HR, 15-03-2022, nr. 20/04200

Het cassatiemiddel klaagt over het oordeel van het hof dat met betrekking tot het onder 1 en 2 bewezenverklaarde sprake is van meerdaadse samenloop.

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

“1. hij op 3 februari 2016 te Dordrecht opzettelijk aanwezig heeft gehad een hoeveelheid van een materiaal bevattende amfetamine en een hoeveelheid van een materiaal bevattende MDMA en een hoeveelheid van een materiaal bevattende heroïne en een hoeveelheid van een materiaal bevattende LSD en een hoeveelheid van een materiaal bevattende cocaïne en een hoeveelheid van een materiaal bevattende methamfetamine en een hoeveelheid van een materiaal bevattende MDMA, zijnde telkens een middel vermeld op de bij de Opiumwet behorende lijst I;

2. hij op 3 februari 2016 te Dordrecht om een feit, bedoeld in het vierde of vijfde lid van artikel 10 van de Opiumwet, te weten het opzettelijk verwerken, verkopen, afleveren, verstrekken, vervoeren en buiten het grondgebied van Nederland brengen van een middel vermeld op de bij de Opiumwet behorende lijst I, voor te bereiden, voorwerpen, te weten weegschalen, en koffers en een tas met daarin in sealbags en/of plastic zakken verpakte drugs, en een plastic doos met daarin verpakte drugs, en vacuümzakjes, en geadresseerde en voorbedrukte adresstickers en twee boekjes met internationale postzegels en enveloppen, en een boekje met zogenoemde track-and-trace-stickers, en pindakaaspotten met daarin verpakte drugs, en een zogenoemde "melting point tester", voorhanden heeft gehad, waarvan verdachte wist dat die bestemd waren tot het plegen van die feiten.

3. hij in de periode van 26 mei 2015 tot en met 28 september 2015 in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander voorwerpen, te weten (in totaal) 458,4997 bitcoins (die een omgerekende dagwaarde vertegenwoordigen van ongeveer 97.261,21 euro) heeft verworven, voorhanden gehad, overgedragen en omgezet, terwijl verdachte en verdachtes mededader telkens wisten dat die voorwerpen - onmiddellijk of middellijk - afkomstig waren uit enig misdrijf, en verdachte en/of verdachtes mededader van het plegen van dit feit een gewoonte hebben gemaakt.”

Het hof heeft over de bewezenverklaring – voor zover hier van belang – het volgende overwogen:

“Op 3 februari 2016 heeft een doorzoeking plaatsgevonden in de woning en de inpandige garage op het adres [a-straat 1] te Dordrecht (hierna: de woning).

Tijdens de doorzoeking werden onder meer de volgende voorwerpen aangetroffen: grijze koffer harde kaft, grijze koffer ABN, zwarte koffer stof, verdovende middelen, witte blokjes verdovende middelen, sealbags verdovende middelen, bruine brokjes verdovende middelen, pindakaas (gecodeerd met nummer P.05.0.1.005), Flexforce tas, bruin blokje verdovende middelen, gele tablet XTC, enveloppe met sealbag en zwarte verpakking verdovende middelen.

Van de bij de doorzoeking van de woning inbeslaggenomen goederen werden monsters genomen. Door het Laboratorium Forensische Opsporing (hierna: LFO) werd onderzoek gedaan naar een deel van deze monsters. Het bleek bij al deze monsters te gaan om harddrugs, zoals vermeld op lijst I van de Opiumwet (Ow). Het ging met name om MDMA, cocaïne, amfetamine, heroïne en methamfetamine.

Het Nederlands Forensisch Instituut heeft eveneens een aantal monsters van verdovende middelen getest. Deze verdovende middelen blijken LSD en MDMA te bevatten.

