3.1 Inleiding

Er is een grote verscheidenheid aan feiten, gebeurtenissen, handelingen en omstandigheden die tot gevolg kunnen hebben dat schuldeisers in hun verhaalsmogelijkheden worden benadeeld. Niet al deze rechtsfeiten kunnen met de faillissementspauliana worden aangevochten.1 De hoofdregel is dat dit slechts geldt voor (i) rechtshandelingen, die (ii) door de schuldenaar (iii) vóór zijn faillissement zijn verricht.2 Uit de jurisprudentie en de literatuur van de laatste decennia volgt dat deze hoofdregel door maatschappelijke en juridische ontwikkelingen onder druk is komen te staan. In bepaalde gevallen die de wetgever bij de totstandkoming van de huidige regeling niet heeft (kunnen) voorzien, is toepasselijkheid van de faillissementspauliana wenselijk gebleken. Dit vraagt onder omstandigheden om een flexibele benadering van de drie hiervoor genoemde vereisten. Illustratief is in dit verband het arrest Loeffen q.q./Mees & Hope 1.3 Uit dit arrest volgt dat voor het antwoord op de vraag of de faillissementspauliana op een bepaald rechtsfeit van toepassing is niet de tekst van art. 42 e.v. Fw beslissend is, maar veeleer de betekenis die aan de hand van de eisen van het huidige rechtsverkeer valt toe te kennen aan de strekking van deze bepalingen.4

In dit hoofdstuk wordt voor een aantal uit de jurisprudentie en literatuur bekende rechtsfeiten, die buiten een of meer van de hiervoor genoemde grenzen vallen, onderzocht of deze toch met de faillissementspauliana (zouden moeten) kunnen worden aangevochten. De onderzochte rechtsfeiten zijn zoveel mogelijk ingedeeld bij het deelvereiste ten aanzien waarvan zij een potentiële uitzondering zijn.