HR, 10-12-2002, nr. 00343/02

Tegen deze uitspraak heeft de verdachte cassatieberoep ingesteld. Namens hem heeft mr G. Spong, advocaat te Amsterdam, drie middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel houdt de klacht in dat het Hof tot bewijs gebruik heeft gemaakt van de resultaten van DNA-onderzoek zonder voldoende te responderen op een dienaangaande gevoerd verweer.

Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting van het Hof van 12 april 2001 (pleitnotities) heeft de raadsman van de verdachte aldaar onder meer aangevoerd:

Het Hof heeft dienaangaande in zijn verkorte arrest overwogen:

Voorts houdt het verkorte arrest in:

Anders dan in de toelichting op het middel wordt gesteld acht ik, gelet op het aangevoerde, het oordeel van het Hof, dat de verdediging - afgezien van het opperen van mogelijkheden - geen feiten of omstandigheden heeft gesteld die aanleiding zouden kunnen geven tot nader onderzoek, niet onbegrijpelijk.

Voor zover betrekking hebbend op de mogelijkheid dat het aantreffen van iemands bloed op andere wijze kan worden verklaard dan door diens betrokkenheid bij het tenlastegelegde misdrijf geeft de geciteerde overweging van het Hof geen blijk van een verkeerde rechtsopvatting. In aanmerking genomen dat de uitkomst van het DNA-onderzoek op zichzelf genomen in sterke mate redengevend kon worden geacht voor het bewijs van het aan de verdachte tenlastegelegde, mocht het Hof aan de omstandigheid, dat de verdediging voor de aanwezigheid op een glasscherf, in de winkel kort nadat daar de overval had plaatsgehad, van bloed van zeer waarschijnlijk de verdachte, geen redelijke die redengevendheid ontzenuwende verklaring heeft gegeven, in zijn overwegingen omtrent het gebezigde bewijsmateriaal betrekken.1. Zou de verdediging bijvoorbeeld hebben aangevoerd dat de verdachte zich onlangs elders aan een glasscherf had gesneden, dan had het mijns inziens op de weg van het Hof gelegen, te onderzoeken of de in de winkel gevonden glasscherf inderdaad van elders afkomstig kon zijn. De verklaring van de verdachte ter terechtzitting van het Hof, luidende "Misschien ben ik eerder in die zaak geweest." heeft het Hof kennelijk, en gelet op haar gebrek aan stelligheid niet onbegrijpelijk, niet opgevat als een die redengevendheid ontzenuwende verklaring.

Ik acht het middel daarom tevergeefs voorgesteld.

Het tweede middel houdt de klacht in dat het Hof voor het bewijs gebruik heeft gemaakt van een deskundigenrapport waarin wordt gerefereerd aan een referentiedatabestand van blanke Nederlanders, zonder dat het Hof heeft vastgesteld dat de verdachte een blanke Nederlander is.

Als bewijsmiddel 9 heeft het Hof gebezigd een geschrift, zijnde een aanvulling op het rapport van 18 februari 2000 van het Nederlands Forensisch Instituut te Rijswijk, van 7 juli 2000. Dit geschrift houdt als verklaring van de deskundige K[] onder meer in:

De door A.D. Kloosterman geschreven brochure 'DNA als gerechtelijk bewijsmateriaal' van het Nederlands Forensisch Instituut2. houdt onder meer in:

Kennelijk en in het licht van het evenweergegevene niet onbegrijpelijk heeft het Hof de inhoud van bewijsmiddel 9 aldus opgevat dat daarin tot uitdrukking is gebracht dat de kans dat een willekeurige blanke Nederlander hetzelfde DNA-profiel heeft als gevonden is in het onderzochte bloed op de glasscherf één op 53 miljoen bedraagt, en de kans dat een willekeurig persoon die niet noodzakelijk een blanke Nederlander is hetzelfde DNA-profiel heeft als gevonden in het onderzochte bloed op de glasscherf vele malen minder bedraagt dan één op de miljoen.3.,4.

Bij deze opvatting faalt het middel.

Naar aanleiding van het middel moet echter ambtshalve het volgende worden opgemerkt.

Zoals gezegd heeft het Hof als bewijsmiddel 9 gebezigd een geschrift dat als verklaring van de deskundige onder meer inhoudt:

Het oordeel van het Hof dat het juist de verdachte is die (tezamen met een ander) de overval heeft gepleegd berust uitsluitend op het vergelijkend DNA-onderzoek, uitgevoerd op het bloed op de glasscherf en op het bloed van de verdachte. Weliswaar heeft, blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting van het Hof van 12 april 2001, de verdachte aldaar onder meer verklaard:

maar die verklaring heeft het Hof niet voor het bewijs gebruikt. In zijn bewijsoverweging (verkort arrest, blz. 5) heeft het Hof overwogen dat het resultaat van het DNA-onderzoek de grondslag vormt van zijn overtuiging dat de verdachte en niet een derde de overval heeft gepleegd.

Door het bezigen van bewijsmiddel 9 heeft het Hof de geringheid van de kans in aanmerking genomen dat een willekeurig ander individu dan de verdachte eveneens hetzelfde DNA-profiel heeft als het onderzochte bloed op de glasscherf. Het Hof heeft echter geen blijk gegeven de vraag onder ogen te hebben gezien of het bloed op de glasscherf wellicht afkomstig kan zijn van een niet willekeurig individu, met name een broer of ander nabij familielid van de verdachte. Aldus heeft het Hof de mogelijkheid opengelaten dat het feit is gepleegd door een nabij familielid van de verdachte. De bewezenverklaring is derhalve niet naar de eis der wet met redenen omkleed.

Niet kan gezegd worden dat (vgl. de aangehaalde overweging van het Hof) het op de weg van de verdediging ligt, gemotiveerd te stellen dat in het concrete geval voor de rechter aanleiding bestaat om na te gaan in hoeverre het bloedspoor afkomstig zou kunnen zijn van een nabij familielid van de verdachte. Dat zou er immers op neer komen dat van de verdachte wordt verlangd te getuigen tegen een nabij familielid, hetgeen zich niet verdraagt met art. 217 Sv.

Dat familieleden niet kunnen gelden als 'willekeurig ander individu' valt af te leiden uit de literatuur, waar is uiteengezet dat de kans dat twee familieleden een overeenkomstig DNA-profiel vertonen aanzienlijk minder klein is dan de kans dat twee willekeurige individuen een overeenkomstig DNA-profiel vertonen.

De evengemelde brochure houdt te dien aanzien onder meer in:5.

Een rapport van de Commission on DNA Forensic Science van de (Amerikaanse) National Research Council houdt in als Recommendation 4.4:6.

Eerder al schreef R. Lempert:7.

Op grond van het voorgaande komt het mij in het algemeen gewenst voor dat forensische rapporten omtrent de statistische evaluatie van DNA-analyse niet volstaan met vermelding van de kans dat een willekeurig individu een overeenkomstig DNA-profiel heeft als gevonden in een aangetroffen spoor, maar tevens de kans vermelden dat een familielid van de verdachte een overeenkomstig DNA-profiel heeft.8.

In het onderhavige geval kan daaromtrent (na vernietiging en verwijzing) wellicht alsnog worden gerapporteerd. Ook is onderzoek denkbaar van eventueel bij familieleden afgenomen celmateriaal. Ook is denkbaar dat de feitenrechter de mogelijkheid dat een familielid de dader is uitschakelt op andere dan DNA-gronden, bijvoorbeeld doordat hij vaststelt dat ieder naar leeftijd en geslacht in aanmerking komend familielid een alibi heeft, of doordat de verdachte verklaart dat het bloedspoor afkomstig is van hemzelf.

Het derde middel betoogt dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6 EVRM is overschreden, omdat de stukken van het geding bij de Hoge Raad zijn binnengekomen meer dan acht maanden nadat het beroep in cassatie is ingesteld.

Het cassatieberoep is ingesteld op 4 mei 2001. De stukken van het geding zijn ter griffie van de Hoge Raad ontvangen op 11 februari 2002. Na de dag waarop het cassatieberoep is ingesteld zijn derhalve negen maanden en zeven dagen verstreken alvorens de gedingstukken ter griffie van de Hoge Raad zijn ontvangen. Nu de inzending van de gedingstukken meer dan acht maanden op zich heeft laten wachten, en niet blijkt van bijzondere omstandigheden die dit tijdsverloop zouden kunnen rechtvaardigen, acht ik het recht van de verdachte op een behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn als bedoeld in artikel 6, eerste lid, EVRM geschonden (HR 3 oktober 2000, NJ 2000, 721 m.nt. JdH).

Het middel is om die reden terecht voorgesteld. Het Hof waarnaar deze zaak na vernietiging zal worden verwezen zal, in geval van veroordeling en bestraffing, strafvermindering dienen toe te passen op de voet van r.o 3.6 van evengemeld arrest van Uw Raad.

Ambtshalve heb ik geen andere reden aangetroffen waarom de bestreden uitspraak niet in stand zou mogen blijven dan de reeds genoemde. Het derde middel gegrond achtende en om de ambtshalve aangevoerde reden concludeer ik dat Uw Raad de bestreden uitspraak zal vernietigen en de zaak zal verwijzen naar het Gerechtshof te 's-Gravenhage teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

Voor de Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

Waarnemend Advocaat-Generaal