4.5.2.6 Artikel 23 Luchtvaartverordening

(1) Ryanair

Casus. Het betreft de vraag of de vermelding van de prijzen van vliegtickets op de website van Ryanair in overeenstemming is met artikel 23 Luchtvaartverordening. Er zijn bijkomende kosten voor verschillende vormen van betalen, het inchecken en vormen van belasting.

Besluit en bezwaar. De Consumentenautoriteit oordeelt dat gaandeweg het boekingsproces pas blijkt dat er bijkomende kosten zijn.2 De uiteindelijk te betalen prijs correspondeert niet met de aanvankelijk vermelde heen- en terugreisprijzen. Het gaat met name om ‘online inchecken’, ‘EU261 heffing’, ‘ETS heffing’ en ‘Belastingen/Toeslagen’. Onderaan boekingspagina 2 wordt de totaalprijs zichtbaar. Op deze pagina is nog opgenomen dat ‘Optionele kosten zoals administratiekosten en toeslagen voor ingecheckte bagage zijn niet opgenomen’. De Consumentenautoriteit stelt vast dat de consument € 6 administratiekosten dient te betalen, afhankelijk van de betaalwijze. De enige betaalwijze die voor consumenten in Nederland geen administratiekosten met zich meebrengt is de Prepaid Mastercard. Dit is echter, naar het oordeel van de Consumentenautoriteit, geen gangbaar betaalmiddel. De bezwaren van Ryanair zijn op dit punt ongegrond verklaard.3

Beroep. Ryanair voert aan dat de consument op dezelfde pagina zowel een prijs exclusief kosten als een prijs inclusief alle vaste en onvermijdbare kosten te zien krijgt. Van misleiding is volgens hen geen sprake.4 Daarnaast is de Prepaid Mastercard wel een reële betalingsmogelijkheid zodat de administratiekosten vermijdbare kosten zijn. Ten onrechte zou de BAC in zijn advies de term gangbaar betaalmiddel gehanteerd hebben.

De rechtbank verwijst naar het Air Berlin arrest van het Hof van Justitie van de EU.5 Hierin heeft het Europese Hof van Justitie overwogen dat bij een elektronisch boekingssysteem, zoals in deze zaak aan de orde, de te betalen definitieve prijs bij elke vermelding van de prijzen van de luchtdiensten moet worden aangegeven, ook bij de eerste vermelding daarvan. Gelet op artikel 23 Luchtvaartverordening en de uitleg van het Hof oordeelt de rechtbank dat de definitieve prijzen niet vermeld stonden.

Met betrekking tot de administratiekosten voor het gebruik van het betalingsmiddel oordeelt de rechtbank dat de gangbaarheid van het betaalmiddel van belang is. De rechtbank overweegt dat de Prepaid Mastercard destijds beschikbaar was voor de Nederlandse consument. De ACM heeft niet kunnen aangeven wat volgens haar qua beschikbaarheid het omslagpunt is en wanneer een betaalmiddel wel gangbaar is. Dit geldt temeer daar de ACM zelf heeft aangegeven dat inmiddels (ten tijde van het beroep) de Prepaid Mastercard voldoende beschikbaar is en dus gangbaar. De rechtbank verlaagt de boete dan ook tot € 10.000.

Commentaar. De vraag die hier centraal staat is, is wat een gangbaar betaalmiddel is. De ACM dient duidelijk aan te geven wanneer sprake is van een gangbaar betaalmiddel en wanneer niet.6

(2) KLM

Casus. Klm heeft met tarieven voor vliegtickets geadverteerd waarin de boekingskosten van € 10 per ticket niet waren opgenomen. Deze kosten werden pas aan het einde van het boekingsproces door Klm kenbaar gemaakt.

Besluit en bezwaar. De ACM heeft een boete opgelegd van€ 200.000 voor overtreding van artikel 23 lid 1 Luchtvaartverordening.7 Artikel 23 lid 1 Luchtvaartverordening heeft tot doel om consumenten in staat te stellen de prijzen van de vliegtickets te vergelijken. De prijs die consumenten moeten betalen voor de vliegtickets moet daarom worden weergegeven inclusief de kosten die voorzienbaar en onvermijdbaar zijn. De bezwaren van Klm worden ongegrond verklaard.

Beroep.Klm voert aan dat de ACM geen boete op had mogen leggen omdat de boekingskosten niet onvermijdbaar en voorzienbaar zijn. Via andere verkoopkanalen worden andere boekingskosten in rekening gebracht.8 Consumenten die op de website de beschikbaarheid en kosten van de vlucht hebben bekeken, kunnen bijvoorbeeld telefonisch bestellen. De rechtbank overweegt dat de prijzen van de boekingskosten wellicht verschillen, maar deze boekingskosten overstijgen in ieder geval het bedrag van € 10 per vliegticket dat in rekening wordt gebracht bij het boeken van een ticket via internet. Deze kosten zijn dan ook niet vermijdbaar. Deze kosten hadden in de prijs opgenomen dienen te worden. Dit is anders als het om een bedrag van€ 10 per boeking gaat. Immers, dan kunnen meer tickets worden aangeschaft en dan zijn de boekingskosten per ticket lager. KLM heeft in strijd gehandeld met artikel 23 lid 1 Luchtvaartverordening.

De boete wordt verlaagd omdat de boete ziet op een periode langer dan waarvoor de ACM bewijs heeft geleverd. De boete wordt vastgesteld op € 150.000.

(3) WTC

Casus. World Ticket Center (WTC) biedt op haar website vliegtickets en andere reisproducten aan. Bij de prijzen van tickets staat een ‘i’. Onderaan de pagina staat bij ‘i’:

‘Voor telefonische boekingen geldt € 0 customer service charge (csc). Voor online boekingen geldt er € 10 tot € 40 csc pp. Afhankelijk van uw klantniveau/soort, gelden er boekingskosten per boeking. Telefonisch/ online nieuwe klant€ 45/39, bronze € 30/25, silver € 30/15, gold member € 0.’

Wanneer men doorklikt op de blauwe ‘i’ volgt een uitleg over bronze, silver en gold members. Aan het einde van het boekingsproces volgen vervolgens nog boekingskosten.

Besluit. De ACM is van oordeel dat WTC in strijd handelt met artikel 23 Luchtvaartverordening door niet de onvermijdbare en voorzienbare kosten direct te vermelden.9 De ACM verwijst hierbij naar de lezing van de Reclamecode Reisaanbiedingen, waarin staat dat ten aanzien van kosten waarvan de hoogte niet vooraf kan worden berekend, omdat deze afhankelijk is van bepaalde keuzes van de consument, de bijkomende kosten per boeking naast of onder de geadverteerde prijs op transparante wijze gespecificeerd dienen te worden.

In het kader van de customer service charge (‘csc’) heeft Wtc opgemerkt dat zij de voorkeur geeft aan telefonische boekingen omdat zij dan de wensen van de klant beter kan inschatten. De kosten zijn dan ook vermijdbaar, aldus WTC. Ook de boekingskosten zijn niet voorzienbaar omdat het bij aanvang van de boeking niet duidelijk is welk klantniveau de betreffende consument heeft.

De ACM kan het betoog van WTC niet volgen. Dat een consument na het bezoeken van de website telefonisch zou boeken is een onwaarschijnlijke theoretische mogelijkheid. Ook de boekingskosten zijn niet onvoorzienbaar, zeker voor nieuwe klanten niet. WTC dient zo snel als mogelijk de totaalprijs inclusief de boekingskosten aan de consument te laten zien.

De ACM legt WTC een boete op van€200.000 voor de overtreding van artikel 23 lid 1 Luchtvaartverordening. De ACM legt ook een last onder dwangsom op.

Commentaar. In het licht van de uitspraak van de rechtbank Rotterdam in de KLM zaak is het een interessante vraag of de kosten met betrekking tot de customer service charge (csc) en de boekingskosten onvermijdbaar en voorzienbaar zijn. Immers er is een mogelijkheid om telefonisch te boeken en zo de csc te ontlopen. Ook de boekingskosten zijn niet direct in te schatten omdat dit afhankelijk is van het aantal personen dat boekt en afhankelijk van het klanten niveau. Het blijft lastig om boetes op normen te zetten die ruimte laten voor verschillende interpretaties. Om tegemoet te komen aan de marktpartijen zou de ACM beleidsregels kunnen opstellen en mogelijk de regels kunnen coördineren met de Reclame Code Commissie. Naar mijn mening voert het te ver om gedetailleerde beleidsregels op te stellen. De oplossing kan beter gezocht worden in de wijze van sanctioneren. Gedacht kan worden aan het voeren van informele gespreken of het opleggen van een last onder dwangsom in plaats van een boete. Bij een last onder dwangsom wordt immers nog een termijn gegund aan de overtreder, daarnaast heeft de ACM de mogelijkheid om de overtreden regels nader te expliciteren.

(4) Corendon

Casus. Corendon International Travel B.V. (hierna: ‘Corendon’) biedt naast pakketreizen ook losse vliegtickets aan. Voor deze beide diensten heeft de ACM tussen 20 augustus 2015 en 9 februari 2016 de website van Corendon onderzocht en met betrekking tot de prijzen van de losse vliegtickets getoetst aan artikel 23 Luchtvaartverordening.10 Corendon heeft tussen 22 december 2015 en 9 februari 2016 € 3 servicekosten per segment per boeking gerekend. De prijs van de vliegtickets is per persoon. De vraag is of het gaat om vermijdbare kosten en of deze kosten duidelijk vermeld zijn.

Besluit. De ACM oordeelt dat de servicekosten in beginsel variabele onvermijdbare en voorzienbare kosten zijn.11 Corendon kan dan ook volstaan met weergave van deze kosten direct bij de prijs van het vliegticket op transparante wijze alsmede de hoogte daarvan. Na selectie van de gewenste vlucht(en), komen de servicekosten vast te staan en moet Corendon de servicekosten (in ieder geval) opnemen in de prijs van het vliegticket. Corendon heeft weliswaar de bijkomende servicekosten op de twee pagina’s in het online zoekproces voor vliegtickets vermeld, maar zij heeft nagelaten deze kosten direct bij de prijs op transparante wijze weer te geven alsmede de hoogte ervan, terwijl zij de kosten niet heeft opgenomen in de prijs. De consument had derhalve vanaf het begin geen volledig beeld van de definitieve prijs waardoor hij niet in staat was de prijzen van vliegtickets van Corendon in een vroeg stadium daadwerkelijk met de prijzen van andere aanbieders te vergelijken. Corendon krijgt voor de overtreding van artikel 23 Luchtvaartverordening een boete van € 150.000 opgelegd.