HR, 19-02-2013, nr. 10/04868

Verdachte is bij arrest van 21 oktober 2010 door het Gerechtshof te Amsterdam wegens onder meer 5. "medeplegen van witwassen, meermalen gepleegd", veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van 16 maanden. Het arrest bevat voorts enige bijkomende beslissingen, een en ander als in het arrest vermeld.

Namens verdachte heeft mr. B.P. de Boer, advocaat te Amsterdam, twee middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel klaagt dat de bewezenverklaring van feit 5 niet naar de eis der wet met redenen is omkleed.

Ten laste van verdachte is onder 5 bewezenverklaard:

Die bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang:

(...) "

Het Hof heeft voorts het volgende overwogen:

Het middel valt uiteen in verschillende klachten. De eerste klacht houdt in dat uit de gebezigde bewijsmiddelen niet kan volgen dat verdachte zodanige feitelijke zeggenschap had over de aangetroffen geldbedragen, dat hij die met anderen voorhanden had in de zin van art. 420bis Sr.

Vooropgesteld kan worden dat de wetgever met de strafbaarstelling van heeft witwassen beoogd elke fase van het witwastraject onder de strafbepaling te brengen om op die wijze de opsporing en vervolging van witwassen te optimaliseren.3. Kern van het delict witwassen is het verbergen of verhullen van de misdadige herkomst van het voorwerp.4. De fasen waarin witwassen zich manifesteert zijn: plaatsing, versluiering en bestemming. De delictsomschrijving stelt elk van de fasen in een witwasconstructie zelfstandig strafbaar en sluit zo aan bij de internationale omschrijvingen van witwassen.5. Om die redenen is een groot aantal gedragingen in de delictsomschrijvingen opgenomen in onderdeel b van het eerste lid van artikelen 420bis en 420quater Sr: verweven, voorhanden hebben, overdragen, omzetten en gebruik maken van. Dit ter aanvulling op het verbergen en verhullen uit onderdeel a van beide artikelen. Het delictsbestanddeel 'voorhanden hebben' heeft van alle beschreven gedragingen de grootste reikwijdte. De wetgever heeft het delictsbestanddeel 'voorhanden hebben' inhoudelijk gelijk gesteld aan diezelfde term in de helingbepalingen. 6. 'Voorhanden hebben' betekent: 'feitelijke zeggenschap ten aanzien van het voorwerp, al is niet vereist dat het voorwerp zich in de fysieke nabijheid bevindt.7. 'Voorhanden hebben', in de helingbepalingen ter vervanging van het vroegere vervoeren, bewaren en verbergen strekt zich uit tot ieder feitelijk voorhanden hebben, met welk doel of krachtens welke titel dan ook.8.

Voor 'voorhanden hebben' in de zin van de witwasbepalingen is evenmin als in de helingbepaling nodig, dat men te allen tijde onverwijld over het goed kan beschikken. Het omvat ook het kunnen beschikken over iets dat elders is opgeslagen. Vgl. eveneens in deze zin de terminologie in de art. 214, 223 en 234: HR 19 juni 1916, NJ 1916/ 471; 30 maart 1942, NJ 1943/73. Of iemand daadwerkelijk kan beschikken over een op een bepaalde plaats opgeslagen voorwerp is dus in hoge mate ter feitelijke beoordeling. Bij die beoordeling kunnen algemene ervaringsregels een rol spelen. Wanneer iemand, op basis van vastgestelde omstandigheden en naar algemene ervaringsregels beoordeeld, alleen of met anderen kan beschikken over een voorwerp, is een loutere ontkenning van het voorhanden hebben zonder dat daarbij aannemelijke verklaring wordt gegeven voor de van algemene ervaringsregels afwijkende omstandigheid, onvoldoende om aan een bewezenverklaring van het voorhanden hebben in de weg te staan.9.

Het Hof heeft in een bewijsoverweging geoordeeld dat verdachte weliswaar niet woonde in de woning waar hij wel ingeschreven stond als bewoner bij de gemeentelijke basisadministratie maar dat die woning wel geheel (mede) ter zijn beschikking stond. Het hof heeft in dat verband mede gelet op de omstandigheid dat er geen enkel aanknopingspunt is dat sprake is geweest van een zakelijke (onder-)huurrelatie tussen de verdachte en [betrokkene 1] en [betrokkene 2] die kennelijk met zijn instemming in de woning verbleven. Bovendien werden in de woning persoonlijke bankbescheiden van de verdachte aangetroffen. In dat licht bezien kon het Hof met inachtneming van de overigens vastgestelde omstandigheden oordelen dat hij met anderen de beschikking had over de in de woning aangetroffen geldbedragen en het geldbedrag op de Luxemburgse bankrekening. Gezien de gebezigde bewijsmiddelen en de bewijsoverweging, geeft dat oordeel geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting, is het toereikend is gemotiveerd en niet onbegrijpelijk. De daarin genoemde feiten en omstandigheden kunnen in onderling verband en samenhang bekeken dat oordeel zonder meer dragen. Een aannemelijke alternatieve verklaring is door de verdachte niet aangedragen. Voor een verdere toetsing van het feitelijk oordeel is in cassatie geen plaats, gelet op de aan de feitenrechter voorbehouden selectie en waardering van het bewijsmateriaal. De omstandigheid dat de steller van het middelen een en ander anders uitlegt of waardeert maakt dat oordeel niet onbegrijpelijk.

Voorts wordt geklaagd dat het Hof de verklaring van getuige [betrokkene 4] heeft gedenatureerd. Van denaturering is sprake als de rechter aan een verklaring een geheel andere betekenis geeft, in weerwil van de bedoeling van degene die de verklaring heeft afgelegd. Kennelijk wordt niet geklaagd over de weergave van die verklaring van [betrokkene 4] in de aanvulling op het verkorte arrest (bewijsmiddel 10), maar over 's Hofs overweging dat uit haar verklaring kan worden afgeleid dat zij in opdracht van verdachte een "fake papier" moest regelen om het te doen voorkomen dat het gevonden geldbedrag rechtmatig aan [betrokkene 1] toebehoorde. In die overweging lees ik niet dat het Hof meent dat [betrokkene 4] in die zin heeft verklaard, maar dat het Hof dat uit haar verklaring afleidt. Dat stond het Hof vrij en dat oordeel is voorts, mede in het licht van de overige bewijsmiddelen, niet onbegrijpelijk. Van denaturering van de verklaring is derhalve geen sprake. Gelet op de daaruit blijkende bemoeienis van verdachte met de geldbedragen, en in aanmerking genomen dat de verklaring van [betrokkene 4] kennelijk ziet op de in de bewezenverklaring bedoelde geldbedragen die zijn aangetroffen in de woning aan de [a-straat 1]-IV te Amsterdam, heeft het Hof die verklaring mede redengevend kunnen achten voor zijn oordeel dat verdachte die geldbedragen samen met anderen voorhanden heeft gehad in de bewezenverklaarde periode. Daaraan doet niet af dat die verklaring eerst is afgelegd nadat de geldbedragen waren aangetroffen.

Het middel bevat voorts de klacht dat uit de gebezigde bewijsmiddelen niet kan volgen dat verdachte de geldbedragen tezamen en in vereniging voorhanden heeft gehad. Die klacht faalt eveneens. Het Hof heeft kennelijk geoordeeld dat nu de geldbedragen op diverse plaatsen in de woning zijn aangetroffen en een deel daarvan 'los' werd aangetroffen, terwijl verdachte niet in de op zijn naam staande woning woonde maar daar andere personen (te weten [betrokkene 1] en [betrokkene 2]) verbleven, die geldbedragen niet verborgen waren voor die personen maar dat zij van de aanwezigheid daarvan op de hoogte waren. Dit wordt ondersteund door de omstandigheid dat zich in de woning diverse bescheiden bevonden die kunnen worden gerelateerd aan de verdachte, waaronder begrepen bankafschriften van de Fortis bank, rekeningnummer [002], ten name van de verdachte (map 13, pagina 00651 e.v. en pagina 6 SFO-rapport in combinatie met bijlage 13 van het SFO-rapport). Voorts is blijkens het voornoemde SFO-rapport in de woning een stortingsbewijs d.d. 10 augustus 2002 gevonden dat betrekking heeft op een bedrag ter hoogte van 85.000 euro (map 13, pagina 00651 e.v. en pagina 7 SFO-rapport in combinatie met bijlage 16 van het SFO-rapport), waarbij de rechthebbende van de rekening de verdachte bleek te zijn, hetgeen evenzeer wijst op de feitelijke betrokkenheid van de verdachte bij bedoelde woning waarvan hij de huurder was. Daaruit heeft het Hof kunnen afleiden dat verdachte bij het voorhanden hebben van die geldbedragen bewust en nauw heeft samengewerkt met anderen. Ten aanzien van het geldbedrag op de Luxemburgse bankrekening, heeft het Hof dat eveneens kunnen afleiden uit het feit dat [betrokkene 1] 'power of attorney' heeft verleend aan verdachte voor het openen en sluiten van bankrekeningen, en dat verdachte op dezelfde datum aan de Banco Del Gottardo heeft bericht dat de machtiging ten behoeve van [betrokkene 1] voor de rekening [A], welke rekening verdachte heeft geopend en waarvan hij de rekeninghouder is, wordt ingetrokken (bewijsmiddel 7).

Tenslotte wordt nog geklaagd over de bewezenverklaring voor zover deze inhoudt dat verdachte en zijn mededaders wisten dat genoemd geld - onmiddellijk of middellijk - afkomstig was uit enig misdrijf. Met de overweging dat het gelet op de door het Hof genoemde omstandigheden, niet anders kan zijn dan dat de bedoelde geldbedragen uit misdrijf afkomstig waren, heeft het Hof toereikend en niet onbegrijpelijk gemotiveerd dát het geld afkomstig was uit een misdrijf. Anders dan de steller van het middel meent, doet daaraan niet af dat de bewijsmiddelen niets inhouden omtrent inkomen of vermogen van verdachte en zijn mededaders. Het Hof heeft kunnen oordelen dat het aantreffen van dergelijke grote (contante) geldbedragen in een woning en op een Luxemburgse bankrekening, het vermoeden van witwassen rechtvaardigt. In dat geval is het aan de verdediging om een verklaring te geven voor de herkomst van het geld. Nu in casu een dergelijke verklaring niet is gegeven, is voor de bewezenverklaring voldoende dat uit de bewijsmiddelen volgt dat die grote geldbedragen zijn aangetroffen, en heeft het Hof voorts kunnen concluderen dat verdachten en zijn mededaders wisten dat het geld van misdrijf afkomstig was.10. Ik wijs er voorts nog op dat het Hof niet onbegrijpelijk heeft vastgesteld dat verdachte de herkomst van de aangetroffen gelden heeft willen verhullen, hetgeen eveneens een aanwijzing vormt dat verdachte wist dat het geld van misdrijf afkomstig was. Daarnaast brengt die vaststelling mee dat ook indien de geldbedragen uit eigen misdrijf afkomstig zijn, bewezenverklaring van witwassen mogelijk is en het Hof dus in het midden heeft kunnen of het misdrijf (mede) door verdachte is begaan. Het Hof was voorts, anders dan de steller van het middel kennelijk meent, niet gehouden om aan te geven om welk misdrijf het zou gaan. Als er geen rechtstreeks verband valt te leggen met een bepaald misdrijf, kan witwassen immers niettemin bewezen worden geacht als het niet anders kan zijn dan dat het geld uit misdrijf afkomstig is.11.

Het middel faalt in al zijn onderdelen.

Het tweede middel klaagt dat de behandeling van de zaak in cassatie net heeft plaatsgevonden binnen een redelijke termijn nu de inzendtermijn is overschreden.

Het cassatieberoep is ingesteld op 2 november 2010. De stukken van het geding zijn blijkens een daarop gezet stempel op 22 maart 2012 bij de Hoge Raad binnengekomen, zodat de inzendtermijn van acht maanden met ruim acht maanden is overschreden. Het middel is dus terecht voorgesteld. Ik wijs er voorts ambtshalve op dat de Hoge Raad in deze zaak uitspraak zal doen nadat meer dan twee jaren zijn verstreken na het instellen van het cassatieberoep, zodat ook in zoverre de redelijke termijn is overschreden. Een en ander moet leiden tot strafvermindering.

Het eerste middel kan worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering.

Andere gronden dan de hiervoor onder 15 genoemde grond waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot strafvermindering wegens overschrijding van de redelijke termijn in de mate die de Hoge Raad passend acht, en tot verwerping van het beroep voor het overige.