HvJ EU, 06-09-2012, nr. C-619/10

Punten 16 tot en met 18 van de considerans van verordening nr. 44/2001 luiden:

Artikel 34, punten 1 en 2, van deze verordening bepaalt:

Artikel 35 van de betrokken verordening luidt:

Artikel 36 van dezelfde verordening bepaalt:

Artikel 41 van verordening nr. 44/2001 luidt:

Artikel 42 van deze verordening bepaalt:

Artikel 43 van dezelfde verordening bepaalt:

Artikel 45 van verordening nr. 44/2001 bepaalt:

Artikel 54 van die verordening luidt:

Artikel 55 van dezelfde verordening bepaalt:

Bijlage V bij verordening nr. 44/2001 bepaalt in punt 4.4 dat het certificaat dat is opgesteld door een gerecht van de lidstaat waar een beslissing is gegeven ‘[i]ndien de beslissing bij verstek is gewezen […] de datum [bevat] waarop het stuk dat het geding heeft ingeleid, is betekend of is meegedeeld’.

Met zijn eerste vraag wenst de Augstākās tiesas Senāts in wezen te vernemen of artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001, waarnaar artikel 45, lid 1, van die verordening verwijst, gelezen in samenhang met de punten 16 en 17 van de considerans daarvan, aldus moet worden uitgelegd dat wanneer de verweerder een rechtsmiddel aanwendt tegen de uitvoerbaarverklaring van een in de lidstaat van herkomst bij verstek gegeven beslissing waarbij een certificaat is gevoegd, met het betoog dat het gedinginleidende stuk hem niet is meegedeeld, de rechter van de aangezochte lidstaat bij wie dat rechtsmiddel aanhangig is, bevoegd is om na te gaan of de informatie in dat certificaat overeenstemt met de bewijzen.

Teneinde die vraag te beantwoorden, moet bij de uitlegging van artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001 niet alleen worden gelet op de bewoordingen van die bepaling, maar ook op het systeem van die verordening en de doelstellingen die zij nastreeft.

Wat betreft het systeem van de betrokken verordening volgt uit punt 17 van de considerans ervan dat de procedure om in de aangezochte lidstaat een in een andere lidstaat gegeven beslissing uitvoerbaar te verklaren slechts mag bestaan in een eenvoudige formele controle van de documenten die voor de uitvoerbaarverklaring in de aangezochte lidstaat moeten worden overgelegd (zie arrest van 13 oktober 2011, Prism Investments, C-139/10, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 28).

Volgens artikel 41 van verordening nr. 44/2001 mogen de autoriteiten van de aangezochte lidstaat naar aanleiding van een dergelijk verzoek in een eerste fase van de procedure alleen nagaan of die formaliteiten voor de afgifte van de uitvoerbaarverklaring van die beslissing vervuld zijn. In die fase van de procedure kunnen zij bijgevolg geen onderzoek instellen naar feitelijke elementen of elementen rechtens van de zaak die in de beslissing waarvan de tenuitvoerlegging wordt gevraagd is beslecht (zie arrest Prism Investments, reeds aangehaald, punt 30).

Op grond van artikel 42, lid 2, van verordening nr. 44/2001 moet deze uitvoerbaarverklaring evenwel worden betekend of meegedeeld aan de partij tegen wie de tenuitvoerlegging wordt gevraagd, eventueel samen met de in de lidstaat van herkomst gegeven beslissing, indien deze nog niet aan haar was betekend of meegedeeld.

Zo kan de betrokken verweerder overeenkomstig artikel 43 van verordening nr. 44/2001 tegen die uitvoerbaarverklaring, in een tweede fase van de procedure, beroep instellen bij een rechterlijke instantie. De gronden die voor de betwisting daarvan kunnen worden aangevoerd worden uitdrukkelijk en limitatief opgesomd in de artikelen 34 en 35 van die verordening, waarnaar artikel 45 daarvan verwijst (zie in die zin arrest Prism Investments, reeds aangehaald, punten 32 en 33).

Aangaande precies de grond in artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001, waarnaar artikel 45, lid 1, daarvan verwijst, zij vastgesteld dat deze de eerbiediging van de rechten van de niet-verschenen verweerder tijdens de in de lidstaat van herkomst ingestelde procedure dient te verzekeren door middel van een systeem van dubbele toetsing (zie arrest ASML, reeds aangehaald, punt 29). Krachtens dat systeem moet de rechter van de aangezochte lidstaat de tenuitvoerlegging van een buitenlandse bij verstek gegeven beslissing weigeren of — in het geval van een beroep — herroepen indien het stuk dat het geding inleidt of een gelijkwaardig stuk niet zo tijdig en op zodanige wijze als met het oog op zijn verdediging nodig was, aan de niet-verschenen verweerder is betekend of meegedeeld, tenzij de verweerder tegen die beslissing geen rechtsmiddel heeft aangewend voor de gerechten van de lidstaat van herkomst terwijl hij daartoe in staat was.

Vaststaat in die context dat de vraag of het gedinginleidende stuk aan de betrokken verweerder is meegedeeld een relevant onderdeel — van feitelijke aard — van de gehele beoordeling vormt (zie in die zin arrest van 16 juni 1981, Klomps, 166/80, Jurispr. blz. 1593, punten 15 en 18), die door de rechter van de aangezochte lidstaat moet worden verricht teneinde na te gaan of de verweerder de nodige tijd heeft gehad om zijn verweer voor te bereiden of om de stappen te ondernemen die noodzakelijk zijn om een bij verstek gegeven beslissing te vermijden.

Gelet op het bovenstaande moet worden opgemerkt dat de omstandigheid dat bij de buitenlandse beslissing het certificaat is gevoegd, de omvang van de beoordeling die de rechter van de aangezochte lidstaat krachtens de dubbele toetsing moet verrichten niet kan beperken wanneer hij de in artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001 geformuleerde weigeringsgrond onderzoekt.

Om te beginnen zij immers vastgesteld dat, zoals de advocaat-generaal in punt 31 van haar conclusie heeft opgemerkt, geen enkele bepaling van verordening nr. 44/2001 de rechter van de aangezochte lidstaat uitdrukkelijk verbiedt om de juistheid van de in het certificaat vermelde feitelijke gegevens na te gaan, aangezien de artikelen 36 en 45, lid 2, van die verordening enkel verbieden, de rechterlijke beslissing in de lidstaat van herkomst op haar juistheid te onderzoeken.

Vervolgens zij opgemerkt dat, zoals de advocaat-generaal in punt 35 van haar conclusie heeft benadrukt, voor zover de rechterlijke instantie of de autoriteit die bevoegd is om dat certificaat af te geven niet noodzakelijk dezelfde is als die welke de beslissing waarvan tenuitvoerlegging wordt gevraagd heeft gewezen, diezelfde gegevens niet meer dan indicatief kunnen zijn, met een louter informatieve waarde. Dat vloeit eveneens voort uit de niet-verplichte overlegging van het betrokken certificaat. Wanneer het niet wordt overgelegd kan de rechter van de aangezochte lidstaat, die bevoegd is voor de uitvoerbaarverklaring, overeenkomstig artikel 55 van verordening nr. 44/2001 een gelijkwaardig document aanvaarden, dan wel, indien hij zich voldoende voorgelicht acht, die overlegging niet vragen.

Zoals de advocaat-generaal ook in punt 44 van haar conclusie heeft opgemerkt, blijkt tot slot uit de bewoordingen zelf van bijlage V bij die verordening dat de in het certificaat vermelde informatie enkel ‘[i]ndien de beslissing bij verstek is gewezen […] de datum waarop het stuk dat het geding heeft ingeleid, is betekend of is meegedeeld’ bevat, zonder evenwel andere aanduidingen te vermelden die nuttig zijn om na te gaan of de verweerder de gelegenheid heeft gehad om zich te verdedigen, zoals met name de wijze van betekening en kennisgeving of het adres van de verweerder.

Bij de beoordeling van de in artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001 bedoelde weigeringsgrond, waarnaar artikel 45, lid 1, van die verordening verwijst, is de rechter van de aangezochte lidstaat dus bevoegd om alle bewijzen autonoom te beoordelen en dus, in voorkomend geval, de overeenstemming tussen die bewijzen en de informatie in het certificaat na te gaan, teneinde in de eerste plaats te beoordelen of de niet-verschenen verweerder de betekening of kennisgeving van het gedinginleidende stuk heeft ontvangen en, in de tweede plaats, of die eventuele betekening of kennisgeving tijdig is gebeurd en op zodanige wijze als met het oog op zijn verdediging nodig was.

Die conclusie wordt bevestigd door de doelstellingen van verordening nr. 44/2001.

In dat verband blijkt immers uit de punten 16 en 17 van de considerans van die verordening dat het stelsel van erkenning en tenuitvoerlegging waarin deze verordening voorziet, berust op het wederzijdse vertrouwen in de rechtsbedeling binnen de Europese Unie. Een dergelijk vertrouwen verlangt niet alleen dat in een lidstaat gegeven rechterlijke beslissingen in een andere lidstaat van rechtswege worden erkend, maar ook dat de procedure om die beslissingen in die laatste lidstaat uitvoerbaar te verklaren, doeltreffend en snel is (zie arrest Prism Investments, reeds aangehaald, punt 27).

In die context is de functie van het certificaat juist om in een eerste fase van de procedure de uitvoerbaarverklaring van de in de lidstaat van herkomst gegeven beslissing te vergemakkelijken, zodat deze nagenoeg automatisch wordt verleend, zoals uitdrukkelijk is vermeld in punt 17 van de considerans van verordening nr. 44/2001.

Volgens vaste rechtspraak mag het aldus nagestreefde doel echter niet worden bereikt door op enige wijze af te doen aan het recht van verweer (zie in die zin arrest ASML, reeds aangehaald, punten 23 en 24 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het Hof heeft immers reeds geoordeeld dat uit de punten 16 tot en met 18 van de considerans van verordening nr. 44/2001 uitdrukkelijk volgt dat het daarin geregelde systeem van rechtsmiddelen tegen de erkenning of de tenuitvoerlegging van een beslissing ertoe strekt een juist evenwicht tot stand te brengen tussen het wederzijdse vertrouwen in de rechtsbedeling in de Unie en de eerbiediging van het recht van verweer, die inhoudt dat de verweerder in voorkomend geval de mogelijkheid moet hebben door middel van een procedure op tegenspraak een rechtsmiddel aan te wenden tegen de uitvoerbaarverklaring, wanneer hij van mening is dat een van de gronden voor weigering van tenuitvoerlegging van toepassing is (zie in die zin arrest van 28 april 2009, Apostolides, C-420/07, Jurispr. blz. I-3571, punt 73).

Voor die tweede fase van de in de aangezochte lidstaat ingestelde procedure, die enkel intreedt wanneer de verweerder een rechtsmiddel tegen de uitvoerbaarverklaring aanwendt, heeft verordening nr. 44/2001, zoals in herinnering is gebracht in punt 32 van het onderhavige arrest, een mechanisme van dubbele toetsing ingevoerd, dat ertoe strekt in het bijzonder de eerbiediging van het recht van verweer van de niet-verschenen verweerder te verzekeren, niet enkel tijdens de oorspronkelijke procedure in de lidstaat van herkomst (zie in die zin arrest ASML, reeds aangehaald, punt 30), maar ook tijdens de tenuitvoerleggingsprocedure in de aangezochte lidstaat (zie in die zin arrest ASML, reeds aangehaald, punt 31).

Een beperking van de toetsingsbevoegdheid waarover de rechter van de aangezochte lidstaat in die fase beschikt, op de enkele grond dat het certificaat is overgelegd, zou erop neerkomen dat de toetsing die diezelfde rechter moet verrichten volstrekt zinloos wordt en, bijgevolg, dat de verwezenlijking van de doelstelling om de in die verordening bedoelde en in punt 18 van de considerans ervan vermelde eerbiediging van het recht van verweer te verzekeren, wordt verhinderd.

Gelet op een en ander moet op de eerste vraag worden geantwoord dat artikel 34, punt 2, van verordening nr. 44/2001, waarnaar artikel 45, lid 1, van die verordening verwijst, gelezen in samenhang met de punten 16 en 17 van de considerans van die verordening, aldus moet worden uitgelegd dat wanneer de verweerder een rechtsmiddel aanwendt tegen de uitvoerbaarverklaring van een in de lidstaat van herkomst bij verstek gegeven beslissing waarbij een certificaat was gevoegd, met het betoog dat het gedinginleidende stuk hem niet was meegedeeld, de rechter van de aangezochte lidstaat bij wie dat rechtsmiddel aanhangig is, bevoegd is om na te gaan of de informatie in dat certificaat overeenstemt met de bewijzen.

Met zijn tweede vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 34, punt 1, van verordening nr. 44/2001, waarnaar artikel 45, lid 1, daarvan verwijst, de rechter van de aangezochte lidstaat de bevoegdheid verleent, krachtens de openbare-ordeclausule de tenuitvoerlegging te weigeren van een bij verstek gegeven beslissing waarbij ten gronde uitspraak wordt gedaan zonder onderzoek van het voorwerp en de gronden van de vordering en waarin geen enkel argument over de gegrondheid ervan wordt uiteengezet, op grond dat die beslissing het in artikel 47 van het Handvest bedoelde recht van de verweerder op een eerlijk proces schendt.

Vooraf zij eraan herinnerd dat volgens vaste rechtspraak artikel 34, punt 1, van verordening nr. 44/2001 strikt moet worden uitgelegd omdat het de verwezenlijking van een van de fundamentele doelstellingen van voornoemde verordening belemmert, en dat bijgevolg de openbare-ordeclausule van dat artikel 34, punt 1, slechts in uitzonderlijke gevallen mag worden gehanteerd (zie in die zin arrest Apostolides, reeds aangehaald, punt 55 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In dit verband, zo blijkt uit eveneens vaste rechtspraak, blijven de lidstaten krachtens het in dat artikel 34, punt 1, gemaakte voorbehoud in beginsel weliswaar vrij, de eisen van hun openbare orde vast te leggen overeenkomstig hun nationale inzichten, maar is de afbakening van dit begrip een kwestie van uitlegging van deze verordening (zie arresten van 28 maart 2000, Krombach, C-7/98, Jurispr. blz. I-1935, punt 22, en 11 mei 2000, Renault, C-38/98, Jurispr. blz. I-2973, punt 27, en arrest Apostolides, reeds aangehaald, punt 56). Bijgevolg is het aan het Hof, niet om de inhoud van de openbare orde van een lidstaat te bepalen, maar veeleer om toezicht te houden op de grenzen waarbinnen de rechter van een lidstaat met een beroep op dit begrip kan weigeren een beslissing van een andere lidstaat te erkennen (zie reeds aangehaalde arresten Krombach, punt 23; Renault, punt 28, en Apostolides, punt 57).

Dienaangaande zij erop gewezen dat de artikelen 36 en 45, lid 2, van verordening nr. 44/2001, volgens welke de juistheid van de buitenlandse beslissing niet mag worden onderzocht, de rechter van de aangezochte lidstaat verbieden de erkenning of tenuitvoerlegging van die beslissing te weigeren op de enkele grond dat de door de rechter van de lidstaat van herkomst toegepaste rechtsregel afwijkt van die welke de rechter van de aangezochte lidstaat zou hebben toegepast indien het geschil bij hem aanhangig was gemaakt. Evenmin mag de rechter van de aangezochte lidstaat de juistheid nagaan van de beoordeling rechtens of feitelijk door de rechter van de staat van herkomst (zie reeds aangehaalde arresten Krombach, punt 36; Renault, punt 29, en Apostolides, punt 58).

Er kan dus enkel een beroep worden gedaan op de openbare-ordeclausule van artikel 34, punt 1, van verordening nr. 44/2001, indien de erkenning of de tenuitvoerlegging van de in een andere lidstaat gegeven beslissing op onaanvaardbare wijze zou indruisen tegen de rechtsorde van de aangezochte lidstaat doordat zij inbreuk zou maken op een fundamenteel beginsel. De inbreuk zou moeten bestaan in kennelijke schending van een rechtsregel die in de rechtsorde van de aangezochte lidstaat van essentieel belang wordt geacht, of van een in die rechtsorde als fundamenteel erkend recht (zie reeds aangehaalde arresten Krombach, punt 37; Renault, punt 30, en Apostolides, punt 59).

Wat betreft het recht op een eerlijk proces waarnaar de prejudiciële vraag verwijst, zij eraan herinnerd dat dit recht voortvloeit uit de constitutionele tradities die de lidstaten gemeen hebben en is bevestigd in artikel 47, tweede alinea, van het Handvest, dat, zoals blijkt uit de toelichtingen op dit artikel, overeenkomt met artikel 6, lid 1, van het EVRM (zie arrest van 22 december 2010, DEB, C-279/09, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 32).

In dat verband heeft het Hof geoordeeld dat de eerbiediging van het recht op een eerlijk proces verlangt dat elke rechterlijke beslissing wordt gemotiveerd, om de verweerder in staat te stellen de redenen van zijn veroordeling te begrijpen en tegen een dergelijke beslissing zinvol en effectief een rechtsmiddel aan te wenden (zie in die zin arrest ASML, reeds aangehaald, punt 28).

Bijgevolg kan een rechter van een aangezochte lidstaat in beginsel vaststellen dat een beslissing die bij verstek is gegeven zonder dat het voorwerp, de gronden en de gegrondheid van de vordering zijn onderzocht, een grondrecht in de rechtsorde van die lidstaat beperkt.

Dienaangaande heeft het Hof evenwel geoordeeld dat de grondrechten geen absolute rechten zijn, maar beperkingen kunnen bevatten, op voorwaarde dat die laatste daadwerkelijk beantwoorden aan doelstellingen van algemeen belang die door de betrokken maatregelen worden nagestreefd en niet, gelet op het nagestreefde doel, een kennelijke en buitensporige inbreuk op de aldus gewaarborgde rechten vormen (zie in die zin arresten van 15 juni 2006, Dokter e.a., C-28/05, Jurispr. blz. I-5431, punt 75; 2 april 2009, Gambazzi, C-394/07, Jurispr. blz. I-2563, punt 29, en 18 maart 2010, Alassini, C-317/08-C-320/08, Jurispr. blz. I-2213, punt 63).

In casu heeft de regering van het Verenigd Koninkrijk verduidelijkt dat een bij verstek gegeven beslissing, zoals die van de High Court in het hoofdgeding, slechts kan worden gewezen indien aan de ene kant de verzoeker het oorspronkelijke verzoekschrift (‘claim form’) en een gedetailleerde uiteenzetting van de conclusies (‘particulars of claim’), waarin een uitgebreide toelichting wordt gegeven van de rechtsmiddelen en feiten die aan de oorsprong van het geding liggen en waarnaar de beslissing zelf impliciet verwijst, meedeelt en neerlegt, en, aan de andere kant, de verweerder, die regelmatig in kennis is gesteld van de gerechtelijke vordering tegen hem, binnen de gestelde termijn geen verweerschrift indient of geen voornemen om het in te dienen bekendmaakt.

In dat procedurele systeem strekt het geven van een dergelijke verstekbeslissing ertoe, met het oog op een goede rechtsbedeling een snel, efficiënt en goedkoper verloop te verzekeren van de procedures die worden ingesteld om niet-betwiste schuldvorderingen te innen.

Een dergelijke doelstelling kan op zich een beperking van het recht op een eerlijk proces, dat verlangt dat rechterlijke beslissingen worden gemotiveerd, rechtvaardigen.

Het staat echter aan de verwijzende rechter om na te gaan of, gelet op de concrete omstandigheden van het hoofdgeding, de door het procesrecht van het Verenigd Koninkrijk ingevoerde beperking niet kennelijk onevenredig is in verhouding tot het nagestreefde doel (zie in die zin arrest Gambazzi, reeds aangehaald, punt 34).

In dat opzicht zij vastgesteld dat, zoals ook de advocaat-generaal in punt 83 van haar conclusie heeft opgemerkt, de omvang van de motiveringsplicht kan verschillen naargelang de aard van de betrokken rechterlijke beslissing en moet worden onderzocht in het licht van de procedure, in haar geheel beschouwd, en van alle relevante omstandigheden, met inachtneming van de met deze beslissing gepaard gaande procedurele waarborgen, om na te gaan of deze laatste de betrokken personen de mogelijkheid waarborgen om tegen die beslissing zinvol en effectief een rechtsmiddel aan te wenden (zie in die zin arrest van 2 mei 2006, Eurofood IFSC, C-341/04, Jurispr. blz. I-3813, punt 66, en arrest Gambazzi, reeds aangehaald, punten 40, 45 en 46).

Voor het hoofdgeding betekent dit dat de verwijzende rechter, zoals de advocaat-generaal in de punten 88 en 89 van haar conclusie heeft opgemerkt, in het bijzonder kan beoordelen of en in welke mate Trade Agency kennis heeft gehad van de particulars of claim van Seramico en over welke rechtsmiddelen Trade Agency na de uitspraak van die beslissing heeft beschikt om de wijziging of intrekking ervan te vragen.

Gelet op een en ander moet op de tweede vraag worden geantwoord dat artikel 34, punt 1, van verordening nr. 44/2001, waarnaar artikel 45, lid 1, van die verordening verwijst, aldus moet worden uitgelegd dat de rechter van de aangezochte lidstaat op grond van de openbare-ordeclausule niet de tenuitvoerlegging kan weigeren van een bij verstek gegeven beslissing waarbij ten gronde uitspraak wordt gedaan op een geschil zonder onderzoek van het voorwerp en de gronden van de vordering en waarin geen enkel argument over de gegrondheid ervan wordt uiteengezet, tenzij hij na een algemene beoordeling van de procedure en op basis van alle relevante omstandigheden tot de conclusie komt dat deze beslissing een kennelijke en buitensporige schending vormt van het in artikel 47 van het Handvest bedoelde recht van de verweerder op een eerlijk proces doordat daartegen geen zinvol en effectief rechtsmiddel kan worden aangevoerd.