De zes inbeslaggenomen pindakaaspotten (...) zijn onderzocht. Van pot 1 en pot 4 waren de zegels verbroken. Van de potten 2, 3, 5 en 6 waren de zegels intact. In pot 3 bevond zich een sealbag met 254,71 gram crèmekleurig poeder. In pot 5 bevond zich een sealbag met 216 gram crèmekleurig poeder. In pot 6 bevond zich een sealbag met 234 crèmekleurig poeder. Uit de hoeveelheid stof (pot 3) werd een monster genomen (...). Dit monster betrof 0,73 gram bruine kristallen en bevatte MDMA. Uit de hoeveelheid stof (pot 6) werd een monster genomen (...). Dit monster betrof 2,47 gram bruine kristallen en bevatte MDMA. Uit de hoeveelheid stof (pot 5) werd een monster genomen (...) Dit monster betrof 2,23 gram bruine kristallen en bevatte MDMA.

Op basis van het einddossier zijn de nettogewichten en brutogewichten van de verdovende middelen opgeteld. Het nettogewicht aan verdovende middelen kwam neer op 5.786,78 gram.

Tijdens de doorzoeking van de inpandige garage van de woning werd onder andere aangetroffen en inbeslaggenomen:

- een plastic bak met als inhoud internationale adresstickers, (inter)nationale postzegels, track-and-trace-stickers en enveloppen.

De inhoud van de plastic bak werd nader onderzocht. Hierin werden aangetroffen:- 47 witte stickers met namen van personen gekoppeld aan adressen in 14 verschillende landen;

- 2 boekjes met internationale postzegels; boekje met track-and-trace-stickers;

- 32 witte, lege enveloppen beplakt met internationale postzegels;

- 10 zegels met een afbeelding van een voorwerp in de kleuren van de Nederlandse vlag, geseald.

Tijdens voornoemde doorzoeking werd eveneens aangetroffen en inbeslaggenomen:

- een melting point tester;

- 16 enveloppen en vacuümzakjes;

- twee elektronische weegschalen;

- een weegschaal.

Over de woning en wat daarin is aangetroffen, heeft de verdachte verklaard dat hij daar woont en dat hij verantwoordelijk is voor wat er in dat huis staat.”

Het onder 1 bewezenverklaarde is gekwalificeerd als “opzettelijk handelen in strijd met het in artikel 2 onder C van de Opiumwet gegeven verbod, meermalen gepleegd”, het onder 2 bewezenverklaarde als “om een feit, bedoeld in het vierde en vijfde lid van artikel 10 van de Opiumwet, voor te bereiden of te bevorderen, voorwerpen voorhanden hebben, waarvan hij weet of ernstige reden heeft om te vermoeden dat zij bestemd zijn tot het plegen van dat feit” en het onder 3 bewezenverklaarde als “medeplegen van het plegen van witwassen een gewoonte maken”.

Het hof heeft over de samenloop van feit 1 en feit 2 het volgende overwogen:

“Van eendaadse samenloop is sprake wanneer hetzelfde feit door de omstandigheden waaronder het wordt gepleegd, tevens een ander strafbaar feit oplevert. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het tegelijkertijd vervoeren en aanwezig hebben van heroïne (Hoge Raad 1 juli 1981, NJ 1981/616). Daarnaast is van belang of sprake is van een vergelijkbare strekking van de toepasselijke strafbepalingen alsmede of sprake is van een zich min of meer op dezelfde tijd en plaats afspelend feitencomplex (Hoge Raad 20 juni 2017, ECLI:NL:HR:2017:1114).

Het hof stelt vast dat het doel van artikel 2 van de Opiumwet is het beschermen van de volksgezondheid, terwijl artikel 10a van de Opiumwet zich primair richt op de bestrijding van de (internationale) handel in drugs met een onaanvaardbaar risico en op het aanpakken van degenen die daarbij betrokken zijn. Tevens beoogt het laatstgenoemde artikel het mogelijk te maken om in een vroeg stadium van de organisatie van de handel in te grijpen. Gelet daarop is van een vergelijkbare strekking van de toepasselijke strafbepalingen geen sprake.

Bovendien kan onder de omstandigheden waaronder de feiten werden gepleegd, niet worden gesproken van een feit dat tevens een ander strafbaar feit oplevert. Enkel het aanwezig hebben van de verdovende middelen is niet voldoende voor een bewezenverklaring van (voorbereidingshandelingen tot) opzettelijk verwerken, verkopen, afleveren, verstrekken, vervoeren en buiten het grondgebied van Nederland brengen van verdovende middelen. Hiervoor is meer vereist, zoals het onder feit 2 tenlastegelegde voorhanden hebben van de overige voorwerpen, zoals weegschalen, verpakkingsmateriaal en internationale postzegels.

Op grond van het voorgaande is naar het oordeel van het hof met betrekking tot het onder 1 en 2 bewezenverklaarde sprake van meerdaadse samenloop.”

Het hof heeft de verdachte veroordeeld tot een gevangenisstraf van 27 maanden. Het heeft daarover – voor zover van belang – het volgende overwogen:

“De verdachte heeft verschillende soorten harddrugs aanwezig gehad. In totaal ging het om een hoeveelheid van meer dan 5.000 gram. Uit de overige voorwerpen die in zijn woning en garage zijn aangetroffen, blijkt dat hij deze verdovende middelen (de Hoge Raad begrijpt: wilde) verkopen, onder meer aan personen buiten Nederland.

(...)

Verder heeft de verdachte zich schuldig gemaakt aan het witwassen van bitcoins.”

In zijn arrest van 5 juni 2018, ECLI:NL:HR:2018:831, heeft de Hoge Raad het volgende overwogen:

“3.3.1 In zijn arresten van 20 juni 2017, ECLI:NL:HR:2017:1111 tot en met ECLI:NL:HR:2017:1115, heeft de Hoge Raad enige algemene overwegingen over de eendaadse samenloop en de voortgezette handeling gegeven. De overwegingen uit voornoemde arresten laten zich op hoofdlijnen als volgt samenvatten.De eendaadse samenloop en de voortgezette handeling vervullen een wezenlijke functie bij het voorkomen van onevenredige aansprakelijkheid en bestraffing in geval van gelijktijdige berechting van sterk samenhangende strafbare feiten.Voor de eendaadse samenloop komt het vooral aan op de vraag of de bewezenverklaarde gedragingen in die mate een samenhangend, zich min of meer op dezelfde tijd en plaats afspelend feitencomplex opleveren dat de verdachte daarvan (in wezen) één verwijt wordt gemaakt. Voor de voortgezette handeling komt het erop aan of de verschillende bewezenverklaarde, elkaar in de tijd opvolgende gedragingen (ook met betrekking tot het "wilsbesluit") zo nauw met elkaar samenhangen dat de verdachte daarvan (in wezen) één verwijt wordt gemaakt.Het toepassingsbereik van deze regelingen is ruimer dan wellicht kon worden afgeleid uit eerdere rechtspraak waarin vooral de verschillen in de strekking van de betrokken strafbepalingen centraal stonden. Die ruimte voor eendaadse samenloop en voortgezette handeling vindt mede steun in het vooral met art. 55, eerste lid, Sr verwante art. 68 Sr dat ook dubbele bestraffing wil voorkomen. Ook in dat verband is immers bij de beantwoording van de vraag of sprake is van “hetzelfde feit” - naast de aan de orde zijnde gedraging van de verdachte - de juridische aard van de aan de orde zijnde feiten relevant, waarbij geen identieke strekking van de desbetreffende strafbepalingen is vereist, maar waarbij vooral van belang is of hun strekking niet wezenlijk uiteenloopt.Wat betreft de kwalificatie van het bewezenverklaarde in geval van eendaadse samenloop is het in beginsel aan de feitenrechter om de vraag te beantwoorden of hij in geval van eendaadse samenloop het bewezenverklaarde enkelvoudig kwalificeert (onder de zwaarste strafbepaling) dan wel of hij meervoudig kwalificeert en vervolgens de zwaarste strafbepaling toepast bij de straftoemeting. Denkbaar is dat de feitenrechter, teneinde onevenredige aansprakelijkheid te voorkomen, een enkelvoudige kwalificatie aangewezen acht. Bij een voortgezette handeling ligt dat echter niet in de rede.

De Hoge Raad heeft in de hiervoor genoemde arresten tevens overwogen dat art. 55, eerste lid, en art. 56 Sr in zijn recente rechtspraak zelden aan de orde komen en dat daarbij een belangrijke rol speelt dat hierop betrekking hebbende klachten doorgaans van onvoldoende belang zijn om cassatie te rechtvaardigen omdat - kort gezegd - de opgelegde straf ver onder het strafmaximum ligt dat zou gelden als met de steller van het middel van eendaadse samenloop of voortgezette handeling zou worden uitgegaan. Vanwege het belang dat het thema heeft met name in feitelijke aanleg, heeft de Hoge Raad de onder 3.3.1 samengevat weergegeven opmerkingen gemaakt over de uitleg en de toepassing van voornoemde wetsbepalingen, met de kanttekening dat de zeer beperkte toetsing in cassatie niet zal veranderen.

In verband met die toetsing in cassatie is van belang dat art. 55, eerste lid, en art. 56 Sr weliswaar het in een concreet geval geldende strafmaximum (mede) bepalen, maar dat binnen de grenzen van dat strafmaximum de strafoplegging door uiteenlopende factoren wordt bepaald, waaronder de concrete ernst van het feit en de persoon van de verdachte. De feitenrechter is binnen de grenzen van het ter zake geldende strafmaximum - vrij in de keuze van de straf en in de waardering van de factoren die hij daartoe van belang acht (vgl. HR 21 november 2006, ECLI:NL:HR:2006:AY7805). Dientengevolge brengt de enkele omstandigheid dat de rechter ten onrechte is uitgegaan van meerdaadse samenloop in plaats van eendaadse samenloop dan wel voortgezette handeling, nog niet met zich dat in die concrete zaak van onevenredige bestraffing sprake is. Een en ander laat onverlet dat de Hoge Raad in cassatie aangevoerde klachten kan bespreken – ook zonder dat zulks leidt tot vernietiging en terugwijzing – met het oog op het aanduiden van de voor de feitenrechter bestaande ruimte tot toepassing van art. 55, eerste lid, en 56 Sr.”

Het hof heeft geoordeeld dat wat betreft het onder 1 bewezenverklaarde aanwezig hebben van harddrugs en het onder 2 bewezenverklaarde voorhanden hebben van diverse voorwerpen ter voorbereiding van een feit als bedoeld in artikel 10 lid 4 en/of 5 Opiumwet - waaronder een tas, een plastic doos en pindakaaspotten waarin telkens drugs waren verpakt - sprake is van meerdaadse samenloop. Dat oordeel is niet zonder meer begrijpelijk, in aanmerking genomen dat de bewezenverklaarde feiten naar de kern genomen betrekking hebben op een zich op dezelfde tijd en plaats afspelend feitencomplex over een gezamenlijkheid van voorwerpen, waarbij de verdachte naar het oordeel van het hof de in zijn woning gevonden harddrugs aanwezig had om deze te verkopen met behulp van de daar eveneens gevonden andere voorwerpen, terwijl die harddrugs in die tas, die plastic doos en die pindakaaspotten waren verpakt. Verder loopt – anders dan het hof heeft geoordeeld – de strekking van de betreffende strafbepalingen, te weten artikel 2, onder C, Opiumwet en artikel 10a Opiumwet, niet zodanig uiteen dat niet zou kunnen worden geoordeeld dat de verdachte van die handelingen (in wezen) één verwijt wordt gemaakt.

Het cassatiemiddel is terecht voorgesteld.

De gegrondheid van het cassatiemiddel leidt echter niet tot vernietiging van de bestreden uitspraak. Dat berust op het volgende. Naast wat onder 1 en 2 is bewezenverklaard, is onder 3 nog bewezenverklaard het medeplegen van - kort gezegd - gewoontewitwassen. Daardoor is hoe dan ook sprake van meerdaadse samenloop. Van de drie bewezenverklaarde feiten is op gewoontewitwassen het hoogste maximum (van acht jaren gevangenisstraf) gesteld. Gelet op artikel 57 lid 2 Wetboek van Strafrecht is - ook al is het cassatiemiddel terecht voorgesteld - het toepasselijke strafmaximum dan ook onveranderd. Daarom doet zich de situatie voor dat het cassatiemiddel van onvoldoende belang is om cassatie te rechtvaardigen.