Hof Amsterdam, 05-10-2009, nr. 21-004112-08

wonende te [woonplaats], [adres],

thans verblijvende in de penitentiaire inrichting [penitentiaire inrichting].

Het hoger beroep

De verdachte heeft tegen het hiervoor genoemde vonnis hoger beroep ingesteld.

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting van het hof van 21 september 2009 en, overeenkomstig het bepaalde bij artikel 422 van het Wetboek van Strafvordering, het onderzoek op de terechtzitting in eerste aanleg.

Het hof heeft kennisgenomen van de vordering van de advocaat-generaal. Deze vordering is na voorlezing aan het hof overgelegd (zie voor de inhoud van de vordering bijlage I). Het hof heeft voorts kennis genomen van hetgeen door verdachte en zijn raadsman,

mr T.P. Schut, naar voren is gebracht.

Het hof heeft kennisgenomen van hetgeen door en namens de benadeelde partijen [benadeelde partij] c.s. naar voren is gebracht.

Het hof zal het vonnis waarvan beroep om proceseconomische redenen vernietigen en daarom opnieuw rechtdoen.

Aan verdachte is tenlastegelegd, zoals deze tenlastelegging is gewijzigd, dat:

hij op of omstreeks 21 maart 2008 te [gemeente], althans in het arrondissement [arrondissement], opzettelijk en met voorbedachten rade, althans opzettelijk, [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers heeft verdachte opzettelijk en na kalm beraad en rustig overleg, althans opzettelijk, die [slachtoffer] gewurgd door (met kracht) zijn arm om de nek van die [slachtoffer] te drukken en/of te houden en/of aan die nek te trekken en/of door een (elektriciteits)kabel/snoer, althans een soortgelijk voorwerp, om de nek van die [slachtoffer] strak te trekken, ten gevolge waarvan voornoemde [slachtoffer] is overleden.

Indien in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten voorkomen, zijn deze verbeterd. De verdachte is daardoor niet geschaad in de verdediging.

De vaststaande feiten en omstandigheden1

Op grond van het dossier en het verhandelde ter terechtzitting stelt het hof de volgende feiten en omstandigheden vast.

Op 23 maart 2008 is het levenloze lichaam van [slachtoffer] door zijn drie broers in de badkuip in de badkamer van zijn woning in [plaatsnaam] aangetroffen.2 De schouwarts heeft vastgesteld dat het een niet natuurlijke dood betrof.3 Het stoffelijk overschot is in beslag genomen en overgebracht naar het Nederlands Forensisch Instituut.4 Sectieonderzoek heeft uitgewezen dat het slachtoffer is overleden door verstikking als gevolg van hevig (mogelijk langer volgehouden) samendrukkend (en mogelijk ook samensnoerend) geweld ter plaatse van de hals.5

Verdachte is diezelfde dag nog aangehouden en heeft bij de politie verklaard dat hij op 21 maart 2008 rond half tien 's avonds het slachtoffer in zijn woning heeft gewurgd door eerst zijn linkerarm om de nek van het slachtoffer te doen en daarna met kracht aan diens nek te trekken. Na twee of drie seconden was het slachtoffer volgens verdachte bewusteloos. Verdachte heeft toen de elektriciteitskabel van een wekkerradio strak om de nek van het slachtoffer gedaan en is daar hard aan gaan trekken tot het slachtoffer niet meer bewoog en niet meer ademde.6 Deze verklaring heeft verdachte bij de behandeling in eerste aanleg en in hoger beroep gehandhaafd.7

Voorbedachte raad

Zowel de advocaat-generaal als de verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat niet bewezen verklaard kan worden dat verdachte met voorbedachte raad het slachtoffer heeft gedood en moord derhalve niet bewezen kan worden verklaard. Van dat onderdeel van de tenlastelegging moet verdachte, aldus de advocaat-generaal en de raadsman, worden vrijgesproken.

Verdachte heeft [slachtoffer] op 21 maart 2008 opzettelijk om het leven gebracht. De vraag is of hij dit al dan niet met voorbedachte raad heeft gedaan. Voor de bewezenverklaring van voorbedachte raad is het volgens de Hoge Raad voldoende wanneer vast komt te staan dat de verdachte alvorens [slachtoffer] te doden voldoende tijd had zich te beraden op het te nemen of genomen besluit, zodat hij gelegenheid had om na te denken over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad en zich daarvan rekenschap te geven.8

Op grond van de enkele - door verdachte betwiste - verklaring van getuige [getuige D], inhoudende dat verdachte hem circa drie jaar eerder had verteld dat hij [slachtoffer] wilde vermoorden, kan niet worden vastgesteld dat verdachte vóór 21 maart 2008 met de gedachte rondliep om [slachtoffer] te doden. Dat verdachte al drie jaar serieus van plan was [slachtoffer] te vermoorden is niet waarschijnlijk.

