4.4.2 Beschikkingen en besluiten van algemene strekking

De categorie besluiten kan naar Nederlands bestuursrecht worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën: beschikkingen en besluiten van algemene strekking (hierna: bas). De beschikking wordt in artikel 1:3 lid 2 Awb omschreven als een besluit dat niet van algemene strekking is (met inbegrip van de afwijzing van een aanvraag daarvan). Voor het onderscheid is de mate van algemeenheid bepalend. Een beschikking geeft een individuele rechtsnorm voor een concreet geval, terwijl een besluit van algemene strekking algemeen van aard is.

In de rechtspraak en de literatuur zijn drie criteria ontwikkeld om te kunnen bepalen of sprake is van een beschikking of een bas: het persoonscriterium, het zaakscriterium en het samenhangcriterium. Het persoonscriterium is het belangrijkste criterium en houdt in dat een besluit gericht tot een bepaalde (rechts)persoon of bestuursorgaan dan wel tot een individualiseerbare groep (rechts)personen of bestuursorganen een beschikking is. Voorbeelden zijn de inwilliging van een naturalisatieverzoek en de toekenning van een bijstandsuitkering. Bij het zaakscriterium gaat het om de (wettelijke) hoedanigheden en eigenschappen van een individualiseerbaar object van het besluit. Waar een besluit niet tot een gesloten groep geadresseerden is gericht, maar de hoedanigheden of eigenschappen van het object van het besluit bepalend zijn voor het nemen van het besluit, is op grond van dit criterium toch sprake van een beschikking. Klassieke voorbeelden zijn de onbewoonbaarverklaring van een specifieke woning en de plaatsing van een gebouw op de lijst van beschermde monumenten. Het derde criterium – het samenhangcriterium – speelt vooral een rol bij de planfiguur en houdt in dat indien sprake is van een onlosmakelijke samenhang tussen de verschillende onderdelen van een plan, zoals vaak het geval is bij een bestemmingsplan, sprake is van een besluit van algemene strekking.1 Ontbreekt deze samenhang, zoals bij sommige subsidieplannen en onteigeningsplannen, dan heeft men te maken met een beschikking of een bundel beschikkingen.2

De categorie bas kan naar Nederlands recht weer worden onderverdeeld in verschillende soorten besluiten: algemeen verbindende voorschriften (avv’s), beleidsregels, (sommige) plannen, concrete normen en overige besluiten van algemene strekking. Zoals reeds is opgemerkt, is in het kader van dit boek vooral het onderscheid tussen enerzijds de avv en de beleidsregel en anderzijds de overige bas’en van belang, aangezien de twee eerste soorten besluiten uitgesloten zijn van de bestuursrechtelijke rechtsbescherming. De avv en de beleidsregel worden in de volgende paragraaf nader besproken.