HR, 02-12-2008, nr. S07/10685

De verdachte is door het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch wegens "medeplegen van opzettelijk een in artikel 5 van de Wet op de accijns opgenomen verbod overtreden, meermalen gepleegd" veroordeeld tot 14 maanden gevangenisstraf.

Namens de verdachte heeft mr. J.F.M. Wasser, advocaat te 's-Hertogenbosch, een middel van cassatie voorgesteld.

Het middel richt zich met vier grieven (a t/m d) tegen de bewezenverklaring door het Hof en tegen 's Hofs bijzondere bewijsoverwegingen.

Het Hof heeft ten laste van verdachte bewezenverklaard dat:

Het arrest van het Hof bevat voorts de volgende bewijsoverwegingen:

Grief a houdt in dat het Hof een onjuiste betekenis heeft toegekend aan het begrip "voorhanden hebben" als bedoeld in de Wet op de accijns. Daarvoor wordt verwezen naar het arrest van de Hoge Raad van 12 november 2002, NJ 2003, 594, waarin de Hoge Raad heeft overwogen dat (r.o. 2.3.1.) de verschuldigdheid van douanerechten eerst ontstaat op de plaats en dus ook op het tijdstip waarop een eerste handeling wordt verricht die naar objectieve maatstaven kan worden aangemerkt als onttrekking aan douanetoezicht van de onder een regeling voor extern douanevervoer geplaatste goederen, en dat (r.o. 2.4.) dit van overeenkomstige toepassing is in het geval van het medeplegen van het opzettelijk voorhanden hebben van een hoeveelheid accijnsgoederen die niet overeenkomstig de bepalingen van de Wet op de accijns in de heffing waren betrokken.

Aangevoerd wordt dat de goederen niet in Nederland voorhanden zijn geweest op een moment dat zij waren onttrokken aan de belastingheffing. Dit omdat de eerste handeling die naar objectieve maatstaven kan worden aangemerkt als onttrekking aan de Wet op de accijns, zou hebben plaats gevonden op "het moment dat de accijnsgoederen in Zweden aan de accijnsheffing werden onttrokken" en dus pas nadat de goederen Nederland hadden verlaten.

Voor een duidelijk overzicht van het stelsel van accijnsheffing en het ontstaan van de verschuldigdheid van accijns verwijs ik naar de conclusie van 28 januari 2008 van mijn ambtgenote mr. M.E. van Hilten in de zaak 43740, voor zover inhoudende:

AG van Hilten onderscheidt in r.o. 8.2.2 vier gevallen ((i) t/m (iv)) als het gaat om het vervoer van onveraccijnsde accijnsgoederen onder schorsing van accijns. Geval (i) ziet op vervoer van goederen die van buiten de EU komen dan wel vervoerd worden naar een land buiten de EU. De onderhavige zaak valt onder (ii): het betreft accijnsgoederen die van AGP naar AGP worden vervoerd. Het middel berust op de opvatting dat het arrest van de Hoge Raad van 12 november 2002, NJ 2003, 594 (ook) betrekking heeft op deze tweede situatie.

Die opvatting komt mij niet juist voor. Het genoemde arrest bouwt voort op het in r.o. 1.2 van dat arrest weergegeven antwoord van het Hof van Justitie op een gestelde prejudiciële vraag.8. Vraag en antwoord hadden betrekking op de verschuldigdheid van belasting "wanneer goederen die onder de regeling van extern communautair douanevervoer over de weg worden vervoerd".9. Het ging daarbij derhalve om het geval onder (i).

Ik merk daarbij op dat het niet voor de hand ligt om het arrest (rechtstreeks) van toepassing te achten op het geval onder (ii). Zoals in de conclusie van mijn ambgenote onder 8.3.1 is uiteengezet is de vraag wanneer in een geval als het onderhavige accijns verschuldigd wordt, geregeld in de artt. 2 tot en met 2h van de Wet op de accijns. Deze artikelen vinden hun basis in art. 6 lid 1 van de Horizontale richtlijn en zijn daarmee niet in strijd. Gelet op deze duidelijke, eigenstandige regeling zie ik geen reden om het door het Hof van Justitie ten aanzien van extern communautair douanevervoer ontwikkelde criterium van toepassing te achten.10.

Ter verduidelijking van een en ander moge het volgende dienen. De Horizontale richtlijn merkt in art. 6, lid 1, a als uitslag tot verbruik aan: 'iedere vorm van onttrekking, ook op onregelmatige wijze, aan een schorsingsregeling'. Zo'n schorsingsregeling is ook de regeling op grond waarvan accijnsgoederen vrij van accijns van AGP naar AGP kunnen worden vervoerd. In zoverre bestaat er een zekere overeenkomst met het in geval van extern communautair douanevervoer geldende belastbare feit 'invoer', waarbij ook de term onttrekken wordt gehanteerd, zij het niet aan een schorsingsregeling, maar aan een douaneregeling.11.

Over de verhouding tussen het 'voorhanden hebben' in de zin van artikel 2f van de Wet op de accijns en de 'uitslag' in de zin van art. 6 van de Horizontale richtlijn zijn door de belastingkamer van de Hoge Raad aan het HvJ EG prejudiciële vragen gesteld.12. Het Hof oordeelde bij arrest van 5 april 2001, Van de Water, C-325/99, BNB 2001/204, dat het enkele voorhanden hebben van een accijnsgoed dat niet overeenkomstig de communautaire en nationale bepalingen in de heffing van accijns is betrokken, kan worden aangemerkt als uitslag tot verbruik van accijnsproducten als bedoeld in art. 6, eerste lid, Horizontale richtlijn. Door de gelijkstelling van iedere vorm van onttrekking, ook op onregelmatige wijze, aan een schorsingsregeling met uitslag tot verbruik heeft de gemeenschapswetgever duidelijk gemaakt dat alle productie, verwerking, voorhanden hebben of verkeer buiten een schorsingsregeling leidt tot verschuldigdheid van de accijns. Wie de accijns moet betalen, is aan de lidstaten overgelaten.

Met dit arrest van het HvJ EG in de hand kan gezegd worden dat art. 2f Wet op de accijns (waar het voorhanden hebben van een niet in de heffing betrokken accijnsgoed - dat wil zeggen overtreding van het verbod van artikel 5 van die wet - als uitslag wordt aangemerkt) in overeenstemming is met het bepaalde in de richtlijn. Dat betekent dat het 'onttrekken aan een schorsingsregeling' in de nationale regeling mag worden vertaald als het 'voorhanden hebben van een accijnsgoed dat niet in de heffing is betrokken'. Daarmee is de cirkel rond en kunnen we ons concentreren op het voorhanden hebben in de zin van art. 2f Wet op de accijns. 13.

In casu is de wodka op grond van art. 2 lid 1 Wet op de accijns uitgeslagen op het tijdstip waarop [betrokkene 2] de originele AGD's verving door (valse) AGD's die inhielden dat het ging om vervoer van wodka van [F] in Mechelen, België naar [G] in Zweden (zie bewijsmiddel 9). Op dat moment immers was de uitzonderingsbepaling van art. 2 lid 3 Wet op de accijns niet langer van toepassing. De wodka werd namelijk niet "met inachtneming van bij algemene maatregel van bestuur te stellen voorwaarden" van AGD naar AGD gebracht.14. "s-Hofs oordeel dat de verdachte en zijn mededader die wodka na dat tijdstip in Nederland voorhanden hadden in de zin van art. 2f en art. 5 Van de Wet op de accijns getuigt derhalve niet van een onjuiste rechtsopvatting.

De grief in onderdeel a faalt derhalve.

Onderdeel b van het middel bevat de klacht dat uit niets blijkt van een bewuste, nauwe en volledige samenwerking, gericht op het voorhanden hebben van wodka, die niet in de accijns was betrokken.

Aangevoerd wordt dat uit de bewijsmiddelen enkel blijkt van betrokkenheid van verdachte bij de aanschaf en betaling van een of meerdere partijen wodka, gericht op verkoop aan [C], en niet dat verdachte ook wist van de handelingen van zijn medeverdachte om deze wodka aan de accijns te onttrekken.

Het Hof heeft, blijkens zijn bewijsoverwegingen, uit de bewijsmiddelen afgeleid dat drie ontmoetingen hebben plaatsgehad tussen medeverdachte [betrokkene 2] en [getuige 1] van de [B] BV te [plaats], die de wodka zou leveren. Bij de derde bespreking werd [betrokkene 2] vergezeld door verdachte, die zich voorstelde als de zakenpartner van [betrokkene 2]. [getuige 1] had al eerder met [betrokkene 2] en verdachte zaken gedaan, ook toen werkten ze samen.

De tweede zending is blijkens een kasstortingsbewijs betaald door verdachte. De tweede zending is blijkens een kasstortingsbewijs betaald door [C] s.a. [plaats] Espana op hetzelfde ABN-AMRO kantoor aan de [b-straat] te [plaats] als de eerste zending.

In mei 2001, dus nadat de derde zending in april 2001 in Zweden onderschept, heeft [getuige 1] contact gehad met [betrokkene 2] en verdachte over de aanzuiveringsdocumenten die hem nog zouden worden toegestuurd. Hij ontving vervolgens aanzuiveringsdocumenten waarop valselijk stond vermeld dat de wodka in het belastingentrepot van [C] S.A. was aangekomen en waar valse douanestempels en -aantekeningen op de achterzijde stonden.

Voorts volgt uit de bewijsmiddelen dat [betrokkene 2] gezien werd als loopjongen voor verdachte, dat verdachte regelmatig de GSM van [betrokkene 2] beantwoordde, en dat [betrokkene 2] een aantal maanden bij [verdachte] heeft ingewoond.

Hieruit heeft het Hof kunnen afleiden dat sprake was van een bewuste, nauwe en volledige samenwerking, gericht op het voorhanden hebben zoals bedoeld in art. 5 eerste lid onder b Wet op de accijns. 's Hofs oordeel dienaangaande is niet onbegrijpelijk en kan in cassatie niet verder getoetst worden.

De klacht in onderdeel b faalt derhalve.

In onderdeel c wordt geklaagd dat uit niets blijkt dat de samenwerking tussen verdachte en [betrokkene 2] als bewust, nauw en volledig kan worden gekenmerkt.

Ik verwijs hiervoor naar het vorenoverwogene onder 12 en 13, waaruit de bewuste, nauwe en volledige samenwerking kan worden afgeleid.

De in de toelichting genoemde onderlinge tegenstrijdigheid tussen bewijsmiddel 2 en bewijsmiddel 4 zie ik niet. Bewijsmiddel 2 houdt als verklaring van [getuige 1] in dat [betrokkene 2] en verdachte begin 2001 bij hem komen als vertegenwoordiger van [C] met de vraag of het bedrijf van [getuige 1] wodka zou kunnen produceren voor de Spaanse markt. Bewijsmiddel 4 houdt als verklaring van [getuige 1] in dat hij twee keer met [betrokkene 2] heeft gesproken over de leveringen wodka en een derde keer op het kantoor van [getuige 1] met [betrokkene 2] en verdachte samen, waarbij verdachte zich voorstelde als de zakenpartner van [betrokkene 2]. Uit beide verklaringen volgt toch dat [betrokkene 2] en verdachte een keer samen bij [getuige 1] zijn geweest, als zakenpartners in de zin van vertegnwoordigers van [C]. Dat er daarnaast ook contact is geweest tussen [getuige 1] en [betrokkene 2] zonder verdachte doet daar niet aan af.

Voorts wordt in de toelichting op onderdeel c opgemerkt dat op basis van de voorliggende bewijsmiddelen niet kan worden aangenomen dat [betrokkene 2] en [verdachte] bij [B] een drietal partijen wodka hebben besteld, waarbij zij het hebben doen voorkomen alsof de partijen naar Spanje zouden worden vervoerd naar [C]. Er is, aldus de opsteller van het middel, geen bewijs dat reeds ten tijde van de contacten met [getuige 1] duidelijk zou zijn, dat deze goederen in werkelijkheid niet voor [C] bestemd zouden zijn.

In aanmerking genomen dat uit de bewijsmiddelen 1, 3, 7, 8 en 9 volgt dat a) [betrokkene 2], zich voordoend als een medewerker van [B], het vervoer van twee zendingen wodka vanaf [B] te [plaats] naar het transportbedrijf [E] BV heeft geregeld en van daar af door naar Zweden, b) dat [betrokkene 2] de originele papieren die bij de zendingen hoorden heeft meegenomen en vervangen door andere, waarin een heel andere leverancier en afnemer worden genoemd, c) dat [getuige 1] in mei 2001 contact had met [betrokkene 2] en verdachte, en dezen hem verzekerden dat de aanzuiveringsdocumenten nog zouden worden toegezonden, en d) dat de vervolgens aan [getuige 1] gefaxte aanzuiveringsdocumenten ten onrechte inhielden dat de bestemming van de wodka het belastingentrepot van [C] S.A. was en dat de op de achterzijde geplaatste aantekeningen en Spaanse douanestempels vals zijn, kon het Hof er gevoeglijk vanuit gaan dat [betrokkene 2] en verdachte bij [B] hebben doen voorkomen dat de wodka naar Spanje zou worden vervoerd naar [C].

De klacht in onderdeel c faalt derhalve.

Ten slotte bevat onderdeel d de klacht dat het Hof ten onrechte heeft geoordeeld dat voldoende bewijs voorhanden is terzake medeplegen van strafbare feiten ten aanzien van alle drie partijen wodka. Dit oordeel is, volgens de steller van het middel, te kort door de bocht, zeker daar waar het Hof zich baseert op de "sterk op elkaar lijkende feiten en omstandigheden met betrekking tot de eerste zending enerzijds en de zendingen twee en drie anderzijds".

De steller van het middel voert aan dat de feiten en omstandigheden van de verschillende zendingen niet op elkaar lijken, reeds omdat de laatste zending, anders dan de andere, niet betaald is en voorts niet blijkt van enige betrokkkenheid van verzoeker bij de eerste twee zendingen.

Uit de bewijsmiddelen heeft het Hof de volgende sterk op elkaar lijkende feiten en omstandigheden met betrekking tot de eerste zending enerzijds en de zending twee en drie anderzijds kunnen afleiden:

Het komt mij voor dat dit voor het Hof voldoende "sterk op elkaar lijkende feiten en omstandigheden met betrekking tot de eerste zending enerzijds en de zendingen twee en drie anderzijds" zijn, om tot het oordeel te kunnen komen dat voldoende bewijs voorhanden is terzake medeplegen van strafbare feiten ten aanzien van alle (drie) partijen.

Dat de laatste zending in tegenstelling tot de andere zendingen niet betaald is doet hier niet aan af. Juist het daardoor ontstane kruisverband (zending 1 en 2 zijn betaald; zending 2 en 3 zijn in Zweden opgedoken) bevestigt het verband tussen de drie zendingen.

Met de klacht dat er niet van enige betrokkenheid van verdachte bij de eerste twee zendingen blijkt, wordt miskend dat uit de bewijsmiddelen volgt dat verdachte de eerste zending heeft betaald en dat de bespreking van [getuige 1] met [betrokkene 2] en verdachte alle drie zendingen betrof alsmede de zuiveringsdocumenten voor alle drie zendingen.

Ook de klacht in onderdeel d faalt derhalve.

Het middel faalt in alle onderdelen. De onderdelen b, c en d kunnen worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.