HR, 10-03-2015, nr. 13/03238

1. Het Rechtbank Amsterdam heeft bij beschikking van 17 mei 2013 op vordering van het openbaar ministerie een bromfiets onttrokken aan het verkeer.

2. Tegen deze beschikking is namens de belanghebbende cassatieberoep ingesteld.

3. Namens belanghebbende heeft mr. J. el Hannouche, advocaat te Utrecht, een middel van cassatie voorgesteld.

Het gaat in deze zaak om een onder [betrokkene] inbeslaggenomen bromfiets met het kenteken [001]. De Rechtbank heeft deze bromfiets, op vordering van het openbaar ministerie, onttrokken verklaard aan het verkeer. Uit namens mij bij het openbaar ministerie ingewonnen inlichtingen blijkt dat deze bromfiets op 22 juni 2013 – dus na het wijzen van de bestreden beschikking – is gesloopt.

Waarop deze vernietiging is gebaseerd, is niet geheel duidelijk. De Rechtbank heeft vastgesteld dat de beslagene geen afstand heeft gedaan van de bromfiets, terwijl uit niets blijkt dat door de beslagene na de bestreden beschikking alsnog afstand van die bromfiets is gedaan. Er is daarom geen grond om aan te nemen dat de vernietiging is gebaseerd op art. 116 lid 2 sub c Sv. Het openbaar ministerie heeft voorts niet kunnen achterhalen of een machtiging ex art. 117 Sv is afgegeven, zodat evenmin kan worden aangenomen dat de vernietiging op laatstgenoemd artikel berust. Het heeft er een beetje de schijn van dat het openbaar ministerie heeft gemeend tot executie van de bestreden beschikking te kunnen overgaan nog voor zij onherroepelijk was.

Het voorgaande betekent dat niet gezegd kan worden dat het beslag op de bromfiets op grond van art. 134 lid 2 onder b of c Sv is beëindigd. Beslissend voor de ontvankelijkheid van het cassatieberoep is dat overigens niet. Het gaat in casu immers niet om een voorlopig oordeel ex art. 552a Sv over het voortduren van het beslag, maar de definitieve oplegging van een maatregel, met betrekking tot het inbeslaggenomen voorwerp.1.De regel is dat alleen inbeslaggenomen voorwerpen aan het verkeer onttrokken kunnen worden, zodat die onttrekking niet mogelijk is als het beslag is opgeheven. Indien een voorwerp bij afzonderlijke beschikking in strijd met die regel onttrokken wordt aan het verkeer, staat tegen die onjuiste beschikking – ik zou haast zeggen uiteraard – cassatieberoep open.2.De uitzondering op de genoemde regel wordt gevormd door het geval waarin aan het beslag een einde is gekomen na vernietiging ex art. 117 Sv. Onttrekking aan het verkeer is dan nog wel mogelijk.3.Aan de beslagene of de rechthebbende komen daarbij de rechten toe die in art. 552f Sv aan de belanghebbende worden toegekend, waaronder het recht van beroep in cassatie.4.Diens belang is daarbij gelegen in de schadevergoeding die hem in beginsel toekomt als het desbetreffende voorwerp niet aan het verkeer onttrokken kan worden en teruggave daarvan niet meer mogelijk is als gevolg van de vernietiging.5.

Zoals uit het voorgaande blijkt, hangt de ontvankelijkheid van het cassatieberoep niet af van de vraag of het beslag op de bromfiets (op al dan niet reguliere wijze) is beëindigd. Het zou ook bijzonder onbevredigend zijn als het openbaar ministerie het recht van de belanghebbende op een beoordeling in cassatie zou kunnen frustreren door alvast over te gaan tot vernietiging.

Het middel behelst naar de kern genomen de klacht dat het oordeel van de Rechtbank dat het ongecontroleerde bezit van de bromfiets in strijd is met het algemeen belang, in het licht van hetgeen door klager in raadkamer is aangevoerd, ontoereikend is gemotiveerd.

Het proces-verbaal van de zitting in raadkamer houdt, voor zover hier van belang, het volgende in:

“Belanghebbende verklaart, zakelijk weergegeven:

In 2011 kreeg ik de bromfiets. Ik gebruikte hem voor school. Nu werk ik niet, maar tot twee weken terug wel. U zegt mij dat het VIN was verwijderd. Ik had de bromfiets gekocht van een buurman. Ik heb er geen verstand van en hij is bekend dus als hij gestolen is dan moeten ze bij hem zijn.

De raadsman verklaart, zakelijk weergegeven:

Bij gebrek aan wetenschap betwisten mijn cliënte en de beslagene de juistheid van de bevindingen. Mijn cliënte heeft geheel te goeder trouw de bromfiets gekocht voor € 1.000,- en er voor € 300,- aan gesleuteld.

De RDW heeft ons gezegd dat het framenummer ongeldig gemaakt kan worden en een nieuw framenummer kan worden ingeslagen.

De beslagene verklaart, zakelijk weergegeven:

Ik wist er niets van. Ik heb geen verstand van brommers.

De officier van justitie verklaart, zakelijk weergegeven:

Het gaat er nu niet om of belanghebbende schuldig is aan een strafbaar feit. Het gaat er om dat voertuigen moeten zijn voorzien van identificatienummer. Anders kan heling en diefstal worden verdoezeld. Voertuigen zonder of met een vals identificatienummer moeten op grond van de wet worden vernietigd.

De raadsman verklaart, zakelijk weergegeven:

Die situatie is mijns inziens te herstellen. De oorspronkelijke eigenaar is overigens zelf ook een aantal keer aangehouden. En daar is geen vervolg aan gegeven. Het lijkt erop dat ook de politie twijfelt.

De belanghebbende verklaart, zakelijk weergegeven:

Ik voel me opgelicht.”

De bestreden beschikking houdt, voor zover hier van belang, het volgende in:

“Beoordeling

Uit de stukken en het verhandelde in raadkamer is het volgende gebleken.

- relevante feiten –

Op 2 september 2011 is de bromfiets onder beslagene [betrokkene] in beslag genomen nadat verbalisanten hadden geconstateerd dat de bromfiets waarop [betrokkene] reed, was voorzien van een kenteken dat hoorde bij een oud type Vespa ET-2, terwijl de betrokken bromfiets een nieuw model Vespa betrof.

Blijkens het proces-verbaal van 2 september 2011 is uit technisch onderzoek naar voren gekomen dat:

- het voertuigidentificatienummer was verwijderd;

- op de plaats waar het voertuigidentificatienummer hoort te staan, vijl- en/of slijpsporen zichtbaar waren;

- de sticker met het type goedkeuring onleesbaar is gemaakt;

- het aangetroffen motornummer niet conform de originele fabriekswijze was aangebracht en dat de karakters van het motornummer niet overeenkomen met de van fabriekswege gebruikte typen.

Beslagen [betrokkene] heeft verklaard dat hij de bromfiets had geleend van zijn vriendin [belanghebbende] (belanghebbende).

Belanghebbende heeft bij de politie verklaard dat zij de bromfiets voor € 1.000,- heeft gekocht van haar buurman.

Beslagene en belanghebbende hebben geen afstand gedaan van de bromfiets.

-standpunten-

De officier van justitie heeft verklaard dat het Openbaar Ministerie niet voornemens is om de beslagene te vervolgen en dat zij volhardt in de vordering aangezien een bromfiets met een niet door de fabrikant aangebracht voertuigidentificatienummer is bestemd tot het begaan van het strafbare feit, zoals bedoeld in artikel 220 van het Wetboek van Strafrecht (Sr), en dat een verwijderd en/of gewijzigd motornummer is bestemd tot het begaan van het strafbare feit, zoals bedoeld in artikel 417bis Sr, en het ongecontroleerde bezit daarvan is in strijd met de wet en het algemeen belang.

Belanghebbende heeft in raadkamer verklaard dat zij de bromfiets graag terug wil en zich opgelicht voelt. Als de bromfiets is gestolen, moet de politie naar haar buurman gaan.

De raadsman heeft in raadkamer aangevoerd dat belanghebbende, bij gebrek aan wetenschap betwist dat de bevindingen kloppen. Ze heeft de bromfiets te goeder trouw gekocht en er voor € 300,- aan versleuteld. Volgens de raadsman is het volgens de RDW mogelijk dat het framenummer ongeldig wordt gemaakt, en dat er een nieuw framenummer wordt ingeslagen.

De rechtbank overweegt als volgt.

De rechtbank is van oordeel dat uit de resultaten van het door de politie gedane onderzoek kan worden vastgesteld dat de onderhavige bromfiets op het moment van inbeslagname geen identificatienummer had.

Het is een feit van algemene bekendheid dat voertuigen voorzien van een vals, vervalst of verwijderd identificatienummer van diefstal afkomstig plegen te zijn. Door deze voertuigen terug te geven wordt het circuit van gestolen voertuigen in stand gehouden dan wel gestimuleerd. Het ongecontroleerde bezit van, in dit geval, een bromfiets zonder framenummer doet dan ook afbreuk aan een effectieve voorkoming en bestrijding van de handel in gestolen bromfietsen en is daarom in strijd met het algemeen belang in de zin van artikel 36c Sr.

Nu door de officier van justitie tevens in raadkamer is aangegeven dat er geen mogelijkheid bestaat om het oorspronkelijke voertuigidentificatienummer opnieuw aan te laten brengen, betekent het dat deze situatie ook ongewijzigd zal blijven.

De rechtbank zal de vordering derhalve toewijzen.”

De Rechtbank heeft vastgesteld dat op de inbeslaggenomen bromfiets het voertuigidentificatienummer was verwijderd en dat op de plaats waar het voertuigidentificatienummer hoort te staan, vijl- en/of slijpsporen zichtbaar waren. Door de raadsman van de belanghebbende is in raadkamer aangevoerd dat de RDW heeft medegedeeld dat het framenummer ongeldig gemaakt kan worden en dat een nieuw framenummer kan worden ingeslagen, zodat de onrechtmatige situatie kan worden hersteld.

De Rechtbank heeft geoordeeld dat het ongecontroleerde bezit van een bromfiets zonder framenummer in strijd is met het algemeen belang. De Rechtbank heeft voorts overwogen dat de officier van justitie in raadkamer heeft aangegeven dat er geen mogelijkheid bestaat om het oorspronkelijke voertuigidentificatienummer opnieuw aan te laten brengen, hetgeen betekent dat de situatie ongewijzigd zal blijven.

Dat aldus gemotiveerde oordeel is niet zonder meer begrijpelijk. Daarbij kan opgemerkt worden dat, anders dan de Rechtbank overweegt, uit het proces-verbaal van de zitting in raadkamer niet kan worden afgeleid dat door de officier van justitie aldaar is aangevoerd dat er geen mogelijkheid bestaat om het oorspronkelijke voertuigidentificatienummer opnieuw aan te laten brengen. Belangrijker is dat het zeer de vraag is of juist is dat de bedoelde mogelijkheid niet bestaat.6.In dit verband wijs ik op HR 21 november 2006, ECLI:NL:HR:2006:AY9638, waarin de Hoge Raad in een vergelijkbaar geval het oordeel van de Rechtbank niet zonder meer begrijpelijk oordeelde en daarbij in aanmerking nam dat bij de behandeling in raadkamer was aangevoerd “dat naar in de branche gebruikelijk is na keuring weer het oorspronkelijke VIN-nummer op het voertuig kan worden aangebracht”.

Dat echter is niet het hele verhaal. De nog niet beantwoorde vraag is of, als het gaat om een ‘omgekat’ voertuig, het mogelijk is om op gezag van de RDW een ander dan het oorspronkelijke VIN-nummer te laten aanbrengen. Art. 2.1 van de Regeling voertuigen, waarop in de schriftuur een beroep wordt gedaan, luidt als volgt:

1.In het kader van een aanvraag tot inschrijving of tenaamstelling, een individuele goedkeuring of een door de Dienst Wegverkeer uitgevoerd onderzoek kan door de Dienst Wegverkeer het voertuigidentificatienummer worden vastgesteld.

