HR, 16-03-1993, nr. 93755

16 maart 1993

Strafkamer

Nr. 93.755

AG

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te Arnhem van 27 maart 1992 alsmede tegen het tussenarrest van 6 december 1991 in de strafzaak tegen:

[verdachte] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1970, wonende te [woonplaats].

1. De bestreden einduitspraak

Het Hof heeft in hoger beroep – met vernietiging van een vonnis van de Politierechter in de Arrondissementsrechtbank te Arnhem van 5 juni 1990 – de verdachte ter zake van 1. ‘’diefstal door twee of meer verenigde personen, waarbij de schuldige zich de toegang tot de plaats van het misdrijf heeft verschaft door middel van valse sleutels’’ en 2. ‘’opzettelijk en wederrechtelijk enig goed dat geheel of ten dele aan een ander toebehoort, vernielen’’ veroordeeld tot zes weken gevangenisstraf, waarvan vier weken voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren, met de bijzondere voorwaarde als in het arrest omschreven. Voorts heeft het Hof de vordering van de beledigde partij toegewezen in voege als in het arrest vermeld.

2. Het cassatieberoep

2.1.

Het beroep is ingesteld door de Procureur-Generaal bij het Gerechtshof te Arnhem tegen het tussenarrest van het Hof van 6 december 1991 en het onder 1 genoemde arrest. De Procureur-Generaal heeft het volgende middel van cassatie voorgesteld:

2 Het Gerechtshof te Arnhem is in zijn tussenarrest van 6 december 1991 en in zijn eindarrest van 27 maart 1992 ten onrechte voorbij gegaan aan de vordering van de procureur-generaal, daartoe strekkend, dat verdachte in zijn hoger beroep niet-ontvankelijk zou worden verklaard omdat dat appèl tardief zou zijn ingesteld.

Daarmee heeft het Hof het recht geschonden; in het bijzonder artikel 408 lid 1, aanhef en sub a Sv.

3 Toelichting.

3.1

In het tussenarrest van 6 december geeft het Hof de gang van zaken weer. Verdachte kreeg op 24 april 1990 in persoon uitgereikt een dagvaarding om ter terechtzitting van de Politierechter van 2 mei 1990 te verschijnen. Op die dag verschijnt verdachte (evenals de beledigde partij) ter zitting, en hij vraagt een aanhouding om zich van rechtsbijstand te voorzien. Dat verzoek wordt ingewilligd, en de zaak wordt voor bepaalde tijd, tot 5 juni 1990 te 9.00 uur, aangehouden. Blijkens een ‘’aantekening mondeling vonnis’’ d.d. 5 juni 1990, bevattend de aanduiding ‘’VERSTEK’’ (een slordigheid die vergaande gevolgen zal hebben), verschijnt verdachte op die datum niet, en vindt er een veroordeling plaats tot een gevangenisstraf van drie maanden waarvan twee voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar. Een beslissing op de vordering van de beledigde partij wordt node gemist.

Op 16 januari 1991 wordt het vonnis aan de veroordeelde in persoon betekend; daartegen stelt hij op 28 januari 1991 hoger beroep in. Dat is tweehonderd drie en twintig dagen te laat.

3.2

De ‘’verstekmededeling’’ bevat – stellig ten onrechte, maar verklaarbaar, gelet op de aantekening mondeling vonnis, die vermeldt, dat veroordeling bij verstek geschiedde – , de mededeling, dat tegen het vonnis binnen veertien dagen hoger beroep kan worden ingesteld. Het Gerechtshof stelt dan ook in het tussenarrest vast, dat tegen appellant een vonnis op tegenspraak gewezen is, en dat de appèltermijn verstreken is, en niet ten gevolge van een omstandigheid, die verdachte niet kan worden toegerekend. Niettemin oordeelt het Hof, dat bij de veroordeelde door de (foutieve) mededeling omtrent een openstaand rechtsmiddel het vertrouwen is gewekt, dat tegen het vonnis van de Politierechter een rechtsmiddel openstond; en dat vertrouwen, zo meent het Hof, mag niet worden beschaamd. Appellant wordt ondanks de termijnoverschrijding in zijn hoger beroep ontvangen.

Bij de voortgezette behandeling op 13 maart 1992 vorderde het OM wederom met volharding niet-ontvankelijkheid, maar het Hof heeft de zaak toch ten gronde behandeld.

3.3

Steller dezes meent, dat het Hof, hoezeer men ook kan sympathiseren met creatieve reddingsoperaties, met deze beslissingen art. 408 lid 1 sub a geschonden heeft. Het Hof lijkt te miskennen het beginsel dat aan deze bepaling ten grondslag ligt: namelijk de notie, dat van de verdachte die ter zitting aanwezig is geweest, mag worden gevergd, dat hij zich van het verdere verloop van de zaak op de hoogte houdt; een gedachte, neergelegd in het arrest van uw Raad d.d. 24 november 1959, N.J. 1960 nr. 83, en herhaald in het arrest van 23 januari 1979, N.J. 1979 nr. 307. In zijn noot onder laatstgenoemd arrest formuleert G.E. Mulder hetzelfde beginsel vanuit een ander perspektief: de appèlrechter mocht er van uit gaan, dat het aan de veroordeelde lag, dat de appèltermijn van veertien dagen na de einduitspraak onbenut bleef.

Als ik het wèl zie, zou tegenover het vertrouwensbeginsel, dat voor het Hof zwaar gewogen heeft, gesteld moeten worden het uitgangspunt, dat van procespartijen een zekere alertheid verwacht mag worden. Verdachte had ofwel op 5 juni 1990 ter zitting weer moeten verschijnen, ofwel tijdig moeten informeren, hoe zijn zaak was verlopen (hetgeen, gelet op de goede service die de griffies tegenwoordig bieden, gemakkelijk kon); als hij de zaak zelf laat ‘’sloffen’’, gaat het niet aan hem ook nog eens een reddingsboei toe te werpen, waarmee het ‘’gesloten systeem van rechtsmiddelen’’ (de Hullu, ‘’Over rechtsmiddelen in strafzaken’’ pag. 462) wordt doorbroken.

3.4

Opmerking verdient, dat de rechtstoestand, zoals het Hof zich die lijkt voor te stellen, wel een zeer vreemde is. Het Hof neemt aan, dat het op 5 juni 1990 gewezen vonnis op 19 juni 1990 onherroepelijk geworden is, en op 27 juni 1990 executabel. Mirabile dictu wordt datzelfde vonnis dan door een betekening van een onjuiste verstekmededeling op 16 januari 1991 weer vatbaar voor hoger beroep. Mij dunkt, dat zulke vreemde verwikkelingen in ons strafproces geweerd moeten worden.

3.5

Het is verre van ondenkbaar, dat situaties als deze zich in de toekomst weer zullen voordoen. Ik vestig er de aandacht op, dat aanvaarding van ’s Hofs redenering leidt tot onaanvaardbare consequenties. Hoe zou het Hof hebben moeten beslissen, als in een soortgelijke situatie bij eindvonnis van de Politierechter (bijvoorbeeld wegens handelen in strijd met art. 254 lid 1 sub 2) een in beslag genomen kudde schapen verbeurd was verklaard, en het parket onmiddellijk tot verkoop was over gegaan ? Hoe zou geoordeeld zijn, als de Politierechter een ontzegging van de rijbevoegdheid had opgelegd, die 22 dagen na de uitspraak van rechtswege was ingegaan ? Deze voorbeelden lijken te illustreren, dat het Gerechtshof te gemakkelijk een (twijfelachtig) vertrouwensbeginsel heeft laten prevaleren boven andere belangen.

2.2

Namens de verdachte heeft Mr. B.J. Schadd, advocaat te Arnhem, op de voet van het bepaalde in art. 434, tweede lid eerste volzin, Sv incidenteel beroep in cassatie ingesteld tegen het tussenarrest van het Hof van 6 december 1991 en het onder 1 genoemde arrest, en het volgende middel van cassatie voorgesteld:

Schending van het recht, in het bijzonder van artikel 421 lid 3 van het Wetboek van Strafvordering en/of verzuim van vormen, waarvan de niet-naleving nietigheid meebrengt, doordat het Gerechtshof te Arnhem in haar arrest van 27 maart 1992 ten onrechte de vordering van de beledigde partij heeft toegewezen terwijl deze in eerste aanleg niet was toegewezen.

Toelichting:

Hoewel requirant tegen de schadevergoeding in kwestie geen bezwaren heeft, had deze niet in de vorm van een toewijzing vordering beledigde partij door het Hof kunnen worden opgenomen, nu deze vordering – overigens om raadselachtige redenen – in eerste aanleg niet is toegewezen.

3. De conclusie van het Openbaar Ministerie

De Advocaat-Generaal Meijers heeft in beide beroepen geconcludeerd tot verwerping van het beroep.