HR, 31-05-2005, nr. 02320/04P

"Bij brief van 11 september 2003 liet ik u weten dat ik niet langer meer optreed voor [partner] en [betrokkene]. Inmiddels hebben zij zich toch weer tot mij gewend met het verzoek te gaan optreden.

Het probleem is echter dat ik woensdag a.s. gedurende de hele dag op een zitting in Roermond aanwezig dien te zijn. Ik verzoek u dan ook deze zaak in het belang van de verdediging aan te houden.

Voorts kan ik u meedelen dat ik van de [partner] begreep dat hij op dit moment onder psychiatrische behandeling staat en anti-depressiva gebruikt. Hij kan zelf woensdag niet aanwezig zijn omdat hij met zijn behandelend psychiater A. Stoop van de crisisdienst van het Riagg te Venlo een afspraak heeft.

Ook dat is derhalve een reden om tot aanhouding over te gaan."

"De voorzitter deelt mede, zakelijk weergegeven:

De raadsman van de veroordeelde heeft bij telefax d.d. 29 maart 2004, tijdstip van verzending 16:33 uur, aan het hof verzocht om aanhouding van de behandeling van de zaak, omdat zijn aanwezigheid vandaag dringend wordt vereist bij de behandeling van een strafzaak voor de rechtbank te Roermond. De griffier heeft op 30 maart 2004 telefonisch aan de raadsman bericht dat het aanhoudingsverzoek niet op voorhand zou worden gehonoreerd en dat ter terechtzitting nader daarop zal worden beslist.

De advocaat-generaal verklaart daarop, zakelijk weergegeven:

Uit het oogpunt van proceseconomie verzet ik mij tegen inwilliging van het aanhoudingsverzoek.

Ik attendeer het hof erop dat de oproeping van de veroordeelde om hier ter terechtzitting te verschijnen reeds op 8 maart 2004 in persoon aan haar is uitgereikt. Reeds bij brief d.d. 5 maart 2004 is de zittingsdatum ter kennis gebracht van mr. Van Dijk; eigenlijk gebeurde dat ten overvloede, want reeds bij brief van 11 september 2003 had mr. Van Dijk het hof laten weten dat hij niet langer voor de veroordeelde optrad, aangezien hij door de veroordeelde niet in de gelegenheid was gesteld schriftelijk te concluderen.

Ongeveer tien dagen geleden werd ik telefonisch benaderd door de raadsman van de veroordeelde, met de vraag of de stukken betreffende het strafrechtelijk financieel onderzoek inmiddels boven water waren gekomen, hetgeen ik heb bevestigd. In dat gesprek gaf mr. Van Dijk reeds aan dat de veroordeelde zich inmiddels weer tot hem had gewend en dat hij de veroordeelde weer bijstond. Op geen enkele wijze gaf mr. Van Dijk mij bij die gelegenheid te kennen dat hij vandaag verhinderd zou zijn. Dat is op zichzelf al opmerkelijk, omdat, naar mij later is gebleken, mr. Van Dijk reeds bij brief d.d. 10 maart 2004 in een andere zaak - die hedenmorgen bij deze kamer van het hof diende - om aanhouding had gevraagd, omdat zijn aanwezigheid dringend werd vereist bij een meerdaagse zitting bij de rechtbank te 's-Hertogenbosch, die vandaag een aanvang zou nemen. Nog opmerkelijker is het, dat mr. Van Dijk het onderhavige aanhoudingsverzoek mede baseert op een zitting van de rechtbank te Roermond, alwaar zijn aanwezigheid zou worden vereist.

Mr. Zuurbier verklaart daarop, zakelijk weergegeven:

Ik ben niet gemachtigd om namens de veroordeelde de verdediging te voeren. Ik ben uitsluitend verschenen om het aanhoudingsverzoek van mr. Van Dijk nader toe te lichten.

Voor zover ik uit zijn dossier heb kunnen afleiden is het juist dat mr. Van Dijk in 2003 geruime tijd geen contact met de veroordeelde heeft kunnen krijgen, hetgeen hem ertoe noopte zich als raadsman terug te trekken. Het is mij voorts bekend dat de veroordeelde betrekkelijk recent weer contact met mr. Van Dijk heeft opgenomen.

Het aanhoudingsverzoek is primair gebaseerd op de omstandigheid dat mr. Van Dijk vandaag een beroepsgenoot bijstaat, die terechtstaat voor de rechtbank te Roermond. Daarnaast is de veroordeelde vandaag verhinderd om voor het hof te verschijnen, omdat haar partner, die onder psychiatrische behandeling staat, vandaag een gesprek heeft met de psychiater en zij haar partner daarbij wenst te vergezellen.

De voorzitter onderbreekt daarop het onderzoek voor beraad.

Na hervatting van het onderzoek ter terechtzitting deelt de voorzitter, als de beslissing van het hof, het volgende mede.

Het hof wijst het aanhoudingsverzoek af. Weliswaar moet worden vooropgesteld, dat de veroordeelde het recht heeft om in persoon bij de behandeling van de zaak aanwezig te zijn en de verdediging te voeren, maar dit is geen absoluut recht. Bij de beoordeling van een verzoek om aanhouding van de behandeling van de zaak moet het hof immers een afweging maken tussen alle daarvoor in aanmerking komende belangen, waaronder het aanwezigheidsrecht van de veroordeelde, het belang dat niet alleen de veroordeelde maar ook de samenleving heeft bij een behandeling van de zaak binnen een redelijke termijn en het belang van een goede organisatie van de rechtspleging.

In het onderhavige geval gaat het om een oude zaak; de beslissing van de eerste rechter dateert van 21 januari 2000. In hoger beroep heeft de zaak reeds eerder op zitting gestaan op 27 februari 2002, 23 oktober 2002 en 12 september 2003. Op 27 februari 2002 is de behandeling van de zaak aangehouden op verzoek van de verdediging en op 23 oktober 2002 ten behoeve van een schriftelijke procedure als bedoeld in artikel 511d van het Wetboek van Strafvordering. Voorafgaand aan de behandeling van de zaak ter terechtzitting van het hof van 12 september 2003 heeft de raadsman van de veroordeelde bij brief d.d. 11 september 2003 aan het hof bericht, dat hij niet meer als raadsman optrad, omdat hij geen contact meer had met de veroordeelde, waardoor hij ook niet in staat was gesteld om in de schriftelijke procedure tijdig te concluderen. Vervolgens is de behandeling van de zaak op 12 september 2003 aangehouden wegens de onvolledigheid van het dossier. Overigens beschikte de raadsman van de veroordeelde naar eigen zeggen wél over de ontbrekende stukken van het strafrechtelijk financieel onderzoek.

Op geen van de terechtzittingen in hoger beroep heeft de veroordeelde haar aanwezigheidsrecht in persoon uitgeoefend.

De oproeping voor de zitting van vandaag is op 8 maart 2004 in persoon aan de veroordeelde uitgereikt. Tevens is de raadsman bij brief d.d. 5 maart 2004 (gelet op de op dat moment bekende gegevens ten overvloede) in kennis gesteld van deze zitting. Nadien heeft de raadsman van de veroordeelde telefonisch contact gehad met de advocaat-generaal, waarin hij haar mededeelde de veroordeelde inmiddels weer bij te staan.

Naar het oordeel van het hof is het per telefax op 29 maart 2004 te 16:33 uur verzonden aanhoudingsverzoek, gezien het vorenstaande, zó ontijdig gedaan, dat het hof thans bij de afweging van de betrokken belangen, het belang van een behandeling van de zaak binnen een redelijke termijn en met name het belang van een goede organisatie van de rechtspleging - daaronder begrepen de efficiënte besteding van zowel de voor de voorbereiding van de behandeling van de zaak ter terechtzitting beschikbare tijd als de zittingscapaciteit van het hof - zal laten prevaleren boven het belang van de veroordeelde bij een behandeling van de zaak in haar aanwezigheid. Hierbij gaat het hof, op grond van het gegeven dat de veroordeelde op de eerdere terechtzittingen van het hof nimmer in persoon is verschenen en het gegeven dat de veroordeelde ook thans niet aanwezig is, hoewel aan de raadsman was medegedeeld dat de zaak niet op voorhand werd aangehouden, er van uit dat de veroordeelde geen prijs stelt op een behandeling van de zaak in haar aanwezigheid, althans daarbij andere prioriteiten stelt. Immers, denkbaar zou zijn geweest dat haar partner zijn afspraak met de psychiater zou hebben verzet of dat de veroordeelde het bijwonen van de terechtzitting van het hof voorrang had gegeven boven het vergezellen van haar partner naar de psychiater. Tevens legt het hof bij de afweging van de betrokken belangen het gegeven dat de veroordeelde in een eerder stadium van de procedure haar raadsman niet in de gelegenheid heeft gesteld schriftelijk te concluderen in het nadeel van de veroordeelde uit."

"In geval de rechtbank het wenselijk acht dat de verdachte bij de behandeling van de zaak ter terechtzitting aanwezig is, beveelt zij dat de verdachte in persoon zal verschijnen; zij kan daartoe tevens zijn medebrenging gelasten."

"(...)

De veroordeelde en haar partner, [partner], woonden gedurende de in het strafrechtelijk financieel onderzoek onderzochte periode samen en zij voerden een gemeenschappelijke huishouding. Ook hadden zij samen een kind.

Daarnaast waren de zakelijke activiteiten van de veroordeelde en haar partner onderling verweven, onder meer doordat laatstgenoemde op de loonlijst stond van het door de veroordeelde geëxploiteerde cafébedrijf, dat was gevestigd in het pand [a-straat 1], waarvan de veroordeelde op 1 januari 1993 eigenaresse is geworden, terwijl haar partner tot die datum eigenaar was van dat pand.

Uit het vorenstaande leidt het hof af dat de veroordeelde op de hoogte moet zijn geweest van de financiële situatie van haar partner.

Voorts is het hof van oordeel dat de veroordeelde, gezien haar affectieve en zakelijke relatie met [partner] voornoemd, kennis heeft gedragen van de door laatstgenoemde vanuit het pand [a-straat 1] gevoerde handel in softdrugs. Daar komt bij dat op 23 mei 1996 bij een zoeking in de woning van de veroordeelde en haar partner aan de [b-straat 1] te [plaats A] een daar opgeslagen hoeveelheid softdrugs met een totaalgewicht van ruim 138 kilogram werd aangetroffen.

Weliswaar vloeit uit het aanwezig hebben van een partij softdrugs niet direct enig voordeel voort, maar nu naar het oordeel van het hof de aanwezigheid van een partij softdrugs als de onderhavige ertoe strekt en geëigend is om een wederrechtelijk voordeel te genereren, vormt de aanwezigheid van deze partij softdrugs, te meer nu het te dezen ging om bijna 35.000 gebruikerseenheden van 1 tot 10 gram, in zoverre een sterke aanwijzing dat de partner van de veroordeelde in de periode vóór 23 mei 1996 op betrekkelijk grote schaal in softdrugs handelde, zoals ook volgt uit andere hiervoor opgenomen bewijsmiddelen.

Aangenomen kan worden dat de veroordeelde desbewust profijt heeft getrokken van het door haar partner in de softdrugshandel gegenereerde wederrechtelijke voordeel. Dit profijt trekken is als een "ander strafbaar feit", zoals bedoeld in artikel 36e, derde lid, van het Wetboek van Strafrecht, aan het licht gekomen in het kader van het tegen de veroordeelde en haar partner ingesteld strafrechtelijk financieel onderzoek naar de verwerving van baten uit de handel in (soft)drugs. Aan de voorwaarde van veroordeling wegens een strafbaar feit, waarvoor een geldboete van de vijfde categorie kan worden opgelegd, is - zoals hierboven reeds aangehaald - voldaan."

"Op grond van het vorenstaande moet dit voordeel naar het oordeel van het hof worden geschat op netto fl. 100.000,-- (afgerond Eur. 45.378,--).

Alvorens vast te stellen of, en zo ja, in hoeverre, aan de veroordeelde een betalingsverplichting moet worden opgelegd ter ontneming van dit voordeel, overweegt het hof nog als volgt.

In het strafrechtelijk financieel onderzoek is primair uitgegaan van de vooronderstelling dat de veroordeelde en haar partner samen en in vereniging verantwoordelijk waren voor de handel in (soft)drugs. Gezien de hiervoor vermelde beslissingen van dit hof van 13 januari 1997 en 27 januari 1997 in de strafzaak, terwijl niet is gebleken van een nieuwe vervolging van de veroordeelde terzake de handel in softdrugs in de periode van januari 1992 tot 23 mei 1996, is aan deze primaire vooronderstelling de grond ontvallen. Subsidiair is in het strafrechtelijk financieel onderzoek uitgegaan van de vooronderstelling dat ten aanzien van de veroordeelde sprake is van opzetheling, aangezien zij profijt heeft getrokken van door misdrijf verkregen gelden, te weten de gelden die afkomstig zijn uit de door de partner van veroordeelde gedreven handel in softdrugs.

Ambtshalve heeft het hof de vraag opgeworpen, of sprake is van een ongeoorloofde "dubbele" ontneming, indien thans aan de veroordeelde een betalingsverplichting wordt opgelegd terzake van de gelden met betrekking tot welke door haar profijt is getrokken uit de softdrugshandel van haar partner, terwijl aan die partner tegelijkertijd wordt ontnomen hetgeen hij aan wederrechtelijk voordeel uit diezelfde handel heeft gegenereerd.

Met de advocaat-generaal is het hof van oordeel dat van een "dubbeltelling" geen sprake is, nu de ontnemingsvordering een strikt persoonlijk karakter heeft en zowel de veroordeelde als haar partner op verschillende wijzen wederrechtelijk voordeel hebben gegenereerd."

"Strekking van de maatregel van ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel is te bewerkstelligen dat datgene wat de veroordeelde aan door misdrijf verkregen materieel profijt heeft verworven, weer aan hem wordt ontnomen."5.

"Uit de ratio van de oplegging van de maatregel van wederrechtelijk verkregen voordeel valt af te leiden wat voor ontneming in aanmerking komt. Genoemde maatregel strekt ertoe te bereiken dat de veroordeelde in de vermogenspositie wordt gebracht die zou hebben bestaan indien hij niet onrechtmatig had gehandeld."6.

"De onderhavige maatregel strekt ertoe op het financiële vlak te komen tot een herstel van de rechtmatige toestand, althans tot een teniet doen van financiële verhoudingen die door het begaan van lucratieve delicten worden geschapen."7.

"De veroordeelde en haar partner, [partner], woonden gedurende de in het strafrechtelijk financieel onderzoek onderzochte periode samen en zij voerden een gemeenschappelijke huishouding. Ook hadden zij samen een kind.

Daarnaast waren de zakelijke activiteiten van de veroordeelde en haar partner onderling verweven, onder meer doordat laatstgenoemde op de loonlijst stond van het door de veroordeelde geëxploiteerde cafébedrijf, dat was gevestigd in het pand [a-straat 1], waarvan de veroordeelde op 1 januari 1993 eigenaresse is geworden, terwijl haar partner tot die datum eigenaar was van dat pand"