Rb. Amsterdam, 24-03-2010, nr. 440511 / HA ZA 09.3304

Het verloop van de procedure blijkt uit:

De zaak is vervolgens op de voet van artikel 15 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) verwezen naar de meervoudige kamer, waarna vonnis is bepaald.

[A] c.s. hebben elk voor zich van Zuidkwartier c.s. gekocht een woonappartement en een privéparkeerplaats (twee afzonderlijke appartementsrechten), deel uitmakend van een gebouw, bij partijen bekend als Blok 4 in of bij de Afroditekade of de Rheastaat te Amsterdam.

In de respectieve overeenkomsten (hierna: Koopovereenkomst) tussen [A] c.s. en Zuidkwartier c.s. is onder meer bepaald:

In de ‘Algemene Voorwaarden voor de koop-/aannemingsovereenkomst voor appartementsrechten, vastgesteld door het GWI in augustus 2003’, is onder meer opgenomen:

Zuidkwartier c.s. vorderen, bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad:

Zuidkwartier c.s. leggen aan hun vordering ten grondslag dat partijen in artikel 15 lid 1 Koopovereenkomst met [A] c.s. zijn overeengekomen, onderhavig geschil voor te leggen aan de Raad van Arbitrage voor de Bouw (hierna: RvA). Het gaat om een rechtsgeldig tot stand gekomen overeenkomst, aldus Zuidkwartier c.s., inclusief de bijkomende GWI voorwaarden en garanties. [A] c.s. hebben hiervan kennis genomen en alle voorwaarden aanvaard: zij hebben dus ook het arbitrale beding — letterlijk — met open ogen als contractbepaling geaccepteerd. Een beding uit hoofde waarvan een geschil wordt beslecht door arbitrage is, gelet op artikel 6:236 aanhef en onder n van het Burgerlijk Wetboek (BW), niet onredelijk bezwarend. [A] c.s. hebben dat ook niet voldoende aangetoond, aldus Zuidkwartier c.s. De bevoegdheid van de rechtbank kan dus niet worden aangenomen.

Ter nadere toelichting schetsen Zuidkwartier c.s. het wettelijke kader met betrekking tot onredelijk bezwarende bedingen, waaronder de ‘Richtlijn 93/13 EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten’ (hierna: Richtlijn 93/13/EEG). Zij stellen op basis daarvan dat een arbitraal beding, zoals artikel 15 lid 1 Koopovereenkomst, door de wetgever uitdrukkelijk buiten de zogenoemde ‘zwarte lijst’ is gehouden. De implementatie van Richtlijn 93/13/EEG in de Nederlandse wet heeft immers geleid tot een aantal aanpassingen in boek 6 BW met betrekking tot algemene voorwaarden, maar niet ten aanzien van artikel 6:236 sub n BW. Door de implementatie van Richtlijn 93/13/EEG in het BW kan ook niet meer worden toegekomen aan een richtlijnconforme interpretatie (aan de hand van onderdeel q van de bijlage behorend bij Richtlijn 93/13/EEG), aldus Zuidkwartier c.s.

Zuidkwartier c.s. wijzen verder erop dat artikel 15 lid 1 Koopovereenkomst niet onredelijk bezwarend kan worden genoemd, gelet op de aard en de overige inhoud van de overeenkomst. De Koopovereenkomst is immers omgeven met GWI garanties en kenmerkt zich als beschermend en begunstigend voor [A] c.s. De Koopovereenkomst geeft [A] c.s. een groot aantal zekerheden, met betrekking tot de kwaliteit van de bouw, de kredietwaardigheid van de aannemer en diens herstelverplichtingen. Voor zover het arbitraal beding al een onredelijk bezwarend karakter zou hebben, is dat door de voor [A] c.s. gunstige voorwaarden geneutraliseerd, aldus Zuidkwartier c.s.

Ten slotte stellen Zuidkwartier c.s. dat de wijze van totstandkomen van de Koopovereenkomst meebrengt dat het arbitraal beding niet onredelijk bezwarend kan zijn. Het gaat immers om een modelovereenkomst die tot stand is gekomen in overleg met de Consumentenbond en Vereniging Eigen Huis. De rechten en verplichtingen in de Koopovereenkomst zijn daardoor op evenwichtige wijze vastgelegd. Tegenover de door [A] c.s. genoemde uitspraak van deze rechtbank stellen Zuidkwartier c.s. andersluidende uitspraken van het Gerechtshof 's‑Hertogenbosch 17 maart 2009 (LJN BH6958) en Rb 's‑Hertogenbosch 18 november 2009 (LJN BK3971).

Zuidkwartier c.s. bepleiten de mogelijkheid van tussentijd appel van het te wijzen incidentele vonnis, uit oogpunt van proceseconomische overwegingen.

[A] c.s. betwisten de vorderingen. Zij voeren aan dat zij het arbitragebeding terecht hebben vernietigd, omdat dat beding onredelijk bezwarend is. [A] c.s. hebben een duidelijke en sterke vordering op Zuidkwartier c.s. en zijn gebaat bij de duidelijke en vastomlijnde regels van het Nederlandse recht. De RvA beslist slechts ‘als goede mannen naar billijkheid’. Door het arbitragebeding worden [A] c.s., naar zij aanvoeren, afgehouden van het gewone recht en geschaad in hun rechtszekerheid. Verder zijn de kosten van een arbitrage over het algemeen hoog, aldus [A] c.s., en vrezen zij een beslissing op basis van schijndeskundigheid.

Ter nadere toelichting voeren [A] c.s. aan dat door artikel 15 lid 1 Koopovereenkomst het evenwicht in de contractuele verhouding tussen partijen wordt verstoord. De omstandigheid dat de Consumentenbond en de Vereniging Eigen Huis betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van de Koopovereenkomst, betekent nog niet dat de rechten van de consument daarmee voldoende zijn beschermd. Het inzicht, dat arbitrage als volwaardig alternatief voor de rechter kan gelden, is inmiddels onder invloed van Richtlijn 93/13/EEG gewijzigd. [A] c.s. wijzen er in dat verband op dat het huidige, sinds 1 januari 2007 geldende, model van de Koopovereenkomst, in artikel 16 wél de mogelijkheid biedt om een geschil aan de gewone rechter voor te leggen.

[A] c.s. maken bezwaar tegen het openstellen van tussentijds hoger beroep van het te wijzen incidentele vonnis. Zij hebben belang bij een snelle inhoudelijke uitspraak en tussentijds hoger beroep zou de procedure jaren kunnen rekken.

Tussen partijen is niet in geschil dat artikel 15 lid 1 Koopovereenkomst moet worden beschouwd als onderdeel van algemene voorwaarden in de zin van artikel 6:231 BW, niet zijnde een kernbeding. Verder heeft te gelden dat artikel 15 lid 1 Koopovereenkomst niet valt onder het bepaalde in artikel 6:236 aanhef en onder n. BW, zodat het niet uit dien hoofde onredelijk bezwarend kan worden genoemd. Van belang is verder dat [A] c.s. als consumenten zijn betrokken bij de Koopovereenkomst en Zuidkwartier c.s. bedrijfsmatig handelen. De rechtbank zal daarom volgens de maatstaf van artikel 6:233 onder a moeten beoordelen of het onderhavige arbitrage beding onredelijk bezwarend is. Bij de beoordeling van het eventueel onredelijk bezwarende karakter van het beding dient derhalve te worden gelet op de aard en de overige inhoud van de overeenkomst, de wijze waarop de voorwaarde(n) tot stand is/zijn gekomen, de wederzijds kenbare belangen, alsmede de overige omstandigheden van het geval. De rechtbank zal op die verschillende aspecten hierna ingaan.

De aard van onderhavige overeenkomst brengt op zich niet mee dat artikel 15 lid 1 Koopovereenkomst zonder meer als onredelijk bezwarend zou moeten worden beschouwd. Arbitrage is een in het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering voorkomende figuur die met name in de bouw veelvuldig wordt toegepast, ook als het gaat om een overeenkomst tussen een consument en een professionele partij. Met betrekking tot de overige inhoud van de Koopovereenkomst wijzen Zuidkwartier c.s. erop, dat die overeenkomst is omgeven met garanties en zekerheden, op een wijze die een eventueel onredelijk bezwarend karakter van het arbitragebeding neutraliseert. Artikel 15 lid 1 Koopovereenkomst heeft echter geen duidelijke samenhang met de overige voorwaarden en afspraken en ook de GIW garanties staan daar los van. Die GIW garantie heeft zelfs een eigen geschillenregeling, die hier niet ter discussie staat. Wat de wederzijds kenbare belangen van partijen betreft, moet worden vastgesteld dat Zuidkwartier c.s. niets hebben gesteld omtrent het belang dat zij zouden hebben bij behandeling van het geschil door arbiters. [A] c.s. daarentegen hebben aangevoerd dat zij zijn gebaat bij rechterlijke tussenkomst, met duidelijke en vastomlijnde regels van het Nederlandse recht. Het arbitragebeding belet ze daarin, aldus [A] c.s. In zoverre hebben [A] c.s. een kenbaar belang bij rechterlijke tussenkomst. Tussen partijen staat verder vast dat over de algemene voorwaarden in de Koopovereenkomst, waaronder artikel 15 lid 1, niet apart is onderhandeld. Wel zijn de Consumentenbond en de Vereniging Eigen Huis betrokken geweest bij de totstandkoming van het model dat ten grondslag ligt aan de Koopovereenkomst maar, voor zover dat al heeft geleid tot evenwichtige(r) voorwaarden, dat neemt niet weg dat het arbitragebeding op grond van de overige omstandigheden van het geval jegens [A] c.s. onredelijk bezwarend kan zijn.

[A] c.s. wijzen in dat verband op de gewijzigde inzichten, onder invloed van Richtlijn 93/13/EEG, die onder meer blijken uit de omstandigheid dat het sinds 1 januari 2007 geldende model van de Koopovereenkomst, wél de keuzemogelijkheid biedt om een geschil aan de gewone rechter voor te leggen. Zuidkwartier c.s. stellen daar tegenover dat de wetgever bij de implementatie van Richtlijn 93/13/EEG het arbitragebeding uitdrukkelijk buiten de zogenoemde ‘zwarte lijst’ heeft gehouden.

Dit alles neemt niet weg dat nadien ontwikkelingen zichtbaar zijn die wijzen op mogelijke, door de rechtspraktijk zelf uitgewerkte aanpassingen in het arbitragerecht, die op termijn zouden meebrengen dat een arbitragebeding gaat vallen onder artikel 6:236 sub n BW (Brief van de Minister van Justitie van 12 augustus 2005 aan de Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, nr 29528 en 29279 nr 4, blz 3 en 4). Deze ontwikkelingen hebben weliswaar nog niet geleid tot concrete wetsvoorstellen, doch zijn — zoals [A] c.s. aanvoeren — wel zichtbaar in het sinds 1 januari 2007 toegepaste model van de Koopovereenkomst. In dat model heeft de koper in artikel 16 de keuze tussen een gang naar de rechter of geschillenbeslechting door arbitrage.

De rechtbank neemt verder in aanmerking dat bij Richtlijn 93/13/EEG een indicatieve lijst is gevoegd met bedingen die mogelijk oneerlijk zijn in de zin van artikel 3 lid 1 Richtlijn 93/13/EEG. In onderdeel q van die bijlage is opgenomen dat oneerlijk kan zijn het beding dat tot doel of gevolg heeft:

Onderdeel q van de bijlage dient bij de beoordeling van de onredelijk bezwarendheid van een beding een rol te spelen en is — tezamen met hiervoor geschetste gewijzigde inzichten — een indicatie dat artikel 15 lid 1 Koopovereenkomst onredelijk bezwarend is. Dat is te meer het geval nu het Hof van Justitie blijkens diverse uitspraken van de oneerlijkheid van een arbitragebeding uitgaat, zie HvJ 26 oktober 2006, C-168/05, jurispr. blz. I-10421 (Mostaza Claro) en HvJ 6 oktober 2009, C-40/08 (Asturcom).

De rechtbank laat in het midden of artikel 15 lid 1 Koopovereenkomst, mede gezien het tweezijdig karakter van de voorwaarden, die immers zijn tot stand gekomen na onderhandelingen met de Vereniging Eigen Huis en de Consumentenbond, destijds onredelijk bezwarend kon worden geacht. In ieder geval moet worden geoordeeld dat thans sprake is van gewijzigde inzichten die onder meer hun neerslag hebben gekregen in een nieuw model Koopovereenkomst, met de keuzemogelijkheid voor rechterlijke tussenkomst.

Op grond hiervan en op grond van hetgeen hiervoor verder is overwogen omtrent aard en inhoud van de overeenkomst en de wederzijdse belangen, is het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar dat Zuidkwartier c.s. thans nog een beroep zouden kunnen doen op artikel 15 lid 1 Koopovereenkomst.

Uit het voorgaande volgt dat de vordering van Zuidkwartier c.s. genoemd onder 4.1 A en B zal worden afgewezen. De vordering onder 4.1 C zal ook worden afgewezen. Zuidkwartier c.s. bepleiten de mogelijkheid van tussentijds appel uit oogpunt van proceseconomische overwegingen, doch verliezen daarbij uit het oog dat proceseconomische belangen aan de zijde van [A] c.s. — naar zij aanvoeren — juist zijn gebaat bij voortprocederen. De rechtbank ziet daarom bij gebrek aan nadere onderbouwing geen aanleiding af te wijken van de hoofdregel van artikel 337 lid 2 Rv. Als de in het ongelijk gesteld partij zullen Zuidkwartier c.s. worden veroordeeld in de kosten van het incident. Die kosten worden tot op heden aan de zijde van [A] c.s. begroot op € 452,00 (1 punt tarief II) aan salaris advocaat. Uitvoerbaarheid bij voorraad van de kostenveroordeling is niet gevorderd, zodat dit niet zal worden uitgesproken.

De rechtbank:

Dit vonnis is gewezen door mrs. J.M. Vrakking, voorzitter, A.C.A. Wildenburg en R.H.C. Jongeneel, en in het openbaar uitgesproken op 24 maart 2010.