HR, 14-12-2021, nr. 20/02288

PROCUREUR-GENERAAL

BIJ DE

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

Zitting 2 november 2021

CONCLUSIE

D.J.M.W. Paridaens

In de zaak

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1958,

hierna: de verdachte.

3. Het middel bevat twee klachten over de bewijsvoering. Ten eerste wordt geklaagd dat de bewijsmiddelen niet, althans onvoldoende redengevend zijn voor het bewezenverklaarde, te weten het opzettelijk onttrekken van een personenauto aan het daarop gelegd beslag. Ten tweede wordt geklaagd dat het hof met de bewezenverklaring blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting. Uit de toelichting leid ik met betrekking tot de tweede klacht af dat de steller van het middel meer in het bijzonder meent dat het hof er bij zijn motivering van de verwerping van een door de raadsman gevoerd verweer ten onrechte van uitgaat dat de conservatoire beslaglegging illusoir zou zijn indien de wettelijke vereisten dienen te worden afgerond alvorens van een beslag sprake is.

4. Ten behoeve van de bespreking van beide klachten geef ik eerst de tenlastelegging, de bewezenverklaring, de bewijsmiddelen en de bestreden motivering van het hof weer.

5. Aan de verdachte is, na wijziging van de tenlastelegging in hoger beroep, tenlastegelegd dat:

“hij in de periode van 19 oktober 2016 tot en met 21 oktober 2016 te [plaats] , gemeente Utrecht, althans in Nederland, tezamen en in vereniging met een of meer anderen, althans alleen, opzettelijk een personenauto, waarop door [A] incasso & gerechtsdeurwaarders, op grond van een beschikking van de Voorzieningenrechter van de rechtbank Midden-Nederland, in elk geval krachtens de wet, beslag was gelegd, aan dat beslag heeft onttrokken.”

6. Het hof heeft daarvan bewezenverklaard dat:

“hij in de periode van 19 oktober 2016 tot en met 21 oktober 2016 te [plaats] , gemeente Utrecht, opzettelijk een personenauto, waarop door [A] incasso & gerechtsdeurwaarders, op grond van een beschikking van de Voorzieningenrechter van de rechtbank Midden-Nederland, beslag was gelegd, aan dat beslag heeft onttrokken.”

7. De bewezenverklaring steunt op de volgende zes bewijsmiddelen die zijn opgenomen in de aanvulling op de bestreden uitspraak:

“1. Het proces-verbaal van aangifte, nummer PL0900-2016326158-1 (pagina’s 23 t/m 26), in de wettelijke vorm opgemaakt op 20 oktober 2016 door [verbalisant 1] , buitengewoon opsporingsambtenaar, inhoudende – zakelijk weergegeven – als verklaring van [betrokkene 1] :

Ik doe aangifte namens de benadeelde [A] . Ik ben namens de benadeelde gerechtigd tot het doen van aangifte. Ik doe aangifte van verduistering. Ik ben werkzaam bij het deurwaarderskantoor [A] te [plaats] . Mijn functie is toegevoegd gerechtsdeurwaarder. In mijn functie als deurwaarder ben ik op 19 oktober 2016 naar het adres [a-straat 1] te [plaats] gegaan om beslag te leggen op de inboedel en de personenauto, een Volvo, type S80, kleur blauw en voorzien van het kenteken [kenteken] .

Toen ik daar aankwam, omstreeks 08:15 uur, deed er een man open. Ik legitimeerde mij als deurwaarder en vroeg aan hem of hij [betrokkene 2] was. De man bevestigde dit en ik deelde hem het doel van mijn komst mede. Ik vertelde hem dat ik beslag kwam leggen op de inboedel en de auto in verband met een uitspraak van de voorzieningenrechter te Utrecht.

Hij kon niet voor zijn vriend in staan die in de woning aanwezig was.

Toen ik de woning instapte, zag ik dat er inderdaad nog een persoon in de woning aanwezig was. Deze man zat op de bank in de woonkamer achter een laptop. Ik hoorde de kale man in de Nederlandse taal zeggen dat alles in de woning van hem was en dat ik niets op mocht schrijven in verband met het beslag wat ik ten uitvoer wilde leggen.

