HvJ EG, 11-12-2007, nr. C-161/06

De Akte betreffende de toetredingsvoorwaarden maakt integrerend deel uit van het Verdrag tussen het Koninkrijk België, het Koninkrijk Denemarken, de Bondsrepubliek Duitsland, de Helleense Republiek, het Koninkrijk Spanje, de Franse Republiek, Ierland, de Italiaanse Republiek, het Groothertogdom Luxemburg, het Koninkrijk der Nederlanden, de Republiek Oostenrijk, de Portugese Republiek, de Republiek Finland, het Koninkrijk Zweden, het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland (lidstaten van de Europese Unie) en de Tsjechische Republiek, de Republiek Estland, de Republiek Cyprus, de Republiek Letland, de Republiek Litouwen, de Republiek Hongarije, de Republiek Malta, de Republiek Polen, de Republiek Slovenië, de Slowaakse Republiek betreffende de toetreding van de Tsjechische Republiek, de Republiek Estland, de Republiek Cyprus, de Republiek Letland, de Republiek Litouwen, de Republiek Hongarije, de Republiek Malta, de Republiek Polen, de Republiek Slovenië en de Slowaakse Republiek tot de Europese Unie (PB 2003, L 236, blz. 17). Zij stelt de voorwaarden voor toelating vast en regelt de aanpassing van de Verdragen waarop de Europese Unie is gegrond en die deze toetreding met zich meebrengt.

Artikel 2 van de Akte betreffende de toetredingsvoorwaarden luidt als volgt:

Artikel 58 van deze Akte bepaalt:

Skoma-Lux is van mening dat verordening nr. 2454/93 haar niet kan worden tegengeworpen bij gebreke van vertaling ervan in het Tsjechisch. Zij komt bovendien op tegen het betoog dat het bestaan van deze regeling haar bekend moest zijn gelet op haar internationale commerciële activiteit.

Skoma-Lux voert aan dat zij vóór de vertaling van de gemeenschapsregeling in het Tsjechisch niet op de hoogte kon zijn van het precies toepasselijke recht, aangezien de douanewet met betrekking tot de indeling van wijn — het voorwerp van het hoofdgeding — op een aantal punten verschilt van het communautair douanewetboek. Zij merkt in dit verband op dat de bij verordening nr. 2454/93 ingestelde nieuwe indeling werd ingevoerd op haar verzoek, geformuleerd tijdens contacten met de Commissie, zodat haar niet kan worden verweten dat zij opzettelijk aan deze regeling is voorbijgegaan.

Volgens de Tsjechische, de Letse en de Zweedse regering is krachtens artikel 254 EG in samenhang met de artikelen 2 en 58 van de Akte betreffende de toetredingsvoorwaarden de regelmatige bekendmaking in het Publicatieblad van de Europese Unie in de taal van de betrokken lidstaat een van de voorwaarden om gemeenschapsrecht te kunnen tegenwerpen aan particulieren in deze lidstaat.

Zij voeren in het bijzonder aan dat het beginsel van non-discriminatie op grond van nationaliteit en het gelijkheids- en rechtszekerheidsbeginsel moeten worden geëerbiedigd.

Deze regeringen zijn voorts van mening dat elektronische versies van de vertalingen, die voorafgaan aan de elektronische publicatie van het Publicatieblad van de Europese Unie, onvoldoende rechtszekerheid bieden.

Volgens de Estse regering vloeit uit artikel 254 EG voort dat de bekendmaking van het afgeleide gemeenschapsrecht in het Publicatieblad van de Europese Unie in de officiële talen van de nieuwe lidstaten op het ogenblik van de toetreding van deze staten tot de Europese Unie voor deze laatste een verplichting vormt, en levert het ontbreken van een dergelijke bekendmaking een schending van deze verplichting op.

Aangezien het rechtszekerheidsbeginsel enkel vereist dat de burgers van een lidstaat exact de omvang van de verplichtingen die een regeling hun oplegt, kunnen kennen, dient evenwel rekening te worden gehouden met de mogelijkheid, via het internet kennis te nemen van de rechtsvoorschriften. Dit geldt voor internetgebruikers die op de hoogte zijn van de wijzigingen in de rechtsorde door de toetreding van hun staat tot de Europese Unie. Ondernemingen als Skoma-Lux, die dagelijks worden geconfronteerd met gemeenschapsrecht in het kader van hun beroepsactiviteit, vallen onder deze categorie van ‘geïnformeerde rechtssubjecten’ van de betrokken lidstaat.

De Poolse regering komt op grond van een soortgelijke analyse tot de conclusie dat een particulier in een lidstaat slechts kan ontsnappen aan de negatieve gevolgen van de toepassing van bepalingen van een rechtshandeling die niet het voorwerp van een officiële bekendmaking in de nationale taal is geweest, indien vaststaat dat hij niet via andere kanalen met de inhoud van deze handeling bekend was.

Volgens de Commissie kunnen bepalingen van een verordening die op het ogenblik van de toepassing ervan door de autoriteiten van een lidstaat, niet was bekendgemaakt in het Publicatieblad van de Europese Unie, niet aan particulieren worden tegengeworpen.

Zij stelt evenwel voor, rekening te houden met de mogelijkheid, van de tekst kennis te nemen in een andere taalversie of langs elektronische weg. Zij herinnert eraan dat in het hoofdgeding de betrokken douaneverordening op 23 november 2003 in het Tsjechisch openbaar werd gemaakt op de EUR-Lex-internetsite, en vervolgens op 30 april 2004 in gedrukte vorm, en op het mededelingenbord in het gebouw van het Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen (OPOCE) kon worden geraadpleegd. Ten slotte werd deze verordening in dezelfde versie bekendgemaakt in een speciale uitgave van het Publicatieblad van de Europese Unie op 27 augustus 2004.

Uit artikel 2 van de Akte betreffende de toetredingsvoorwaarden volgt dat onmiddellijk bij de toetreding de door de instellingen vóór de toetreding genomen besluiten verbindend zijn voor de nieuwe lidstaten en in deze staten toepasselijk zijn. Dergelijke besluiten kunnen evenwel slechts worden tegengeworpen aan natuurlijke en rechtspersonen in deze staten indien is voldaan aan de algemene voorwaarden voor tenuitvoerlegging van het gemeenschapsrecht in de lidstaten, zoals deze zijn vastgesteld in de oorspronkelijke Verdragen en, voor de nieuwe lidstaten, in de Akte betreffende de toetredingsvoorwaarden zelf.

Uit de bewoordingen zelf van artikel 254, lid 2, EG volgt dat een verordening slechts rechtsgevolgen kan sorteren wanneer zij in het Publicatieblad van de Europese Unie werd bekendgemaakt.

Bovendien volgt uit artikel 58 van de Akte betreffende de toetredingsvoorwaarden in samenhang met de artikelen 4, 5 en 8 van verordening nr. 1 dat voor een lidstaat waarvan de taal een officiële taal van de Europese Unie is, een regelmatige bekendmaking van een gemeenschapsverordening de bekendmaking van deze handeling in die taal in het Publicatieblad van de Europese Unie inhoudt.

De oorspronkelijke Verdragen en de door de instellingen en de Europese Centrale Bank vóór de toetreding genomen besluiten moeten derhalve in de nieuwe lidstaten onder deze voorwaarden ten uitvoer worden gelegd overeenkomstig artikel 2 van de Akte betreffende de toetredingsvoorwaarden.

Een dergelijke uitlegging vloeit niet alleen voort uit de bewoordingen zelf van de Verdragen, maar is bovendien de enige die verenigbaar is met de beginselen van rechtszekerheid en van non-discriminatie.

Uit punt 15 van het arrest van 25 januari 1979, Racke (98/78, Jurispr. blz. 69), volgt immers dat een besluit van een gemeenschapsinstelling, zoals de verordening die in het hoofdgeding aan de orde is, aan natuurlijke en rechtspersonen in een lidstaat niet kan worden tegengeworpen voordat deze ervan kennis hebben kunnen nemen door een regelmatige bekendmaking in het Publicatieblad van de Europese Unie.

Het Hof heeft geoordeeld dat het rechtszekerheidsbeginsel vereist dat een gemeenschapsregeling de belanghebbenden in staat stelt de omvang van de verplichtingen die zij hun oplegt, nauwkeurig te kennen; dit kan enkel worden gewaarborgd door de regelmatige bekendmaking van deze regeling in de officiële taal van de adressaat (zie ook in die zin arresten van 26 november 1998, Covita, C-370/96, Jurispr. blz. I-7711, punt 27, en 8 november 2001, Silos, C-228/99, Jurispr. blz. I-8401, punt 15, en arrest Consorzio del Prosciutto di Parma en Salumificio S. Rita, reeds aangehaald, punt 95).

Bovendien zou het beginsel van gelijke behandeling worden geschonden wanneer de door een gemeenschapsregeling opgelegde verplichtingen op dezelfde wijze worden toegepast in de oude lidstaten, waar de particulieren in het Publicatieblad van de Europese Unie kennis kunnen nemen van die verplichtingen in de taal van deze staten, en in de toetredende lidstaten, waar deze kennisname onmogelijk was omdat de bekendmaking te laat heeft plaatsgevonden.

De eerbiediging van dergelijke fundamentele beginselen is niet in strijd met het gemeenschapsrechtelijke doeltreffendheidsbeginsel, dat niet kan gelden voor regels die nog niet aan particulieren kunnen worden tegengeworpen.

Het lijkt immers in overeenstemming met het in artikel 10 EG neergelegde beginsel van loyale samenwerking dat de toetredende lidstaten alle maatregelen treffen die geschikt zijn om de doeltreffendheid van het gemeenschapsrecht in hun interne rechtsorde te waarborgen, maar het zou gelet op de voorgaande analyse in strijd zijn met de bewoordingen van de wet, indien van deze lidstaten werd verlangd dat zij particulieren verplichtingen opleggen die zijn vervat in stukken met algemene strekking die niet in het Publicatieblad van de Europese Unie werden bekendgemaakt in de officiële taal van deze staten.

Het standpunt, dat een handeling die niet regelmatig werd bekendgemaakt, kan worden tegengeworpen op grond van het doeltreffendheidsbeginsel, zou ertoe leiden dat particulieren in de betrokken lidstaat de negatieve gevolgen moeten dragen van de niet-nakoming van de op de gemeenschapsinstanties rustende verplichting om op de datum van toetreding het volledige acquis communautaire in alle officiële talen van de Europese Unie ter beschikking van die particulieren te stellen (zie in die zin arrest Racke, reeds aangehaald, punt 16).

Het is juist dat in bepaalde bij het Hof ingediende opmerkingen wordt aangevoerd dat het Hof zich in de punten 11 tot en met 21 van het reeds aangehaalde arrest Oryzomyli Kavallas e.a. heeft gebogen over de vraag of een ontoereikende bekendmaking van gemeenschapsrecht in het Publicatieblad van de Europese Unie altijd een grond voor niet-tegenwerpbaarheid van de betrokken regeling aan particulieren moet zijn.

Dit arrest moet evenwel worden gezien in zijn context en gelet op de bewoordingen van de aan het Hof gestelde vraag. Het Hof heeft enkel beoordeeld of het voor een Griekse onderneming onmogelijk was, kennis te nemen van de gemeenschapsregeling op het ogenblik van de toetreding van de Helleense Republiek tot de Europese Gemeenschappen. De vraag van de regelmatige bekendmaking van deze regeling was als zodanig niet aan de orde. Het Hof heeft enkel onderzocht of op het ogenblik van de toetreding van de Helleense Republiek tot de Europese Unie een Griekse onderneming die bij haar nationale instanties uit het oogpunt van de gemeenschapsregels onregelmatige verzoeken om kwijtschelding van invoerrechten had ingediend, toch aanspraak kon maken op deze kwijtschelding, gelet op de moeilijkheden die deze onderneming en de Griekse administratie hadden ondervonden om kennis te nemen van de gemeenschapsregeling en om de nieuwe regels correct toe te passen.

De verwijzende rechter, bepaalde lidstaten die opmerkingen hebben ingediend, en de Commissie betogen dat verzoekster in het hoofdgeding logischerwijs op de hoogte was van de toepasselijke gemeenschapsregels, aangezien zij werkzaam is in de internationale handel en noodzakelijkerwijs de inhoud van de douaneverplichtingen kent, met name de verplichting om nauwgezet aangifte te doen van de ingevoerde goederen. In een dergelijk geval moet volgens hen de gemeenschapsregeling, al is zij niet bekendgemaakt, worden toegepast, aangezien kan worden vastgesteld dat de betrokkene de facto daarvan kennis had.

Een dergelijke omstandigheid volstaat evenwel niet om een gemeenschapsregeling die niet regelmatig in het Publicatieblad van de Europese Unie werd bekendgemaakt, aan particulieren te kunnen tegenwerpen.

Voorts stellen zowel de verwijzende rechter als bepaalde lidstaten die opmerkingen hebben ingediend, en de Commissie dat particulieren thans vaak kennis nemen van de gemeenschapsregels in de elektronische versie ervan, zodat de gevolgen van de niet-bekendmaking in het Publicatieblad van de Europese Unie moeten worden gerelativeerd en niet langer hoeft te worden aangenomen dat dit leidt tot onbeschikbaarheid van die regels. De Commissie voegt daaraan toe dat de verordening die in het hoofdgeding aan de orde is, reeds op 23 november 2003 in het Tsjechisch openbaar werd gemaakt op de EUR-Lex-internetsite, en vervolgens op 30 april 2004 in gedrukte vorm, en werd bekendgemaakt op het mededelingenbord in het gebouw van het OPOCE.

Opgemerkt zij evenwel dat, ook al is de gemeenschapswetgeving daadwerkelijk op het internet beschikbaar en nemen particulieren steeds vaker via die weg daarvan kennis, een dergelijke terbeschikkingstelling van deze wetgeving niet kan worden gelijkgesteld met een naar behoren verrichte bekendmaking in het Publicatieblad van de Europese Unie, aangezien het gemeenschapsrecht daarin niet voorziet.

Overigens zij erop gewezen dat verschillende lidstaten weliswaar de elektronische bekendmaking als geldige vorm hebben erkend, maar dat deze in wettelijke of bestuursrechtelijke bepalingen nauwkeurig wordt geregeld en daarin precies wordt bepaald in welke gevallen een dergelijke bekendmaking geldig is. In deze omstandigheden kan het Hof, in de huidige stand van het gemeenschapsrecht, niet aanvaarden dat deze vorm van terbeschikkingstelling van gemeenschapswetgeving volstaat om ze te kunnen tegenwerpen.

In de huidige stand van het gemeenschapsrecht is uitsluitend de versie van een gemeenschapsverordening die in het Publicatieblad van de Europese Unie is bekendgemaakt, rechtsgeldig, zodat een aan die bekendmaking voorafgaande elektronische versie niet aan particulieren kan worden tegengeworpen, ook al blijkt zij nadien in overeenstemming te zijn met de bekendgemaakte versie.

Derhalve dient op de eerste vraag te worden geantwoord, dat artikel 58 van de Akte betreffende de toetredingsvoorwaarden zich ertegen verzet dat verplichtingen die zijn opgenomen in een gemeenschapsregeling die in het Publicatieblad van de Europese Unie niet werd bekendgemaakt in de taal van een nieuwe lidstaat, hoewel deze taal een officiële taal van de Europese Unie is, kunnen worden opgelegd aan particulieren in deze staat, ook al hadden deze personen via andere wegen van deze regeling kennis kunnen nemen.

De Tsjechische regering stelt onder verwijzing naar de rechtspraak van het Hof dat het feit dat een gemeenschapsverordening niet in het Publicatieblad van de Europese Unie is bekendgemaakt, geen invloed heeft op de geldigheid ervan, zodat het onderzoek van de gevolgen van deze niet-bekendmaking enkel de uitlegging van het gemeenschapsrecht betreft. Het Hof heeft immers geoordeeld dat aan de geldigheid van een dergelijke verordening niet wordt afgedaan doordat de bekendmaking ervan eerst na afloop van de gestelde termijn is geschied, daar deze vertraging slechts van invloed kan zijn op de datum waarop deze verordening voor het eerst kon worden toegepast of effect sorteren (arrest van 29 mei 1974, König, 185/73, Jurispr. blz. 607, punt 6).

Volgens de Letse regering is de niet-toepasselijkheid op particulieren van een gemeenschapsverordening die niet in het Publicatieblad van de Europese Unie werd bekendgemaakt, een vraag van geldigheid, aangezien de gevolgen daarvan in feite dezelfde zijn als die van het niet-bestaan van deze verordening. Voor de oplossing van een voor hem aanhangig geding moet een nationale rechter dus ervan uitgaan dat deze verordening nooit heeft bestaan.

De Commissie stelt onder verwijzing naar de rechtspraak van het Hof dat de beschikbaarheid van het Publicatieblad van de Europese Unie in de verschillende lidstaten geen invloed heeft op de dag waarop een verordening moet worden geacht te zijn bekendgemaakt noch op de dag waarop zij in werking treedt (zie in die zin arrest Racke, reeds aangehaald, en arrest van 25 januari 1979, Decker, 99/78, Jurispr. blz. 101). Bijgevolg kan de onbeschikbaarheid van een taalversie van het Publicatieblad van de Europese Unie op zich niet afdoen aan de geldigheid of de datum van inwerkingtreding van deze verordening.

De Commissie is dus van mening dat de vraag of een verordening die niet in het Publicatieblad van de Europese Unie werd bekendgemaakt, aan een particulier kan worden tegengeworpen, een vraag van uitlegging van het gemeenschapsrecht is.

Voor de verwijzende rechter rijst de vraag, of een verordening die niet in de taal van een lidstaat werd bekendgemaakt, ongeldig is uit het oogpunt van artikel 254, lid 2, eerste volzin, EG, de artikelen 2 en 58 van de Akte betreffende de toetredingsvoorwaarden en de artikelen 4 en 5 van verordening nr. 1.

Onbetwist is dat deze bepalingen geen invloed hebben op de geldigheid van een verordening in de lidstaten waar zij regelmatig werd bekendgemaakt.

Voorts heeft de omstandigheid dat deze verordening niet aan particulieren kan worden tegengeworpen in een lidstaat in de taal waarvan zij niet werd bekendgemaakt, geen enkele invloed op het feit dat deze verordening onderdeel is van het acquis communautaire, zodat de bepalingen ervan voor de betrokken lidstaat bij diens toetreding onmiddellijk verbindend zijn.

De uitlegging van de in punt 57 supra vermelde bepalingen in hun onderlinge samenhang gelezen, zoals deze blijkt uit het antwoord op de eerste vraag, heeft tot doel en tot gevolg dat de verplichtingen die een gemeenschapsverordening aan particulieren in een lidstaat oplegt, eerst aan deze particulieren kunnen worden tegengeworpen wanneer zij op officiële en ondubbelzinnige wijze daarvan kennis kunnen nemen.

Bijgevolg dient op de tweede vraag te worden geantwoord dat het Hof, wanneer het oordeelt dat een gemeenschapsverordening die niet in de taal van een lidstaat werd bekendgemaakt, niet aan particulieren in deze staat kan worden tegengeworpen, een uitlegging van het gemeenschapsrecht geeft in de zin van artikel 234 EG.