1.2.5 Tussenststand

De eerste aanleiding voor dit onderzoek is in de basis gelegen in de van oudsher bestaande diversificatie van regelgeving die ziet op bestraffing van fiscale fraude. De betrokken autoriteiten hebben de keuze tussen een bestuursrechtelijke of strafrechtelijke aanpak. Een duaal rechtshandhavingssysteem is juridisch houdbaar, wanneer de keuze voor de ene of de andere route voorzienbaar is en de sanctioneringsmogelijkheden onderling zijn afgestemd waardoor ongeoorloofde samenloop wordt voorkomen.1 Ten tweede is een belangrijke aanleiding voor dit onderzoek een rechtshandhavingstekort dat vanaf de jaren 80 herhaaldelijk door een aantal onderzoekscommissies is geconstateerd en nog steeds bestaat. Eén van de oplossingen voor dit probleem was het vanuit de strafrechtelijke handhaving uitwijken naar handhaving via het bestuursrecht, met alle gevolgen van dien voor wat betreft het (moeilijker te maken) onderscheid tussen beide rechtsgebieden. Dit is niet bevorderlijk voor de voorzienbaarheid van forumkeuze.2 Van een organisatorisch tekort in de fiscale rechtshandhaving is nog steeds sprake, terwijl het bevoegdheidstechnische tekort (voor zover dat er al was) vandaag de dag volledig wordt opgeheven door de creatie van nieuwe anti-misbruik en bestraffingsregels.3 Deze reactie past in de trend van verharding van het fiscale rechtshandhavingsbestel, die voortkomt uit een meer algemene roep om veiligheid en bestrijding van misdaad. Dit was de derde aanleiding voor dit onderzoek.

Vanwege de praktische tekorten in de fiscale rechtshandhaving en reacties daarop en de politiek-maatschappelijke sfeer van verharding van het fiscale rechtshandhavingsklimaat rijst des te indringender de vraag naar de juridische inkadering van het systeem van sanctionering ten aanzien van fiscale fraude. Is het van oudsher bestaande duale systeem van fiscale rechtshandhaving opgewassen gebleken tegen de beschreven ontwikkelingen? Is het systeem van bestraffing van fiscale fraude met voldoende waarborgen omkleed? In dit stadium en op grond van het voorgaande kan voorzichtig worden gesteld dat het bijna onvermijdelijk is geweest dat een adequate juridische inkadering van het fiscale handhavingsbestel op punten achterwege is gebleven, waardoor de juridische houdbaarheid van het systeem op dit moment in twijfel kan worden getrokken. In de volgende paragraaf zal worden stilgestaan bij deze stellingname.