HR, 22-04-2022, nr. 21/02501

In cassatie kan van de volgende feiten worden uitgegaan, die zijn vermeld in rov. 2.1 van de beschikking van de Hoge Raad van 3 april 2020:

(i) Verzoekster is op [geboortedatum] 1954 geboren in het district Suriname, dat tot 25 november 1975 deel uitmaakte van het Koninkrijk der Nederlanden.

(ii) Verzoekster verkreeg ingevolge de Wet op de Nationaliteit en het Ingezetenschap bij haar geboorte de Nederlandse nationaliteit.

(iii) Verzoekster heeft van 26 april 1974 tot 11 juni 1999 onafgebroken in Nederland gewoond.

(iv) Op 25 november 1975 werd Suriname onafhankelijk en trad de Toescheidingsovereenkomst tussen Nederland en Suriname3.(hierna: TOS) in werking.

(v) Omdat verzoekster op 25 november 1975 meerderjarig was en op dat moment in Nederland verbleef, verkreeg zij niet ingevolge de TOS van rechtswege de Surinaamse nationaliteit, maar behield zij de Nederlandse nationaliteit.

(vi) Verzoekster is op 19 december 2001 teruggekeerd naar Suriname met gebruikmaking van de voorzieningen die de Remigratiewet4.haar bood. Zij is door de Sociale Verzekeringsbank bij brief van 12 februari 2002 ervan op de hoogte gesteld dat de Remigratiewet haar verplichtte zo spoedig mogelijk na aankomst in Suriname een verzoek tot naturalisatie in te dienen, waarvan zij binnen drie maanden een ontvangstbevestiging moest overleggen. Bij gebreke daarvan zou de remigratie-uitkering worden geschorst.

(vii) Aan verzoekster is bij resolutie van de President van Suriname van 30 april 2004 de Surinaamse nationaliteit verleend. In deze resolutie is verzoekster erop gewezen dat deze kon worden ingetrokken indien zij zou nalaten om na haar naturalisatie al het mogelijke te doen om haar vorige nationaliteit te verliezen.

(viii) De Nederlandse ambassade te Paramaribo heeft verzoekster bericht dat zij de Nederlandse nationaliteit had verloren ingevolge art. 15 lid 1, aanhef en onder a, RWN: dat wil zeggen op grond van het vrijwillig verkrijgen van een andere nationaliteit. Het op 19 januari 2000 aan haar afgegeven Nederlandse paspoort is ongeldig gemaakt.

(ix) Op 5 november 2015 heeft verzoekster bij de Nederlandse ambassade te Paramaribo een aanvraag om een Nederlands paspoort ingediend. Deze aanvraag is bij beschikking van de minister van Buitenlandse Zaken van 13 november 2015 afgewezen. Hiertegen heeft verzoekster niet op de voet van de Awb bezwaar gemaakt.

Verzoekster heeft bij de rechtbank Den Haag op de voet van art. 17 RWN een verzoek ingediend tot vaststelling van het Nederlanderschap. De rechtbank heeft bij beschikking van 28 januari 2019 vastgesteld dat verzoekster sinds haar geboorte de Nederlandse nationaliteit bezit. Daartoe heeft de rechtbank, kort samengevat, van belang geacht dat het tot de uitspraak van de Hoge Raad van 26 juni 20155.voor verzoekster niet duidelijk was dat zij ook over de Nederlandse nationaliteit beschikte, en dat daardoor niet gesteld kan worden dat de vervaltermijn van tien jaar, als bedoeld in art. 15 lid 1, aanhef en onder c, RWN, al in 2004 is gaan lopen. Een redelijke wetstoepassing brengt volgens de rechtbank mee dat de tienjaarstermijn niet eerder kan zijn gaan lopen dan op 26 juni 2015, omdat vanaf die datum door de uitspraak van de Hoge Raad pas effectief sprake was van de Nederlandse nationaliteit.

De Staat heeft tegen deze beschikking beroep in cassatie ingesteld. De Hoge Raad heeft bij de reeds genoemde beschikking van 3 april 2020 geoordeeld dat er geen grond is om de tienjaarstermijn van art. 15 lid 1, aanhef en onder c, RWN op een later tijdstip te doen aanvangen dan op 30 april 2004. De Hoge Raad heeft de beschikking van de rechtbank vernietigd en het geding teruggewezen naar de rechtbank ter verdere behandeling en beslissing. De Hoge Raad heeft in zijn beschikking onder meer overwogen:

‘3.7.1 Indien in de procedure na terugwijzing komt vast te staan dat de verliesgrond van art. 15 lid 1, aanhef en onder c, RWN is ingetreden en dat [verweerster] als gevolg daarvan haar Nederlanderschap heeft verloren, dient de rechtbank – met inachtneming van hetgeen het HvJEU heeft overwogen in het Tjebbes-arrest – na te gaan of voor [verweerster] het verlies van de Nederlandse nationaliteit, dat voor haar het verlies van het burgerschap van de Unie en de daaruit voortvloeiende rechten meebrengt, in overeenstemming is met het evenredigheidsbeginsel wat betreft de gevolgen ervan voor haar situatie en, in voorkomend geval, voor die van haar gezinsleden, uit het oogpunt van het Unierecht. Daarbij kan ook in aanmerking worden genomen dat van [verweerster] in de periode voorafgaand aan de (…) uitspraak van de Hoge Raad van 26 juni 2015 niet kon worden gevergd een poging te doen de tienjaarstermijn van art. 15 lid 1, aanhef en onder c, RWN te stuiten op de wijze vermeld in art. 15 lid 4 RWN, gelet op de in die periode (…) door de Nederlandse autoriteiten gehuldigde rechtsopvatting (…).

Nu een onderdaan van een lidstaat tegenover de lidstaat waarvan hij de nationaliteit bezit, de rechten kan inroepen die behoren bij zijn door art. 20 VWEU verleende status van burger van de Unie, kan de uitkomst van deze evenredigheidstoetsing ertoe leiden dat de rechtbank dient te beslissen dat [verweerster] de Nederlandse nationaliteit met terugwerkende kracht herkrijgt. Daaraan doet niet af dat de huidige RWN geen grondslag biedt voor een dergelijke herkrijging met terugwerkende kracht van het Nederlanderschap.

Nu partijen in het geding voor cassatie nog geen rekening konden houden met het Tjebbes-arrest, dient de rechtbank hen in de gelegenheid te stellen hun stellingen naar aanleiding van dat arrest aan te passen of aan te vullen.

Opmerking verdient dat er geen grond is – anders dan de Staat in cassatie heeft aangevoerd – om het toepassingsgebied van de hiervoor in 3.7.1 bedoelde evenredigheidstoetsing en de daaraan verbonden mogelijkheid van herkrijging met terugwerkende kracht van het Nederlanderschap, te beperken tot bestuursrechtelijke procedures, zodat voor een en ander ook plaats is in een procedure op de voet van art. 17 RWN.’

De rechtbank heeft vervolgens bij beschikking van 16 maart 20216.het verzoek tot vaststelling van het Nederlanderschap afgewezen. Daartoe heeft de rechtbank, kort weergegeven, het volgende overwogen. Verzoekster heeft op 30 april 2014 van rechtswege het Nederlanderschap verloren. Het verlies van de Nederlandse nationaliteit, dat het verlies van het burgerschap van de Unie en de daaruit voortvloeiende rechten met zich brengt, komt niet in strijd met het evenredigheidsbeginsel. Het moment van het verlies van het Nederlanderschap heeft als peilmoment te gelden voor de evenredigheidstoets. Verzoekster is weliswaar de mogelijkheid onthouden om het verlies van het Nederlanderschap te stuiten, omdat achteraf is gebleken dat de Staat zich tijdens de verliestermijn ten onrechte jegens verzoekster op het standpunt heeft gesteld dat zij de Nederlandse nationaliteit al in 2004 had verloren. Dit kan echter verzoekster in het kader van de evenredigheidstoets niet baten, omdat zij (i) er zelf vrijwillig voor gekozen heeft naar Suriname te remigreren met de daaraan verbonden financiële voordelen, (ii) door deelname aan de remigratieregeling te kennen heeft gegeven bereid te zijn haar Nederlandse nationaliteit op te geven en (iii) van de mogelijkheid om binnen een jaar op de remigratie terug te komen geen gebruik heeft gemaakt. Dat verzoekster een slechte gezondheid heeft en een beroep wil doen op de gezondheidszorg in Nederland dient bij de evenredigheidstoets buiten beschouwing te blijven. Verzoekster heeft niet aannemelijk gemaakt dat op het peilmoment voorzienbaar was dat medische zorg in Nederland of de Europese Unie noodzakelijk was. Het recht op gezondheidszorg is geen individueel afdwingbaar recht. Ook het argument dat verlies van het Nederlanderschap het verzoekster onmogelijk maakt om het familie- en gezinsleven met haar kinderen te onderhouden zoals zij dat als Unieburger wel kon, treft geen doel. Verzoekster heeft onvoldoende aannemelijk gemaakt dat de voor de vaststelling van beschermenswaardig gezinsleven (art. 7 Handvest van de grondrechten van de EU in samenhang met art. 8 EVRM) tussen ouders en hun niet-jongvolwassen meerderjarige kinderen volgens vaste jurisprudentie van het EHRM vereiste ‘additional elements of dependence’, ofwel ‘more than the normal emotional ties’, tussen haar en haar familieleden in Nederland op het verliesmoment aanwezig waren. Ook de stelling van verzoekster dat zij haar recht op consulaire bescherming niet meer kan genieten of andere bescherming van fundamentele rechten, leidt er volgens de rechtbank niet toe dat het beroep op het evenredigheidsbeginsel slaagt.

Verzoekster heeft (tijdig) cassatieberoep ingesteld tegen de beschikking van de rechtbank. De Staat heeft verweer gevoerd en geconcludeerd tot verwerping van het cassatieberoep.