Ik hoorde de kale man zeggen dat ik niks op mocht schrijven omdat hij de eigenaar van de spullen in de woning was en ik diende hem te geloven. Ik merkte dat het gedrag van [betrokkene 2] steeds zenuwachtiger werd. De kale man werd steeds stelliger naar mij dat ik veel dingen moest. Ik hoorde hem steeds zeggen: "jij moet dit en jij moet dat".

Ik ben vervolgens de woning uitgegaan en heb dit ook aangegeven aan beide mannen.

Ik pakte de lift en drukte het knopje in de lift in van de begane grond en zag dat er bij het complex ook een parkeergarage zat.

Toen ik de parkeergarage in kwam, zag ik de eerder genoemde blauwe Volvo staan op parkeerplaats voorzien van het nummer [001] .

Ik heb omstreeks 08:35 uur contact opgenomen met de politie en vervolgens is de hulpofficier van justitie met dienstnummer [002] ter plaatse gekomen. Ik heb opnieuw aangebeld bij de woning en deze werd weer door [betrokkene 2] geopend. De hulpofficier is samen met mij meegelopen en we zijn samen de woning ingegaan.

Toen we in de woning waren, hoorde ik [betrokkene 2] zeggen dat zijn vriend was weggegaan om even tot rust te komen. Hij was dus niet meer aanwezig in de woning. De hulpofficier van justitie en ik zijn de man niet tegengekomen toen we naar de woning toe gingen. Ik heb vervolgens van alle spullen in de woning foto's gemaakt.

Ik heb aan [betrokkene 2] aangegeven dat ik naar de parkeergarage ging om de auto af laten slepen. Ik hoorde dat [betrokkene 2] tegen mij zei: "Ik heb toch al gezegd dat auto er niet staat". Ik zei dat ik net daarvoor een foto met mijn mobiele telefoon van de auto had gemaakt in de parkeergarage en toonde hem dan ook deze foto op mijn mobiel.

[betrokkene 2] gaf daar geen reactie op. Ik vertelde hem dat als de auto er nu niet meer was, dat hij zich dan schuldig maakte aan onttrekking van beslag. Wij, de hulpofficier van justitie en ik, zijn naar buiten gegaan omstreeks 09:00 uur en hebben gewacht tot de berger van de auto kwam.

Toen we in de parkeergarage aankwamen omstreeks 09:20 uur stond de auto niet meer op de parkeerplaats voorzien van het nummer [001] .

Ik heb nog verder in de garage gekeken of de auto mogelijk verplaatst was maar deze is niet meer aangetroffen.

[betrokkene 2] was wel buiten het appartementencomplex voor de berger er was om te zien hoe het verder zou gaan. Aan hem heb ik een paar keer naar de autosleutels gevraagd. Maar hij zei dat hij de autosleutels niet had.

Aan niemand werd het recht of de toestemming gegeven tot het plegen van het feit.

2. Het proces-verbaal, dossier LOS-L161973/amt (pagina’s 35 t/m 36), opgemaakt door [betrokkene 1] , gerechtsdeurwaarder, voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven –:

Heden, de negentiende oktober tweeduizend zestien;

Heb ik, [betrokkene 1] , als toegevoegd gerechtsdeurwaarder, uit kracht van de grosse van de beschikking op 14 oktober 2016 door de Voorzieningenrechter van de Rechtbank Midden-Nederland, locatie Utrecht, mij begeven naar en bevonden te [plaats] om 08.15 uur alwaar woonachtig is de gerekwireerde, [betrokkene 2] , teneinde tot nadere beslaglegging roerende zaken over te gaan.

3. Het proces-verbaal van bevindingen, nummer PL 1700-2016342991-2 (pagina’s 52 t/m 53), in de wettelijke vorm opgemaakt op 21 oktober 2016 door [verbalisant 2] en [verbalisant 3] , beiden hoofdagent, inhoudende – zakelijk weergegeven – als relaas van voornoemde verbalisanten:

Wij, verbalisanten [verbalisant 3] en [verbalisant 2] , waren vandaag 21 oktober 2016 belast met noodhulp in het gebied Maas & Rotte te Rotterdam.

Omstreeks 02.00 uur kregen wij, verbalisanten, de melding van de meldkamer de opdracht ter plaatste te gaan aan de [b-straat] te [plaats] ter hoogte van [b-straat 1] . Daar zou [verdachte] woonachtig zijn. Deze persoon zou genoemd zijn als verdachte in een diefstal, heling c.q. verduistering van een personenauto.

Wij, verbalisanten, kregen de opdracht om onderzoek in de omgeving te doen naar de personenauto. Het strafbare feit zou gepleegd zijn in [plaats] op 20 oktober 2016.

Het zou gaan om de volgende soort en type personenauto:

Kenteken : [kenteken]

Merk : Volvo

Type : S80

Kleur : Blauw

Toen wij, verbalisanten, op de [c-straat] te [plaats] reden zagen wij, verbalisanten, de desbetreffende personenauto uit de [b-straat] rijden. Wij, verbalisanten, zagen dat de personenauto de [c-straat] op reed in de richting van de [d-straat] . Wij, verbalisanten, zagen dat er één persoon (bestuurder) in de personenauto zat.

Wij, verbalisanten, hielden de bestuurder, tevens verdachte, staande op de [d-straat] . Ik, verbalisant [verbalisant 3] , herkende de verdachte ambtshalve als:

[verdachte]

Geboren [geboortedatum] -1958 te [geboorteplaats]

Wij, verbalisanten [verbalisant 3] en [verbalisant 2] , hebben de verdachte aangehouden voor verduistering c.q. heling van de personenauto.

4. Het proces-verbaal van verhoor, nummer PL0900-2016327189-6 (pagina’s 56 t/m 58), in de wettelijke vorm opgemaakt op 22 oktober 2016 door [verbalisant 4] , brigadier van politie, inhoudende – zakelijk weergegeven – als verklaring van verdachte:

Ik ben aangehouden door de politie in [plaats] . Er werd mij medegedeeld dat ik werd verdacht van diefstal van de auto waarin ik reed.

Vlak voordat ik werd aangehouden reed ik in een personenauto van het merk Volvo S80. Die auto is eigendom van [betrokkene 2] . Hij woont in [plaats] op de [a-straat] .

Afgelopen woensdag op donderdag ben ik bij [betrokkene 2] blijven slapen. In de ochtend sprak ik met [betrokkene 2] over de schuld die hij bij mij had. Niet lang daarna werd er aangebeld. [betrokkene 2] opende de deur. Ik zag dat er een man naar binnen kwam. Hij stelde zich voor als gerechtsdeurwaarder. Ik hoorde dat hij tegen [betrokkene 2] vertelde dat hij een belastingschuld had van 220.000 en dat hij goederen kwam registeren.

Ik vertelde de deurwaarder dat er spullen van mij in het huis stonden.

5. Het proces-verbaal van de terechtzitting van de politierechter in de rechtbank Midden-Nederland, zittingslocatie Utrecht, van 25 juli 2017, voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven – als verklaring van verdachte:

Nadat de deurwaarder de woning van [betrokkene 2] is uitgegaan, ben ik met de auto, een Volvo, blauw, met kenteken [kenteken] naar [plaats] gegaan.

Hij stond beneden in de parkeergarage.

Ik zei tegen de deurwaarder dat hij geen beslag kon leggen op de gehele inboedel, omdat er spullen van mij bij [betrokkene 2] in huis stonden.

6. Het proces-verbaal van verhoor, nummer PL0900-2016326158-6 (pagina’s 30 t/m 34), in de wettelijke vorm opgemaakt op 18 november 2016 door [verbalisant 5] , hoofdagent van politie, inhoudende – zakelijk weergegeven – als verklaring van [betrokkene 2] :

V : vraag aan de verdachte

A: antwoord van de verdachte

O: opmerking van de verbalisant

V: Wanneer kwam de deurwaarder naar uw huis?

A: Op een woensdagmorgen omstreeks 08.15 uur. Ik denk dat het de 19e oktober 2016 moet zijn geweest.

V: Toen u de deur opendeed voor de deurwaarder, wat zei de deurwaarder tegen u?

A: Ik ben deurwaarder en ik kom beslag leggen.

V: Nadat de deurwaarder gezegd had dat hij beslag kwam leggen, is hij toen mee naar binnen gegaan?

A: Ja.

V: Wie waren er toen in uw woning aanwezig?

A: [verdachte] was er en een vrouw die lag te slapen. [verdachte] zat in de woonkamer.

V: Wat is er toen gebeurd?

A: De deurwaarder kwam de woonkamer binnen en vertelde dat er beslag werd gelegd op de inboedel en de Volvo. Ik hoorde dat [verdachte] hierop luidruchtig reageerde en de deurwaarder vertelde dat hij niets te zoeken had bij mij.”

8. In zijn uitspraak heeft het hof een door de raadsman gevoerd verweer als volgt samengevat en verworpen:

“Meer subsidiair heeft de raadsman betoogd dat niet is voldaan aan de formele vereisten voor beslaglegging, nu voorafgaand aan het verdwijnen van de auto van de parkeerplaats nog geen betekening van een beslagexploot had plaatsgevonden, zodat er van een onttrekking in de zin van art. 198 van het Wetboek van Strafrecht (Sr) geen sprake kan zijn.

[…]

Ten aanzien van het meer subsidiaire verweer van de verdediging dat er niet voldaan zou zijn aan de formele vereisten voor beslaglegging sluit het hof zich grotendeels aan bij de overweging van de politierechter hierover. Art. 198 Sr ziet op het onttrekken van goederen aan een ‘krachtens de wet’ daarop gelegd beslag, hetgeen inhoudt dat voor strafbaarheid op grond van art. 198 Sr sprake moet zijn van een formeel rechtmatig beslag (vgl. ECLI:NL:GHSHE:2003:AF7502). De stelling van de raadsman dat het antwoord op de vraag of beslaglegging in een concreet geval ‘krachtens de wet’ heeft plaatsgevonden geheel afhankelijk is van het exacte moment waarop op de voet van art. 440 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering een beslagexploot is betekend, geeft naar het oordeel van het hof echter blijk van een te strikte uitleg van het bepaalde in art. 198 Sr. Art. 198 Sr zou zijn doel voorbijschieten, wanneer tussen het moment waarop een deurwaarder aan de deur staat om beslag te leggen en de feitelijke betekening van het beslagexploot de beslaglegging nog (straffeloos) gefrustreerd zou kunnen worden.

Het hof verwerpt daarom eveneens het meer subsidiaire verweer.”

9. De bewezenverklaring is gebaseerd op art. 198, eerste lid, Sr, dat luidt:

“Hij die opzettelijk enig goed aan het krachtens de wet daarop gelegd beslag of aan een gerechtelijke bewaring onttrekt of, wetende dat het daaraan onttrokken is, verbergt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie.”

10. Bij de beoordeling van het middel moet het volgende worden vooropgesteld. Art. 198 Sr strekt tot het doen eerbiedigen van een daad van het openbaar gezag en niet tot bescherming van de bij het beslag betrokken personen.1.Voor strafbaarheid wegens onttrekking aan het beslag vereist art. 198, eerste lid, Sr dat sprake is van een ‘krachtens de wet daarop gelegd beslag’. De strafrechter kan niet de materiële, maar wel de formele rechtmatigheid van het beslag toetsen.2.

11. Voor een civielrechtelijk conservatoir beslag op roerende zaken, zoals een personenauto, was ten tijde van de vermeende beslaglegging in deze zaak op grond van art. 440, eerste lid, (oud) Rv jo. art. 702 (oud) Rv een exploot van een deurwaarder vereist dat tegelijk met het verlof van de voorzieningenrechter en het verzoekschrift waarop het verlof is gegeven aan de beslagene moest worden betekend. Bij beslaglegging bij exploot is betekening een constitutief vereiste.3.

12. Sinds 1 oktober 2020 vereist art. 440 Rv in plaats van een exploot een proces-verbaal.4.Bij beslaglegging bij proces-verbaal is de betekening van het proces-verbaal niet constitutief voor het beslag.

13. Ook toen het conservatoire beslag op roerende zaken nog werd gelegd bij exploot, maakte de deurwaarder een proces-verbaal op waarin hij aanduidde welke goederen hij in beslag nam en betekende hij dit proces-verbaal binnen drie dagen na de inbeslagneming aan de beslagene (art. 443, eerste lid, Rv); het beslag werd echter gelegd met het exploot en niet met het proces-verbaal.5.Het ‘beslagmoment’ was daarmee het moment waarop de deurwaarder aanzegt dat hij beslag legt en afschrift van dit beslagexploot aan de geëxecuteerde laat.6.Voorafgaand aan de betekening van het beslagexploot kon dus geen sprake zijn van een rechtsgeldig conservatoir beslag.

14. In de onderhavige zaak is namens de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep naar voren gebracht dat uit het strafdossier (dat is samengesteld naar aanleiding van de aangifte door de deurwaarder van diefstal/verduistering van een voertuig, D.P.) niet blijkt dat voorafgaand aan het vertrek van de verdachte uit de woning van [betrokkene 2] reeds een beslagexploot was betekend, zodat niet blijkt dat op dat moment reeds was voldaan aan de formele vereisten voor beslaglegging en dat daarmee de onttrekking aan het beslag in de zin van art. 198 Sr door de verdachte niet kan worden bewezen.

15. Het hof heeft daarop gereageerd door te stellen dat de opvatting van de verdediging dat het antwoord op de vraag of beslaglegging in een concreet geval ‘krachtens de wet’ heeft plaatsgevonden afhankelijk is van het moment waarop op de voet van art. 440 Rv een beslagexploot is betekend, blijk geeft van een te strikte uitleg van art. 198 Sr. Volgens het hof zou art. 198 Sr zijn doel voorbijschieten wanneer tussen het moment waarop een deurwaarder aan de deur staat om beslag te leggen en de feitelijke betekening van het beslagexploot de beslaglegging nog (straffeloos) gefrustreerd zou kunnen worden. Het hof gaat er dus kennelijk van uit dat van een bewezenverklaring van onttrekking aan het beslag in de zin van art. 198 Sr sprake kan zijn indien het beslag weliswaar is aangekondigd, maar nog niet rechtsgeldig is gelegd.

16. Voor zover het oordeel van het hof inhoudt dat voor een ‘krachtens de wet daarop gelegd beslag’ in de zin van art. 198 Sr ten tijde van het tenlastegelegde geen betekend beslagexploot was vereist, getuigt dat oordeel van een onjuiste rechtsopvatting: zoals onder randnummer 11 is aangegeven, was in deze zaak voor een rechtsgeldig beslag immers een betekend beslagexploot vereist. Daarmee slaagt de tweede klacht van het middel.

17. Dat sprake was van een krachtens de wet gelegd beslag op een personenauto blijkt bovendien inderdaad niet uit de bewijsmiddelen. Uit de bewijsmiddelen, waaronder de daarin opgenomen verklaringen van de gerechtsdeurwaarder, kan immers niet worden opgemaakt dat en wanneer het beslagexploot aan [betrokkene 2] is betekend. De bewijsmiddelen zijn daarmee onvoldoende redengevend voor de bewezenverklaring, zodat ook de eerste klacht van het middel slaagt.

18. Het middel slaagt in al zijn onderdelen.

19. Vanwege het voorgaande hoeft het tweede middel niet te worden besproken. Indien de Hoge Raad over het eerste middel anders mocht oordelen, ben ik uiteraard tot nader concluderen bereid.

20. Het eerste middel slaagt. Het tweede middel hoeft niet te worden besproken.

21. Ambtshalve heb ik geen grond aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoort te geven.

22. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de uitspraak van het hof en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, opdat de zaak opnieuw wordt berecht en afgedaan.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG