Artikel 6 EVRM en de civiele procedure (BPP nr. 10) 2008/5.3.1:5.3.1 Welke periode?

Artikel 6 EVRM en de civiele procedure (BPP nr. 10) 2008/5.3.1

5.3.1 Welke periode?

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Art. 6 EVRM bepaalt dat bij het vaststellen van burgerlijke rechten en verplichtingen eenieder recht heeft op een (eerlijke en openbare) behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn. Men kan zich afvragen op welke periode de redelijke termijn betrekking heeft. Heeft men daarmee slechts de procedure in eerste instantie op het oog of vallen onder het bereik van de redelijke termijn ook de procedures in hogere instanties?

Volgens Europese rechtspraak moet de gehele rechtsgang (eventueel in meerdere instanties) tot aan een definitieve geschilbeslechting in aanmerking worden genomen. Dit betekent dat zowel de periode van behandeling der zaak bij de rechter(lijke instanties) als de periode voor het nemen van een uiteindelijke beslissing van belang zijn.

Expliciet heeft het Europees Hof zich hierover uitgesproken in de zaak Deumeland:

'As far as the close of the period is concerned, the "time" whose reasonableness is to be re viewed covers in principle the entirety of the litigation, including the appeal proceedings:1

In de zaak Poiss voegt het Hof daaraan toe dat deze periode 'accordingly extends right up to the decision which disposes of the dispute'.2 Een en ander kon ook reeds opgemaakt worden uit de zaak König.3 Aan deze rechtspraak van het Europees Hof waren reeds enkele uitspraken van de Europese Commissie voorafgegaan die in dezelfde richting wezen.4

Inmiddels kan van gevestigde jurisprudentie gesproken worden op dit punt.5 Dat de gehele rechtsgang in ogenschouw genomen moet worden geldt overigens ook in het geval dat een procedure vertraging oploopt doordat daar een andere procedure doorheen speelt. Zo kan het voorkomen dat de duur van een civiele procedure verlengd wordt doordat de burgerlijke rechter de uitkomst van een andere procedure (bijvoorbeeld een strafprocedure) afwacht. Men zou dan kunnen beweren dat deze 'wachtperiode' niet voor de berekening van de duur van de civiele procedure meegerekend moet worden. Het Europees Hof meent echter dat in dergelijke gevallen de strafprocedure wel degelijk relevant is voor zover zij van invloed is op de loop van de civiele rechtsgang.6 In gelijke zin oordeelt het Europees Hof procedures voor een Constitutioneel Hof voor zover deze van invloed zijn op de uitkomst van de procedure voor de gewone rechter;7 het voeren van een prejudiciële procedure ex art. 234 (art. 177 oud) EG-Verdrag bij het Hof van Justitie in Luxemburg wordt daarentegen weer niet meegeteld bij de voor de redelijke termijn relevante periode.8

Als algemene regels leidt Jansen9 uit deze gevarieerde rechtspraak het volgende af. Wachten op de afloop van een andere procedure kent de volgende voorwaarden:

er dient een nauwe samenhang, een sterke relevantie te bestaan tussen de verschillende procedures;

het wachten is begrensd; het mag niet te lang duren;

het afwachten dient noodzakelijk te zijn. Als het niet werkelijk nodig is, is het wachten niet aanvaardbaar (bijvoorbeeld als strafzaken goed gescheiden zijn te behandelen).

Eén ding leek bij dit alles op het eerste gezicht duidelijk: de periode ná (behandeling en) onherroepelijke uitspraak - dat wil zeggen de periode van uitspraak tot executie werd oorspronkelijk voor de beoordeling van de redelijke-termijneis niet in ogenschouw genomen. De verdragstekst gaf voor een dergelijk ruime interpretatie, zou men zeggen, ook geen aanleiding.

Het Europees Hof heeft echter in enkele uitspraken, na aanvankelijke twijfels, de in acht te nemen periode ook uitgebreid tot de opvolgende executieprocedure(s).10 Men kan het eens zijn met deze opvatting: de afwikkeling binnen een redelijke termijn van een procedure door de vaststelling van iemands burgerlijke rechten of verplichtingen helpt de rechtzoekende niet verder indien de effectuering van die rechten slechts door middel van (een) daarop volgende procedure(s) definitief bewerkstelligd kan worden. Uitbreiding van de relevante periode tot eventuele opvolgende executieprocedures lijkt dan ook redelijk (afgezien daarvan dat de betreffende executieprocedure op zichzelf ook moet voldoen aan het vereiste van behandeling binnen een redelijke termijn), hoewel deze uitbreiding wel op gespannen voet staat met de letter van art. 6 EVRM. Ik heb er in ieder geval geen moeite mee voor wat betreft de schadestaatprocedure.11 Wel verdient daarbij aantekening dat het talmen van een der partijen om de schadestaatprocedure binnen een redelijke termijn na het vonnis in de hoofdzaak te entameren niet ten laste van de gerechtelijke instanties kan komen.12 Rb. Maastricht 14 december 1972, NJ 1973, 145, overwoog in dit verband dat degene die veroordeeld is tot vergoeding van schade op te maken bij staat met een beroep op art. 6 EVRM tegenover zijn wederpartij aanspraak kan maken op het aanhangig maken van een schadestaatprocedure binnen een redelijke termijn. Ik meen dat deze uitspraak te ver gaat; algemeen wordt aangenomen dat art. 6 EVRM geen horizontale werking heeft.13

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.