdat zij zo veel vertrouwen in hem hadden hebben zij € 100.000,-- toegezegd. Het moest in twee keer € 50.000,-- gestort worden in verband met de AFM, zei [medeverdachte 1] . Zij hebben een looptijd afgesproken van 1 jaar en een rendement van 12%. Dat is later teruggebracht tot 8%. De lening zou via [notaris] geregeld worden. De akte is op 28 februari 2006 getekend en het bedrag in twee keer overgeboekt via de rekening van de notaris. Het geld was bestemd voor woningbouw in Polen. Zij hebben geen controle gedaan: zij hadden een onbegrensd vertrouwen in [medeverdachte 1] en later ook in [verdachte] .

Uit de twee formulieren “Deelnameformulier [F] CV” blijkt dat [benadeelde 17] door tekening van die twee formulieren op 10 januari 2006 telkens verklaart en bevestigt met de inhoud van de prospectus inzake [F] CV bekend te zijn en daarin deel wil nemen met een participatie van € 50.000,-- en dat hij zich verbindt met het voldoen door de bedragen over te maken op bankrekening [001] ten name van [A] .

[benadeelde 22] heeft aangifte gedaan. Hij heeft – zakelijk weergegeven – verklaard dat hij via [B] met [A] en/of [F] in aanraking is gekomen. [B] opperde te beleggen in [A] : dat was een oudere man. Bij de eerste afspraak kwam [medeverdachte 1] mee. Zij vertelden dat hij in Pools vastgoed kon beleggen, een belegging met een rendement van 8%. Hij heeft een flyer over [E] gezien. Hij en zijn vriendin [benadeelde 21] hebben ieder voor € 45.000,-- ingelegd. Er stond € 50.000,-- op het inlegformulier, maar dat is gewijzigd. Het zou in de grote pot gaan. Hij kocht een participatie in een belegging. Hij heeft ook een website gezien: van [G] . Hij vertrouwde hen gewoon. Hij heeft geïnvesteerd voor het rendement van 8%. Het geld is op 16 mei 2007 ingelegd door overmaking naar de notaris. Hij is met zijn vriendin naar de notaris gereden om te tekenen. [verdachte] was daar al. Dat was zijn eerste kennismaking met hem. Het eerste rendement is na 5 of 6 weken uitbetaald. Het was een bedrag van € 7.000,--. Voor hem waren de contactpersonen [medeverdachte 1] of [verdachte] . Hij had het idee dat zij compagnons waren. Hij is ook nog een keer gebeld door [medeverdachte 2] . Hij heeft het gesprek met [B] en [A] opgenomen.

Het door [benadeelde 22] op 27 december 2007 opgenomen gesprek is uitgewerkt in een proces-verbaal van ambtshandeling. Daaruit blijkt dat [benadeelde 22] een gesprek heeft gehad met een NN-man en [benadeelde 27] , die zich voorstelde als medewerker van [A] Investering. [benadeelde 27] heeft meegedeeld dat investeringen werden gedaan in vastgoedprojecten in Nederland, België, Duitsland, Spanje en Polen. Zij werkten als vastgoed-CV omdat dat veiliger was dan een BV. Bouwprojecten werden voor minimaal 25% gefinancierd uit eigen middelen, de rest door inleggers. Gegarandeerde rendementen jaarlijks 8%. De overeenkomst tussen de inlegger en [A] werd bekrachtigd bij de notaris, waarna de notaris het geld op de derdenrekening van [A] stortte. [benadeelde 22] zou medeaandeelhouder worden van de vastgoed-CV. De CV zou ingeschreven worden bij de Kamer van Koophandel en de belastingdienst zou daardoor op de hoogte zijn van de transactie. Dat waren de drie zekerheden. [benadeelde 27] heeft gezegd dat “wij” gecontroleerd en goedgekeurd waren door de AFM. En dat zij daar ook blij mee waren omdat [A] zich door het garantierendement onderscheidde. Voorwaarden zoals minimale tijdsduur van de inleg, tussentijdse veranderingen waren omschreven. [benadeelde 27] merkte op dat, als [benadeelde 22] er positief tegenover stond, het een en ander kon worden getekend, zodat het een en ander in gang gezet kon worden. De NN-man vroeg [benadeelde 22] of het al zin had het een en ander te tekenen waarop [benadeelde 22] heeft geantwoord dat hem dat wel zinvol leek. [benadeelde 27] heeft vervolgens gevraagd of hij “deze” wilde invullen. Het waren er twee omdat dat zij met twee keer 50 werkten, samen 100. De NN-man vraagt of [benadeelde 22] en zijn vrouw willen tekenen.

In het dossier zijn nog meer aangiftes opgenomen van personen die hebben verklaard dat zij via [A] hebben geparticipeerd in [F] . Dit geld zou belegd gaan worden in Polen. Die met name genoemde personen en de door hen ingelegde geldbedragen zijn:

- [benadeelde 28] € 175.000,-- - [benadeelde 26] € 60.000,--

- [benadeelde 13] € 25.000,-- - [benadeelde 12] € 150.000,--

- [benadeelde 3] € 40.000,-- - [benadeelde 23] € 50.000,--

- [benadeelde 6] € 75.000,-- - [benadeelde 7] € 78.000,--

- [benadeelde 27] € 50.000,-- - [benadeelde 14] € 25.000,--

- [benadeelde 29] € 50.000,-- - [benadeelde 15] € 50.000,--

- [benadeelde 5] en/of

[benadeelde 16] € 130.000,-- - [benadeelde 24] € 100.000,--

- [benadeelde 4] € 100.000,-- - [benadeelde 25] € 285.250,--

In het dossier is een lijst van participanten van [F] CV opgenomen. Daarop staan naast de met naam in de tenlastelegging genoemde personen ook andere personen vermeld die in de ten laste gelegde periode participant van [F] zijn geworden en geld hebben gestort.

In de prospectus is onder meer het volgende opgenomen, zakelijk weergegeven:

- dat [A] belast is met de dagelijkse leiding van de [F] CV;

- dat [C] de ontwikkelaar is van de onroerend goed projecten;

- dat [C] door de AFM wordt aangeduid als de uitgevende instelling;

- dat de CV daarin voor 100% participeert;

- dat de onroerend goed investeringen zich vooral kenmerken doordat door [F] CV enkel wordt gewerkt met risicodragend vermogen en niet met bankkrediet in welke vorm dan ook;

- dat het risicodragend vermogen wordt verstrekt door [F] CV en door aanbetalingen van de kopers van appartementen;

- dat het startsein voor de bouw van een project pas wordt gegeven, wanneer ten minste 50% van het te realiseren gebouw is verkocht en dat de rest tijdens de looptijd van de bouw verkocht wordt aan particuliere kopers;

- dat de door [F] CV gefinancierde investeringen van [C] in de projecten met name liggen in de opstartfase van de bouw, er op deze wijze slechts een beperkt deel van de financieringsbehoefte door [F] CV wordt geïnvesteerd en verder geen geldverstrekkers behoeven te participeren, waardoor het gehele resultaat (verkoopopbrengst minus bouwkosten) van het complex woningen ten goede komt van de projectontwikkelaar waarin de CV voor 100 % participeert;

- dat het financiering betreft van diverse woningbouwprojecten in Warschau, Poznan en Krakow;

- dat inmiddels een tweede project is gestart: [E] ;

- dat de participaties door de AFM worden beschouwd als zogenaamde rechten van deelgenootschap, zijnde certificaten van aandelen in het kapitaal van [C] ;

- dat de bestuurders en oprichters [medeverdachte 1] en [verdachte] , directeuren, beide ervaren managers zijn op commercieel en financieel gebied, namelijk respectievelijk directeur van een makelaardij en assurantiën en commercieel manager ( [medeverdachte 1] ) en financieel manager bij de [H] , financieel manager bij [I] ;

- dat [notaris] te [plaats] als notariaat bij [A] betrokken is;

- dat de prospectus is opgesteld met inachtneming van de Europese prospectusrichtlijn die als bijlage bij de Wet beleggingsinstellingen (Wtb) en de Wet toezicht effectenverkeer (Wte) hoort en is geconformeerd aan de hiervoor geldende wettelijke vereisten.

Conclusie

Op 15 november 2005 is [A] opgestart, waarbij verdachte, [verdachte] en [medeverdachte 2] zijn ingeschreven als bestuurders. Op diezelfde dag is ook [F] opgericht, met [A] als enig beherend vennoot met onbeperkte bevoegdheid.

Op 29 november 2005, is de eerste leenovereenkomst te Warschau gesloten en namens [A] door [verdachte] ondertekend. Daarbij is overeen gekomen dat op die datum een bedrag van € 200.000,-- werd uitgeleend, waarbij in de leningsovereenkomst is opgenomen dat het geld voor de bedrijfsvoering van [G] zou worden gebruikt. Dit betrof een lening voor onbepaalde tijd tegen een rentepercentage van 4%. Dit bedrag is al vóór 5 december 2005 naar een rekening van [G] in Polen overgeboekt. [A] is vervolgens verder opgestart. Daarna zijn nog meer leenovereenkomsten onder dezelfde voorwaarden met [G] gesloten en ook meerdere geldbedragen naar [G] overgemaakt.

Vanaf eind november 2005 werden al de eerste gesprekken gevoerd met potentiële beleggers. In die persoonlijke gesprekken is summier informatie aan de toekomstige investeerders verstrekt. De aangevers hebben verklaard dat zij tijdens de gesprekken mede door één of meer van de hiervoor genoemde voorgespiegelde zekerheden uiteindelijk werden bewogen tot de afgifte van de ingelegde geldbedragen. Er is tijdens die persoonlijke gesprekken informatie aan toekomstige investeerders verstrekt waarvan verdachte en zijn mededaders wisten dat deze niet juist was. Hen zijn deelnameformulieren voorgelegd die zij hebben ondertekend. Daarmee verklaarden en bevestigden zij telkens met de inhoud van de prospectus inzake [F] CV bekend te zijn, terwijl zij die prospectus feitelijk niet hadden gezien en deze eigenlijk nog in een ontwerpfase was. Ook hebben zij bij toetreding als commandiet van [F] ervoor getekend de inhoud van de bepalingen van de vennootschap te kennen en ermee bekend te zijn dat de CV een koopovereenkomst/koopovereenkomsten had gesloten, welke strekten tot aankoop/levering van registergoederen in Polen. Ook deze akte van toetreding was in strijd met de waarheid. Er zijn dus toezeggingen gedaan en verplichtingen aangegaan waarvan verdachte en zijn medeverdachten wisten dat deze niet nagekomen zouden worden. De investeerders zijn wel op de juistheid van de verstrekte informatie afgegaan en zijn daardoor bewogen tot investering. [A] verkreeg daardoor de beschikking over gelden, waarover zij anders niet de beschikking zouden hebben verkregen.

Zelfs nadat er geen geld meer naar Polen werd overgemaakt, omdat er de nodige problemen waren ontstaan, zijn er nog diverse personen door dezelfde voorgespiegelde zekerheden bewogen tot afgifte van geldbedragen. In het bijzonder uit de aangifte van [benadeelde 22] en de uitwerking van het door hem op 27 december 2007 opgenomen gesprek blijkt dat ook toen nog die zekerheden werden voorgehouden.

Er is door de verdediging veel aandacht besteed aan het feit dat er geen zicht is gekregen op de besteding van de gelden die naar Polen zijn overgeboekt. Gesteld wordt dat betrokkenen bij [G] en de met [betrokkene 5] gelieerde vennootschappen zich niet aan de afspraken zouden hebben gehouden. Met die mogelijkheid wil het hof wel rekening houden ten gunste van verdachte. Er zijn ook geen aanwijzingen dat die gelden naar verdachte of met hem gelieerde personen of bedrijven zijn gevloeid. Maar verdachte en de verdediging miskennen dat de kern van het verwijt is dat zij beleggers hebben voorgespiegeld dat er zekerheden zouden zijn voor het ingelegde geld, maar zonder enige vorm van zekerheid en nota bene op basis van een risicodragende achtergestelde lening met een rentepercentage van 4% de gelden hebben uitgeleend aan [G] . Wat er ook zij van door de verdachte beweerdelijke mailwisselingen met aanvullende afspraken, zekerheden zijn er nimmer verstrekt. Vanaf het begin van het aantrekken van gelden is er slechts sprake van het afsluiten van leningsovereenkomsten met [G] . De conclusie kan niet anders zijn dan dat er op geen enkel moment serieus werk is gemaakt van het realiseren van de voorgespiegelde zekerheden. Dat de beleggers nu met lege handen achter blijven is te wijten aan verdachte en zijn medeverdachten.

Gelet op het voorgaande acht het hof evenals de rechtbank wettig en overtuigend bewezen dat verdachte mede feitelijk leiding heeft gegeven aan het feit dat [A] door listige kunstgrepen en een samenweefsel van verdichtsels personen heeft bewogen tot afgifte van gelden. Verdachte en diens medeverdachten hebben in dat kader als directieleden van [A] nauw en bewust samengewerkt, zoals onder meer blijkt uit hun eigen verklaringen.

Op één onderdeel van de tenlastelegging komt het hof tot vrijspraak. [benadeelde 1] hebben weliswaar geld verstrekt aan [A] , maar niet is bewezen dat zij bewogen zijn tot afgifte op grond van de in de tenlastelegging genoemde oplichtingsmiddelen, die betrekking hebben op investeringen in Polen.

Het hof acht wettig en overtuigend bewezen dat verdachte het onder 1 primair ten laste gelegde feit heeft begaan.”

Het verweer van de verdediging

32. Ter terechtzitting in hoger beroep van 9 maart 2022 heeft de raadsman van de verdachte het woord gevoerd overeenkomstig zijn aan het hof overhandigde en aan het proces-verbaal van die zitting gehechte pleitnota, die voor zover hier relevant het volgende inhoudt (met weglating van de voetnoten):

“Oplichting?

9. De rechtbank heeft eigenlijk vrij kort gemotiveerd, waarom er sprake zou moeten zijn oplichting. Kort gezegd komt het er eigenlijk op neer, dat de rechtbank stelt dat er toezeggingen zijn gedaan en verplichtingen zijn aangegaan, waarvan cliënt en zijn medeverdachten wisten dat deze niet nagekomen zouden worden. De investeerders zijn op de juistheid van de verstrekte informatie ingegaan, terwijl dat volgens de rechtbank juist niet zo was en zijn daardoor bewogen tot investering. Met name benoemt de rechtbank ook nog, dat terwijl er geen geld meer naar Polen werd overgemaakt er toch nog personen verzocht werden om gelden in te leggen ten aanzien van investeringen in Polen.

10. Cliënt wordt verweten en is daarvoor ook veroordeeld, dat hij, dan wel [A] : A: zich aan het publiek heeft gepresenteerd als ware door de AFM gecontroleerd. B: dat hij vervolgens aan de mensen die geld inlegden voorspiegelde dat, kort gezegd:

a. De directie van [A] bestond uit een ex-directeur dan wel financieel manager van de [H] of ervaren managers van grote ondernemingen.

b. Dat het ingelegde geld volledig zou worden geïnvesteerd.

c. Dat de beleggingen veilig of vrij van risico’s waren.

d. Dat de beleggingen terug zouden worden betaald.

e. Dat de beleggers volledig zouden meedelen in de projectwinst.

f. Dat de beleggers maandelijks rendement uitgekeerd kregen.

g. Dat het rentepercentage per jaar tussen de 10 en 20%, dan wel 8%, zou bedragen.

h. Dat het eerste rendement na 6 weken betaald zou worden.

i. Dat het tweede rendement 12 maanden na de eerste uitkering zou plaatsvinden. Dat het project [D] was afgerond en op 1 juli 2007 zou worden opgeleverd en [E] dan wel [E] goed liep.

j. Dat kosten zouden worden bekostigd uit ‘zuivere winst’.

11. De vraag is, ook nu in hoger beroep, of de bestanddelen bewezen kunnen worden verklaard, en tevens is de vraag relevant of bewezen kan worden dat de aangevers bewogen zijn om over te gaan tot afgifte. De verdediging stelt dat deze vragen negatief dienen te worden beantwoord.

12. Wanneer de jurisprudentie op dit vlak, en in enigszins vergelijkbare zaken bekeken wordt, valt op dat relevant is wat het doel van het bedrijf was en hoe de bedrijfsopzet was. Zo kan worden verwezen naar een uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 4 maart 2015:

“Om te kunnen beoordelen of de voorgespiegelde rendementen en terugbetaalgaranties realistisch / haalbaar waren of dat zij valselijk en/of listiglijk en/of bedrieglijk en/of in strijd met de waarheid aan investeerders zijn verstrekt, acht het hof ten eerste van belang hoe de door [rechtspersoon4] aangeboden producten zijn ontwikkeld en tot stand gebracht.

Verdachte heeft verklaard dat hij in 1998 is begonnen met voorbereidende werkzaamheden voor de producten die hij op de markt wilde brengen. In dat kader heeft hij verklaard dat hij informatie heeft ingewonnen bij diverse instanties, dat hij contact heeft gelegd met plantagehouders in Costa Rica en Panama en dat hij plantages heeft bezocht. Daarnaast heeft verdachte cijfers en statistieken opgevraagd van de verschillende branches waarin hij wilde investeren en heeft hij contracten van andere aanbieders door advocaten laten beoordelen. Na dit onderzoek is verdachte overgegaan tot het ontwikkelen van zijn eigen producten en heeft hij uiteindelijk samen met [medeverdachte1] brochures opgesteld, zo heeft hij verklaard.

Het hof stelt vast dat van het voorbereidende onderzoek zoals dat volgens verdachte heeft plaatsgevonden, in het dossier geen stukken zijn terug te vinden. Ook bevat het dossier geen enkel stuk waaruit blijkt hoe de te verwachten opbrengsten zijn berekend en de wijze waarop en de termijn waarbinnen die opbrengsten gerealiseerd zullen worden. Een berekening van te verwachten kosten en een inventarisatie van risico’s en eventuele afdekking daarvan ontbreekt eveneens. Ter terechtzitting van het hof heeft verdachte verklaard dat er wel degelijk businessplannen en (cijfermatige) onderbouwingen van de gestelde rendementen en garanties bestaan. Volgens verdachte maakten deze stukken deel uit van de administratie van [rechtspersoon4] en is de gehele administratie van [rechtspersoon4] in handen gekomen van bewindvoerder (later curator) de heer [benadeelde1].

(...)

De gehele bedrijfsvoering van [rechtspersoon4] is vanaf het moment van oprichting gericht geweest op wederrechtelijke bevoordeling en de rendementen en garanties zijn (al dan niet door tussenkomst van intermediairs) valselijk en/of listiglijk en/of in strijd met de waarheid aan de investeerders voorgewend, hetgeen hen heeft bewogen tot afgifte van de door hen ingelegde gelden zoals in de tenlastelegging vermeld.”

13. Zoals uit deze overweging van uw Gerechtshof kan blijken, dient te worden bekeken of de informatie zoals die bijvoorbeeld in de prospectus of brochure was opgenomen, overeen kwam met de daadwerkelijke situatie. Dit was in de aangehaalde zaak niet het geval. Daar waren de uiteindelijke handelingen in het geheel niet in lijn met hetgeen voorgespiegeld was. Om die reden achtte het Gerechtshof oplichting aan de orde.

14. In de onderhavige zaak ligt dit echter volstrekt anders. De inleggers stapten in een commanditaire vennootschap die erop gericht om vastgoed te ontwikkelen in Polen. Uit het dossier blijkt dat dit ook daadwerkelijk gebeurd is. De brochure en prospectus beschreven waar de vennootschap zich op richtte, namelijk het ontwikkelen van vastgoed in Polen. Uit de verklaringen van [betrokkene 9] (afgelegd bij de RC, in eerste aanleg) blijkt namelijk dat er wel degelijk projecten zijn ontwikkeld in Polen, dat er daadwerkelijk gebouwd is in Polen en dat de informatie zoals door cliënt en medeverdachten over deze projecten juist is geweest. In dit kader wordt ook verwezen naar de verklaring [betrokkene 8] , afgelegd bij de Rb, die de bouw van project [E] bevestigt.

15. Zo ook de verklaringen van [betrokkene 10] en [betrokkene 11] , zoals deze zijn afgelegd in het kabinet van de raadsheer-commissaris op 7 april 2021. Beide heren geven aan, dat er daadwerkelijk gebouwd. Dat [G] in de problemen kwam, doordat met name [betrokkene 8] gelden van [G] weg zou sluizen naar zijn privé. [betrokkene 11] laat nog horen dat zijn persoonlijke mening is dat [medeverdachte 1] en [verdachte] goede kerels zijn, die het misschien een beetje over hun hoofd is gegroeid. Naar zijn mening hebben zij geen kwade bedoelingen gehad, verklaart hij.

16. En je kan wellicht van alles zeggen over de leningen, die naar [G] zijn gegaan, hetgeen een bedrag van ongeveer van € 2.000.000,00 is geweest en dat daar geen zekerheden tegenover stonden. Het kan zo zijn, dat cliënt en zijn medeverdachten ongelooflijk naïef zijn geweest, zodanig dat zij op deze wijze zaken hebben gedaan. Dat zij blind vertrouwen hadden in de heren van [G] , maar dat zij de letterlijk de deksel op hun neus hebben gekregen. De stelling is dan ook geweest, en die zal gehandhaafd blijven, dat juist [A] is opgelicht door [G] en doordat dat een sneeuwbaleffect is geweest, dat ook bijzonder nadelig is geweest voor alle commandieten verbonden aan [A] .

17. Vermeldingswaardig hierbij is ook, dat de verdachten, cliënt in het bijzonder, ook stellen dat medeverdachte [betrokkene 5] , inmiddels overleden zoals bekend, ook grote bedragen zich in privé heeft toegeëigend. Bedragen die zijn ingelegd ten behoeve van investeringen door [A] in Polen. En dat de vraag gesteld wordt door de jongste raadsheer of men een baksteen in het bezit heeft gehad, is wellicht voorstelbaar, maar doet er dan niet wat dat betreft niet zo heel veel toe. De vraag is wel reëel, maar er is met goede bedoelingen geïnvesteerd in het bedrijf [G] en daar is het fout gegaan, maar dat brengt niet direct oplichting met zich mee en dat men dus met listige kunstgrepen een en ander heeft misleid.

18. En niet te vergeten is, dat de verdediging, maar ook het OM in eerste instantie is tegengewerkt door de Poolse autoriteiten. Men heeft geen gedegen onderzoek kunnen doen of en in hoeverre de stellingen van cliënt en zijn medeverdachten, dat zij ook zijn opgelicht en wel door de heren van [G] , juist zijn. Daarmee is het onderzoek belemmerd. Ook in hoger beroep is door het OM geen moeite meer gedaan, althans het is niet gebleken, dat er onderzoek is gepleegd in Polen. Dus het is ook ongewis wat er exact gebeurd is met de gelden die door [A] zijn geïnvesteerd middels leningen. En dat maakt dat nog steeds voorop dient te staan, dat de mogelijkheid zeer reëel is, dat de heren van [A] gewoon zijn opgelicht en met hen heel veel mensen daardoor in het ravijn zijn meegesleurd, om het maar zo te stellen.

19. Een en ander is ook bevestigd in de nieuwsbrieven die door [A] werden gemaild aan de deelnemers. Er is dus, anders dan in de hierboven aangehaalde zaak, geen sprake geweest van een situatie waarin de gehele bedrijfsvoering was gericht op wederrechtelijke bevoordeling. Sterker nog, cliënt is ook nog bezig geweest om een reddingsoperatie op touw te zetten om [A] ‘levend’ te houden. Dit staat haaks op het eventuele aannemen van wederrechtelijke bevoordeling. Het doel van cliënt is constant geweest om het geld van de deelnemers terug te krijgen met rendement. Dit doorkruist wat dat betreft een eventuele bewezenverklaring van oplichting. En dat de reddingsoperatie niet is gelukt doet daaraan niet af.4.

Oplichtingsmiddelen

20. De verdediging gaat hieronder op de gedachtestreepjes die in de tenlastelegging zijn opgenomen en wenst in dit kader te verwijzen naar het arrest van het Gerechtshof Amsterdam, 26-04-2017, ECLI:NL:GHAMS:2017:1523:

“5.2 De oplichtingsmiddelen g, i, j en k

Inleidende overwegingen

In de oplichtingsmiddelen g, i, j en k zijn, zakelijk weergegeven, de volgende – volgens de opsteller van de tenlastelegging – leugenachtige voorstellingen van zaken opgenomen;

(g) dat de belegger na afloop van de beleggingsperiode gegarandeerd de inleg terug ontvangt;

(i) dat ontvangen gelden van beleggers zouden worden geïnvesteerd in Italiaanse appartementen die zouden worden verhuurd;

(j) dat de belegger een bedrag investeert, gecombineerd met een verhuurcontract, dat jaarlijks gegarandeerd een huurrendement oplevert van 10% (of 8% tot 8,5% met een bankgarantie);

(k) dat de belegger periodiek rendement wordt betaald uit de verhuur van de appartementen.

Zoals eerder vermeld is het hof van oordeel dat van de hierboven weergegeven ‘oplichtingsmiddelen’ (al dan niet in onderling verband beschouwd) ponder aarzeling kan worden aangenomen dat a) alle beleggers daarvan kennis hebben genomen en b) dat het niet anders kan dan dat zij zich daardoor ook allen hebben laten leiden aangezien zij de kern van de overeenkomsten omvatten. Bij deze gedachtestreepjes moet echter de vraag kan worden gesteld of dit ook wel daadwerkelijk oplichtingsmiddelen in de zin van de strafwet zijn. (arcering rdsmn)

Deze vraag beantwoordt het hof ontkennend, omdat het daarbij gaat om in de overeenkomsten opgenomen door de wederpartij zelf gegeven garanties c.q. toegezegde prestaties. Daarvan kan in beginsel niet gezegd worden dat dit oplichtingsmiddelen zijn, nu het gaat om toekomstige onzekere gebeurtenissen tot nakoming waartoe de wederpartij zich heeft verbonden en die in feite, met andere woorden, de kern van de inhoud van elke overeenkomst vormen. Dit laatste geldt eveneens daar waar het gaat om door een wederpartij verstrekte garantie, een begrip waarbij misverstanden op de loer liggen, omdat dit geen zelfstandige rechtsfiguur is maar een figuur die op verschillende manieren in de praktijk wordt gebruikt en waarvan steeds door uitleg zal moeten worden vastgesteld welke invloed zij heeft op de onderlinge rechtsverhouding tussenpartijen, maar die ook bij ruime uitleg ten nadele van de garantieverstrekker niet verdergaat dan dat een resultaatsverbintenis moet worden aangenomen bij niet nakoming waarvan sprake is van wanprestatie c.q. dwaling evenwel niet van oplichting. Zo wordt bij (vrijwel) iedere bedrijfsobligatie zowel de betalen rente als de terugbetaling door het bedrijf zelf ‘gegarandeerd’. Maar dat wil niet zeggen dat na een faillissement automatisch met terugwerkende kracht sprake is geweest van oplichting bij de uitgifte van de obligaties, enkel omdat later niet aan de verplichtingen kon worden voldaan.

Mogelijk zou hetgeen onder g), i), j) en k) is opgenomen (wel) als oplichtingsmiddel kunnen worden aangeduid als van meet af aan, dan wel vanaf enig moment bewezen kan worden dat door een vertekend beeld van de werkelijkheid te (blijven) geven alleen (nog) maar sprake is van onwaarheden en listige kunstgrepen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als sprake (meer) is van geen enkele (geplande) daadwerkelijke bedrijfsactiviteit. (arcering rdsmn)

Gelet op de relevantie van dit laatste in het kader van de te beantwoorden vraag of er al dan niet sprake is van oplichting van 137 beleggers zal – alvorens de overige tenlastegelegde oplichtingsmiddelen te bespreken – eerst worden geoordeeld over de gedachtestreepjes g), i), j) en k).

21. Er is een aantal punten in de tenlastelegging genoemd die gezien worden als oplichtingsmiddelen, en waarvan de schijn wordt gewekt dat deze onjuist of leugenachtig waren. Ten aanzien van een deel van deze middelen kan dit echter absoluut niet blijken. De punten B2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,10 en 11 zijn immers, evenals zoals in de aangehaalde zaak, zaken die de overeenkomst behelzen en uitgaan van wat tussen partijen is overeengekomen. In dit kader kan gewezen worden op de navolgende stukken.

22. Allereerst uit hetgeen is opgenomen in de prospectus waarover een aantal aangevers hebben verklaard. Hierin staat vermeld:

“Rendement

In dit prospectus wordt met rendement bedoeld: Het verwacht (geprognosticeerd) rendement uitgedrukt in een percentage van het geïnvesteerde bedrag. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst”

23. En al hetgeen in hoofdstuk 2 van de prospectus is opgenomen over de risico’s en de beperking hiervan. Hierin is opgenomen dat er eventueel zekerheden moeten worden gesteld voor eventuele externe financiers, dat bouwkosten tegen kunnen vallen, dat organisatiekosten tegen kunnen vallen en dat de opbrengsten afhankelijk zijn van de waarde van de valuta. Dat er overigens sprake zou zijn van verschillende versies doet aan dit pleidooi niet af. Cliënt heeft hierover ter terechtzitting in eerste aanleg ook verklaard. Soms werd de prospectus taalkundig aangepast, niet meer en niet minder.

24. Ook kan worden gewezen op de brochure waarover enkele aangevers eveneens hebben verklaard:

“De rendementen verschillen per project. Op grond van onze ervaring zullen deze tenminste tussen de 10% en 20% per jaar bedragen.*

*Dit zijn geprognosticeerde rendementen. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst.”

Ook in de brochure zijn de risico’s benoemd en is gesteld dat er sprake kan zijn van een tegenvallende vraag of opbrengst, en tegenvallende kosten.

25. Evenmin is er sprake van gedegen onderzoek door de commandieten. Hooguit slechts door enkelen. Bovendien kwam e.e.a. qua mogelijk onderzoek in een stroomversnelling na negatieve berichten. In dit kader kan worden gewezen op het arrest van het Gerechtshof Amsterdam aangaande vraag of er sprake was van oplichtingsmiddelen:

“Tot slot wordt in dit verband nog overwogen dat uit het dossier het beeld naar voren komt dat slechts een aantal van de ingestapte beleggers enig onderzoek heeft verricht naar de betrouwbaarheid van hetgeen hen wordt voorgespiegeld, maar ook zij nemen vrij snel genoegen met de uitkomst, zijnde een vaste jaarlijkse vergoeding. Niet blijkt dat zij de informatie die zij dan krijgen ook maar enigszins checken, zelfs niet bij investeringen voor substantiële bedragen. Eerst na negatieve berichten over de verdachte [bedrijf1] en het uitblijven van betaling van rendement wordt nagegaan op welke basis men nu eigenlijk met de verdachte [bedrijf1] en [bedrijfsnaam] in zee is gegaan, (arcering rdsmn) Tot op de dag van vandaag is, zo blijkt uit de verhoren ter zitting het een aantal beleggers nog altijd niet duidelijk waarom hun belegging(en) hen niet heeft/hebben gebracht wat zij hoopten. Dat de verdachte [verdachte] veel beleggers heeft bewogen een (aanzienlijke) inleg te doen, leidt er dan ook niet toe dat er ten aanzien van de oplichtingsmiddelen g), i),j) en k) van oplichting kan worden gesproken.”

26. Ook in deze de aangehaalde zaak is er geen sprake van oplichtingsmiddelen. Immers is op voorhand kenbaar gemaakt aan de inleggers waar de investeringen op zagen, en welke risico’s daaraan verbonden waren. Verder blijkt dat hetgeen in de folders en prospectus was opgenomen zag op het heden en een mogelijk beeld van de toekomstige ontwikkelingen gaven zonder dat er sprake is geweest van garanties dat dit toekomstbeeld daadwerkelijk uit zou komen. Echter kan niet blijken dat op het moment van kennisneming van de informatie in deze stukken door de inleggers, dat die informatie pertinent onjuist was. Er is bedrijfsmatige activiteit geweest binnen [A] zo verklaren feitelijk alle getuigen. Dit kan tevens blijken uit de nieuwsbrieven die zijn gestuurd en de verklaringen van de gebroeders [betrokkene 9] en [betrokkene 11] . Deze gaf immers aan dat er daadwerkelijk gebouwd is in Polen. Hoe het echter ook zij. Niet gesteld kan worden dat de punten B2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 en 11 als oplichtingsmiddelen kunnen worden gezien. Indien u al tot op het oordeel komt dat deze punten bewezen kunnen worden verklaard ten aanzien van alle aangevers, kunt u wat de verdediging betreft in ieder geval niet tot de conclusie komen dat mensen daardoor opgelicht zijn.

27. Bijvoorbeeld ook in de prospectus is aangegeven waar het geld dat door de deelnemers aan de vennootschap is ingebracht in de vennootschap zou worden besteed aan vastgoed in Polen, maar ook dat een deel van de inleg besteed zou worden aan de kosten. Wat dat betreft kan worden verwezen naar hetgeen is opgenomen in de prospectus:

“De risico’s die gepaard gaan met het investeren via [F] C.V. in Polen kunnen wij als volgt kenschetsen;

- Tegenvallende vraag bij verkoop van onroerend goed;

- Bouwkosten die goedgekeurde budgetten overschrijden;

- Financiering met externe geldverstrekkers die zekerheden eisen die voor rekening van de participanten komen;

- Tegenvallende kosten van organisatie, management e.d.”

28. In de prospectus is dan ook al duidelijk gesteld dat er kosten voor de organisatie zouden zijn en dat deze eventueel zouden kunnen tegenvallen. Dat er kosten zijn gemaakt voor het opstarten en beheren van de vennootschap was immers, zo blijkt uit de prospectus, een feit. Wat dat betreft zijn de deelnemers aan de CV op de hoogte geweest van de wijze waarop het geld terecht zou komen, en is cliënt niet buiten de gemaakte afspraken getreden. Daarnaast hebben de deelnemers zelf uitdrukkelijk ingestemd met de afspraken zoals die binnen [A] golden. Immers heeft zij een deelnemersverklaring getekend waarin zij bevestigden met het een en ander in te stemmen.

Bewegen tot:

29. Verder dient de vraag te worden beantwoord of de personen die in de tenlastelegging zijn beschreven daadwerkelijk zijn bewogen om over te gaan tot afgifte naar aanleiding van een oplichtingsmiddel. In dit kader zij wederom verwezen naar de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam van 26 april 2017:

“Het bewijzen van het 'bewegen’

Voorts acht het hof van belang op te merken dat de delictsomschrijving van oplichting kort samengevat, inhoudt dat iemand, derhalve een individu, door een oplichtingsmiddel tot iets moet zijn bewogen. Een en ander brengt mee dat niet snel tot een bewezenverklaring van de oplichting van alle 137 beleggers zal kunnen worden gekomen op basis van een algemene tenlastelegging.

Dit kan slechts anders zijn als van een of meer in die tenlastelegging opgenomen bewezenverklaarde oplichtingsmiddelen (al dan niet in onderling verband beschouwd) zonder aarzeling kan worden aangenomen dat a) alle beleggers daarvan kennis hebben genomen en b) dat het niet anders kan dan dat zij zich daardoor ook allen hebben laten leiden aangezien zij de kern van de overeenkomsten omvatten. In dit verband overweegt het hof dat dit – ook zonder dat de afzonderlijke beleggers daarover zijn gehoord – kan worden gezegd van hetgeen in feit 1) onder g), i), j) en k) (onder meer het gegarandeerde rendement en de terugbetaling), is opgenomen.

Dat is anders voor de onder a) t/m f, h en l opgenomen oplichtingsmiddelen. Op het moment dat bijvoorbeeld het prospectus op een relevant onderdeel een onjuistheid (oplichtingsmiddel) bevat, dan zal moeten worden bewezen dat de belegger, het desbetreffende prospectus heeft ontvangen, het prospectus en de bedoelde passage heeft gelezen en daardoor (mede) is bewogen tot het beleggen in de verdachte [bedrijf 1]. Een enkele vermelding in het verhoor dat een belegger vond dat ‘het prospectus er wel mooi uitzag’ is daarvoor onvoldoende.

Het hof merkt verder op dat een belegger alleen op het moment van de inleg kan zijn ‘bewogen’ en daarmee opgelicht. Een belegger die in 2003 instapt kan niet door een prospectus uit 2006 zijn ‘bewogen’ en opgelicht in de zin van art. 326 Sr. Het hof verwijst daarbij, volledigheidshalve, naar de hiervóór opgenomen overweging dat (slechts) de initiële overeenkomsten ten laste zijn gelegd.”

30. Het Gerechtshof overwoog dat uit het dossier moet blijken of en zo ja in hoeverre personen daadwerkelijk door een oplichtingsmiddel bewogen zijn om over te gaan tot afgifte. In dit kader is het van belang te bekijken wat de aangevers hieromtrent hebben verklaard. Immers dient, als we het arrest van het Gerechtshof Amsterdam volgen, bewezen te worden dat de inleggers daadwerkelijk bewogen werden tot afgifte door de oplichtingsmiddelen en diende er aldus een verband te zijn tussen het oplichtingsmiddel en de afgifte.

31. Wat de verdediging betreft is er geen sprake van oplichting. Er is sprake van een kwestie die puur civiel is van aard en ziet op niet nakomen van en verbintenis of wanprestatie maar niet in het strafrecht kan worden gegoten. Nu echter alle personen in deze strafrechtelijke tenlastelegging expliciet genoemd zijn, ontkomt de verdediging er niet aan te bekijken of en zo ja welke personen bewogen zijn om over te gaan tot afgifte door eventuele oplichtingsmiddelen en herhaalt dit dus ook in hoger beroep.

Citaat 1e aanleg dat niet zal worden voorgehouden maar wel als voorgehouden zal worden beschouwd. Dit is onderdeel van de pleitnota 1e aanleg:

Wanneer we de verklaring van de eerste belegger, [benadeelde 11] , bekijken zien we het navolgende. Na een eerste gesprek met [medeverdachte 1] en cliënt, waarbij volgens [benadeelde 11] geen documenten zijn getoond, was er een tweede afspraak waarna hij het deelnameformulier heeft getekend. Nergens kan echter uit blijken waarom hij dit heeft gedaan, of dat informatie die hem verstrekt was onjuist was. Verder stelde hij het navolgende:

“Vraag: Wat zou [A] en/of [F] CV met de door u ingelegde gelden doen?

Antwoord: Door [medeverdachte 1] is ons daar nooit iets over verteld. Later kregen wij wat brieven en nieuwsbrieven. Daarin stonden soms plaatjes/foto's van woningen. Kennelijk waren dit woningen die gebouwd moesten worden. Volgens mij waren dit niet van die hele beste woningen. Volgens mij waren het woningen in Polen die je eventueel kon kopen.

(...)

Ik heb verder ook nooit iets gecontroleerd van hetgeen in die brieven stond. Zoals gezegd heb ik nooit geweten dat dit met mijn € 40.000,-- te maken had. Had ik dat wel geweten had ik er waarschijnlijk niet aan meegedaan, daar ik niet zo'n vertrouwen had in de woningen die op de plaatjes te zien waren. Ik had het volste vertrouwen in [medeverdachte 1] en ging er vanuit dat alles goed zat en verder had [medeverdachte 1] ook gezegd dat het geld weer terug zou komen.”

[benadeelde 11] geeft aan dat hij óf geen documenten heeft gehad, en van de documenten die hij wel kreeg heeft hij geen kennis genomen. Niet kan dus blijken dat hij door de in de tenlastelegging benoemde middelen hij bewogen werd tot afgifte. Sterker nog, hij benoemd zelfs expliciet dat hij in is gestapt omdat hij vertrouwen had in [medeverdachte 1] , niet door andere toezeggingen.

32. Dan belegger [benadeelde 12] . Hij stelt dat hij de folder heeft aangevraagd. Hierin staat echter andere informatie dan hij zelf benoemt in zijn verklaring. Immers staat in de folder vermeld dat er risico's zijn, en dat eerder resultaten geen garanties geven voor de toekomst. Daar spreekt hij echter niet over. Hij spreekt met name over de bedragen en mogelijke opbrengsten. Verder geeft hij aan dat hij vermoed dat hij zou investeren in [E] , maar zeker weten doet hij dat niet. Nergens geeft hij echter aan dat hij bewogen werd om over te gaan tot afgifte door een van de genoemde middelen.

33. Dit geldt ook voor [benadeelde 13] . Deze geeft expliciet aan (p. 394) dat ‘het gewoon inleggen was’, en dat hij de brochure had bekeken. Hij gaf aan dat hij [betrokkene 12] betrouwbaar vond, maar waarom is niet duidelijk. Verder gaf hij volmondig aan geen enkel onderzoek te hebben gedaan. Wederom kan aldus niet blijken dat deze inlegger door een oplichtingsmiddel werd bewogen over te gaan tot afgifte.

34. Dan aangever [benadeelde 14] . Deze geeft op p. 466 van het dossier aan dat hem aangegeven is dat hij 8% rendement kon krijgen. Een mogelijk rendement dus, en geen gegarandeerd rendement. Dan wordt het navolgende gesteld (p.467):

“Vraag: Werden er door [A] en/of [F] CV garanties gegeven en zo ja, welke?

Antwoord: nee, er werden niet echt garanties gegeven, we zijn er vol vertrouwen ingestapt, ook omdat het via Maat ging, dachten we.”

35. En verder geeft hij aan niet te hebben geweten welk project in Polen zou lopen. Tot slot wordt de vraag gesteld of [benadeelde 14] bekend was met het feit of [A] al dan niet een AFM vergunning had. Hierop geeft hij aan dat hem daarover niets bekend is, en dat hij daarover niets hoorde van cliënt. Derhalve kan niet blijken dat hij door een oplichtingsmiddel is bewogen.

36. Ditzelfde geldt voor [benadeelde 6] . Deze geeft aan (p. 576) dat drie punten uit het verhaal van [medeverdachte 1] hem over de streep trokken: dat het vrijwel risicoloos was, het rendement van 8%, en de korte looptijd. Echter geeft hij ook aan dat hij geen garanties heeft gekregen dat hij het geld terug zou krijgen (p.577). Enkel spreekt hij dus over contractuele zaken die hem ertoe leiden om geld in te leggen, waarbij hij aangeeft geen garanties te hebben gehad. Van het bewegen middels een oplichtingsmiddel is dus geen sprake geweest.

37. Ook uit de aangifte [benadeelde 15] kan niet blijken dat hij opgelicht zou zijn door cliënt of [A] . [benadeelde 15] geeft aan dat hij eerst een gesprek had gehad, een periode heeft nagedacht, en toen is ingestapt (p.634). Echter geeft hij niet aan waarom hij plotseling wel instapte en of dit kwam door bijvoorbeeld de omstandigheid dat [A] door de AFM gecontroleerd zou worden. Uit de stukken blijkt verder dat [benadeelde 15] beschikte over de folder, waarin de risico's werden beschreven. [benadeelde 15] gaf aan dat hij niet heeft gecontroleerd, en dat hij met name vertrouwen had omdat er een notaris betrokken was. Ook hieromtrent kan aldus geen oplichting blijken.

38. Ten aanzien van [benadeelde 5] en [benadeelde 16] kan hetzelfde worden gesteld. [benadeelde 5] noemt drie punten die voor hem relevant waren om in te stappen. Dit zijn allen punten die in de prospectus en folder waren opgenomen en waarbij duidelijk de kanttekening was gemaakt dat er risico's aan verbonden waren. Over de AFM, of het feit dat [A] uit ervaren banklieden zou bestaan spreekt hij niet. Dit is niet de reden van instap. De redenen die er zijn op het moment van instappen zijn puur contractueel en zoals gebleken waren dit geen onjuiste mededelingen. Enkel waren dit wellicht afspraken die achteraf niet na konden worden gekomen. Uitgangspunt op het moment van het aangaan van de overeenkomst was echter wel om bijvoorbeeld rendement uit te keren.

39. Uit de verklaring van [benadeelde 7] (p.865) blijkt dat hij is ingestapt omdat hij vertrouwen had in [medeverdachte 2] . Dit was echter vertrouwen dat was opgebouwd door ervaringen uit het verleden en niet door omstandigheden die verband hielden met [A] . Op het moment van beleggen wist [benadeelde 7] verder niet waar zijn geld exact heen zou gaan. Enkel is hij dus ingestapt gelet op het vertrouwen in [medeverdachte 2] zonder dat kan blijken dat dat vertrouwen gebaseerd was op onjuiste mededelingen. Wederom geen oplichting aldus.

40. Aangever [benadeelde 17] heeft gesteld dat hij is ingestapt omdat hij vertrouwen had in [medeverdachte 1] . Ook geeft hij aan niets te hebben gecontroleerd omdat hij vertrouwen had in [medeverdachte 1] en cliënt. Gesteld noch gebleken is echter dat dit vertrouwen gebaseerd was op een oplichtingsmiddel. Verder lijkt [benadeelde 17] te suggereren dat hij een lening had met [A] , maar de stukken tonen aan dat dat niet juist is. Hij is zelfstandig ingestapt als deelnemer. Echter niet doordat hij bewogen was om over te gaan tot afgifte.

41. Aangever [benadeelde 18] is ingestapt op het moment dat zijn bedrijf minder liep. Hij wilde volgens eigen zeggen meer rendement genereren. [benadeelde 18] spreekt echter consequent over een lening, en niet over een belegging. Echter heeft [benadeelde 18] wel aangegeven dat hij is toegetreden tot de commanditaire vennootschap. Van een lening was dus geen sprake, anders dan hij stelde. Er was sprake van een deelname voor onbepaalde tijd. Verder blijkt uit de door hem overgelegde stukken die bij zijn aangifte zijn gevoegd dat hij beschikte over de prospectus, ook daarin stond vermeld dat er sprake was van een investering, en niet van een lening. Ook de risico's en voorwaarden waren hierin vermeld. Hij is aldus deelnemer geworden binnen de CV en heeft de stukken hieromtrent ook getekend bij de notaris. Reden waarom hij is ingestapt was volgens hem het rendement en het vertrouwen in [medeverdachte 1] (p.1218). Tot slot geeft [benadeelde 18] nog aan dat [A] volgens hem rechtmatig bezig was. Ook in het licht van de AFM. Hierover is hij expliciet bevraagd, maar niet kan blijken dat dat heeft geleid tot de deelname en dus kan niet blijken dat er sprake zou zijn van oplichting.

42. Ook is er door [benadeelde 3] aangifte gedaan. Hij lijkt te stellen dat hij in eerste instantie met name door het vertrouwen dat hij in [medeverdachte 2] had instapte. Op p. 1642 noemt hij [medeverdachte 2] een vertrouwenspersoon. Maar waarom hij instapte is niet duidelijk. Weliswaar noemt hij het feit dat cliënt uit het bankwezen kwam, en dat hij dus dacht dat het wel goed was, maar niet kan blijken dat [benadeelde 3] daardoor werd overtuigd om in te stappen in [A] . Ook geeft hij niet aan dat hij ervan uit ging dat cliënt directeur was geweest bij ABN. Hoe het ook zij, van het bewegen tot afgifte middels een oplichtingsmiddel blijkt niets uit zijn verklaring dan wel andere stukken.

43. [benadeelde 4] heeft gesteld dat cliënt bij hem kwam en uitleg en informatie gaf over de projecten. Informatie die, voor zover we kunnen nagaan, op dat moment juist was. Hij ging over tot inleg omdat cliënt 'vertrouwd' over kwam, en dus blijkbaar niet omdat er informatie werd verstrekt waarmee hij kon worden overgehaald, die achteraf onjuist bleek. Verder geeft hij, als zoveel aangevers, aan dat hij geen onderzoek heeft gedaan voor of na zijn inleg. Wederom kan niet gesproken worden van oplichting.

44. Ditzelfde geldt voor de aangifte van [benadeelde 22] . Op p. 1930 geeft hij aan dat hij in eerste instantie met [medeverdachte 1] sprak. Hij gaf aan dat hij niet geïnteresseerd was in vastgoed in Polen, enkel in het rendement. [benadeelde 22] gaf expliciet aan dat enkel het rendement voor hem van belang was. Verder heeft hij niets gecontroleerd. Niet kan dus blijken dat hij is opgelicht.

45. Evenals [benadeelde 22] heeft ook [benadeelde 23] expliciet verklaard over de reden voor hem om in te stappen. Op p. 1986 geeft hij aan dat het rendement zo goed als de belangrijkste reden was om in te stappen. Verder heeft ook hij niets gecontroleerd. Hij is puur afgegaan op het verhaal van [medeverdachte 1] . Niet vastgesteld echter kan worden dat de door [medeverdachte 1] gegeven informatie onjuist was. Wederom is er dus onvoldoende bewijs om oplichting aan te nemen.

46. [benadeelde 24] , de volgende aangever, heeft zo blijkt uit haar aangifte, geld ingelegd omdat ze [medeverdachte 2] vertrouwde. Op de vraag op welke wijze ze heeft gecontroleerd of de informatie die ze kreeg juist was geeft ze expliciet aan (p.2005) dat ze helemaal niks heeft gecontroleerd. Ze ging ervan uit dat het geld in de projecten werd geïnvesteerd, hetgeen zoals bekend ook het uitgangspunt was. Dan geeft ze ook nog aan dat ze wenst dat cliënt een nieuwe investeerder kan zoeken om het project door te laten gaan. Echter kan uit haar verklaringen eveneens niet blijken dat zij zich bewogen voelde door de benoemde oplichtingsmiddelen.

47. Dan belegger [benadeelde 25] / [benadeelde 4]. Zij geven op p. 2269 aan dat het verhaal dat [medeverdachte 2] vertelde betrouwbaar overkwam en er goed uit zag. Op de avond dat [medeverdachte 2] erover vertelde zijn zij direct ingestapt. Echter kan niet blijken dat het verhaal dat hen is verteld op onjuistheden was gebaseerd. Aan [benadeelde 25] is de vraag gesteld of zij wist dat er mogelijk onregelmatigheden waren met betrekking tot de AFM maar zij gaf aan dat zij hier op het moment van instappen niet mee bekend was en dat er pas later over de AFM is gesproken. Ten tijde van het beleggen, zowel de eerste als aanvullende belegging, was zij derhalve niet bewogen door de in de tenlastelegging genoemde middelen.

48. Bij belegger [benadeelde 26] kan eveneens niet gesproken worden van oplichting. [benadeelde 26] geeft aan dat hij contact had met [A] , maar in beginsel niet besloot te investeren. Pas later nam hij zelf contact op met [A] en besloot geld in te leggen. Dit doorkruist oplichting al enigszins, want er is niet direct sprake van het bewegen maar van een zelfgenomen besluit zonder druk van buitenaf. Wat voor [benadeelde 26] het belangrijkste was, was de 8% rendement. Wel geeft hij hierbij aan dat er geen garanties zijn gegeven door [A] (p. 2542). Dat er geen garanties werden gegeven blijkt ook uit de prospectus die hij eveneens had ontvangen. Wederom geen oplichting dus.

49. Ook ten aanzien van [benadeelde 27] (p. 2549) kan niet blijken dat er sprake is geweest van oplichting. Hij geeft aan dat het 'financiële plaatje’ voor hem het belangrijkste was. Hiermee doelt hij naar het zich laat aanzien op de inleg en het rendement. Garanties heeft hij niet gekregen en hij heeft zelf niets gecontroleerd. Dit terwijl hij wel de prospectus kreeg waarin alle risico's en voorwaarden beschreven stonden. Over de AFM of het feit dat binnen [A] voormalige directeuren van bijvoorbeeld ABN werkzaam waren spreekt hij niet. Wederom is er dus geen sprake van oplichting middels een van de genoemde oplichtingsmiddelen.

50. Ook [benadeelde 28] heeft aangifte gedaan, maar ook bij hem kan niet blijken dat er sprake was van oplichting. Hij gaf aan dat nadat hij door [medeverdachte 2] was geïnformeerd over [A] hij toen gelijk gezegd heeft dat hij zou instappen (p. 2569). Hij had namelijk een goed beeld van [medeverdachte 2] en cliënt. Het feit echter dat hij een goed beeld heeft van hen wil niet zeggen dat er sprake is van oplichting, verre van zelfs. Verder geeft [benadeelde 28] aan dat hij de prospectus heeft gehad, maar hij heeft zelf niets gecontroleerd. Wederom kan dus niet blijken dat er sprake is geweest van oplichting.

51. Belegger [benadeelde 29] heeft gesteld dat hij de brochure over [A] kreeg, en dat alle informatie via de brochure is gegaan. Van face to face contact waarbij hij zou zijn overgehaald is dan ook überhaupt geen sprake. Hem is tijdens zijn verhoor expliciet de vraag gesteld waarom hij in [A] is gestapt (p. 2578) en het antwoord is simpel: het rendement. Dat is de reden. Voor het overige kan niet blijken dat [benadeelde 29] zich bewogen heeft gevoeld door een in de tenlastelegging genoemd oplichtingsmiddel.

52. Tot slot is er nog de verklaring van [benadeelde 1] . Let wel, dit is geen aangifte, maar een getuigenverklaring. Zij geeft aan een lening verstrekt te hebben aan [A] . Deze zou volgens haar zien op beleggingen in Oostenrijk, en dus niet op beleggingen in Polen. Van oplichting middels de bewering dat het geld naar Polen zou gaan is dus sowieso geen sprake, maar buiten dat kan sowieso niet blijken dat [benadeelde 1] bewogen werd om over te gaan tot afgifte. Zij stelde (p. 2659) dat zij in was gestapt omdat zij eigenlijk een schuldgevoel had. Immers zouden [medeverdachte 1] en cliënt hebben gesteld dat zij het financieel goed zou hebben. Verder liet [benadeelde 1] blijken in te stappen omdat een vriendin zei dat het ‘een eer’ zou zijn om in te stappen. Van oplichtingsmiddelen waardoor zij bewogen werd is geen sprake als haar verklaring wordt gelezen en dus kan ook ten aanzien van haar geen sprake zijn van oplichting.5.

53. Hiermee toont de verdediging aan, dat er geen sprake is geweest van het aannemen van een valse hoedanigheid en/of een of meer listige kunstgrepen of dat een en ander gepleegd door een samenweefsel van verdichtsels.

54. Om te beginnen met de valse hoedanigheid. Deze is niet aangenomen door cliënt. Hij zou misschien iets gepocht hebben over het feit, dat hij een bepaalde positie had bij een bank. Hij kwam als bankmedewerker naar [A] toe. Wat dat betreft durft de verdediging de stelling aan te gaan, dat hij geen valse hoedanigheid heeft aangenomen.

55. Het zijn ook geen listige kunstgrepen en/of samenweefsel van verdichtsels. Als gezegd: het is misschien niet gebruikelijk om leningen aan te gaan zonder een zekerheidstelling. Echter, men heeft met alle goede bedoelingen geprobeerd het plan van [A] vlot te trekken. En dat er na 2007 nog gelden zijn ingelegd door commandieten, terwijl er geen meer naar Polen ging, geeft ook niet direct aan, dat dat gebeurd is door middel van listige kunstgrepen, etc. Naïef kun je het noemen, maar men wilde de zaak vlot trekken en werd tegelijkertijd een halt toegeroepen door het gerommel en gesjoemel in Polen. Daarover is al genoeg gezegd. De oplichters zitten bij [G] en niet bij [A] .

56. En niet te vergeten is ook, dat [betrokkene 8] de voorzitter/directeur was van de Nederlandse Kamer van Koophandel in Polen. Hij had aanzien daar. Dat gaf vertrouwen aan cliënt en zijn medeverdachten.

57. En de commandieten, waarbij de een actiever is dan de ander, moeten niet alle pijlen richten op [A] . [A] is zelf ook voor € 2.500.000,00 opgelicht door [G] en [betrokkene 5] . Maar het lijkt erop, dat deze verdachten, verbonden aan [A] , als barbertje moeten hangen.

58. De verdediging verwijst in dit kader nog naar het overzichtsarrest van de Hoge Raad 8 van 20 december 2016. Hier is ook sprake geweest van een gevraagde belegging en een beloofd rendement. De verdediging verwijst naar overweging 2.4 van dit arrest. Deze overweging van de Hoge Raad waarbij centraal staat dat oplichting niet aan de orde is wanneer het slachtoffer gelet op alle omstandigheden van het geval, waaronder de eigen gedragingen en kennis van zaken de in een bepaalde gedraging van de verdachte besloten liggende onjuiste voorstelling van zaken had moeten doorzien. Let wel, de verdediging stelt hier niet dat sprake is van listige kunstgrepen door cliënt, maar als ze er zouden zijn dan waren ze te doorzien geweest en dan kan je wat de Hoge Raad betreft in ieder geval niet spreken van oplichting in de zin waar de artikel 326 lid 1 Sr.

59.

“2.4. In de voorgaande overwegingen staan de verschillende oplichtingsmiddelen centraal. Opmerking – en in voorkomende gevallen aparte aandacht – verdient nog dat voor oplichting blijkens art. 326, eerste lid, Sr is vereist dat iemand door zo een oplichtingsmiddel wordt “bewogen” tot de in die bepaling bedoelde handelingen. Van het in het bestanddeel “beweegt” tot uitdrukking gebrachte causaal verband is sprake als voldoende aannemelijk is dat het slachtoffer mede onder invloed van de door het desbetreffende oplichtingsmiddel in het leven geroepen onjuiste voorstelling van zaken is overgegaan tot de afgifte van enig goed, tot het verlenen van een dienst, tot het ter beschikking stellen van gegevens, tot het aangaan van een schuld of tot het teniet doen van een inschuld als bedoeld in art. 326, eerste lid, Sr.

Het antwoord op de vraag of in een concreet geval het slachtoffer door een oplichtingsmiddel dat door de verdachte is gebezigd, is bewogen tot de in art. 326, eerste lid, Sr bedoelde handeling is in sterke mate afhankelijk van de omstandigheden van het geval. In meer algemene zin kunnen tot die omstandigheden behoren enerzijds de mate waarin de in het algemeen in het maatschappelijk verkeer vereiste omzichtigheid het beoogde slachtoffer aanleiding had moeten geven die onjuiste voorstelling van zaken te onderkennen of zich daardoor niet te laten bedriegen, en anderzijds de persoonlijkheid van het slachtoffer, waarbij onder meer de leeftijd en de verstandelijke vermogens van het slachtoffer een rol kunnen spelen. Oplichting in de zin van art. 326, eerste lid, Sr is echter niet aan de orde wanneer het slachtoffer – gelet op alle omstandigheden van het geval, waaronder de eigen gedragingen en kennis van zaken – de in een bepaalde gedraging van de verdachte besloten liggende onjuiste voorstelling van zaken had moeten doorzien.”

60. Wat niet dient te worden vergeten is dat de ten laste gelegde periode een periode beslaat van meer dan 4 jaar beslaat en dat het financiële onderzoek zoals in het dossier terecht is gekomen ook een periode van 5 jaar (2005-2009) beslaat. Niet kan blijken dat cliënt, dan wel zijn medeverdachten, bijvoorbeeld excessief hoge salarissen of iets dergelijks hebben gehad. Er is geen sprake van dure boten, vastgoed in het buitenland, dure auto’s en/of de kleding etc. De salarissen en kosten voor bijvoorbeeld vervoer en verblijf waren allen ten dienste van de vennootschap, en in de brochure en de prospectus bleek ook dat er gelden voor deze doeleinden zouden worden gebruikt.

61. Ter terechtzitting van 21 juni 2018 (eerste aanleg) is er nog gesproken dat er mogelijkerwijs geïnvesteerd zou zijn in Spanje. Los van het feit dat dit gaat om “slechts € 11.000,-“ hebben cliënt en medeverdachte [medeverdachte 1] hierover verklaard. Het kwam er op neer dat deze investering gedaan werd in het kader van de gedachte om rendement te creëren ten einde Polen vlot te kunnen trekken.

Conclusie: Geen oplichting

62. Om al deze redenen verzoekt de verdediging u cliënt vrij te spreken ten aanzien van de laste gelegde oplichting.”

De bespreking van deelklacht (i): de oplichtingsmiddelen

33. Het middel bevat allereerst de klacht dat het hof alle tenlastegelegde oplichtingsmiddelen heeft bewezenverklaard en daarbij heeft nagelaten te responderen op het door de verdediging uitdrukkelijk onderbouwde standpunt dat de in de tenlastelegging vermelde onderdelen B2 t/m B11 geen oplichtingsmiddelen zijn. Voorts wordt geklaagd dat uit de bewijsoverwegingen en de bewijsmiddelen niet blijkt waarom de onderdelen B2 t/m B11 als oplichtingsmiddel kunnen worden gekwalificeerd.

34. Art. 326 Sr omschrijft drie specifieke oplichtingsmiddelen, te weten: (i) aannemen van een valse naam of van een valse hoedanigheid, (ii) listige kunstgrepen en (iii) een samenweefsel van verdichtsels.6.Alleen bedrog dat met een dergelijk middel wordt gepleegd valt onder de strafbepaling van oplichting. In zijn arrest van 20 december 2016, ECLI:NL:HR:2016:2889, NJ 2017/157, m.nt. Keijzer maakt de Hoge Raad de volgende vooropstellingen over deze oplichtingsmiddelen:

“2.3.1. Als belangrijk gemeenschappelijk kenmerk van de verschillende in de delictsomschrijving opgenomen oplichtingsmiddelen kan worden genoemd dat de verdachte door een specifieke, voldoende ernstige vorm van bedrieglijk handelen bij een ander een onjuiste voorstelling van zaken in het leven wil roepen teneinde daarvan misbruik te kunnen maken.

Zo gaat het bij het gebruik van een samenweefsel van verdichtsels in de kern om gesproken en/of geschreven uitingen die bij die ander een op meer dan een enkele leugenachtige mededeling gebaseerde onjuiste voorstelling van zaken in het leven kunnen roepen. Een voorbeeld daarvan was aan de orde in het arrest waarin de verdachte investeerders in strijd met de waarheid voorhield dat de geïnvesteerde bedragen zouden worden terugbetaald met een jaarlijkse rente van 18%, terwijl hij noch de intentie had noch in staat was om de afspraken na te komen en hij door hem ondertekende “promissory notes” afgaf teneinde te doen voorkomen dat de door hem gemaakte afspraken waren gegarandeerd. Uit dit voorbeeld blijkt dat van ‘meer dan een enkele leugenachtige mededeling’ niet slechts sprake kan zijn indien meerdere duidelijk van elkaar te scheiden leugens kunnen worden aangewezen, maar ook indien sprake is van een leugenachtige mededeling van voldoende gewicht, in combinatie met andere aan de verdachte toe te rekenen omstandigheden die tot misleiding van het beoogde slachtoffer kunnen leiden, zoals het misbruik van een tussen de verdachte en het beoogde slachtoffer bestaande vertrouwensrelatie.

Bij listige kunstgrepen gaat het in vergelijkbare zin in de kern om meer dan een enkele misleidende feitelijke handeling die een onjuiste voorstelling van zaken in het leven kan roepen. Een voorbeeld daarvan was aan de orde in het geval waarin de verdachte (met anderen) gebruik maakte van briefpapier van KPN teneinde een bank met een valse betaalopdracht te bewegen tot overboeking van een geldbedrag.

Bij de oplichtingsmiddelen die bestaan uit het aannemen van een valse naam of een valse hoedanigheid, gaat het er in de kern om dat het handelen van de verdachte ertoe kan leiden dat bij de ander een onjuiste voorstelling van zaken in het leven wordt geroepen met betrekking tot de ‘persoon’ van de verdachte, hetzij wat betreft diens naam, hetzij wat betreft diens hoedanigheid, waarbij die onjuiste voorstelling van zaken in het leven wordt geroepen teneinde daarvan misbruik te maken.

Een voorbeeld van het hanteren van een valse naam was aan de orde in het arrest waarin de verdachte als autoverkoper werkzaam was en gefingeerde orderbevestigingen invulde waarna hij zich telefonisch tegenover zijn werkgever voordeed als een medewerker van de bank en meedeelde dat de koopsom telefonisch was overgemaakt, welke mededeling hij aankondigde met het noemen van een andere naam dan de zijne. Een voorbeeld van het hanteren van een valse hoedanigheid was aan de orde in het arrest waarin de verdachte het in strijd met de waarheid voorstelde alsof hij “voor de meter kwam” en daarbij zei dat voor het vervangen daarvan een eigen bijdrage moest worden betaald. Eveneens een valse hoedanigheid was aan de orde in het arrest waarin de verdachte zich in strijd met de waarheid voordeed als een belangstellende die voornemens was de hem voor een proefrit ter hand gestelde fiets terug te brengen en waarbij de werkwijze van de verdachte onder meer bestond uit het achterlaten van een (waardeloos) onderpand.

De in de rechtspraak wel gebruikte formulering dat een verdachte zich als een ‘bonafide’ deelnemer aan het rechtsverkeer heeft gepresenteerd, is met betrekking tot het aannemen van een valse hoedanigheid slechts relevant als zo een presentatie als bonafide (potentiële) wederpartij berust op voldoende specifieke gedragingen die in de desbetreffende context erop zijn gericht bij het beoogde slachtoffer een onjuiste voorstelling van zaken in het leven te roepen teneinde daarvan misbruik te maken.

Hetgeen hiervoor is overwogen stelt voorts in het licht dat de in art. 326, eerste lid, Sr bedoelde oplichtingsmiddelen betrekking hebben op gedragingen die niet altijd scherp van elkaar te onderscheiden zijn. Daardoor kunnen concrete uitwerkingen van deze oplichtingsmiddelen onderling samenhang vertonen en elkaar overlappen. Er kunnen zich dus gevallen voordoen waarin hetzelfde gedrag van de verdachte meebrengt dat meerdere oplichtingsmiddelen zijn gebezigd. In zo een geval kan dit gedrag als het bezigen van meer dan een oplichtingsmiddel worden tenlastegelegd en bewezenverklaard; daarbij behoeft de rechter niet te kiezen uit die oplichtingsmiddelen omdat die keuze voor de strafrechtelijke betekenis van het bewezenverklaarde niet van belang is.”

35. Het hof heeft bewezenverklaard dat de verdachte, als feitelijk leidinggever van [A] B.V., door het aannemen van een valse hoedanigheid en/of door een of meer listige kunstgrepen en/of door een samenweefsel van verdichtsels meerdere personen heeft bewogen tot de afgifte van geldbedragen. Het hof heeft aldus niet gekozen uit de oplichtingsmiddelen die in de tenlastelegging door middel van de ‘en/of-constructie’ zijn opgenomen.7.In het voorliggende geval hebben die oplichtingsmiddelen er volgens het hof uit bestaan dat valselijk en/of listiglijk en/of bedrieglijk en/of in strijd met de waarheid in een prospectus, flyers, nieuwsbrieven, e-mailberichten en/of websites aan het publiek, althans aan een of meer van de in de bewezenverklaring genoemde personen, de onder A en B (1 t/m 11) genoemde uitingen of mededelingen zijn gedaan.

36. De verdediging heeft in hoger beroep aangevoerd dat de in punten B2 t/m B11 genoemde gedragingen geen oplichtingsmiddelen zijn. Dat verweer luidt in de kern dat op voorhand kenbaar zou zijn gemaakt aan de inleggers waar de investeringen op zagen en welke risico’s daaraan verbonden waren, en dat de informatie in de folders en prospectus slechts betrekking had op het heden en een mogelijk beeld van de toekomstige ontwikkelingen schetste, zonder dat daarbij garanties zijn gegeven dat die ontwikkelingen daadwerkelijk uit zouden komen. Voorts zou niet zijn gebleken dat de onder B2 t/m B11 genoemde uitingen of mededelingen reeds onjuist of leugenachtig waren op het moment dat de inleggers daar kennis van namen.

37. In de hiervoor onder randnummer 31 weergegeven Promis-bewijsoverwegingen heeft het hof een en ander vastgesteld. Deze vaststellingen houden onder meer het volgende in. [A] B.V. (hierna: [A] ) is op 15 november 2005 opgericht door de verdachte en de medeverdachten. [A] was enig beherend vennoot van [F] CV (hierna: [F] ), eveneens opgericht op 15 november 2005. De verdachte en de medeverdachten zijn hierna mensen gaan benaderen om geld te investeren in vastgoedprojecten in Polen via [F] . Zij hebben deze potentiële inleggers geïnformeerd op basis van informatie die zij van [G] Invest B.V. (hierna: [G] Invest) kregen. Daarbij hebben zij een prospectus opgemaakt, alsook flyers en nieuwsbrieven. De tekst in deze prospectus is in eerste instantie overgeschreven uit een prospectus van een ander vastgoedbedrijf en vervolgens taalkundig aangepast en aangevuld met enkele foto’s. In de prospectus staat onder meer vermeld dat [F] een aandeel heeft in [C] . (hierna: [C] ) en daarmee in het vastgoedproject van 100%, en dat [F] daardoor recht heeft op 100% van de uiteindelijke projectwinst. Het door inleggers in [F] geïnvesteerde geld zou worden overgemaakt naar [C] . In werkelijkheid had [F] geen aandeel in [C] . In plaats daarvan is het ingelegde geld overgeboekt naar [G] Invest. Gebleken is dat [A] op en na 29 november 2005 meerdere leenovereenkomsten is aangegaan met [G] Invest, die kort gezegd erop neerkomen dat [A] leningen verstrekte aan [G] Invest om de kosten die laatstgenoemde in haar zakelijke activiteiten maakte te kunnen betalen tegen een rente van 4% per jaar. De verdachte en medeverdachten hebben de beleggers voorgespiegeld dat er zekerheden zouden zijn voor het ingelegde geld, terwijl zij in werkelijkheid de ingelegde gelden zonder enige vormen van zekerheid en op basis van een risicodragende achtergestelde lening met een rentepercentage van 4% uitleenden aan [G] Invest. Zekerheden zijn in werkelijkheid nimmer verstrekt. Zelfs nadat er geen geld meer naar Polen werd overgemaakt, omdat er al problemen waren ontstaan, zijn alsnog diverse personen benaderd om te beleggen en zijn daarbij dezelfde zekerheden voorgespiegeld. Een deel van het door inleggers geïnvesteerde geld (14%) werd bovendien aan [A] afgedragen en gebruikt voor het betalen van personeelskosten en huurkosten. Ook het voorschotrendement van 8% dat aan inleggers was beloofd werd betaald uit deze 14%, terwijl dat evenmin aan de inleggers was voorgehouden en ook niet in de prospectus stond. Er is geen rendement uit Polen gekomen, omdat er al woningen in het vastgoedproject waren verkocht, waardoor het beloofde rendement niet uit die inkomsten betaald kon worden. Van een aantal investeerders is het geld überhaupt niet doorgestort en dus niet gebruikt ten behoeve van enige investering, maar op de rekening van [A] blijven staan. Het hof heeft voorts voorgesteld dat aan de inleggers deelnameformulieren zijn voorgelegd. Door deze te ondertekenen verklaarden en bevestigden de inleggers telkens met de inhoud van de prospectus inzake [F] bekend te zijn, terwijl zij die prospectus feitelijk niet hadden gezien en deze eigenlijk nog in een ontwerpfase verkeerde. Ook hebben zij bij toetreding als commandiet van [F] een akte van toetreding getekend die in strijd met de waarheid was opgemaakt.

38. Onder meer op grond van voorgaande vaststellingen is het hof tot de gevolgtrekking gekomen dat tijdens persoonlijke gesprekken met inleggers informatie is verstrekt waarvan de verdachte en de medeverdachten wisten dat deze niet juist was, en dat toezeggingen zijn gedaan en verplichtingen zijn aangegaan waarvan de verdachte en zijn medeverdachten wisten dat deze niet nagekomen zouden worden. Blijkens zijn bewijsoverwegingen is daarmee volgens het hof sprake van listige kunstgrepen en een samenweefsel van verdichtsels.8.Dat oordeel, alsook de feitelijke vaststellingen waarop het berust en die in cassatie verder niet op juistheid kunnen worden onderzocht, komen mij niet onbegrijpelijk voor. Ik acht dat oordeel tevens genoegzaam gemotiveerd, ook in de zin van art. 359, tweede lid tweede volzin, Sv. Anders dan het middel wil, behoefde het hof in zijn arrest niet afzonderlijk en concreet stil te staan bij elke individuele bewezenverklaarde uitlating, ook omdat uit de hiervoor weergegeven pleitnota van de verdediging niet blijkt dat ten aanzien van elk van die uitlatingen een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in de zin van art. 359, tweede lid tweede volzin, Sv is ingenomen.

39. Het middel gaat er voorts aan voorbij dat de onder A en B 1 t/m 11 genoemde mededelingen alternatief tenlastegelegd en dienovereenkomstig door het hof alternatief bewezenverklaard zijn. In zoverre doet in cassatie dan ook niet ter zake de vraag of al de in B2 t/m B11 opgesomde mededelingen voldoende steun vinden in de bewijsoverwegingen van het hof en de daartoe gebezigde bewijsmiddelen, waarbij ik mede in aanmerking heb genomen dat de onder A en B1 tenlastegelegde mededelingen, waarop het bewezenverklaarde ook stoelt, niet in cassatie worden betwist.9.

De bespreking van deelklacht (ii): bewegen tot

40. Het middel klaagt in de tweede plaats over het oordeel van het hof dat de in de bewezenverklaring genoemde investeerders zijn bewogen tot afgifte van een geldbedrag door (één van) de in de tenlastelegging vermelde oplichtingsmiddelen. Geklaagd wordt dat de bewijsoverwegingen en de bewijsmiddelen dat oordeel niet kunnen dragen, althans dat het hof niet voldoende heeft gerespondeerd op het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt van de verdediging te dier zake.

41. Van ‘bewegen tot’ als bedoeld in art. 326 Sr is volgens de Hoge Raad sprake ‘als voldoende aannemelijk is dat het slachtoffer mede onder invloed van de door het desbetreffende oplichtingsmiddel in het leven geroepen onjuiste voorstelling van zaken is overgegaan’ tot de afgifte van enig goed. Of in een concreet geval het slachtoffer door een oplichtingsmiddel is bewogen, is in sterke mate afhankelijk van de omstandigheden van het geval, zoals de handelswijze van de dader en de in het algemeen in het maatschappelijk verkeer vereiste omzichtigheid.10.Naast het oplichtingsmiddel kunnen dus ook andere factoren er in een bepaalde mate aan hebben bijdragen dat het slachtoffer is bewogen. Daarbij geldt dat het oplichtingsmiddel en het ‘bewegen tot’ in de praktijk dikwijls in meer of mindere mate met elkaar verweven zijn en niet steeds strikt van elkaar kunnen worden onderscheiden. Uiteindelijk komt het neer op de vraag of het in de omstandigheden van het geval redelijk is de gedragingen van het slachtoffer, als gevolg, aan het gebruik van het oplichtingsmiddel toe te schrijven. De precieze invloed die van het oplichtingsmiddel op het slachtoffer is uitgegaan, behoeft niet wettig en overtuigend te worden bewezen. Aannemelijkheid is in dit verband voldoende. Enige onzekerheid over het bestaan van een condicio sine qua non-verband hoeft op zichzelf dus niet in de weg te staan aan de vaststelling dat het slachtoffer mede onder invloed van het oplichtingsmiddel heeft gehandeld.11.

42. In hoger beroep is door de verdediging betwist dat de investeerders daadwerkelijk zijn bewogen tot afgifte van hun geld door de in tenlastelegging omschreven oplichtingsmiddelen. Daarbij heeft de raadsman bepaalde onderdelen van de verklaringen van de inleggers [benadeelde 11] , [benadeelde 12] , [benadeelde 13] , [benadeelde 14] , [benadeelde 6] , [benadeelde 15] , [benadeelde 5] , [benadeelde 7] , [benadeelde 17] , [benadeelde 18] , [benadeelde 3] , [benadeelde 4] , [benadeelde 22] , [benadeelde 23] , [benadeelde 24] , [benadeelde 25] / [benadeelde 4] , [benadeelde 26] , [benadeelde 27] , [benadeelde 28] , [benadeelde 29] en [benadeelde 1] aangestipt. Uit die verklaringen zou zijns inziens telkens blijken dat de betreffende investeerders niet zozeer door voormelde oplichtingsmiddelen zijn bewogen tot hun investeringen in [F] , maar zijn overgegaan tot een investering in het project door hun vertrouwen in de verdachte en/of medeverdachten, dan wel vanwege het rendement.

43. Zoals hiervoor reeds bij de bespreking van de eerste deelklacht aan bod is gekomen, heeft het hof vastgesteld dat tijdens die persoonlijke gesprekken informatie aan toekomstige investeerders is verstrekt waarvan de verdachte en de medeverdachten wisten dat deze niet juist was en dat toezeggingen zijn gedaan en verplichtingen zijn aangegaan waarvan zij wisten dat deze niet nagekomen zouden worden. Tijdens die gesprekken werd onder meer gesproken over de rendementen die [G] Invest behaalde, de duur van het project en het storten van het te beleggen bedrag. Ook is voorgespiegeld dat er zekerheden bestonden voor het ingelegde geld. Blijkens de vaststellingen van het hof hebben de aangevers verklaard dat zij tijdens de gesprekken mede door één of meer van de genoemde voorgespiegelde zekerheden uiteindelijk zijn bewogen tot afgifte van de ingelegde geldbedragen. Het hof heeft in zijn bewijsoverwegingen in het bijzonder voorts stilgestaan bij de aangiftes van de inleggers [benadeelde 11] , [benadeelde 18] , [benadeelde 17] en [benadeelde 22] . Daaruit blijkt dat in gesprekken met deze inleggers onder meer beloftes zijn gedaan over het te behalen rendement.

44. Het oordeel van het hof dat de inleggers op de juistheid van de verstrekte informatie afgegaan zijn en daardoor zijn bewogen tot hun investering, en dat [A] daardoor de beschikking verkreeg over gelden waarover zij anders niet de beschikking zouden hebben verkregen, acht ik, tegen de achtergrond van dit geheel aan vaststellingen, niet onjuist noch onbegrijpelijk en ook voldoende besloten liggen in de bewijsvoering van het hof. In weerwil van de toelichting op het middel doet daaraan niet af dat een aantal aangevers zou hebben verklaard dat zij gewoonweg vertrouwden op de verdachte en de medeverdachten en verder geen documenten hebben ingezien. Uit diezelfde verklaringen kan, aldus de vaststellingen van het hof, worden afgeleid dat aan hen onder mee is voorgehouden dat zij gegarandeerd rendement zouden behalen met hun investering en dat deze inleggers in het project stapten in verband met dat rendement. Het vertrouwen dat de verdachte en de medeverdachten bij de inleggers hebben geschept, kan naar ik meen niet los worden gezien van de (onjuiste) uitlatingen en beloftes die zij in de gesprekken met deze inleggers hebben gedaan. Daarmee is – mede in het licht van hetgeen in randnummer 37 over de prospectus, flyers en nieuwsbrieven is opgemerkt – naar het mij voorkomt voldoende aannemelijk dat de inleggers (ieder afzonderlijk) mede onder invloed van een of meerdere oplichtingsmiddelen zijn bewogen tot afgifte van hun geld. Ik verwijs in dat verband naar het te dezen toepasselijk juridisch kader zoals in randnummer 41 uiteengezet.

45. Het bestreden oordeel van het hof is voorts genoegzaam gemotiveerd, ook als ervan kan worden uitgegaan (wat ik doe) dat de verdediging in dit verband een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in de zin van art. 359, tweede lid tweede volzin, Sv heeft ingenomen. Het hof heeft immers expliciet uiteengezet waarom het van mening is dat de inleggers door de onjuiste uitlatingen van de verdachte en de medeverdachten zijn bewogen tot de afgifte van hun geld. Daarbij heeft het hof in zijn bewijsoverwegingen nadrukkelijk aandacht besteed aan de aangiftes van een aantal inleggers en voor de overige inleggers gewezen op hun, tot het bewijs gebezigde, verklaringen. Daarin ligt de verwerping van het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt voldoende besloten. Anders dan de stellers van het middel kennelijk menen, vereist art. 359, tweede lid tweede volzin, Sv niet dat de feitenrechter op elk aspect van het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt nadrukkelijk behoort te responderen.12.

46. Het tweede middel faalt in beide onderdelen.

IV. Slotsom

47. Het eerste middel faalt. Het tweede middel faalt eveneens en kan worden afgedaan met een aan art. 81, eerste lid, RO ontleende motivering.

48. Ambtshalve merk ik op dat de Hoge Raad uitspraak zal doen nadat meer dan twee jaren zijn verstreken na het instellen van het cassatieberoep op 11 april 2022, waarmee de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM wordt overschreden, hetgeen tot vermindering van de door het hof opgelegde gevangenisstraf moet leiden.

49. Overige gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

50. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak, maar uitsluitend wat betreft de duur van de opgelegde gevangenisstraf, tot vermindering daarvan aan de hand van de gebruikelijke maatstaf en tot verwerping van het beroep voor het overige.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG