HvJ EU, 02-06-2022, nr. C-617/20

Zoals bekend zijn alle rechtsstelsels ter wereld het erover eens dat erfgenaam kan zijn wie bij overlijden van de erflater bestaat. Daarmee is het wel gedaan met de eensgezindheid van standpunten over de erfopvolging.11. Derhalve moet bij het definiëren van Unierechtelijke begrippen op het gebied van het erfrecht de nodige voorzichtigheid aan de dag worden gelegd wanneer deze niet uitdrukkelijk door de Uniewetgever zijn gedefinieerd. De aanvaarding en de verwerping van een nalatenschap zijn zulke begrippen.

In beginsel is een door een erfgenaam afgelegde verklaring van aanvaarding of verwerping van een nalatenschap een eenzijdige rechtshandeling waarbij de houder van bepaalde rechten uit de erfopvolging van een erflater beslist of hij de hem door deze erfopvolging toebedeelde rechten en verplichtingen aanvaardt, eventueel met een beperking van zijn aansprakelijkheid voor de schulden van de erflater.12.

Aangezien dergelijke verklaringen niet alleen van aanzienlijk belang zijn voor personen die bij het openvallen van een nalatenschap bepaalde rechten hebben verkregen maar tevens voor de schuldeisers van erflaters, voorzien de verschillende rechtsorden in specifieke voorwaarden voor de geldigheid van dergelijke verklaringen. Met het oog op de rechtszekerheid en de bescherming van de schuldeisers moet met name een wettelijke termijn worden vastgesteld waarbinnen de erfgenamen dergelijke verklaringen kunnen afleggen. Het niet-afleggen van een dergelijke verklaring binnen deze termijn heeft veelal de definitieve verkrijging van de nalatenschap tot gevolg. Deze overwegingen pleiten tevens voor het opleggen van bijzondere vereisten met betrekking tot de vorm van dergelijke verklaringen, met inbegrip van de tussenkomst van een rechterlijke instantie of een notaris.

De prejudiciële vragen van de verwijzende rechter hebben betrekking op verklaringen van verwerping van een nalatenschap die zijn afgelegd voor het krachtens artikel 13 van verordening nr. 650/2012 bevoegde gerecht. Op dergelijke verklaringen is ook artikel 28 van deze verordening van toepassing. Ik ben van mening dat moet worden ingestemd met de opvattingen van de rechtsleer dat artikel 13 van verordening nr. 650/2012 aldus moet worden uitgelegd dat het enkel van toepassing is op verklaringen die zijn afgelegd na het openvallen van de nalatenschap13. alsmede dat het niet van toepassing is wanneer het gerecht, om bepaalde rechtsgevolgen teweeg te brengen waarin het op de erfopvolging toepasselijke recht voorziet, maatregelen moet nemen die verder gaan dan het loutere in ontvangst nemen van de verklaring, zoals bijvoorbeeld het geven van een beslissing of het inleiden van een andere procedure.14.

Bijgevolg moet worden aangenomen dat artikel 13 van verordening nr. 650/2012 van toepassing is op verklaringen van aanvaarding of verwerping van een nalatenschap krachtens welke een persoon die een bepaald erfrecht heeft, overeenkomstig het op de erfopvolging toepasselijke recht, door het afleggen van een eenzijdige wilsverklaring die geen rechterlijke bevestiging vereist en waarvoor geen aanvullende procedure hoeft te worden ingeleid, definitief15. houder van de uit hoofde van de nalatenschap aan hem toekomende rechten en verplichtingen wordt, daar definitief van afziet of, in voorkomend geval, houder van deze rechten wordt met een beperking van zijn aansprakelijkheid voor de schulden van de erflater.

De vervulling van de voorwaarden om de in het vorige punt genoemde gevolgen teweeg te brengen kan in verschillende rechtsorden anders worden gekwalificeerd. Zowel de daadwerkelijke verrichting, de geldigheid als de doeltreffendheid van een handeling die gericht is op de verwezenlijking van dergelijke gevolgen kan worden nagegaan. Om terminologische verwarring te voorkomen zal ik hierna het begrip ‘geldigheid’ hanteren. Onder het begrip ‘geldigheid van de verklaring van aanvaarding of verwerping van een nalatenschap’ versta ik de vervulling van de voorwaarden van het op de erfopvolging toepasselijke recht om door middel van een eenzijdige wilsverklaring de in punt 39 van deze conclusie genoemde gevolgen teweeg te brengen, namelijk de definitieve verwerving van de uit de nalatenschap voortvloeiende rechten en verplichtingen, de definitieve afstand daarvan of, in voorkomend geval, de definitieve verwerving ervan met een beperking van de aansprakelijkheid voor de schulden van de erflater.

Een voorbeeld van een dergelijke voorwaarde is het vereiste van Duits recht dat de verklaring van verwerping van een nalatenschap wordt afgelegd voor het nalatenschapsgerecht.

Wat betreft de voorwaarden voor de geldigheid van de verklaring van aanvaarding of verwerping van een nalatenschap kan onderscheid worden gemaakt tussen de erfrechtelijke voorwaarden voor de materiële en de formele geldigheid. De voorwaarden voor de materiële geldigheid zijn in dit geval de voorwaarden die worden gesteld in de bepalingen van het erfrecht en niet de voorwaarden van andere regelingen, zoals die van het personele statuut16..

Wanneer de materiële en de formele geldigheid door dezelfde rechtsorde worden bepaald, is de afweging welke voorwaarden voor de geldigheid van een dergelijke verklaring voorwaarden inzake de materiële geldigheid en welke voorwaarden inzake de formele geldigheid van een dergelijke verklaring zijn van weinig praktisch belang. Dat is anders wanneer bij de feiten sprake is van een buitenlands aspect en de geldende collisieregels van het internationaal privaatrecht erin voorzien dat de voorwaarden voor de materiële geldigheid en die voor de formele geldigheid van een dergelijke rechtshandeling door verschillende rechtsorden worden bepaald.

Indien de materiële geldigheid van een verklaring van aanvaarding of verwerping van een nalatenschap beheerst wordt door een erfrechtregeling en de formele geldigheid door een formele regeling, is de verrichte rechtshandeling geldig wanneer is voldaan aan de voorwaarden voor de materiële geldigheid van de eerste en de voorwaarden voor de formele geldigheid van de tweede regeling.

Overeenkomstig artikel 23, lid 1, en artikel 23, lid 2, onder e), van verordening nr. 650/2012 worden de overgang van een nalatenschap alsmede de voorwaarden en de gevolgen van de aanvaarding of verwerping van een nalatenschap of van een legaat beheerst door het recht dat overeenkomstig de artikelen 21 en 22 van verordening nr. 650/2012 op de erfopvolging van toepassing is.

Tegelijkertijd bepaalt artikel 28 van verordening nr. 650/2012 dat een verklaring van aanvaarding of verwerping van een nalatenschap naar de vorm geldig is indien zij voldoet aan de voorschriften van a) het op de erfopvolging toepasselijke recht (lex successionis) of b) het recht van de staat waar degene die de verklaring aflegt, zijn gewone verblijfplaats heeft.

Bovendien verleent artikel 13 van verordening nr. 650/2012 subsidiaire bevoegdheid tot aanvaarding of verwerping van een nalatenschap aan de gerechten van de gewone verblijfplaats van de erfgenaam.

De combinatie van artikel 23, lid 1, en artikel 23, lid 2, onder e), van verordening nr. 650/2012 enerzijds en artikel 13 en artikel 28, onder b), van deze verordening anderzijds impliceert dat de materiële geldigheid van verklaringen die zijn afgelegd voor gerechten die krachtens artikel 13 van deze verordening bevoegd zijn, in beginsel moet worden beoordeeld in het licht van het op de erfopvolging toepasselijke recht en dat de formele geldigheid ervan moet worden beoordeeld in het licht van het recht van de gewone verblijfplaats van de erfgenaam, dat tevens het recht is van het gerecht dat zijn verklaring in ontvangst neemt.

In het kader van het internationaal privaatrecht is het niet eenvoudig om de vorm van een rechtshandeling af te bakenen van het materieelrechtelijke aspect ervan. De verschillende rechtsstelsels benaderen deze kwestie namelijk op verschillende wijzen.17.

In het geval van de door het Unierecht geharmoniseerde regels van internationaal privaatrecht moet deze vraag autonoom worden beantwoord. Volgens vaste rechtspraak van het Hof vereisen de eenvormige toepassing van het Unierecht en het gelijkheidsbeginsel dat de bewoordingen van een bepaling van Unierecht die voor de vaststelling van de betekenis en de draagwijdte ervan niet uitdrukkelijk verwijst naar het recht van de lidstaten, in de regel in de gehele Unie autonoom en op eenvormige wijze worden uitgelegd, niet alleen rekening houdend met de bewoordingen van de bepaling, maar ook met de context van deze bepaling en de doelstelling van de betrokken regeling.18.

Bij gebreke van een uitdrukkelijke verwijzing naar het recht van een lidstaat is derhalve een autonome kwalificatie vereist en moet de draagwijdte van de aspecten betreffende de materiële geldigheid en de aspecten betreffende de formele geldigheid van een rechtshandeling op eenvormige wijze worden vastgesteld.19. De kwalificatie in het op de erfopvolging toepasselijke recht, zoals het in het onderhavige geval aan de orde zijnde Duitse recht, is hier niet relevant.

De eventuele vaststelling dat een geldigheidsvoorwaarde betrekking heeft op de vorm van een handeling heeft automatisch tot gevolg dat deze voorwaarde wordt uitgesloten van de groep van voorwaarden inzake de materiële geldigheid. Een aspect kan namelijk niet tegelijkertijd worden beoordeeld in het licht van twee verschillende regelingen (zoals, in het onderhavige geval, een op de nalatenschap toepasselijke regeling en een op de vorm toepasselijke regeling).

De draagwijdte van deze conclusie wordt bepaald door die van de door de verwijzende rechter gestelde prejudiciële vragen en door het voorwerp van het hoofdgeding. Het in deze conclusie onderzochte rechtsvraagstuk wordt begrensd door twee kwesties, namelijk de aard van de afgelegde verklaring en de naar Duits recht geldende voorwaarde voor de geldigheid ervan. Meer in het bijzonder hebben de prejudiciële vragen van de verwijzende rechter betrekking op een door erfgenamen afgelegde verklaring van verwerping van een nalatenschap en op de naar Duits recht geldende voorwaarde dat een dergelijke verklaring binnen de wettelijke termijn wordt afgelegd voor het nalatenschapsgerecht, te weten het gerecht van de gewone verblijfplaats van de erflater op het tijdstip van overlijden.

Derhalve beperk ik mij in het vervolg van mijn analyse tot overwegingen over de door de erfgenaam afgelegde verklaring van verwerping van een nalatenschap en de naar nationaal recht geldende voorwaarde voor de geldigheid van deze verklaring, namelijk dat deze wordt afgelegd voor het nalatenschapsgerecht, te weten het gerecht van de gewone verblijfplaats van de erflater op het tijdstip van overlijden.20.

Het antwoord op de prejudiciële vragen hangt derhalve af van de autonome uitlegging van het begrip ‘vorm’, dat door de wetgever wordt gehanteerd in artikel 28 van verordening nr. 650/2012, en, meer in het bijzonder, van de vaststelling of het vereiste inzake het afleggen van een verklaring van verwerping van een nalatenschap voor het nalatenschapsgerecht een voorwaarde is voor de formele geldigheid van een dergelijke rechtshandeling.

In verordening nr. 650/2012 heeft de wetgever in artikel 26, lid 1, en artikel 27, lid 3, de geldigheidsvoorwaarden uitdrukkelijk autonoom gekwalificeerd en heeft hij met betrekking tot uiterste wilsbeschikkingen vastgesteld welke aspecten van dergelijke rechtshandelingen de materiële geldigheid en welke de formele geldigheid ervan betreffen. Verordening nr. 650/2012 bevat daarentegen geen bepaling waarin wordt gespecificeerd welke aspecten betrekking hebben op de materiële geldigheid van een verklaring van aanvaarding of verwerping van een nalatenschap en welke betrekking hebben op de formele geldigheid van een dergelijke verklaring. Dat is derhalve een kwestie die door uitlegging van deze verordening moet worden opgelost.

In beginsel wordt onder het begrip ‘vorm’ van een rechtshandeling verstaan de rechtens vereiste wijze waarop een persoon die rechtsgevolgen wil teweegbrengen, zijn wil kenbaar dient te maken en waarvan de niet-inachtneming betekent dat deze gevolgen niet teweeg worden gebracht.21. Het afleggen van een verklaring voor een rechterlijke instantie is een wijze waarop degene die de verklaring aflegt, zijn wil kenbaar maakt. In de regel wordt het enkele vereiste dat de verklaring de geadresseerde dient te bereiken evenwel niet geacht formeel van aard te zijn.22. Dat is een argument tegen de kwalificatie van dit vereiste van Duits recht als voorwaarde voor de formele geldigheid van de verklaring.

Uitgangspunt voor een autonome uitlegging zijn de bewoordingen, de context en het doel van de betreffende regeling. De bewoordingen van artikel 28 van verordening nr. 650/2012 geven geen ondubbelzinnig antwoord op de vraag hoe dit vereiste moet worden gekwalificeerd. Artikel 28 van deze verordening hangt evenwel nauw samen met artikel 13 ervan, ook al is de werkingssfeer van dit artikel niet beperkt tot verklaringen die worden afgelegd voor het gerecht dat bevoegd is krachtens die bepaling. Artikel 13 van verordening nr. 650/2012 geeft aan dat de voorwaarde voor de bevoegdheid van het gerecht van de staat van de gewone verblijfplaats van de erfgenaam erin bestaat dat het in die staat geldende erfrecht voorziet in de mogelijkheid om in rechte een verklaring van verwerping van een nalatenschap af te leggen. Daaruit volgt dat de bevoegdheid in de zin van artikel 13 van verordening nr. 650/2012 veronderstelt dat naast elkaar twee rechtsorden bestaan die in beginsel dezelfde oplossing hanteren, namelijk dat de gerechten de taak hebben verklaringen van verwerping van een nalatenschap in ontvangst te nemen.

Artikel 13 van verordening nr. 650/2012 verwijst derhalve uitdrukkelijk naar het recht van de staat waar de erfgenaam zijn gewone verblijfplaats heeft, ook al doet het dat enkel om de gronden voor de rechterlijke bevoegdheid vast te stellen. Dit is een aanwijzing dat de draagwijdte van de in rechte te verrichten handelingen moet worden vastgesteld in het licht van het recht van de staat waar de erfgenaam zijn gewone verblijfplaats heeft. In overeenstemming daarmee is de in artikel 28 van verordening nr. 650/2012 gehanteerde oplossing dat de draagwijdte van de handelingen die bij het afleggen van een verklaring in rechte moeten worden verricht, wordt bepaald door hetzij het op de erfopvolging toepasselijke recht hetzij het recht van de gewone verblijfplaats van de erfgenaam. Hieruit volgt dat alle in rechte te verrichten handelingen door de ene of door de andere rechtsorde moeten worden bepaald. Voor zover deze handelingen betrekking hebben op de wijze van uiting en vastlegging van de wil van de erfgenaam om de nalatenschap te verwerpen, beschrijven zij de vorm van de verklaring van verwerping van de nalatenschap. De tussenkomst van de rechter bij de verrichting van deze handelingen moet worden behandeld als een onderdeel van deze vorm.

Het doel van de regeling blijkt uitdrukkelijk uit het eerste deel van overweging 32 van verordening nr. 650/2012. De regeling is vastgesteld ten behoeve van de erfgenamen en legatarissen en moet hen in staat stellen voor de gerechten van de lidstaat van hun gewone verblijfplaats verklaringen van aanvaarding of verwerping van een nalatenschap af te leggen in de vorm die door het recht van die lidstaat is bepaald.

Om dit doel te verwezenlijken heeft de Uniewetgever in artikel 13 van verordening nr. 650/2012 een subsidiaire bevoegdheid neergelegd voor de gerechten van de staat van gewone verblijfplaats van degene die tot een nalatenschap wordt geroepen om verklaringen van verwerping van een nalatenschap in ontvangst te nemen. Voorts heeft de Uniewetgever in artikel 28, onder b), van deze verordening bepaald dat een verklaring van verwerping van een nalatenschap naar de vorm geldig is indien zij voldoet aan de voorschriften van het recht van de staat waar degene die de verklaring aflegt zijn gewone verblijfplaats heeft.23.

In het geval van verklaringen van verwerping van een nalatenschap die zijn afgelegd voor het gerecht dat bevoegd is krachtens artikel 13 van verordening nr. 650/2012 waarborgt artikel 28, onder b), van deze verordening dat het specifieke, uit de bijzondere bevoegdheid van artikel 13 ervan voortvloeiende recht van degene die bevoegd is om de in overweging 32 van de verordening bedoelde verklaring af te leggen niet illusoir is. Door het gerecht van de staat van zijn gewone verblijfplaats te verzoeken zijn verklaring van verwerping van een nalatenschap in ontvangst te nemen verkrijgt de tot de nalatenschap geroepen persoon de zekerheid dat de formele geldigheid van de voor dat gerecht verrichte handeling niet afhangt van de formele vereisten voor een dergelijke verklaring die zijn neergelegd in het op de erfopvolging toepasselijke recht.24.

De aandacht zij gevestigd op de bijzondere situatie van personen die een nalatenschap verwerpen. Anders dan in het geval van aanvaarding van een nalatenschap hoeven deze personen in beginsel niet te verwachten dat in de toekomst nog bijkomende handelingen moeten worden verricht. Met hun verklaring wensen zij definitief afstand van hun erfrechten te doen en zich te onttrekken aan de uit dien hoofde op hen rustende verplichtingen. Vaak betreft het personen die geen contact met de erflater hadden toen deze nog in leven was en die derhalve niet van hem willen erven en de voorkeur geven aan rechtszekerheid (geen risico van aansprakelijkheid voor de eventuele schulden van de erflater) boven eventuele materiële voordelen (die voortvloeien uit de verkrijging van vermogensbestanddelen uit de nalatenschap).25.

Het doel van verordening nr. 650/2012, dat erin bestaat erfgenamen in staat te stellen verklaringen van verwerping van een nalatenschap af te leggen in de staat van hun gewone verblijfplaats, vereist dat deze personen, wanneer zij zich wenden tot het gerecht met een bijzondere bevoegdheidsgrond om hun verklaringen in ontvangst te nemen, daarbij een handeling voor dit gerecht verrichten en aldus voldoen aan de formele vereisten van het op de plaats van de handeling toepasselijke recht, voor de gerechten van andere staten geen verdere stappen hoeven te ondernemen om te bewerkstelligen dat hun handeling geldig is.

Anders zou een persoon die de nalatenschap verwerpt een reeks handelingen dienen te verrichten om vast te stellen welk recht op de erfopvolging van toepassing is, onder meer nagaan waar de erflater zijn gewone verblijfplaats had op het tijdstip van overlijden (artikel 21 van verordening nr. 650/2012)26. en of deze een keuze met betrekking tot het op de erfopvolging toepasselijke recht heeft gemaakt (artikel 22 van verordening nr. 650/2012). Vervolgens zou moeten worden vastgesteld welk van de gerechten van de betreffende lidstaat territoriaal bevoegd is om de verklaring in ontvangst te nemen en zouden de relevante stukken in de officiële taal van het nalatenschapsgerecht moeten worden vertaald en aan dat gerecht moeten worden toegezonden. Al deze handelingen zouden moeten worden verricht vóór het verstrijken van de termijn die in het op de erfopvolging toepasselijke recht is neergelegd. De daarmee gepaard gaande last zou voor iemand die niet van de erflater wenst te erven volstrekt onevenredig zijn, ongeacht het recht dat op de erfopvolging van toepassing is.27.

De Commissie heeft geheel terecht opgemerkt dat de aanname dat het afleggen van een verklaring voor dit gerecht ontoereikend is, gelet op de beperkte omvang van de bevoegdheid van het gerecht bedoeld in artikel 13 van verordening nr. 650/2012, zou betekenen dat artikel 13 van deze verordening voor erfgenamen geen enkel nut heeft. In plaats van te zorgen voor een bekorting van de tijd die een erfgenaam die de nalatenschap wil verwerpen nodig heeft om deze kwestie af te handelen lijkt het erop dat de gebruikmaking van de door dat artikel geboden mogelijkheid die tijd zelfs zou verlengen. Het risico bestaat zelfs dat artikel 13 van verordening nr. 650/2012 bij de erfgenaam ten onrechte de indruk wekt dat de voor het gerecht van zijn gewone verblijfplaats verrichte handelingen rechtsgeldig zijn en hem daardoor schade berokkent. Bijgevolg zouden de in de overwegingen 7 en 32 van die verordening genoemde doelstellingen niet alleen niet worden bereikt, maar zou zelfs het tegenovergestelde het geval zijn en zou de verordening bijdragen tot een verhoging van de onzekerheid betreffende de rechtspositie van de erfgenaam.

Gelet op de doelstelling van de Uniewetgever om het de erfgenamen gemakkelijker te maken, moet worden aangenomen dat de subsidiaire bevoegdheid die door artikel 13 van verordening nr. 650/2012 wordt verleend aan de gerechten van de gewone verblijfplaats van de erfgenaam tot gevolg heeft dat deze erfgenaam de mogelijkheid moet hebben om definitief afstand te doen van de rechten die hij aan de nalatenschap ontleent door de betreffende handeling alleen te verrichten voor het gerecht van zijn gewone verblijfplaats. Dat rechtsgevolg van de afstand van de erfrechten van de erfgenaam kan er derhalve niet van afhankelijk worden gesteld dat deze erfgenaam voor een gerecht in een andere lidstaat nog andere handelingen verricht.

Voornoemde omstandigheden pleiten voor de aanname dat het vereiste van het op de erfopvolging toepasselijke recht inzake het afleggen van een verklaring van verwerping van een nalatenschap voor het nalatenschapsgerecht moet worden gekwalificeerd als voorwaarde voor de formele geldigheid van die verklaring. Dat is noodzakelijk voor het nuttige effect (effet utile) van de bepalingen die voorzien in de mogelijkheid om verklaringen van verwerping van een nalatenschap in te dienen bij het gerecht van de gewone verblijfplaats van de erfgenaam.28.

In een dergelijke situatie is de termijn die door het op de erfopvolging toepasselijke recht wordt vastgesteld voor het afleggen van een verklaring van verwerping van een nalatenschap in acht genomen wanneer vóór het verstrijken van deze termijn bij het gerecht van de staat van de gewone verblijfplaats van de erfgenaam alle handelingen in rechte zijn verricht die volgens het recht van die staat vereist zijn om de verklaring als afgelegd te beschouwen. Om deze termijn in acht te nemen is het niet nodig om een verklaring voor een in een andere lidstaat gelegen nalatenschapsgerecht af te leggen indien dit vereiste uitsluitend voortvloeit uit het op de erfopvolging toepasselijke recht.

In deze context rijst de vraag die hoe dan ook aan de vragen van de verwijzende rechter ten grondslag ligt, namelijk hoe de laatste volzin van overweging 32 van verordening nr. 650/2012 moet worden uitgelegd. Uit deze volzin volgt uitdrukkelijk dat wie een verklaring van aanvaarding of verwerping van een nalatenschap aflegt in de lidstaat van zijn gewone verblijfplaats, het gerecht of de autoriteit die de erfopvolging behandelt, binnen de termijn die in het op de erfopvolging toepasselijke recht is bepaald, ervan in kennis moet stellen dat een dergelijke verklaring bestaat.

In de rechtsleer bestaat onenigheid over de betekenis van de laatste volzin van overweging 32 van verordening nr. 650/2012. De bepalingen van de verordening, en met name de artikelen 13 en 28 ervan, voorzien niet in de verplichting om de gerechten van een andere lidstaat van het bestaan van de verklaring van verwerping van een nalatenschap in kennis te stellen of om dergelijke verklaringen over te leggen. Een dergelijke verplichting kan niet voortvloeien uit enkel een overweging van de verordening, met name wanneer de nakoming ervan bepalend is voor de geldigheid van de verklaring.29.

Uit de enkele overwegingen van een verordening kunnen voor particulieren inderdaad geen rechten en verplichtingen voortvloeien.30. Deze overwegingen spelen een wezenlijke rol bij de uitlegging van de bepalingen van het dispositief. Zij wijzen op de door de wetgever nagestreefde doelstellingen en geven bovendien een korte uiteenzetting van de middelen om deze doelstellingen te bereiken. Deze middelen worden evenwel nader uiteengezet in het dispositief van de verordening.

De omstandigheid dat de verplichting om het gerecht in kennis te stellen waarvan sprake is in de laatste volzin van overweging 32 van verordening nr. 650/2012 niet uitdrukkelijk wordt vermeld in het dispositief van deze verordening betekent echter niet dat deze verplichting niet bestaat. Artikel 28 van verordening nr. 650/2012 is opgenomen in hoofdstuk III ervan, dat het opschrift ‘Toepasselijk recht’ draagt en dat de collisieregels bevat. Overeenkomstig artikel 23, lid 1, en artikel 23, lid 2, onder e), van verordening nr. 650/2012 worden de overgang van een nalatenschap alsmede de voorwaarden en de gevolgen van de aanvaarding of verwerping van een nalatenschap of van een legaat beheerst door het recht dat overeenkomstig de artikelen 21 en 22 van die verordening op de erfopvolging van toepassing is. De materiële geldigheid van een verklaring van verwerping van een nalatenschap is derhalve onderworpen aan het op de erfopvolging toepasselijke recht. Indien de verplichting om het nalatenschapsgerecht van het bestaan van de verklaring in kennis te stellen in dat recht een voorwaarde zou zijn voor de materiële geldigheid van de verklaring, kan worden betoogd dat de laatste volzin van overweging 32 verwijst naar de verplichting die voortvloeit uit het recht dat overeenkomstig de artikelen 21 en 22 van de verordening op de erfopvolging van toepassing is. Dat zou het geval zijn indien de kwalificatie van de vorm van de verklaring van verwerping van een nalatenschap naar Duits recht zou worden toegepast. In dat geval zou de verplichting voortvloeien uit artikel 21 van verordening nr. 650/2012, gelezen in samenhang met § 1945 BGB.31.

Zoals volgt uit deze conclusie verzetten de bepalingen van verordening nr. 650/2012 zich evenwel tegen een dergelijke kwalificatie. In deze situatie, bij gebreke van een eenvormig Unierechtelijk stelsel inzake het in ontvangst nemen van verklaringen van verwerping van de nalatenschap waarin is bepaald dat verklaringen over de nalatenschap van een bepaalde erflater aan één enkel voor de nalatenschap bevoegd gerecht moeten worden toegezonden, moet de laatste volzin van overweging 32 aldus worden uitgelegd dat een persoon die een verklaring van verwerping van een nalatenschap heeft afgelegd, de nodige handelingen dient te verrichten waardoor het gerecht dat de erfopvolging behandelt, kennis kan nemen van het bestaan van een geldige verklaring. Door het verrichten van deze handelingen kan het risico worden vermeden dat uitspraak wordt gedaan op basis van de onjuiste vaststelling dat er geen verklaring van verwerping van een nalatenschap is afgelegd. Het verzuim om deze handelingen te verrichten en om het gerecht dat de erfopvolging behandelt, daarvan in kennis te stellen kan evenwel niet tot gevolg hebben dat de afgelegde verklaring ongeldig is.

Gelet op het voorgaande ben ik van mening dat de artikelen 13 en 28 van verordening nr. 650/2012 aldus moeten worden uitgelegd dat het in het op de erfopvolging toepasselijke recht neergelegde vereiste inzake het afleggen van een verklaring van verwerping van een nalatenschap voor het nalatenschapsgerecht, te weten het gerecht van de gewone verblijfplaats van de erflater op het tijdstip van overlijden, een voorwaarde voor de formele geldigheid van de verklaring is. In een situatie waarin de formele geldigheid van de afgelegde verklaring wordt beoordeeld in het licht van het overeenkomstig artikel 28, onder b), van verordening nr. 650/2012 aangewezen recht heeft het niet-voldoen aan dit vereiste derhalve niet tot gevolg dat een verklaring die is afgelegd voor een krachtens artikel 13 van die verordening bevoegd gerecht ongeldig is.