HR, 15-02-2005, nr. 02023/04

Verzoeker is door het gerechtshof te Amsterdam, zitting houdende te Arnhem, bij arrest van 13 november 2003 wegens meermalen gepleegde verkrachtingen, bedreiging en medeplichtigheid aan diefstal met geweld in vereniging veroordeeld tot dertig maanden gevangenisstraf, waarvan zes maanden voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren, met de bijzondere voorwaarde van een contactverbod gedurende de proeftijd van twee jaar.

Namens verzoeker heeft mr. G.P. Hamer, advocaat te Amsterdam, bij schriftuur drie middelen van cassatie voorgesteld.

Deze zaak hangt in zoverre samen met zaaknummers 02134/04 en 02136/04 - in welke zaken ik vandaag eveneens concludeer - dat verzoeker ook in die zaken als dader figureert.

Het eerste middel behelst de klacht dat de redelijke termijn in de cassatieprocedure is overschreden.

Namens verzoeker is op 21 november 2003 cassatie ingesteld. Blijkens een op de inventaris van de stukken geplaatst stempel zijn deze op 22 juli 2004 ontvangen ter griffie van de Hoge Raad. De inzendtermijn van acht maanden1. is met drie dagen overschreden, als we art. 136 Sv volgen. Het middel is dus terecht voorgesteld.

Ik meen echter dat de Hoge Raad zal kunnen volstaan met de constatering dat de inzendtermijn is overschreden indien de overschrijding van de inzendtermijn wordt gecompenseerd door een bijzonder voortvarende behandeling van het cassatieberoep.2. Daarvan zal in deze zaak sprake kunnen zijn als de Hoge Raad binnen zestien maanden na het instellen van het cassatieberoep uitspraak doet.3. Dat lijkt me haalbaar. Alsdan leidt het gegronde middel niet tot cassatie.

In het tweede en het derde middel wordt geklaagd dat het onder 6 bewezenverklaarde feit niet uit de bewijsmiddelen kan volgen. In het tweede middel wordt aangevoerd dat de bewijsmiddelen niet inhouden dat verzoeker `dubbel opzettelijk' heeft gehandeld. In het derde middel wordt betoogd dat de bewijsmiddelen niet inhouden dat de door verzoeker in het bezit van [betrokkene 1] waargenomen koffer aan Geldnet B.V. toebehoorde of dat deze [betrokkene 1] die koffer van een medewerker van Geldnet heeft geroofd.

Logischerwijs begin ik met het derde middel.

Ten laste van verzoeker is onder 6 subsidiair bewezenverklaard:

Het hof heeft in de bewijsvoering vastgesteld dat op 11 april 2001, tussen 11.15 en 11.30 uur een geldloper op de terugweg van een winkel in Utrecht een vuurwapen tegen zijn hoofd kreeg en tegen de grond geduwd werd door één van twee gemaskerde mannen die vervolgens met de gevallen geldkoffer wegrende (bewijsmiddel 6.1); van de beroving is aangifte gedaan namens Geldnet B.V. (bewijsmiddel 6.3); een getuige heeft een en ander zien gebeuren (bewijsmiddel 6.4).

Dat het [betrokkene 1] was die de beroving heeft medegepleegd, en dat het om de koffer van Geldnet B.V. gaat is inderdaad door die bewijsmiddelen niet vastgesteld. Maar er is meer.

Verzoeker is op 10 april 2001 bij [betrokkene 1] langs gegaan; [betrokkene 1] vertelde verzoeker dat 11 april 2001 zijn "grote dag" zou worden en dat hij iets zou gaan doen waarbij hij een pistool zou gebruiken; daarbij liet hij een vuurwapen zien. Hij wilde de scooter van verzoeker lenen, die daarvoor geld zou krijgen, en ook voor het ophalen van de scooter op een afgesproken plaats en een afgesproken tijdstip, 11 uur. Overeenkomstig die afspraak heeft verzoeker op 11 april 2001 op die bepaalde plek en op dat tijdstip gewacht totdat [betrokkene 1] en twee andere jongens daar arriveerden. [Betrokkene 1] en de twee andere jongens kwamen met grote snelheid op de scooter van verzoeker aanrijden. Eén van de jongens op de scooter droeg een zwarte koffer die piepte en later begon te sissen.

Dit alles valt te lezen in bewijsmiddel 6.5.

In aanmerking genomen dat niet is aangevoerd dat op 11 april 2001 ook elders in Utrecht rond hetzelfde uur nog een andere geldloper is overvallen en van een plofkoffer is beroofd is het oordeel van het hof dat het [betrokkene 1] was die deze overval tezamen met anderen heeft gepleegd en een koffer van Geldnet heeft buitgemaakt niet onbegrijpelijk. Het derde middel faalt.

Nu het tweede middel: is er voldoende bewijs voor medeplichtigheid?

Een medeplichtige moet dubbel opzet hebben:4. zijn opzet moet gericht zijn op het feit van hulpverlening én op het misdrijf dat hij ondersteunt;5. op de bevordering van het grondfeit en op de verschillende bestanddelen van het grondfeit.6. Gelet op de toelichting wordt door de steller van het middel slechts de tweede vorm van opzet betwist.

Onder opzet valt ook (hier) voorwaardelijk opzet. Voldoende is dat het opzet van een medeplichtige voorwaardelijk gericht was op het misdrijf dat hij ondersteunde. Voorbeelden: door kruit te leveren voor een vuurwerkbom aanvaardde de verdachte de aanmerkelijke kans dat door het tot ontploffing brengen daarvan vernielingen zouden worden aangericht.7. Door het verkopen van paspoort, salarisspecificatie en bankafschrift werd de aanmerkelijke kans op oplichting door de koper op de koop toegenomen.8. Aanzienlijke geldbedragen ter beschikking stellen en vliegtickets regelen zonder te vragen naar de bedoelingen met dat geld en die vluchten impliceert de aanmerkelijke kans op het bevorderen van een drugstransport bewust aanvaarden.9. Rode diesel afleveren aan een pleziervaartuig impliceert de aanmerkelijke kans bewust aanvaarden dat de schipper daarvan die rode diesel in strijd met de wet aanwezig heeft.10. Een ander een geladen vuurwapen ter beschikking stellen ten einde twee personen die mogelijk bij de schutter langs zouden komen, onder schot te houden impliceert zich welbewust blootstellen aan de aanmerkelijke kans dat daadwerkelijk en dodelijk wordt geschoten.11.

Het kan niet anders of het hof heeft (tenminste) geoordeeld dat verzoeker voorwaardelijk opzet had op de gepleegde diefstal met geweld. Kan dit opzet uit de bewijsmiddelen worden afgeleid?

Uit de omstandigheden

Echter, kan uit die omstandigheden ook worden afgeleid dat verzoeker voorwaardelijk opzet had op de diefstal? Zou een bewijsoverweging hier hebben misstaan? Beter nog: zou een bewijsmiddel - zo dit aanwezig is - hier niet nuttig zijn geweest?

Ik beantwoord die vraag bevestigend, en wel op grond van het volgende. Na voltooiing van het strafbare feit begane gedragingen kunnen weliswaar niet (zelfstandig) als strafbare medeplichtigheid worden aangemerkt, maar kunnen wel reden geven om de gedragingen van vóór dat tijdstip in een bepaalde zin te verstaan, aldus de Hoge Raad in een al oud arrest.13. De door het hof vastgestelde gebeurtenissen na het feit waren dat [betrokkene 1] c.s. hard kwamen aanrijden op verzoekers scooter; dat één van de andere jongens een grote zwarte koffer in zijn handen had; dat deze koffer piepte; dat verzoeker zijn scooter van [betrokkene 1] overnam en nog even naar de piepende koffer bleef staan kijken; dat deze toen begon te sissen; en dat hij daarna is weggereden.

Uit niets is aannemelijk geworden dat verzoeker verbaasd (over een piepende en sissende koffer) of afkeurend heeft gereageerd, noch dat hij zich distantieerde van waar hij mee werd geconfronteerd. Integendeel: hij nam de scooter over, en reed daar niet mee naar de politie. In het licht hiervan heeft het hof de onder (i) tot (v) genoemde omstandigheden in die zin kunnen verstaan dat daaruit ook het voorwaardelijk opzet van verzoeker op de diefstal kan worden afgeleid.

Ik heb mij dus in het voorgaande in een - overigens aanvaardbare - bocht gewrongen terwijl ik ook rechtop had kunnen lopen: er is een verklaring van verzoeker in het dossier aanwezig waaruit valt op te maken dat hij wist dat [betrokkene 1] van plan was een overval te plegen en waar hij hem na de overval zou treffen.14. Maar dit is aan gene zijde van de papieren muur.

Het middel faalt.

Het gegronde eerste middel leidt niet tot cassatie; middelen twee en drie falen; het derde middel kan worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende overweging. Gronden waarop de Hoge Raad ambtshalve de aangevallen beslissing zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.