Hof Amsterdam, 03-06-2003, nr. 23-000116-02

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzittingen in eerste aanleg van 7 februari 2001 en in hoger beroep van 4 juli en 28 november 2002 en 17 april en 20 mei 2003.

Het hof heeft kennis genomen van de vordering van de advocaat-generaal en van hetgeen door de verdachte en de raadslieden naar voren is gebracht.

Aan de verdachte is tenlastegelegd hetgeen vermeld staat in de inleidende dagvaarding, zoals op de terechtzitting in hoger beroep op vordering van de advocaat-generaal gewijzigd. Van de dagvaarding en van de vordering wijziging tenlastelegging zijn kopieën in dit arrest gevoegd. De inhoud daarvan wordt hier overgenomen.

Het hof zal het vonnis waarvan beroep vernietigen.

De verdediging heeft ter terechtzitting in hoger beroep aangevoerd dat het openbaar ministerie niet ontvankelijk dient te worden verklaard in de vervolging van verdachte, wegens strijd met het rechtsgelijkheidsbeginsel en het verbod van willekeur. De verdediging voert hiertoe aan dat in de uitzending van het televisieprogramma Reporter, uitgezonden op Nederland 3 in februari 2003, vergelijkbare gevallen van levensbeëindiging zonder verzoek aan de orde zijn geweest als in de onderhavige strafzaak, terwijl die artsen door het openbaar ministerie niet worden vervolgd. De verdediging stelt zich op het standpunt dat gelijke gevallen gelijk behandeld dienen te worden, zodat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in de vervolging van verdachte.

Het hof overweegt hieromtrent als volgt.

De stelling van de verdediging dat er vergelijkbare gevallen zijn waarin door het openbaar ministerie geen strafvervolging wordt ingesteld - wat van de juistheid daarvan ook zij - kan binnen de kleine marge waarover de rechter beschikt om de exclusieve vervolgingsbevoegdheid van het openbaar ministerie te toetsen, op zichzelf niet leiden tot de conclusie dat de onderhavige vervolgingsbeslissing zozeer in strijd is met het rechtsgelijkheidsbeginsel of het verbod van willekeur, dat het openbaar ministerie niet ontvankelijk moet worden verklaard. Ook meer in het bijzonder zijn geen feiten of omstandigheden gesteld of aannemelijk geworden die tot een ander oordeel nopen. Het verweer wordt derhalve verworpen.

In het navolgende zal verdachte mede worden aangeduid als "Van O." of "de dokter" en wordt de in de tenlastelegging genoemde persoon aangeduid als "mevrouw B." of "patiënte".

Door de verdediging is betoogd dat niet valt uit te sluiten dat mevrouw B. reeds was overleden vóórdat verdachte haar Alloferine (alcuronium) had toegediend. De verdediging heeft in dit verband met een beroep op een door haar overgelegd schrijven van de neurologe W.G. Strack van Schijndel-van Hanswijk van 25 november 2002 geopperd dat mevrouw B. op het moment van toediening van Alloferine wellicht al klinisch dood was, dan wel hersendood.

Echter ook indien mevrouw B. nog in leven zou zijn geweest tijdens de toediening, is goed denkbaar dat zij is overleden weliswaar nadat verdachte haar de injectie met Alloferine gaf, maar voordat die Alloferine een dodelijk effect kon bewerkstelligen, aldus de verdediging. Daartoe is - kort

samengevat - aangevoerd dat, gelet op onder meer de zeer slechte mentale en fysieke conditie van mevrouw B. en het feit dat bij toxicologisch onderzoek morfine is aangetroffen in potentieel letale dosis alsmede een werkzame dosis fenobarbital, de reële mogelijkheid bestaat dat zij is overleden ten gevolge van een natuurlijke oorzaak, dan wel als gevolg van één van de andere haar tevoren toegediende middelen of een combinatie daarvan.

Door een en ander kan niet met een voor bewezenverklaring voldoende mate van zekerheid worden aangenomen dat mevrouw B. is overleden ten gevolge van toediening van Alloferine, zodat vrijspraak dient te volgen, aldus de verdediging.

Met betrekking tot deze verweren wordt het volgende overwogen.

