HR, 27-11-2007, nr. 03220/06 B

In cassatie kan als vaststaand worden aangenomen dat de onderhavige runderen op voet van art. 117 Sv zijn vernietigd.1. Ook in het middel wordt dit tot uitgangspunt genomen.2. Door deze vernietiging van de inbeslaggenomen runderen is het beslag daarop geëindigd, zo volgt uit art. 134, tweede lid onder c, Sv. De vraag is wat daarvan de consequenties zijn.

Hoewel onttrekking aan het verkeer op grond van art. 36b lid 1 Sr alleen mogelijk is van inbeslaggenomen voorwerpen en de vernietiging een einde heeft gemaakt aan het beslag (zodat van een inbeslaggenomen voorwerp niet meer kan worden gesproken), staat dit volgens de Hoge Raad aan onttrekking niet in de weg.3. Aan het in 1995 4. in werking getreden nieuwe tweede lid van art. 134 Sv heeft de Hoge Raad dus, voor zover het om de mogelijkheid van onttrekking aan het verkeer gaat, geen consequenties verbonden.

Anders is het evenwel als het om de rechten van de beslagene gaat. De Hoge Raad heeft zich, met een beroep op de tekst van art. 134, tweede lid, Sv op het standpunt gesteld dat de vernietiging van het inbeslaggenomen voorwerp tot gevolg heeft dat de beslagene niet meer kan worden ontvangen is zijn beklag op de voet van art. 552a Sv strekkende tot teruggave. Zie HR 27 november 2001, LJN AD5210, waarin de Hoge Raad ambtshalve casseerde en het beklag alsnog niet ontvankelijk verklaarde.

Eerder heb ik mij al eens kritisch uitgelaten over de in mijn ogen weinig evenwichtige uitwerking die aldus aan art. 134 Sv is gegeven.5. Een goede reden om vernietiging van het voorwerp in dit opzicht op één lijn te stellen met de teruggave ervan, vermag ik niet te zien. Dit te meer omdat de door de vernietiging bewerkstelligde beëindiging van het beslag niet wegneemt dat nog steeds een last tot teruggave kan worden gegeven waaraan wordt voldaan door uitbetaling van de prijs die het voorwerp bij verkoop zou hebben opgebracht (art. 119 lid 2 Sv), terwijl art. 134 lid 2 sub a Sv bepaalt dat het beslag (pas) eindigt door uitbetaling van de waarde van het voorwerp. Merkwaardig is ook dat het beslag niet eindigt als het voorwerp zonder de vereiste machtiging wordt vernietigd, 6. hoewel dan aan een last tot teruggave niet door middel van uitbetaling van de geschatte waarde kan worden voldaan.7.

De vraag is of de uitleg die de Hoge Raad aan art. 134, tweede lid, Sv heeft gegeven, geen heroverweging verdient. Ik laat die vraag hier rusten, omdat de onderhavige zaak — evenals de zaak waarin ik eerder concludeerde — zich niet goed voor de beantwoording ervan leent. Dat hangt samen met het feit dat de vordering tot onttrekking aan het verkeer door de Rechtbank is toegewezen. Als het cassatieberoep tegen die beschikking zou worden verworpen — waartoe ik zal concluderen — is het gevolg daarvan dat het cassatieberoep tegen de beschikking op het klaagschrift niet ontvankelijk is (HR 14 december 2004, LJN AR2036).

Gelet hierop wordt in het navolgende volstaan met een bespreking van de in het kader van het cassatieberoep tegen de toewijzing van de vordering ex art. 552f Sv ingediende middelen (die overigens vrijwel identiek zijn aan de eerste zes — van de zeven — middelen die in de beklagzaak zijn ingediend).

De Officier van Justitie heeft, voor zover hier van belang, aan zijn vordering tot onttrekking het volgende ten grondslag gelegd:

Bedoelde nota van [betrokkene 1], waaraan het daarin toegelichte overzicht is gehecht houdt, voor zover hier van belang het volgende in:

De vordering tot ontrekking aan het verkeer is gelijktijdig in raadkamer behandeld met het beklag ex art. 552a Sv. In het door de raadsman gehouden pleidooi is een scheiding aangebracht tussen een deel dat betrekking heeft op het 552a-beklag (met rechtbanknummer 05/156) en een deel dat betrekking heeft op de 552f-vordering (met rechtbanknummer 05/245). In dat laatste kader is door de raadsman het volgende naar voren gebracht:

Het proces-verbaal van de behandeling in raadkamer houdt, voor zover voor de beoordeling van belang, verder het volgende in:

De bestreden beschikking houdt, voor zover voor de beoordeling van belang, het volgende in:

Naar aanleiding van het eerste en het derde middel merk ik het volgende op. Beide middelen hangen in zoverre samen, dat daarin geklaagd wordt over het feit dat de desbetreffende runderen bij afzonderlijke beschikking aan het verkeer onttrokken zijn verklaard terwijl de klager door de Politierechter eerder onherroepelijk is vrijgesproken van de ten aanzien van deze runderen tenlastegelegde overtreding. Het oordeel van de Rechtbank dat (wel) een strafbaar feit is begaan, zou daarmee — aldus de toelichting op het derde middel — strijdig zijn met het onherroepelijk oordeel van de Politierechter. Daarbij wordt geschermd met het ne bis in idem-beginsel en met art. 6 EVRM. Het ‘andermaal’ indienen van een vordering tot onttrekking zou — aldus de toelichting op het eerste middel — in strijd zijn met een eerlijke procesvoering.

De in de beide middelen opgeworpen klachten hangen derhalve nauw samen met de vraag of een onttrekking na een eerdere onherroepelijke vrijspraak te verenigen is met de in art. 6, tweede lid, EVRM neergelegde onschuldpresumptie. Die vraag klemt na het arrest van het Europese Hof in de zaak Geerings tegen Nederland (EHRM 1 maart 2007, nr. 30810/03). In dat arrest werd de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel na een onherroepelijke vrijspraak in strijd geoordeeld met het verdrag. Ik vind daarin aanleiding om de bedoelde vraag zo nodig (wellicht kunnen de middelen ruimhartig worden uitgelegd) ambtshalve te bespreken.

Voor de beantwoording van de vraag zijn in het bijzonder de overwegingen van belang die het Europese Hof in zijn genoemd arrest in de tweede plaats opvoerde ter onderbouwing van zijn oordeel dat de ontneming van het wederrechtelijk voordeel in dit geval streed met de onschuldpresumptie.

Gelet op dit — niet voor ieder even verrassende8. — oordeel, lijdt het mijns inziens weinig twijfel dat een — door een afzonderlijke vordering ingeleide onttrekking aan het verkeer waarbij wordt geoordeeld dat de gewezen verdachte het feit heeft begaan waarvan hij eerder onherroepelijk is vrijgesproken, in het algemeen in strijd is met art. 6, tweede lid, EVRM.

Daarmee is niet gezegd dat een onttrekking bij afzonderlijke beschikking na een voorafgaande vrijspraak steeds strijdt met de onschuldpresumptie. In de eerste plaats wijs ik erop dat de rechter weliswaar moet vaststellen dat (niettegenstaande de vrijspraak) een strafbaar feit is begaan, maar niet dat de rechthebbende (de gewezen verdachte) dat feit heeft begaan. De vaststelling dat iemand anders een strafbaar feit heeft begaan, raakt de veronderstelde onschuld van de gewezen verdachte niet. Ook als in het midden wordt gelaten wie het feit heeft gepleegd — er is ingebroken, maar niet bewezen kon worden dat verdachte de dader is — levert het oordeel dat een strafbaar feit is begaan, geen strijd met de onschuldpresumtie op.

Ik wijs er in de tweede plaats op dat het feit waarvan bij afzonderlijke beschikking wordt vastgesteld dat het is begaan, niet hetzelfde feit behoeft te zijn als het feit waarvan de gewezen verdachte eerder werd vrijgesproken. De vaststelling dat de gewezen verdachte een ander feit heeft begaan — zodat het niet gaat om ‘the very crimes of which the applicant had in fact been acquitted’ — trekt de eerder gegeven vrijspraak op geen enkele wijze in twijfel. Die vrijspraak kan daarom geen rol spelen bij de vraag of in de afzonderlijke beschikking bij de vaststelling van schuld de onschuldpresumptie is geschonden.

Ik wijs er in de derde plaats op dat in elk geval de vraag kan worden gesteld of de reden waarom eerder is vrijgesproken, een factor vormt die tot nadere nuancering aanleiding geeft. Als de verdachte wordt vrijgesproken omdat zijn schuld niet wettig en overtuigend bewezen kan worden, is evident dat een latere schuldvaststelling de gegeven vrijspraak niet respecteert. Dat is mogelijk anders als het gaat om een technische vrijspraak, waarbij het kan zijn dat de verdachte volmondig heeft erkend het feit te hebben begaan. Als de rechter dan in zijn vrijsprekend vonnis oordeelt dat niettegenstaande de vrijspraak het feit — dat wil zeggen ‘hetzelfde feit’ als waarop de tenlastelegging betrekking had — door de verdachte is begaan, lijkt mij de vraag of dat oordeel strijdt met de onschuldpresumptie.9. Dat de rechter de (door hem zelf) gegeven vrijspraak niet respecteert, kan in elk geval niet worden gezegd. Zou het veel anders liggen als de onttrekking na een dergelijke technische vrijspraak bij afzonderlijke beschikking wordt uitgesproken?

Ik werk dit punt hier niet verder uit. Ik wil er slechts op gewezen hebben dat de vraag of een schuldvaststelling bij afzonderlijke beschikking na voorafgaande vrijspraak strijdt met de onschuldpresumptie, niet naadloos behoeft samen te vallen met de vraag of die schuldvaststelling hetzelfde feit betreft als waarvan is vrijgesproken. Wellicht is in de casuïstische rechtspraak van het EHRM een nuancerende rol weggelegd voor factoren als de grond waarop de vrijspraak rust en de procesopstelling van de (gewezen) verdachte.

Wat betekent dit voor de onderhavige zaak? Uit het zich bij de stukken van het geding bevindende vonnis van de Economische Politierechter van 15 september 2003 blijkt dat het tenlastegelegde feit (parketnummer 06/035328-02 onder 1) volgens die tenlastelegging zou zijn gepleegd ‘op 15 april 2002, 16 april 2002 en/of 22 april 2002, in elk geval in of omstreeks de maand april 2002’. Uit het zich eveneens bij de stukken bevindende proces-verbaal van de zitting van 1 september 2003 blijkt dat de OvJ aldaar een wijziging van de tenlastelegging heeft gevorderd, inhoudende dat de woorden ‘en /of op 5 juni 2002’ zouden worden ingevoegd na ‘22 april 2002’. Deze vordering werd echter afgewezen, zonder dat daarvoor — afgaande op het proces-verbaal — redenen zijn gegeven. Dat resulteerde in een partiële vrijspraak ten aanzien van 30 van de 39 runderen waarop de tenlastelegging betrekking had. Dit werd door de Economische Politierechter als volgt gemotiveerd:

De door de Economische Politierechter gegeven vrijspraak betreft derhalve het houden van (kort gezegd) niet behoorlijk geregistreerde runderen in of omstreeks de maand april 2002. Op het houden van dergelijke runderen op 5 juni 2002 heeft die vrijspraak geen betrekking. Dat is een ander feit. Mijns inziens ligt in de hiervoor onder punt 15 weergegeven overwegingen — gelezen in het licht van de voorafgaande procesgang — besloten dat het dit andere feit is dat door de Rechtbank aan de onttrekking van de runderen aan het verkeer ten grondslag is gelegd. Dat de datum van 5 juni 2002 in die overwegingen niet met zoveel woorden wordt genoemd (als de datum waarop de verdenking is gerezen die tot inbeslagneming leidde, ten aanzien van welke verdenking de Rechtbank overwoog dat de juistheid ervan niet door betrokkene is bestreden), doet daaraan niet af. In elk geval blijkt nergens uit dat de Rechtbank de eerder gegeven vrijspraak op enigerlei wijze in twijfel heeft getrokken. Van een schending van de onschuldpresumptie is in zoverre dan ook geen sprake.

Het eerste middel bevat de klacht dat de Rechtbank de Officier van Justitie ten onrechte in zijn afzonderlijke vordering tot ontrekking aan het verkeer heeft ontvangen. Door niet in hoger beroep te gaan tegen het vonnis van de Economische Politierechter heeft de Officier van Justitie zijn recht op het indienen van die vordering prijsgegeven, zo wordt in het middel gesteld.

In de toelichting op het middel wordt ten eerste een beroep gedaan op het systeem van de wet en op de wetsgeschiedenis die heeft geleid tot de Wet van 22 mei 1958, Stb. 296. Op grond daarvan wordt gesteld dat de onttrekking bij afzonderlijke beschikking alleen in het leven is geroepen voor het geval in het geheel geen uitspraak is gedaan. De steller van het middel miskent hier dat de Wet van 31 maart 1983, Stb 153 de wettelijke regeling heeft gewijzigd en dat de jurisprudentie van de Hoge Raad zich bij die wijziging heeft aangesloten.10.

Instructief in dit verband is het volgende citaat uit HR 6 oktober 1987, NJ 1988, 399:

De klacht dat de Officier van Justitie in casu zijn recht heeft verspeeld tot het instellen van een afzonderlijke vordering tot onttrekking, stuit af op HR 13 oktober 1987, NJ 1988, 263, waarin de verdachte wegens onrechtmatig verkregen bewijs was vrijgesproken zonder dat daarbij de — door de OvJ niet gevorderde — onttrekking aan het verkeer van de illegale zender was uitgesproken. De rechtbank had daarop de OvJ in zijn afzonderlijke vordering niet-ontvankelijk verklaard omdat art. 36b, eerste lid, sub 4e Sr voor een dergelijke herkansing niet geschreven zou zijn. De Hoge Raad oordeelde evenwel dat tekst noch strekking van de wet noopt tot het oordeel dat, indien een Officier van Justitie niet de gelegenheid heeft benut om ter terechtzitting de onttrekking aan het verkeer te vorderen en de zaak geëindigd is door een einduitspraak als bedoeld in art. 350 Sv, de OvJ in zijn vordering tot onttrekking aan het verkeer bij afzonderlijke beschikking niet-ontvankelijk zou moeten worden verklaard.

In dit oordeel ligt besloten dat ook art. 68 Sr, waarop in het middel nog een beroep wordt gedaan, niet aan een vordering tot onttrekking bij afzonderlijke beschikking in de weg staat als de zaak geëindigd is door middel van een onherroepelijke einduitspraak als bedoeld in art. 350 Sv. Een uitleg van art. 68 Sr waarbij het instellen van een dergelijke vordering als een nieuwe vervolging van het feit zou worden aangemerkt, strookt niet met de regeling van de onttrekking aan het verkeer zoals de wetgever die voor ogen stond.

Dat art. 6 EVRM zich tegen het ‘andermaal indienen van een vordering’ zou verzetten, lijkt mij geen houdbare stelling. Het ne bis in idem-beginsel maakt geen deel uit van het recht op een eerlijk proces. Daarin voorziet art. 4 van het Zevende Protocol, dat echter door Nederland niet is geratificeerd.

Ten slotte wordt in de toelichting op het middel als reden waarom de Rechtbank het openbaar ministerie niet-ontvankelijk had moeten verklaren aangevoerd dat de vordering tot onttrekking aan het verkeer niet is ingesteld binnen een redelijke termijn als bedoeld in art. 6 EVRM. Uit de van de raadkamerbehandeling opgemaakte processen-verbaal volgt niet dat hierop voor de Rechtbank een beroep is gedaan. In cassatie kan een dergelijk punt, dat ook een onderzoek van feitelijke aard vergt, niet voor het eerst naar voren worden gebracht. Maar zelfs als wel was gebleken dat een dergelijk betoog in feitelijke aanleg was gevoerd, zou dit niet tot het in het middel bepleite resultaat kunnen leiden. Weliswaar is art. 6, eerste lid, EVRM van toepassing geacht op de procedure van art. 552f Sv, doch het middel ziet voorbij aan HR 15 februari 1994, NJ 1994, 489. In die beslissing is bepaald dat het de rechter niet vrijstaat aan de omstandigheid dat in de procedure met betrekking tot die vordering de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM is overschreden de niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie te verbinden, aangezien dit tot gevolg kan hebben dat voorwerpen die voor onttrekking in aanmerking komen wederom in het verkeer worden gebracht. De rechter kan, indien hij voorwerpen aan het verkeer onttrokken verklaart, aan de rechthebbende, indien en voor zover dit nodig is om te voorkomen dat deze door de onredelijke duur van de berechting onevenredig zou worden getroffen, op de voet van art. 36b, tweede lid, Sr in verbinding met art. 33c, tweede en derde lid, Sr een geldelijke tegemoetkoming toekennen. Daarom is in casu niet verzocht,11. terwijl evenmin sprake is van een geval waarin het niet ambtshalve toekennen van een dergelijke tegemoetkoming op de in het middel bedoelde grond onbegrijpelijk zou zijn.

Het middel faalt.

In het tweede middel wordt opgekomen tegen het oordeel van de Rechtbank dat de inbeslagneming van de 30 runderen rechtmatig is geweest en dat de Officier van Justitie zowel bij als na de inbeslagneming overeenkomstig de regels heeft gehandeld. In de toelichting op het middel wordt primair geklaagd dat de Rechtbank vormen heeft verzuimd door het desbetreffende verweer niet gemotiveerd te weerleggen. Subsidiair wordt betoogd dat het oordeel van de Rechtbank in strijd is met het gemeenschapsrecht omdat de Officier van Justitie niet de bevoegheid had om de dieren

De in het middel bedoelde blijkens de overgelegde pleitnota bij de behandeling in raadkamer (door verwijzing naar het in het 552a-kader aangevoerde) naar voren gebrachte rechtmatigheidsverweren mondden in het kader van de 552f-procedure uit in de conclusie dat de vordering van de Officier van Justitie moest worden afgewezen. De vraag of de Rechtbank haar beschikking in het licht van het uitvoerige betoog van de verdediging genoegzaam met redenen heeft omkleed, kan in het midden blijven omdat het middel hoe dan ook niet tot cassatie kan leiden.

De kern van het betoog is dat de inbeslagneming van de runderen en het daaropvolgende doden van de dieren in strijd is met het gemeenschapsrecht en meer in het bijzonder met Verordening (EG) 494/98 die uitvoeringsmaatregelen inhoudt voor Verordening (EG) 820/97 (die plaats maakte voor Verordening (EG) 1760/2000) ‘wat de minimale administratieve sancties in het kader van de identificatie- en registratieregeling voor runderen betreft’. Dat betoog berust op de opvatting dat andere en verdergaande sancties dan waarin de Verordening 494/98 voorziet, niet zijn toegestaan. Daarom zou voor inbeslagneming en vernietiging van de dieren op last van de OvJ geen plaats zijn omdat deze niet de in de Verordening bedoelde (veterinaire) autoriteit is.

Deze opvatting is onjuist. De thans van kracht zijnde Verordening (EG) 1760/2000 houdt in de considerans (onder 36) in ‘Er moeten passende sancties worden vastgesteld voor gevallen van overtreding van de bepalingen van deze verordening’. Art. 22, eerste lid, van die Verordening, die de lidstaten de verplichting oplegt om de nodige maatregelen te nemen om de naleving van de Verordening te garanderen, sluit daarbij aan. Daarmee laat de Verordening de nationale wetgever alle ruimte om tot een effectieve handhaving van de regeling te komen. Ook strafbaarstelling is daarbij niet uitgesloten. De strekking van Verordening (EG) 494/98 — waarin een en ander nader is uitgewerkt — is dan ook niet om te garanderen dat in geval van overtreding slechts ‘minimale’ sancties worden opgelegd. De Nederlandse tekst is op dit punt wellicht wat misleidend. De Engelse tekst spreekt van ‘minimum administrative sanctions’. Anders dan wordt gesteld gaat het dus niet om de maximaal toelaatbare sancties, maar om sancties waarin tenminste moet zijn voorzien. In de Verordening wordt in de considerans met zoveel woorden overwogen dat ‘voor de lidstaten de mogelijkheid open dient te worden gelaten om, met inachtneming van de ernst van de overtredingen, andere nationale administratieve of strafrechtelijke sancties vast te stellen’.

De Rechtbank had het verweer dus slechts kunnen verwerpen. Tot dat oordeel kan de Hoge Raad komen — anders dan in de toelichting op het middel wordt gesteld — zonder het stellen van prejudiciële vragen.

Ik laat bij dit alles nog daar dat in een procedure tot onttrekking aan het verkeer bij afzonderlijke beschikking niet kan worden geklaagd over de maatregelen die de OvJ in het kader van de bewaring van de inbeslaggenomen voorwerpen op voet van art. 117 Sv heeft genomen.12. De onrechtmatigheid van de inbeslagneming vormt voorts geen beletsel voor de onttrekking aan het verkeer van de aldus inbeslaggenomen voorwerpen.13.

Het middel faalt.

Het derde middel komt op tegen de overweging van de Rechtbank dat niet bestreden zou zijn dat betrokkene de runderen hield terwijl deze niet voldeden aan de Regeling identificatie en registratie van dieren 2002, en tegen het vervolgens aannemen door de Rechtbank dat ten aanzien van de bedoelde 30 runderen sprake is van een overtreding van die Regeling.

In de toelichting op het middel wordt tegen die eerstbedoelde overweging ingebracht dat bij de behandeling ter terechtzitting in de strafzaak wel degelijk is bestreden dat de runderen niet voldeden aan de Regeling. Vervolgens wordt gesteld dat betrokkene dit standpunt in de raadkamerbehandeling nader gestalte heeft gegeven door te wijzen op het onherroepelijk zijn van het oordeel van de Economische Politierechter. Met de door de Politierechter gegeven vrijspraak zou, aldus de steller van het middel, vast staan dat de Regeling ten aanzien van de 30 runderen niet is overtreden en zou de raadkamer van de Rechtbank niet meer bevoegd zijn een daarvan afwijkend oordeel te vellen.

Voor zover het middel ervan uitgaat dat de Rechtbank heeft geoordeeld dat de klager het feit heeft begaan waarvan hij eerder door de Economische Politierechter is vrijgesproken, mist het feitelijke grondslag. Ik verwijs kortheidshalve naar punt 25 van deze conclusie. Dat de Regeling door klager niet in juni 2002 is overtreden, volgt geenszins uit de gegeven vrijspraak.

Voor zover bedoeld mocht zijn dat de Rechtbank niet zonder nadere motivering mocht voorbijgaan aan hetgeen voorts nog meer is aangevoerd met betrekking tot de naleving van de wettelijke regeling door klager, geldt het volgende. In aanmerking genomen dat de inhoud van de pleitnota's uit de strafzaak niet bij de behandeling in raadkamer door de verdediging is herhaald, kan daarop geen beroep worden gedaan ter bestrijding van het oordeel van de Rechtbank. In het bijzonder in het licht van het verhandelde in raadkamer is het oordeel van de Rechtbank dat door betrokkene niet is bestreden dat hij deze runderen in juni 2002 hield terwijl deze toen niet overeenkomstig de Regeling identificatie en registratie van dieren 2002 waren geïdentificeerd of geregistreerd, niet onbegrijpelijk.

Het middel faalt.

Het vierde middel komt op tegen de vaststelling van de Rechtbank dat teruggave van de runderen zou hebben geleid tot het herintreden van de verboden situatie.

In de toelichting op het middel wordt eerst herhaald dat is bestreden dat sprake was van een situatie die in strijd was met de wet. Dit betoog faalt echter op de reeds bij de bespreking van het derde middel aangegeven gronden.

Vervolgens wordt in de toelichting op het middel, kort samengevat, aangevoerd dat voor zover het oordeel van de Rechtbank aldus moet worden verstaan dat teruggave strijd zou opleveren met (de strafrechtelijke handhaving van) de Regeling identificatie en registratie van dieren 2002, zulks in strijd is met het gemeenschapsrecht, in het bijzonder de Verordeningen (EG) 820/97, 1760/2000 en 494/98, omdat die Verordeningen zich niet zouden verzetten tegen de aanwezigheid op het boerenbedrijf van niet geregistreerde en niet geïdentificeerde runderen en geen grondslag zouden bieden voor strafrechtelijke handhaving en van deze Verordeningen in het nationale recht niet mag worden afgeweken.

Aldus berust het middel op dezelfde onjuiste opvatting die aan het tweede middel ten grondslag is gelegd. De Verordening (EG) 494/98 ziet als gezegd alleen op de minimale administratieve sancties en staat dus niet aan strafbaarstelling in de weg. 14.

Het middel faalt.

Het vijfde middel klaagt erover dat de Rechtbank betrokkene zonder enige motivering niet compenseert voor de aan het verkeer onttrokken runderen, terwijl de rechtbank daartoe op de voet van art. 36b juncto art. 33c Sr gehouden was. In de toelichting op het middel wordt daartoe aangevoerd dat in de bij de raadkamerbehandeling van 31 maart 2006 voorgedragen pleitnota in ruime mate aandacht is besteed aan de waarde van de runderen en de wens van betrokkene om vergoeding van die waarde te ontvangen, omdat hij door de onttrekking aan het verkeer van die runderen onevenredig zwaar wordt getroffen. Daarbij wordt erop gewezen dat betrokkene ten aanzien van deze runderen niet is veroordeeld voor overtreding van enig voorschrift. Voorts wordt gesteld dat aan de overweging van de Rechtbank dat van overtreding wel sprake zou zijn voorbij moet worden gegaan.

Bij de beoordeling van het middel moet het volgende worden vooropgesteld. Volgens de rechtspraak van de Hoge Raad kan de rechter indien hij vaststelt dat sprake is van schending bij de inbeslagneming van wettelijke voorschriften die strekken ter bescherming van de rechten van de beslagene, ter compensatie van eventuele schade ten gevolge van zo'n schending aan de beslagene op de voet van art. 36b, tweede lid, Sr juncto art. 33c, tweede lid, Sr een geldelijke tegemoetkoming toekennen.15.

Een daartoe strekkend verzoek is door of namens betrokkene echter niet gedaan. Zoals uit de hiervoor weergegeven procesgang volgt, heeft de raadsman enkel de afwijzing van de vordering ex art. 552f Sv bepleit en daarbij gewezen op het zijns inziens onrechtmatig handelen van de Officier van Justitie en op de vrijspraak door de Economische Politierechter. In het kader van de 552f-vordering is door de raadsman geen woord gewijd aan een geldelijke tegemoetkoming.

Daar komt bij dat het beweerdelijk onjuiste optreden geheel was opgehangen aan de onjuiste opvatting dat het EG-recht zich tegen strafrechtelijke handhaving verzet. Een en ander maakt dat het impliciete oordeel van de Rechtbank — dat expliciet oordeelde dat van onjuist optreden van de OvJ geen sprake was geweest — dat er voor toekenning van een geldelijke tegemoetkoming wegens schending van vormvoorschriften, ook zonder nadere motivering niet onbegrijpelijk is te noemen.

De toelichting op het middel bevat nog een betoog van de strekking dat de Rechtbank op grond van het aangevoerde in de 552a-zaak op de hoogte was van de wens van betrokkene om een vergoeding van de waarde van de runderen te ontvangen en dat de Rechtbank op grond hiervan toepassing had moeten geven aan art. 33c, eerste en tweede lid, Sr. Daarbij wordt er tevens op gewezen dat betrokkene ter zake van de desbetreffende 30 runderen niet is veroordeeld ter zake van enige overtreding, zodat hij door onttrekking onevenredig zwaar wordt getroffen.

Voorop gesteld zij dat de Rechtbank — die in het kader van de art. 552a Sv-procedure op het verzoek om schadevergoeding inging — ervan mocht uitgaan dat de raadsman de verzoeken die hij wenst te doen plaatst in de door hem gewenste sleutel. Van bijzondere redenen die maken dat de Rechtbank in dit geval, gelet op het in de 552a-zaak aangevoerde, ambtshalve gehouden was overwegingen te wijden aan het niet toekennen van een geldelijke tegemoetkoming, zie ik niet. Ik neem daarbij het volgende in aanmerking.

In haar hiervoor weergegeven oordeel ligt als vaststelling van de Rechtbank besloten dat nu ten aanzien van de runderen niet was voldaan aan de bedoelde regeling, zij mitsdien geen waarde hadden in het economisch verkeer. Het enige dan nog interessante argument dat door de raadsman in het 552a-kader is aangestipt (niet uitgediept) is dat gemakkelijk bewerkstelligd zou kunnen worden dat de runderen wel weer zouden voldoen aan die Regeling. Gelet op het feit dat de klager in de gelegenheid is gesteld om alsnog aan zijn registratieverplichtingen te voldoen, maar daartoe volgens eigen opgave geen stappen heeft ondernomen en slechts heeft aangevoerd dat de tijd daarvoor tekort was, komt dit ook overigens niet onderbouwde argument weinig overtuigend over.

Het middel faalt.

Het zesde middel klaagt dat enkel de economische kamer van de Rechtbank bevoegd was kennis te nemen van de vordering van de Officier van Justitie, nu de pretense overtreding een in de Wet op de economische delicten strafbaar gesteld feit betreft.

Dit middel legt de vinger bij een zere plek. Tot 1 januari 1994 luidde art. 46 WED als volgt:

Bij wet van 8 november 1993, Stb. 591, is deze bepaling geschrapt. Art. 46 WED bepaalt thans iets anders, namelijk dat de behandeling door de raadkamer in het openbaar plaats vindt. Keulen schrijft hierover:

Mij is geen rechtspraak van de Hoge Raad bekend waarin aandacht wordt besteed aan dit punt. Alleen kan worden gewezen op HR 29 november 1994, NJ 1995, 176, waarin in cassatie een op 19 juli 1994 door de economische raadkamer van de Rechtbank te 's‑Gravenhage gegeven beschikking ex art. 552f Sv werd verniegtigd en de Hoge Raad de zaak terugwees naar de ‘Rechtbank te 's‑Gravenhage, Economische Raadkamer’. Impliciet zou hieruit kunnen worden afgeleid dat de Hoge Raad het vervallen van de economische raadkamer in eerste aanleg door de voormelde wijziging van art. 46 WED als een vergissing van de wetgever beschouwt.17. Daar staat HR 23 januari 2007, LJN AZ3595 misschien tegenover, in welke beschikking de Hoge Raad in het optreden van de ‘gewone’ raadkamer in elk geval geen reden zag voor ambthalve cassatie. Ik sluit overigens bepaald niet uit dat de kwestie tot nu toe ook aan de aandacht van de Hoge Raad is ontsnapt. Het zoeken in de mij ter beschikking staande jurisprudentiezoeksystemen leverde in elk geval bijzonder weinig treffers op.

Het beroep dat in het middel wordt gedaan op art. 38 van de Wet op de economische delicten gaat in elk geval niet op. Het artikel, dat spreekt van de de kennisneming van economisch delicten in eerste aanleg, heeft, waar het voorschrijft dat economische delicten ‘worden behandeld en beslist’ door de economische kamer, kennelijk het oog op de berechting van die delicten. Als het anders was, zou art. 46 WED zoals dat tot 1 januari 1994 luidde, overbodig zijn geweest. De vraag waar het mijns inziens op aankomt is of de schrapping van het in art. 46 (oud) WED bepaalde als een zo evidente vergissing van de wetgever dient te worden beschouwd, dat zij door de Hoge Raad bij wege van wetsinterpretatie ongedaan dient te worden gemaakt. Daarbij legt mijns inziens het belang dat aan het geschrapte voorschrift moet worden gehecht, gewicht in de schaal.

Voor de beantwoording van die vraag zijn, naast het door Keulen genoemde art. 53, eerste lid WED — waarin ten aanzien van het hoger beroep nog wel is bepaald dat in zaken betreffende economische delicten als raadkamer een economische raadkamer optreedt — de artt. 52 en 64 RO van belang (waarnaar in de artt. 38 en 52 RO wordt verwezen). Art. 52 RO, dat blijkens de plaatsing ervan (in afdeling 3 van hoofdstuk 2) betrekking heeft op de rechtbanken, luidt:

Art. 64 RO, geplaatst in afdeling 4 van hoofdstuk 2, heeft betrekking op de gerechtshoven en luidt als volgt:

Opmerkelijk is dat art. 64 RO, dat in zijn huidige vorm van kracht is geworden op 1 januari 2002 — dus lang na de schrapping van het bepaalde in art. 46 (oud) RO — ervan uitgaat dat er bij de rechtbanken economische kamers zijn die beschikkingen geven en dus dat daar economische kamers zijn die als raadkamer optreden. Derhalve kan in art. 64 RO een argument gevonden worden voor de stelling dat de schrapping van het bepaalde in art. 46 (oud) WED op een vergissing berust en dat nog steeds geldt dat de economische kamer bij de rechtbank als raadkamer optreedt.

De vraag is hoe sterk dat argument is. Uit de wetgeschiedenis krijgt men niet direct de indruk dat de wetgever helder voor ogen stond wat de consequenties waren van de gehanteerde terminologie. Van belang is hier dat art 64 RO in het oorspronkelijke wetsvoorstel een andere formulering kende. Deze bepaling luidde daarin als volgt:

Bij Nota van Wijziging is in dit voorgestelde artikel de volgende wijziging gebracht:

Deze wijziging is, samen met een aantal gelijksoortige wijzigingen, als volgt toegelicht:

De verschillende wijzigingen waarop deze toelichting betrekking heeft zijn wel gelijksoortig, maar niet identiek. De wetgever heeft bij de voorgestelde wijzigingen telkens gepoogd recht te doen aan de materie waarop elke bepaling betrekking had. Om een ‘blinde’ aanpassing gaat het dus niet. Desalniettemin blijft de vraag hoeveel waarde mag worden toegekend aan het — gebrek aan — inzicht dat de wetgever hier met betrekking tot de WED ten toon spreidde. Een duidelijke aanwijzing dat de wetgever er nog steeds groot belang aan hecht dat de economische kamer in eerste aanleg als raadkamer optreedt als het om een economische zaak gaat, levert deze wetsgeschiedenis in elk geval niet op.

Bij die stand van zaken mag mijns inziens het wetssystematische perspectief zwaar wegen. De bevoegdheid van de economische kamer is geregeld in de WED, niet in een organieke wet als de Wet RO. Alleen omdat — en voor zover — de WED het behandelen en beslissen van zaken aan de economische kamer opdraagt, dient in de Wet RO in de instelling van dergelijk kamers te zijn voorzien. Daarmee zijn we weer terug bij de WED.

De door Keulen gesignaleerde competentieproblemen die opkomen bij het maken van een onderscheid tussen een economische en een commune raadkamer, spelen ook bij een vordering ex art. 552f Sv. Moet de bevoegdheid van de raadkamer afhangen van de vraag welk strafbaar feit (een economisch delict of niet) naar het oordeel van de rechtbank is begaan? Daar komt bij dat — zoals ook Keulen al liet doorschemeren — van de oorspronkelijke hoge verwachtingen die de wetgever van de behandeling door aparte economische kamers had, intussen nog weinig over is. Met die behandeling is anders gezegd niet een gewichtig belang meer gemoeid.20. Daarom meen ik dat weliswaar gezegd kan worden dat de schrapping van het bepaalde in art. 46 (oud) WED weinig doordacht is geweest, maar niet dat bij deze — nimmer ongedaan gemaakte — schrapping sprake is van een overduidelijke vergissing van de wetgever die zich leent voor herstel door de Hoge Raad.

Voor het geval de Hoge Raad hierover anders zou oordelen, geef ik in overweging het bepaalde in art. 46 (oud) WED beperkt uit te leggen. Het optreden van de economische kamer in raadkamerzaken zou bij die uitleg beperkt dienen te blijven tot die gevallen waarin het economische karakter van de zaak als een paal boven water staat. Ik denk daarbij aan de indiening van een bezwaarschrift tegen een dagvaarding om te verschijnen voor de economische kamer van de rechtbank. Ik denk daarnaast aan procedures met betrekking tot het bevelen van voorlopige maatregelen (artt. 28 WED e.v.), het geven van een nadere regeling als bedoeld in art. 10 lid 2 WED en de beslissingen bedoeld in art. 16 WED. Voor deze uitleg pleit dat geen met art. 39 WED overeenkomende voorziening is getroffen. Daaraan bestaat dan immers geen behoefte.

Deze restrictieve interpretatie — die ook van betekenis is voor art. 53, eerste lid, WED — brengt mee dat in casu van onbevoegdheid geen sprake is.

Voor het geval de Hoge Raad ook dit anders zou zien, merk ik nog het volgende op. Het gaat bij de onderhavige bevoegdheidsvraag niet om de competentie van het gerecht (dat is in casu niet betwist de Rechtbank), maar om de interne werkverdeling binnen het gerecht. Dat geeft wellicht ruimte om de consequenties van een onbevoegde behandeling te relativeren. Ik merk daarbij op dat de klager heeft nagelaten zich bij de Rechtbank op de onbevoegdheid van de raadkamer te beroepen. Ook merk ik op dat in cassatie niet is aangegeven in welk concreet belang de klager door de onbevoegde behandeling is geschaad. Daarin zou de Hoge Raad grond kunnen vinden voor het oordeel dat het middel bij gebrek aan belang niet tot cassatie kan leiden.

Het middel faalt.

De middelen falen en kunnen — behoudens het eerste en het derde middel voor zover daarin een beroep wordt gedaan op de onschuldpresumptie en het zesde middel — met de verkorte motivering van art. 81 RO worden afgedaan.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden beschikking met nummer 03222/06 B ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt er toe dat de Hoge Raad het cassatieberoep in de zaak met nummer 03222/06 B zal verwerpen en dat de Hoge Raad de klager niet-ontvankelijk zal verklaren in zijn beroep ingesteld tegen de beschikking in de zaak met nummer 03220/06 B.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG