HR, 06-02-2015, nr. 14/02425

Het Hof heeft tijdens de mondelinge behandeling aan partijen gelegenheid gegeven om overleg te voeren na schorsing van de zitting. Het Hof had tijdens de mondelinge behandeling ook gesteld dat partijen tot 2 april 2014 gelegenheid kregen om eventueel uitstel te verzoeken. De gemeente ontving echter op 31 maart 2014 de uitspraak van het Hof.

In de uitspraak staat:

De gemeente kent die correspondentie niet en heeft geen gelegenheid gehad daarop te reageren. Daarmee heeft het Hof de goede procesorde, het beginsel van hoor en wederhoor, geschonden. Tijdens overleg tussen partijen is gebleken dat er fouten zaten in de berekening van de door [C] overgelegde aftrek voor werktuigenvrijstelling. Partijen waren het bijvoorbeeld eens over het feit dat het bedrag van de gasinstallaties ten onrechte in het geheel in aftrek was meegenomen, ook het deel dat zag op de centrale verwarmingsinstallaties. Kennelijk heeft daarover in de correspondentie niets gestaan. Die wetenschap had tot een andere uitkomst geleid. De schending van de procesorde heeft geleid tot een benadeling van Gemeente Alphen aan den Rijn.

Het Hof heeft ten onrechte dan wel onbegrijpelijk gemotiveerd geoordeeld dat de gemeente de waarde van het ziekenhuis niet heeft onderbouwd.

In geschil was de, volgens de uitspraak van het Hof, aftrek voor de werktuigenvrijstelling en de hoogte van de restwaarde. De hoogte van de herbouwwaarde was niet in het geding. Het Hof oordeelt echter dat de heffingsambtenaar de waarde niet aannemelijk gemaakt door het overleggen van toetsbare gegevens van vergelijkbare onroerende zaken. Daarmee wordt ten onrechte geoordeeld dat de heffingsambtenaar niet heeft voldaan aan de bewijslast. Het geschil betrof immers niet de hoogte van de kengetallen. Tijdens de mondelinge behandeling onderschreef belanghebbende de gehanteerde kengetallen als in overeenstemming met de bij haar bekende gegevens. Het is dan ook onbegrijpelijk dat het Hof oordeelt dat de heffingsambtenaar niet heeft voldaan aan de op hem rustende bewijslast.

In geschil was wel of de waarde van de werktuigen van het kengetal moest worden afgetrokken. Dat standpunt, waarbij een belanghebbende een beroep doet op een vrijstelling dient aannemelijk te worden gemaakt door degene die dat stelt. Belanghebbende heeft daaromtrent echter niets aannemelijk gemaakt. Ook daarom is het onbegrijpelijk dat het Hof de bewijslast bij de heffingsambtenaar heeft gelegd.

Het Hof heeft ten onrechte dan wel onbegrijpelijk gemotiveerd dat de gecorrigeerde vervangingswaarde € 19.413.289 is.

Tijdens de procedure voor de rechtbank stelde belanghebbende dat de aftrek voor werktuigen € 2.421.936 bedroeg. Tijdens de mondelinge behandeling voor het Hof stelde belanghebbende echter dat de aftrek van de werktuigen € 1.381.151 bedroeg. Zie daarvoor de bijlage bij de pleitnota die tot de stukken is gerekend. Dat geeft een verschil van € 1.040.785 in het standpunt van belanghebbende. Het Hof heeft in de uitspraak echter alleen de onjuiste berekening van de grondwaarde gecorrigeerd. Het gewijzigde standpunt over de aftrek van de werktuigenvrijstelling is niet in het oordeel van het Hof betrokken. Het Hof is daarmee buiten de rechtsstrijd getreden. De waarde dient in ieder geval op € 20.454.074 te worden vastgesteld.

Het Hof heeft ten onrechte, dan wel onbegrijpelijk gemotiveerd geoordeeld dat 16% van de waarde van de installaties van de delen van Ziekenhuis en Polikliniek onder de werktuigenvrijstelling valt in de zin van artikel 2, lid 1, aanhef en onderdeel e van de Uitvoeringsregeling uitgezonderde objecten Wet waardering onroerende zaken.

In geschil is of gebouwgebonden installaties, of onderdelen daarvan, als werktuig kunnen worden aangemerkt of niet. Gebouwgebonden installaties zijn vast verbonden met het ziekenhuisgebouw en gericht op het scheppen van de juiste condities voor een ziekenhuisgebouw. Met andere woorden gebouwgebonden installaties maken het gebouw beter geschikt voor het doel waar het toe dient. Gebouwgebonden installaties zijn daarom dienstbaar aan het gebouw.

In de meest recente wetsgeschiedenis over de werktuigenvrijstelling staat:

Wil het om werktuigen gaan, dan moet er in hoofdzaak sprake zijn van dienstbaarheid aan het (productie)proces dat in het gebouw of door middel van het werk plaatsvindt.

(Kamerstukken II, 25736, nr. 3)

In de Nota naar aanleiding van het verslag (Kamerstukken II, 25736, nr. 5) is de wetgever nog explicieter:

Zoals ook in de memorie van toelichting is opgemerkt, is er alleen sprake van een werktuig in de zin van de werktuigenvrijstelling als het werktuig in hoofdzaak dienstbaar is aan het productieproces.

Installaties die dienstbaar zijn aan een gebouw zijn niet in hoofdzaak dienstbaar aan het productieproces en vallen daarom niet onder de werktuigenvrijstelling zoals Uw Raad al op 2 maart 1994 in het arrest met nr. 29559 (BNB 1994/113) heeft beslist.

Uit de lijst van installaties blijkt, dat het vooral om onderdelen van installaties gaat die het gebouw beter geschikt maken voor het gebruik waartoe de onroerende zaak dient.

In een ziekenhuis worden geen producten vervaardigd, bewerkt of verplaatst. Er zijn dan ook geen werktuigen in een ziekenhuis. De door belanghebbende aangedragen lijst bevat geen werktuigen in de zin van de wettelijke vrijstelling van artikel 2, lid 1, onderdeel e van de Uitvoeringsregeling uitgezonderde objecten Wet waardering onroerende zaken. Een andere uitleg, zoals het Hof die heeft onderschreven betekent dat in elk object vrijgestelde werktuigen aanwezig zijn. Ook in kantoorgebouwen en winkels zijn dan gebouwgebonden installaties aanwezig die in enig proces (bijvoorbeeld veiligheid) worden gebruikt. Door de ruime uitleg die het Hof aan de bepaling geeft wordt nog slechts het casco van iedere onroerende zaak in de waardering betrokken. Dat is niet de bedoeling van de wetgever zoals ook blijkt uit de hiervoor opgenomen citaten uit de wetsgeschiedenis.

De installaties die worden genoemd zijn bovendien geen van alle in hoofdzaak dienstbaar aan het productieproces. Het zijn vooral onderdelen van algemene installaties waaraan vanwege veiligheids- en gezondheidsredenen extra voorzieningen zijn aangebracht zoals ook blijkt uit de bij de mondelinge behandeling van 14 februari 2014 voor het Hof. Daarin staat dat veel installaties zijn aangebracht vanwege extra wettelijke eisen voor de gezondheidszorg. Het gaat daarbij om installaties die dienstbaar zijn aan het gebouw zoals waterinstallaties, gasinstallaties, brandbestrijdings-installaties, ventilatie en luchtbehandeling waarvoor in verband met wettelijke eisen extra maatregelen zijn genomen. Dergelijke voorzieningen zijn echter niet dienstbaar aan het productieproces, maar noodzakelijk in verband met veiligheid en gezondheid van personen in een onroerende zaak waar veel personen verblijven, zoals patiënten, medisch personeel en bezoekers.

Het is in strijd met het recht of in ieder geval onbegrijpelijk dat dergelijke installaties volgens het Hof dienstbaar aan een productieproces zijn als die zijn aangebracht vanwege wettelijke eisen. Zelfstandig vervaardigen, bewerken of verplaatsen die installaties niets in het productieproces. Dat geldt voor alle genoemde posten, zoals brandblusvoorzieningen, osmose en legionella-apparatuur, ventilatie en luchtbehandeling, maar ook voorzieningen voor als de stroom uitvalt zoals railkoker en no-breakinstallaties en ook extra voorzieningen voor liften. Die installaties worden niet gebruikt in een productieproces, maar zijn aanwezig in het gebouw ten behoeve van de dienstverlening aan patiënten en bezoekers. Vergelijkbaar met roltrappen en liften in een warenhuis.

Het Hof heeft daarom ten onrechte of om onbegrijpelijke redenen beslist dat 16% van de waarde van de installaties onder de werktuigenvrijstelling valt. Bij de waardebepaling is met recht de waarde van de gebouwgebonden installaties meegenomen.

Tijdens de mondelinge behandeling van 14 februari 2014 voor het Hof bevestigde belanghebbende het standpunt van de heffingsambtenaar. Belanghebbende beaamde dat de restwaarde van installaties in een ziekenhuis hoger zijn dan in onroerende zaken die niet tot ziekenhuis dienen, omdat het onderhoudsregime aan veel strengere eisen is onderworpen. Er zou dan nog enige functionele correctie moeten plaatsvinden. Dat werd echter verder niet onderbouwd. Dat standpunt is ook begrijpelijk met het oog op de wettelijke eisen die de gezondheidszorg stelt. Niet alleen de installaties die voor medische doeleinden worden gebruikt dienen altijd up-to-date te zijn, maar ook de niet-medische installaties. Omdat belanghebbende ook hierover een ander standpunt innam dan in het verweerschrift en conclusie, werd aangenomen dat het Hof hier rekening mee zou houden. Dat is om onbegrijpelijke redenen niet gebeurd.

Het is tevens ten onrechte en onbegrijpelijk dat het Hof aannemelijk acht dat voor de niet-medische installaties een ander onderhoudsregime kan gelden dan voor de medische installaties. Dat wordt namelijk weersproken door belanghebbende zelf. In het verweerschrift van 16 oktober 2013 stelt belanghebbende namelijk: ‘dat gezien het strikte onderhoudsregime en de hoge onderhoudskosten voor deze installaties een hogere functionele correctie voor excessieve gebruikskosten gerechtvaardigd is.’

Kennelijk is belanghebbende ook van mening dat er een speciaal onderhoudsregime bestaat voor de overige niet-medische installaties. Het oordeel van het Hof is daarom onterecht en onbegrijpelijk.