Het hof gaat er in het navolgende van uit dat de term "klinisch dood", zoals in de geneeskunde gebruikt, samenvalt met hetgeen in het algemeen spraakgebruik en in onder andere het Wetboek van Strafrecht wordt verstaan onder "dood". Het hof verwijst hierbij naar hetgeen de deskundige C.J. Kalisvaart, klinisch geriater, in zijn briefrapport van 6 december 2002 in reactie op eerdergenoemd schrijven van de neurologe Strack van Schijndel-van Hanswijk opmerkt:

Ook arts-patholoog dr. R. Visser wijst er in zijn faxbrief van 27 november 2002 op dat het in het geval van hersendood mogelijk is dat andere functies zoals ademhaling en hartactie (het hof begrijpt: kunstmatig) geregeld worden. Hersendood wordt, aldus Visser, niet zozeer door symptomen bepaald, maar door meting van de hersenfunctie met behulp van een elektro-encefalogram.

Het hof concludeert hieruit dat hersendood in ieder geval niet het begrip is dat een (huis)arts hanteert om (buiten het ziekenhuis) de dood van zijn patiënt vast te stellen en evenmin het criterium aan de hand waarvan het hof moet vaststellen of verdachte mevrouw B. "van het leven heeft beroofd".

De mogelijkheid dat mevrouw B. op het moment van toedienen van Alloferine al was overleden, wordt door het hof uitgesloten op grond van de bevindingen en de conclusie van deskundige dr. K.J. Lusthof, apotheker, in zijn rapport van 26 november 2002, te weten dat chemische stoffen uitsluitend in de urine terecht kunnen komen na filtratie van het bloed door de nieren en dat deze filtratie stopt bij het overlijden, waaruit blijkt dat deze stof (Alloferine) is toegediend terwijl mevrouw B. nog in leven was, welke conclusie overeenkomt met de verklaring van verdachte zelf en de beide dochters van mevrouw B.

Bij de beoordeling van de vraag of kan worden uitgesloten dat mevrouw B. is overleden tussen het tijdstip van toediening van Alloferine en het moment waarop deze stof zijn dodelijk effect kon bewerkstelligen, gaat het hof uit van de omstandigheden:

Naar het oordeel van het hof is wettig en overtuigend bewezen hetgeen aan de verdachte onder 1 primair en 2 is tenlastegelegd, met dien verstande dat:

De verdediging heeft een beroep gedaan op - naar haar opvatting - een mengvorm van een rechtvaardigingsgrond en een schulduitsluitingsgrond, te weten noodtoestand en psychische overmacht, door haar aangeduid als "psychische noodtoestand".

Dit beroep is door de verdediging als volgt vorm gegeven.

Toen Van O. zich in de ochtend van 5 februari 1997 begaf naar het verzorgingstehuis De Open Hof, waar zijn patiënte mevrouw B. was opgenomen, werd hij overvallen door de situatie dat zij nog in leven was, terwijl hij had verwacht dat zij gedurende de nacht zou zijn overleden. Hij raakte ongewild en onvoorbereid verzeild in een situatie waarop hij niet heeft kunnen anticiperen. Hij kwam, zijn patiënte op sterven na dood aantreffend in een erbarmelijke ontluisterende situatie en vrezende dat zij zou "wegrotten" en niet meer waardig zou kunnen sterven in aanwezigheid van haar kinderen, in een situatie van acute en concrete nood, waaruit het belangenconflict voortvloeide waaraan hij een einde moest maken. Hij zag geen alternatieven en had slechts een zeer korte tijd om een afweging te maken, waarbij hij onder zware psychische druk stond die zijn manoeuvreerruimte beperkte. Deze druk werd veroorzaakt door de volgende omstandigheden:

Het hof verstaat dit beroep aldus, dat de verdediging een beroep doet op overmacht in de zin van noodtoestand, waarbij, voor zover aan de door Van O. gemaakte afweging naar objectieve maatstaven gebreken kleefden, deze in de concrete situatie verontschuldigbaar waren omdat Van O. onder een zodanige psychische druk stond dat hij daaraan geen weerstand behoefde te bieden.

Bij de beoordeling van dit beroep op meervoudige overmacht gaat het hof uit van de volgende feiten en omstandigheden:

Van O. heeft sinds 1979 een zelfstandige huisartspraktijk. Hij is bekend met de praktijk van euthanasie en vanaf het begin lid van de SCEA-groep (Steun en Consultatie bij Euthanasie in Amsterdam). Mevrouw B., geboren 29 juni 1912, is als patiënte ingeschreven geweest in deze huisartspraktijk vanaf ongeveer 1980. Van O. heeft tot haar overlijden veelvuldig contact met haar gehad. Naast hartproblemen had zij ook forse osteoporose.

Begin 1995 is mevrouw B. met haar echtgenoot verhuisd naar het verzorgingscentrum De Open Hof. Vanaf juli 1996 leefde mevrouw B. apart van haar echtgenoot. Zij kon deze situatie moeilijk verwerken en werd vanaf oktober 1996 in toenemende mate bedlegerig. Omdat zij nauwelijks te mobiliseren was en haar bed niet uit wilde komen, ontstonden bij mevrouw B. ernstige decubituswonden. Van O. heeft in die periode meermalen tevergeefs getracht mevrouw B. te overtuigen van het belang van fysiotherapie en haar erop gewezen dat haar wens om in bed te blijven liggen haar dood naderbij kon brengen. In die periode heeft Van O. de wenselijkheid van opname in een verpleeghuis besproken. Mevrouw B. weigerde een dergelijke opname.

Het beleid van Van O. was gericht op bevordering van de mobiliteit van mevrouw B. en bestrijding van haar ongemak en pijn, aanvankelijk met MS Contin en later met Durogesic pleisters 50 mcg, allebei morfinepreparaten. Daarbij heeft hij mevrouw B. erop gewezen dat deze vorm van pijnbestrijding een levensverkortend effect kon hebben.

Vanaf 18 december 1996 ging het slechter met mevrouw B. Zij had toen een grote decubitusplek met pus en necrose op de rechterheup.

Op 8 januari 1997 bleken de decubitusplekken iets te zijn verbeterd. Mevrouw B. at echter nauwelijks meer, omdat het slikken moeizaam ging.

Tijdens een bezoek van Van O. op 21 januari 1997 bleek dat mevrouw B. helemaal niet meer uit bed kwam. Zij had ernstige necrose aan een van de hielen en zij is hiervoor in het AMC behandeld. Desgevraagd heeft mevrouw B. toen aan Van O. aangegeven te willen leven, waarop aan haar duidelijk is gemaakt dat zij dan haar bed uit diende te komen.

Op 27 januari 1997 heeft Van O. de dosering van de Durogesicpleisters verhoogd tot 75 mcg. Hij had al eerder ter bestrijding van de pijn tijdens de verzorging morfinezetpillen voorgeschreven.

Op 28 januari 1997 heeft Van O. mevrouw B. gevraagd of zij wilde inslapen, waarop zij heeft aangegeven dat zij haar kinderen wilde blijven zien en hij, Van O., heeft daaruit begrepen dat zij voor het leven koos. Van O. heeft het beleid - pijnstilling en optimale verzorging van de decubituswonden - derhalve gecontinueerd. De necrose gaf een penetrante stank af.

Op 31 januari 1997 is mevrouw B. door een collega-arts van Van O., die in dezelfde praktijk werkzaam was, gezien. Blijkens een aantekening in het journaal van Van O. jammerde mevrouw B. toen van de pijn, echter zonder affect. De collega-arts heeft daarop telefonisch overleg gehad met Van O., die haar erop wees dat mevrouw B. gekozen had voor het leven en dat zij derhalve terughoudend diende te zijn met de toediening van morfine en zeker niet over moest gaan tot verhoging van de dosis morfine. De collega-arts heeft die avond echter een extra Durogesicpleister van 50 mcg laten plakken, waarmee de totale dosis van dat middel uitkwam op 125 mcg.

Op 3 februari 1997 is Van O. weer bij mevrouw B. geweest. Zij lag toen in een diepe roes in een foetushouding. Mevrouw B. at niet meer en dronk nauwelijks. Zij was niet meer aanspreekbaar. Omdat mevrouw B. onrustig was, heeft Van O. met de zorgmanager afgesproken dat deze haar, indien zij weer onrustig werd, valium per injectie zou toedienen. Overigens heeft Van O. zelf niet waargenomen dat zij onrustig was. Hij heeft dit vernomen van de zorgmanager.

Op 4 februari 1997 is Van O. bij mevrouw B. teruggeweest. Toen bleek dat zij geen valium toegediend had gekregen. Dit bevreemdde hem, daar dit niet in overeenstemming was met de eerder ook door de dochters aangegeven onrust. Om haar rustig te laten slapen, heeft Van O. mevrouw B. toen vier ampullen fenobarbital à 100 mg toegediend. Hij liet nog eens vier ampullen van dit middel achter en sprak met de zorgmanager af dat hij deze 's avonds zou toedienen. Van O. wilde hiermee haar onrust wegnemen en haar rustig laten slapen, maar hij verwachtte wel dat zij na de toediening van deze tweede dosis zou komen te overlijden.

Op 5 februari 1997 heeft Van O. mevrouw B. in de ochtend opnieuw bezocht. Haar familie had de hele nacht bij haar gewaakt. Van O. was verbaasd dat zij toen nog leefde. Hij had verwacht dat de zorgmanager hem 's nachts zou hebben gebeld om het overlijden van mevrouw B. te melden. Zij was op last van de zorgmanager niet verschoond. Zij lag nog steeds in foetushouding en de stank van de necrose was zeer penetrant. Zij reageerde niet op pijnprikkels. Van O. heeft toen intermusculair vier ampullen morfine à 20 milligram toegediend om te voorkomen dat mevrouw B. tijdens het verschonen bij zou komen en pijn zou ervaren. Toen de beide dochters vervolgens aangaven dat hun moeder deze situatie nooit gewild zou hebben en zeiden: "dit doe je een hond nog niet aan", heeft Van O. aan de dochters voorgelegd dat hij ofwel haar nog een injectie als de dag daarvoor (fenobarbital) zou kunnen geven en later op de dag terugkomen, ofwel het overlijden van mevrouw B. nu zou kunnen bespoedigen. Daarop hebben de dochters van mevrouw B. aangegeven dat hun voorkeur uitging naar deze laatste optie. Van O. heeft toen besloten mevrouw B. Alloferine (alcuronium) toe te dienen, die hij nog bij zich had in verband met een daags daarvoor door hem geplande euthanasie. De expiratiedatum van dit medicijn was maart 1995. Van O. heeft de aanwezige ziekenverzorgende verzocht de zorgmanager op te roepen, maar die bleek op dat moment niet in het tehuis aanwezig. Van O. heeft zijn komst niet afgewacht en mevrouw B. toen vijf ampullen Alloferine van elk 10 mg intraveneus toegediend. Enkele minuten later heeft hij het overlijden van mevrouw B. geconstateerd. Vervolgens heeft Van O. de aanwezige ziekenverzorgende verzocht de lege ampullen en de injectienaalden op te ruimen.

Tenslotte heeft hij een verklaring van natuurlijk overlijden opgemaakt.

In verband met de stelling van Van O. dat het in de onderhavige casus zou gaan om (een schijngestalte van) euthanasie en een vorm van ultieme palliatie wordt vooropgesteld dat het hof Van O. in deze terminologie niet zal volgen. Het gaat hier niet om euthanasie, noch om enige vorm van palliatie, maar om actief handelen van de arts met het doel het leven te beëindigen van een patiënt zonder een daartoe strekkend verzoek.

Het hof sluit niet uit dat in uitzonderlijke situaties een arts die overgaat tot actief levensbeëindigend handelen bij een patiënt die geen euthanasiewens kenbaar heeft gemaakt en niet meer in staat is zulks alsnog te doen, maar bij wie naar heersend medisch inzicht sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden, danwel van een onomkeerbare en voortschrijdende ontluistering, zich met vrucht op noodtoestand kan beroepen, in die zin dat hij na zorgvuldige afweging volgens de normen van de medische ethiek en met de kennis van zaken waarover hij als arts geacht moet worden te beschikken uit de tegenover elkaar staande plichten en belangen de keuze heeft gemaakt die objectief beschouwd en gelet op de specifieke omstandigheden van het geval gerechtvaardigd is te achten.

Onder erkenning dat zich in dergelijke situaties, meer nog dan in de euthanasiepraktijk, sterk uiteenlopende omstandigheden kunnen voordoen, waardoor het formuleren van algemeen geldende zorgvuldigheidseisen op bezwaren stuit, zal voor een beoordeling van het beroep op noodtoestand zoveel mogelijk aansluiting worden gezocht bij de (in 1997 geldende) in de jurisprudentie voor euthanasiezaken ontwikkelde zorgvuldigheidscriteria.

Dit betekent in deze zaak dat het hof zich de volgende vragen heeft gesteld:

Was het lijden van de patiënte naar heersend medisch inzicht ondraaglijk en uitzichtloos, dan wel was er sprake van een onomkeerbare en voortschrijdende ontluistering van de patiënte?

De situatie van mevrouw B, was op 5 februari 1997 niet ondraaglijk daar zij zelf volgens Van O. comateus was en in het geheel niet reageerde op pijnprikkels. Wel kan als vaststaand worden aangenomen dat haar situatie uitzichtloos was en Van O.'s inschatting dat zij in ieder geval op die dag zou komen te overlijden lijkt reeël, mede gelet op hetgeen de geraadpleegde deskundigen daarover hebben verklaard. Voorts was sprake van een grote mate van ontluistering, zij het dat die slechts waarneembaar was voor haar omgeving. Hoe erbarmelijk die situatie ook was voor de familie, toch zal dit aspect op dit punt niet de doorslaggevende factor mogen vormen, zeker niet gelet op de zeer korte levensverwachting van mevrouw B.

9.4.b. Bestonden er redelijke andere oplossingen?

Van O. heeft blijk gegeven zich bewust te zijn geweest van bestaande alternatieven. Aan de beide dochters van mevrouw B. heeft hij de mogelijkheid aangegeven haar nogmaals een fenobarbitalinjectie te geven en vervolgens later die dag terug te komen (het hof begrijpt: zodra zij zou zijn overleden). Zelf heeft Van O. nog overwogen om haar te laten verschonen, in verband waarmee hij (naar zijn zeggen) 80 mg morfine had ingespoten. Hij heeft daar echter toch van afgezien omdat hij de kans groot achtte dat zij tijdens verzorging zou komen te overlijden, hetgeen hij ethisch minder verantwoord vond.

Nu Van O. steeds nadrukkelijk rekening heeft gehouden met de afwezigheid van een euthanasiewens bij zijn patiënte, valt niet goed te begrijpen waarom hij heeft gemeend haar zeer aanstaande overlijden niet te kunnen afwachten. Evenmin valt in te zien waarom het toedienen van een dodelijke injectie in dit geval ethisch te prefereren zou zijn boven een eventueel overlijden tijdens verzorging (die in hoofdzaak uit wondverzorging zou hebben bestaan).

9.4.c. Is er tenminste één andere, onafhankelijke arts geraadpleegd?

De situatie van mevrouw B. is niet door een terzake deskundige en onafhankelijke arts beoordeeld alvorens Van O. heeft besloten tot levensbeëindiging van mevrouw B. over te gaan. Zoals in het navolgende zal worden overwogen waren de omstandigheden niet zo onvoorzienbaar dat een dergelijke consultatie tot de onmogelijkheden behoorde.

9.4.d. Heeft informatieuitwisseling plaatsgevonden met direct betrokkenen?

Van O. was de behandelend huisarts van mevrouw B. Hij kende haar al sinds omstreeks 1980 en was, naast haar medische geschiedenis, tevens op de hoogte van haar biografie en sociale achtergrond.

Het hof onderschrijft de stelling van Van O. dat hij de enige persoon is die verantwoording draagt voor de beslissing het leven van mevrouw B. te beëindigen. Desondanks is het hof van oordeel dat hij voor het zorgvuldig afwegen van die beslissing meer acht had kunnen slaan op het standpunt en het inzicht van andere personen die zich in de directe omgeving van mevrouw B. bevonden. Zo had het voor de hand gelegen dat Van O. op 5 februari 1997 de terugkomst van de zorgmanager van De Open Hof had afgewacht om de ontstane situatie met hem te bespreken alvorens tot levensbeëindiging over te gaan. Van O. had deze zorgmanager immers betrokken bij de toediening van pijnstillende en sederende medicatie en hem de dag tevoren gevraagd patiënte nogmaals een fenobarbitalinjectie te geven in de verwachting dat zij mede daardoor gedurende nacht zou komen te overlijden. Bovendien had deze zorgmanager, zoals Van O. wist, het besluit genomen patiënte niet meer te laten verschonen.

In de onderhavige situatie had een zorgvuldige uitvoering tevens ingehouden dat Van O. de dochters van mevrouw B. vollediger had geïnformeerd over de mogelijke alternatieven. Niet is gesteld of gebleken dat Van O. aan de dochters de mogelijkheid heeft voorgelegd om het aanstaand overlijden van hun moeder af te wachten maar haar intussen te laten verschonen met het risico dat zij tijdens het verschonen zou komen te overlijden.

Van O. heeft verklaard dat het beslissingsproces om af te zien van het verschonen van zijn patiënte en over te gaan tot actieve levensbeëindiging zich heeft voltrokken in een tijdsbestek van ongeveer 15 minuten. Een dergelijke tijdsspanne voor een beslissing over leven en dood draagt niet de sporen van een zorgvuldige afweging.

9.4.e. Is de levensbeëindiging op (medisch) zorgvuldige wijze uitgevoerd?

Het feit dat Van O. de levensbeëindiging heeft verricht met een euthanaticum dat hij op 5 februari 1997 toevallig nog bij zich had en waarvan de vervaldatum bijna 2 jaar was verstreken in een vijfvoudige ED 95, acht het hof niet getuigen van een medisch zorgvuldige uitvoering.

9.4.f. Is er melding gedaan aan de gemeentelijk lijkschouwer van een niet-natuurlijke dood?

De gemeentelijk lijkschouwer is door Van O. niet verwittigd en hij heeft een verklaring van natuurlijke dood afgegeven.

Er is ook overigens geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van het bewezenverklaarde uitsluit, zodat dit strafbaar is.

Het bewezenverklaarde levert op:

Er is ook overigens geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van de verdachte uitsluit, zodat de verdachte strafbaar is.

De rechtbank heeft verdachte ter zake van het onder 1 primair bewezenverklaarde feit schuldig verklaard, maar hem daarvoor geen straf of maatregel opgelegd. Voor het onder 2 bewezenverklaarde heeft zij hem veroordeeld tot een voorwaardelijke geldboete van ƒ 5.000,- (€ 2.268,90).

De advocaat-generaal heeft in hoger beroep gevorderd dat aan verdachte voor beide feiten een voorwaardelijke gevangenisstraf voor de duur van negen maanden zal worden opgelegd met een proeftijd van twee jaren, en dat de in beslag genomen vijf lege ampullen zullen worden onttrokken aan het verkeer.

Het hof heeft in hoger beroep de op te leggen straf bepaald op grond van de ernst van de feiten en de omstandigheden waaronder deze zijn begaan en gelet op de persoon van de verdachte.

Het hof heeft daarbij in het bijzonder het volgende in beschouwing genomen.

Voorop gesteld moet worden dat in een geval als het onderhavige de kwalificatie "moord" niet in overeenstemming is met het daaraan in het algemeen verbonden maatschappelijk gevoelen, maar een juridisch-technische term betreft, waaraan niet te ontkomen valt door de wijze waarop de wetgever de toetsing van gevallen als deze heeft gewenst.

Dokter Van O. heeft doelbewust het leven beëindigd van een comateuze 84-jarige patiënte, die zich (althans voor haar naaste omgeving) in een erbarmelijke situatie bevond en wier sterven ook zonder ingrijpen ieder moment verwacht kon worden. De verdediging heeft zelfs nog de vraag opgeworpen of zij niet reeds was overleden toen Van O. zijn thanatische handelingen verrichtte.

Hoewel het hof wil aannemen dat dokter Van O. heeft gehandeld vanuit mededogen voor zijn patiënte en haar naaste familie, is hij, zoals voortvloeit uit hetgeen hiervoor in verband met het gevoerde verweer is overwogen, bij zijn besluitvorming en de uitvoering niet zorgvuldig te werk gegaan. Dat moet hem te meer worden aangerekend nu hij vanuit zijn kennis van de euthanasiepraktijk goed op de hoogte was van de toen bestaande zorgvuldigheidscriteria. Weliswaar bestonden er voor situaties als de onderhavige geen specifieke criteria, maar juist dokter Van O. had zich vanuit zijn ervaring kunnen en moeten realiseren dat hij in dit geval nog behoedzamer te werk had moeten gaan dan wanneer het een paradigmatisch geval van euthanasie had betroffen. Van O., die meermalen heeft gewezen op het recht van een patiënt om te overlijden, heeft zich blijkbaar niet gerealiseerd dat dit in tegenstelling tot het recht op leven geen beschermd rechtsgoed is en dat, ook al zou dit anders zijn, het nog altijd gaat om een eventueel te respecteren zelfbeschikkingsrecht van de patiënt. Bij de patiënte van dokter Van O. was allerminst duidelijk of zij van een dergelijk recht - zo dat al bestaat - gebruik had willen maken.

Voorts acht het hof het afgeven van een verklaring van natuurlijk overlijden van een patiënte wier leven hij zojuist doelbewust actief heeft beëindigd, buitengewoon laakbaar voor een arts die stelt dat hij zich al sinds hij huisarts is er sterk voor heeft gemaakt zijn handelen toetsbaar te maken.

Eén en ander brengt met zich mee dat het hof, anders dan de rechtbank, geen aanleiding ziet om voor wat betreft het eerste bewezenverklaarde feit geen straf op te leggen en evenmin om de straf een geheel symbolisch karakter te geven. Wel zal rekening worden gehouden met het langdurige procesverloop hetgeen voor de verdachte ongetwijfeld zeer belastend is geweest. Ook neemt het hof in aanmerking de vele aandacht die deze zaak in de media heeft getrokken en de deels niet helemaal gefundeerde kritiek die Van O. ten deel is gevallen. Tenslotte wordt acht geslagen op de beslissing van het Medisch Tuchtcollege te Amsterdam van 4 mei 1998, waar aan dokter Van O. in verband met de onderhavige casus een waarschuwing is gegeven wegens ondermijning van het vertrouwen in de stand der geneeskundigen.

Het voorgaande leidt tot de slotsom dat aan verdachte ter zake van beide feiten een voorwaardelijke gevangenisstraf voor de duur van één week zal worden opgelegd.

De inbeslaggenomen voorwerpen, te weten: vijf lege ampullen, dienen te worden onttrokken aan het verkeer en zijn daarvoor vatbaar, aangezien met behulp van deze voorwerpen het onder 1 bewezenverklaarde feit is begaan of voorbereid.

De opgelegde straf en maatregel zijn gegrond op de artikelen 14a, 14b, 14c, 36b, 36c, 57, 228 en 289 van het Wetboek van Strafrecht.

Het hof:

Vernietigt het vonnis waarvan beroep en doet opnieuw recht.

Verklaart wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte de onder 1 primair en 2 tenlastegelegde feiten, zoals hierboven omschreven, heeft begaan.

Verklaart niet wettig en overtuigend bewezen hetgeen aan de verdachte onder 1 primair en 2 meer of anders is tenlastegelegd en spreekt hem daarvan vrij.

Verklaart dat het bewezenverklaarde de hierboven vermelde strafbare feiten oplevert.

Verklaart het bewezenverklaarde strafbaar en ook de verdachte daarvoor strafbaar.

Veroordeelt de verdachte tot een gevangenisstraf voor de tijd van

EEN (1) WEEK.

Beveelt dat deze gevangenisstraf niet ten uitvoer zal worden gelegd tenzij de rechter later anders mocht gelasten omdat de veroordeelde zich vóór het einde van de proeftijd aan een strafbaar feit heeft schuldig gemaakt.

Stelt de proeftijd vast op TWEE JAREN.

Verklaart onttrokken aan het verkeer: 5 lege ampullen.

Dit arrest is gewezen door de zesde meervoudige strafkamer van het gerechtshof te Amsterdam, waarin zitting hadden mrs. Schreuder, Houben en Van Breukelen-Van Aarnhem, in tegenwoordigheid van mr. Berk als griffier, en is uitgesproken op de openbare terechtzitting van dit gerechtshof van 3 juni 2003.