2.Indien van een voertuig het voertuigidentificatienummer ontbreekt, teniet is gegaan of geheel of ten dele onleesbaar is geworden, kan door de Dienst Wegverkeer een voertuigidentificatienummer worden vastgesteld, toegekend en ingeslagen.

3.Het voertuigidentificatienummer wordt vastgesteld, toegekend en ingeslagen op de wijze zoals vermeld in bijlage I.”

De in het derde lid genoemde Bijlage I regelt in Hoofdstuk I de “Vaststelling en toekenning van het voertuigidentificatienummer”.7.De tweede paragraaf van dit hoofdstuk (“Voertuigen”) houdt het volgende in:

“Artikel 2. Vaststelling voertuigidentificatienummer zonder afzonderlijk onderzoek voertuig

Indien de vaststelling van het voertuigidentificatienummer geschiedt zonder afzonderlijk onderzoek van het betrokken voertuig door een bedrijf dat gebruik maakt van de bevoegdheid, bedoeld in artikel 46, tweede lid, onderdeel a, van het Kentekenreglement, wordt het voertuigidentificatienummer vastgesteld op basis van door de aanvrager verstrekte gegevens.

Artikel 3. Vaststelling voertuigidentificatienummer met afzonderlijk onderzoek voertuig

Indien vaststelling van het voertuigidentificatienummer geschiedt in het kader van de aanvraag van een inschrijving, dan wel inschrijving en tenaamstelling, met gebruikmaking van de bevoegdheid bedoeld in artikel 46, tweede lid, onderdeel a, met een afzonderlijk onderzoek van het betrokken voertuig, voor een individuele goedkeuring, dan wel voor een ander onderzoek, wordt het voertuigidentificatienummer vastgesteld overeenkomstig het bepaalde in artikelen 4 tot en met 8.

Artikel 4. Het toegekende en vastgestelde voertuigidentificatienummer

In aanvulling op de artikelen 2 en 3 moet het, aan het voertuig door de voertuigfabrikant toegekende, en door de Dienst Wegverkeer voor hetzelfde voertuig vastgestelde, voertuigidentificatienummer op een vast voertuigdeel van het voertuig zijn ingeslagen. Indien het voertuig niet van een ingeslagen voertuigidentificatienummer is voorzien, dan wordt door de Dienst Wegverkeer, op de wijze vermeld in artikel 11, een voertuigidentificatienummer ingeslagen.

Artikel 5. Identificatie

1. De vaststelling van het voertuigidentificatienummer, bedoeld in artikel 3, geschiedt aan de hand van het in het voertuig ingeslagen voertuigidentificatienummer of overige voertuigkenmerken op grond waarvan eenduidig het voertuigidentificatienummer kan worden herleid.

2. Vervanging van versleten, beschadigde of ernstig gecorrodeerde hoofdonderdelen door ongebruikte onderdelen die volledig overeenkomen met het onderdeel waarvoor zij in de plaats komen, worden als reparatie aangemerkt. In dat geval wordt het oorspronkelijke voertuigidentificatienummer aangehouden behorende bij dat betreffende hoofdonderdeel. Met uitzondering van het hoofdonderdeel aandrijflijn mag wanneer het hoofdonderdeel niet meer wordt gefabriceerd en niet meer leverbaar is, een door derden vervaardigd hoofdonderdeel zijn gebruikt, mits dit naar het oordeel van de Dienst Wegverkeer of een bevoegde instantie van een lidstaat van de Europese Unie gelijkwaardig is aan het oorspronkelijke hoofdonderdeel welke wordt vervangen.

3. In aanvulling op het vermelde in het tweede lid geldt dat in geval het hoofdonderdeel met het door de voertuigfabrikant ingeslagen voertuigidentificatienummer wordt vervangen, dit voertuigonderdeel met het voertuigidentificatienummer moet worden ingeleverd bij de Dienst Wegverkeer voorafgaand aan de inslag van het voertuigidentificatienummer door de Dienst Wegverkeer.

4. Indien één of meer hoofdonderdelen niet zijn te identificeren of indien blijkt dat één of meer hoofdonderdelen van diefstal afkomstig zijn, wordt geen voertuigidentificatienummer vastgesteld.

5. Indien naar het oordeel van de Dienst Wegverkeer een voertuigidentificatienummer niet is vast te stellen, wordt geen voertuigidentificatienummer door de Dienst Wegverkeer toegekend.

6. In afwijking van het vijfde lid wordt, indien naar het oordeel van de Dienst Wegverkeer door de voertuigfabrikant oorspronkelijk geen voertuigidentificatienummer is toegekend, door de Dienst Wegverkeer een voertuigidentificatienummer toegekend.

7. Indien het een samengesteld voertuig betreft dan wordt het voertuigidentificatienummer voorts vastgesteld overeenkomstig paragraaf 3 van deze bijlage.

Artikel 6. Nader onderzoek

Indien twijfel bestaat over de juistheid van het voertuigidentificatienummer, onder meer omdat het van fabriekswege ingeslagen voertuigidentificatienummer ontbreekt, teniet is gegaan of geheel of ten dele onleesbaar is geworden, kan de Dienst Wegverkeer een nader onderzoek instellen.”

Art. 12 van Bijlage I houdt ten slotte in:

“Artikel 12. Geen inslag van het voertuigidentificatienummer

Indien het voertuigidentificatienummer niet is vast te stellen op de wijze bedoeld in hoofdstuk 1 van deze bijlage, wordt geen voertuigidentificatienummer aangebracht.”

Deze regeling, en meer in het bijzonder art. 5, leden 4 en 5 in verbinding met art. 12 Bijlage I, laat naar mijn mening geen andere conclusie toe dan dat het toekennen en vervolgens aanbrengen van een ander dan het oorspronkelijke VIN-nummer aan een voertuig dat als gevolg van het omkatten van dat voertuig niet meer te identificeren is, niet tot de mogelijkheden behoort.8.In de schriftuur wordt erop gewezen dat het gevolg daarvan kan zijn dat de verkrijger te goeder trouw, die op grond van art. 3:86 BW de rechtmatige eigenaar van het voertuig is geworden, met lege handen staat. Daar wordt het echter niet anders van. Ik merk daarbij op dat de hardheid van de wettelijke regeling op dit punt wordt verzacht door de mogelijkheid om de rechthebbende ingeval van onttrekking aan het verkeer een geldelijke tegemoetkoming toe te kennen (art. 36b lid 2 jo. Art. 33c, leden 2 en 3 Sr). De Rechtbank heeft in de onderhavige zaak geen geldelijke tegemoetkoming toegekend. In de schriftuur wordt daarover niet geklaagd.

Waartoe moet het voorgaande leiden? Een blik achter de papieren muur leert dat de vordering tot onttrekking aan het verkeer, naast een weergave van de uitkomsten van het ingestelde technisch onderzoek, onder meer inhoudt dat “het etsen van het voertuig met als doel het originele voertuigidentificatienummer te achterhalen waarschijnlijk geen resultaat zal opleveren”. Die stelling is in raadkamer door of namens de belanghebbende niet bestreden, terwijl aldaar evenmin is aangevoerd dat de bromfiets op andere wijze (dan “etsen”) bij nader onderzoek alsnog geïdentificeerd kan worden. Gelet daarop kan het ervoor gehouden worden dat het in feitelijke aanleg gevoerde verweer en het daarop in cassatie voortbordurende middel steunt op de opvatting dat toekenning van een ander dan het oorspronkelijke VIN-nummer in dit geval mogelijk is. Aangezien die opvatting onjuist is, kan het middel niet slagen.

6. Het middel faalt.

7. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden beschikking ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

8. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden,

AG