Verdachte heeft het slachtoffer, bij wie hij inwoonde, op 21 maart 2008 meermalen om tien euro gevraagd om weed te kunnen kopen. Het slachtoffer weigerde telkens en zei uiteindelijk tegen verdachte dat hij er eerst wat voor moest doen. Daarop zijn bij verdachte naar zijn zeggen de stoppen doorgeslagen: hij was boos en had zichzelf niet meer onder controle. Van kalm beraad was op dat moment geen sprake. Verdachte heeft het slachtoffer eerst met zijn handen en vervolgens met het snoer van een wekkerradio gewurgd. Niet kan worden vastgesteld dat er tussen deze twee handelingen sprake van een zodanig tijdsverloop is geweest dat verdachte in relevante mate de gelegenheid heeft gehad na te denken over waar hij mee bezig was. Verdachte heeft verklaard dat het allemaal snel ging, dat hij het snoer van een wekkerradio uit het stopcontact heeft gerukt en vervolgens die hiervoor vermelde handelingen heeft verricht. Het hof gaat van de juistheid van deze verklaring uit, nu deze in zekere mate steun vindt in de bevinding van de technische recherche dat een poot van de stekker van de wekkerradio krom was.9 Het vorenstaande leidt tot de conclusie dat voorbedachte raad niet kan worden bewezen.

Door wettige bewijsmiddelen, waarin zijn vervat de redengevende feiten en omstandigheden waarop de bewezenverklaring steunt, heeft het hof de overtuiging gekregen en acht het hof wettig bewezen, dat verdachte het tenlastegelegde heeft begaan, met dien verstande dat:

hij op 21 maart 2008 te [gemeente] opzettelijk, [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers heeft verdachte opzettelijk, die [slachtoffer] gewurgd door met kracht zijn arm om de nek van die [slachtoffer] te drukken en te houden en aan die nek te trekken en door een (elektriciteits)kabel/snoer om de nek van die [slachtoffer] strak te trekken, ten gevolge waarvan voornoemde [slachtoffer] is overleden.

Het hof acht niet bewezen hetgeen verdachte meer of anders is tenlastegelegd dan hierboven is bewezenverklaard, zodat deze daarvan behoort te worden vrijgesproken.

Strafbaarheid van het bewezenverklaarde

Het bewezene levert op het misdrijf:

ten aanzien van het bewezenverklaarde: doodslag.

Strafbaarheid van de verdachte

De verdachte is strafbaar, nu geen omstandigheid is gebleken of aannemelijk geworden die verdachte niet strafbaar zou doen zijn.

Oplegging van straf en/of maatregel

In eerste aanleg heeft de officier van justitie geëist dat verdachte voor doodslag wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van acht jaar met aftrek van de tijd die verdachte in verzekering en in voorlopige hechtenis heeft doorgebracht en terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege. De rechtbank Utrecht heeft de verdachte voor doodslag veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van zes jaar met aftrek van de tijd die verdachte in verzekering en in voorlopige hechtenis heeft doorgebracht, en terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege.

De advocaat-generaal heeft gevorderd dat verdachte wegens doodslag wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van acht jaar met aftrek van de tijd die verdachte in verzekering en in voorlopige hechtenis heeft doorgebracht en terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege. De verdediging heeft zich verzet tegen oplegging van de maatregel van terbeschikkingstelling met verpleging van overheidswege en heeft gepleit voor een lagere (deels voorwaardelijke) gevangenisstraf.

De hierna te melden strafoplegging is in overeenstemming met de aard en de ernst van het bewezenverklaarde en de omstandigheden waaronder dit is begaan, mede gelet op de persoon van verdachte, zoals van een en ander bij het onderzoek ter terechtzitting is gebleken. Het hof heeft bij de straftoemeting in het bijzonder het volgende in aanmerking genomen en vindt daarin de redenen die tot de keuze van een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf van de hierna aan te geven duur leiden.

Verdachte heeft [slachtoffer] op 21 maart 2008 het meest fundamentele recht, te weten het recht om te leven, ontnomen. Dat is een buitengewoon ernstig feit, hetgeen tot uitdrukking komt in de hoogte van de maximum straf die de wet daarop stelt. De dood van het slachtoffer betekent een groot verlies en een blijvend verdriet voor diens nabestaanden, zoals ook blijkt uit de verklaring die ter terechtzitting in hoger beroep namens de familie van het slachtoffer is afgelegd. Een doodslag als de onderhavige draagt een voor de rechtsorde schokkend karakter. Dat geldt in dit geval in bijzondere mate ook voor de vele collega´s, leerlingen en oud-leerlingen van het slachtoffer die vele jaren als leraar en als directeur werkzaam was op een (basis)school in [plaatsnaam].

Het hof heeft acht geslagen op het op naam van verdachte gestelde uittreksel justitiële documentatie d.d. 2 september 2009, waaruit blijkt dat verdachte eerder bij thans onherroepelijke uitspraken is veroordeeld voor geweldsdelicten.

Bij de bepaling van de op te leggen straf heeft het hof acht geslagen op straffen die in vergelijkbare gevallen plegen te worden opgelegd. Hoe ernstig deze zaak ook is, er zijn nog gruwelijker gevallen van doodslag, hoe onvoorstelbaar dit voor de direct betrokkenen in deze zaak ook kan zijn. In extreem ernstige gevallen van doodslag pleegt een gevangenisstraf van tien jaren of meer te worden opgelegd. Van een dergelijk extreem geval is hier geen sprake, terwijl naast de gevangenisstraf bovendien de hierna vermelde maatregel wordt opgelegd.

Anders dan de advocaat-generaal, maar in navolging van de rechtbank is het hof van oordeel dat met een gevangenisstraf voor de duur van zes jaar kan, en derhalve ook moet, worden volstaan, nu verwacht moet worden dat de hierna vermelde maatregel tot een vele jaren durende opname in een kliniek zal leiden. Aan de beslissing om de maatregel van terbeschikkingstelling met last tot verpleging van overheidswege op te leggen ligt het volgende ten grondslag.

Zowel uit het psychiatrisch rapport d.d. 9 juli 2008 opgemaakt door drs. H.A. Gerritsen, forensisch psychiater, als uit het psychologisch rapport van 5 augustus 2008, opgemaakt door drs. P.E. Geurkink, komt naar voren dat verdachte ten tijde van het bewezenverklaarde leed aan een ziekelijke stoornis en een gebrekkige ontwikkeling van zijn geestvermogens en dat dit feit hem slechts in verminderde mate kan worden toegerekend. Het hof neemt deze conclusies over en maakt deze tot de zijne.

Voornoemde gedragsdeskundigen hebben - zakelijk weergegeven - geconcludeerd dat het verdachte aan intrinsieke motivatie ontbreekt om een behandeling te ondergaan. Om het evident verhoogde recidiverisico te beperken, moet volgens de deskundigen een intensieve en langdurige klinische behandeling van verdachte plaatsvinden. Bij de behandeling van verdachte moet aandacht worden besteed aan zijn verslaving, het zich voortdurend gebruikt en achtergesteld voelen, de overgevoeligheid voor onrecht en de gestoorde agressieregulatie als onderdeel van zijn ernstige persoonlijkheidsstoornis en slechte sociaal-maatschappelijk inbedding.

Beide gedragsdeskundigen hebben op 24 juli 2009 na gesprekken met verdachte een aanvullend rapport uitgebracht, waarin zij aangeven de conclusies en het advies, zoals geformuleerd in de rapporten van 9 juli 2008 repectievelijk 5 augustus 2008, te handhaven.

Op grond van het bovenstaande acht het hof de kans op herhaling van ernstig delictgevaarlijk gedrag, zoals bewezenverklaard, groot. Het hof is dan ook van oordeel dat verdachte behandeld dient te worden en wel binnen een dwingend kader, nu de veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen de oplegging van de maatregel ter beschikkingstelling en de daaraan te verbinden last tot verpleging van overheidswege vereist.

Op het bewezenverklaarde feit is naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van meer dan vier jaren gesteld en het was gericht tegen de onaantastbaarheid van het lichaam van het slachtoffer.

De in beslag genomen voorwerpen

Het hof zal de teruggave aan verdachte gelasten van de volgende in beslag genomen en nog niet teruggegeven voorwerpen:

Het hof:

Vernietigt het vonnis waarvan beroep en doet opnieuw recht:

Verklaart zoals hiervoor overwogen bewezen dat verdachte het tenlastegelegde heeft begaan.

Verklaart niet bewezen hetgeen verdachte meer of anders is tenlastegelegd dan hierboven is bewezenverklaard en spreekt verdachte daarvan vrij.

Verklaart het bewezenverklaarde strafbaar, kwalificeert dit als hiervoor vermeld en verklaart verdachte strafbaar.

Veroordeelt verdachte tot een gevangenisstraf voor de duur van 6 (zes) jaren.

Bepaalt dat de tijd, door verdachte vóór de tenuitvoerlegging van deze uitspraak in verzekering en voorlopige hechtenis doorgebracht, bij de tenuitvoerlegging van de opgelegde gevangenisstraf geheel in mindering zal worden gebracht.

Gelast dat verdachte ter beschikking wordt gesteld en beveelt dat de ter beschikking gestelde van overheidswege zal worden verpleegd.

De in beslag genomen voorwerpen

Gelast de teruggave aan de erfgenamen van [slachtoffer] van de inbeslaggenomen, nog niet teruggegeven voorwerpen, te weten: