HvJ EU, 26-05-2011, nr. C-293/10

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van artikel 4, lid 1, van richtlijn 87/344/EEG van de Raad van 22 juni 1987 tot coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende de rechtsbijstandverzekering (PB L 185, blz. 77).

Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen de verzekeringsmaatschappij D.A.S. Österreichische Allgemeine Rechtsschutzversicherung AG (hierna: ‘D.A.S.’) en G. Stark over met name de geldigheid van een beding in de algemene voorwaarden van de rechtsbijstandverzekering, volgens hetwelk de verzekeraar gerechtigd is om zijn prestaties krachtens deze verzekering te beperken tot de vergoeding van het bedrag dat normaal wordt gevorderd door een advocaat die is gevestigd in de plaats van het gerecht waarbij een zaak die binnen de werkingssfeer van deze verzekering valt, aanhangig is gemaakt.

Tussen Stark en D.A.S. bestond sinds 1997 een rechtsbijstandverzekering, die met name de verlening van rechtsbijstand voor arbeidsgerechten in arbeidsrechtelijke geschillen behelsde, met als aanvullende prestatie de verlening van rechtsbijstand voor nevenactiviteiten verricht als zelfstandige.

Op deze verzekering waren de Allgemeine Bedingungen für die Rechtsschutzversicherung (algemene voorwaarden van de rechtsbijstandverzekering) van 1997 (hierna: ‘ARB 1997’) van toepassing. Artikel 10 van de ARB 1997, dat rechtstreeks uit § 158k VersVG volgt, bepaalt:

Uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat het Oberste Gerichtshof (Oostenrijkse hooggerechtshof) in een arrest van 16 december 2009 het met § 158k, lid 2, VersVG nagestreefde doel in beginsel heeft goedgekeurd op grond dat artikel 10, lid 3, van de ARB 1997 aldus moest worden uitgelegd dat de verzekerde ook een buiten de plaats van het gerecht gevestigde advocaat kan kiezen wanneer deze zich ertoe verbindt zijn kosten en honoraria aan te rekenen zoals een in de plaats van de bevoegde rechter in eerste aanleg gevestigde advocaat zou doen.

Stark woont in Landeck (Oostenrijk), een stad op ongeveer 600 kilometer van Wenen. Op 24 maart 2006 heeft hij, samen met vier andere personen, bij het Arbeits- und Sozialgericht Wien (rechtbank voor arbeid en sociale zaken te Wenen) een rechtsvordering ingesteld tegen zijn vroegere werkgever. Voor hun vertegenwoordiging voor deze rechterlijke instantie hebben Stark en de andere verzoekers vrijelijk een advocaat gemachtigd die kantoor houdt te Landeck.

Bij aan deze advocaat gerichte brief van 8 mei 2006 heeft D.A.S. bevestigd dat zij de kosten van de gerechtelijke procedure voor het Arbeits- und Sozialgericht Wien zou dekken, evenwel met de precisering dat zij haar dekking zou beperken tot de kosten die normaal worden aangerekend door een in de plaats van deze rechtbank gevestigde advocaat.

Bij e-mail van diezelfde dag heeft de advocaat van Stark geantwoord dat hij niet zou factureren volgens het tarief van een advocaat die kantoor houdt in het rechtsgebied van de rechtbank, aangezien het feit dat hij in Wenen moet pleiten, voor zijn kantoor een zeer zware last vormt.

Ter terechtzitting van 4 juli 2008 voor het Arbeits- und Sozialgericht Wien zijn de partijen bij deze procedure tot een gerechtelijke schikking gekomen.

D.A.S. heeft de advocaat van Stark een bedrag van 5 782,19 EUR betaald dat, voor de prestaties in het kader van deze procedure, overeenkomt met de kosten en honoraria van een in het rechtsgebied van het Arbeits- und Sozialgericht Wien gevestigde advocaat, die niet tegen het in § 23, lid 5, RATG bedoelde dubbele standaardtarief worden berekend, maar tegen het enkelvoudige standaardtarief van § 23, lid 1, RATG. Dit bedrag dekt niet het totaalbedrag van de aan Stark door zijn advocaat aangerekende kosten en honoraria.

Bij verzoekschrift van 27 februari 2009 heeft D.A.S. Stark voor het Bezirksgericht Landeck (kantongerecht te Landeck) gedaagd om hem te doen veroordelen tot betaling van een krachtens de tussen hen gesloten overeenkomst inzake rechtsbijstandverzekering verschuldigde premie van 211,46 EUR.

Rekening houdend met de toepassing van het in § 23, lid 5, RATG bedoelde dubbele standaardtarief, heeft Stark tegen deze vordering een exceptie van schuldvergelijking opgeworpen uit hoofde van een schuldvordering van 3 000 EUR, die overeenstemt met het verschuldigde saldo van de kosten van de prestaties van de advocaat die hem heeft verdedigd in de procedure voor het Arbeits- und Sozialgericht Wien. Aldus heeft hij de vraag opgeworpen van de inaanmerkingneming, in het kader van de met D.A.S. gesloten rechtsbijstandverzekering, van het verschil tussen het enkelvoudige standaardtarief en het dubbele standaardtarief voor de prestaties van zijn advocaat die overeenkomen met de vijf terechtzittingen van deze rechterlijke instantie. Ter ondersteuning van deze exceptie heeft hij aangevoerd dat § 158k, lid 2, VersVG en artikel 10, lid 3, van de ARB 1997 in strijd zijn met het Unierecht.

Het Bezirksgericht Landeck heeft het verzoek van D.A.S. toegewezen en de door Stark opgeworpen exceptie van schuldvergelijking verworpen, en hem aldus veroordeeld tot betaling aan D.A.S. van 211,46 EUR, vermeerderd met de interest. In zijn vonnis heeft het Bezirksgericht Landeck geoordeeld dat het Unierecht niet in de weg staat aan de toepassing van § 158k, lid 2, VersVG, dat niet de keuzevrijheid beperkt, maar enkel aan de niet in de plaats van het gerecht gevestigde advocaat een financiële beperking oplegt.

Tegen deze uitspraak heeft Stark hoger beroep ingesteld bij de verwijzende rechter, wederom op grond dat artikel 4 van richtlijn 87/344 in de weg staat aan de toepassing van § 158k, lid 2, VersVG.

Daarop heeft het Landesgericht Innsbruck de behandeling van de zaak geschorst en het Hof de volgende prejudiciële vraag gesteld:

Met zijn vraag wenst het Landesgericht Innsbruck in wezen te vernemen of artikel 4, lid 1, van richtlijn 87/344 zich verzet tegen een nationale regeling volgens welke in een verzekeringsovereenkomst kan worden overeengekomen dat de verzekeringnemer voor zijn vertegenwoordiging in een gerechtelijke of administratieve procedure enkel een tot de beroepshalve vertegenwoordiging van partijen bevoegde persoon mag kiezen die kantoor houdt in de plaats van de gerechtelijke of administratieve instantie die in eerste aanleg bevoegd is voor de te voeren procedure.

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof (Vierde kamer) verklaart voor recht:

Artikel 4, lid 1, van richtlijn 87/344/EEG van de Raad van 22 juni 1987 tot coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende de rechtsbijstandverzekering, moet aldus worden uitgelegd dat het zich niet verzet tegen een nationale bepaling volgens welke in een verzekeringsovereenkomst kan worden overeengekomen dat de voor rechtsbijstand verzekerde voor zijn vertegenwoordiging in een gerechtelijke of administratieve procedure enkel een tot de beroepshalve vertegenwoordiging van partijen bevoegde persoon mag kiezen die kantoor houdt in de plaats van de gerechtelijke of administratieve instantie die in eerste aanleg bevoegd is, voor zover, teneinde de vrijheid van de verzekerde om de met zijn vertegenwoordiging belaste persoon te kiezen niet van haar inhoud te beroven, deze beperking slechts betrekking heeft op de reikwijdte van de dekking door de rechtsbijstandverzekeraar van de kosten van de bijstand door een vertegenwoordiger, en de door deze verzekeraar werkelijk betaalde vergoeding toereikend is, hetgeen de verwijzende rechter dient na te gaan.

ondertekeningen