HvJ EU, 12-07-2012, nr. C-171/11

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van de artikelen 28 EG, 81 EG en 86, lid 2, EG.

Dit verzoek werd ingediend in het kader van een geding tussen Fra.bo SpA (hierna: ‘Fra.bo’), een vennootschap naar Italiaans recht gespecialiseerd in de productie en distributie van inzonderheid voor water- of gasleidingen bedoelde koperfittingen, en de Duitse conformiteitsbeoordelingsinstantie Deutsche Vereinigung des Gas- und Wasserfaches eV (DVGW) — Technisch-Wissenschaftlicher Verein (hierna: ‘DVGW’) over de beslissing van DVGW om het attest voor de door Fra.bo geproduceerde en verhandelde koperfittingen in te trekken of de verlenging ervan te weigeren.

Uit de verwijzingsbeslissing en de opmerkingen van de belanghebbenden blijkt dat de verordening inzake de algemene voorwaarden voor de watervoorziening (Verordnung über Allgemeine Bedingungen für die Versorgung mit Wasser) van 20 juni 1980 (BGBl. 1980 I, blz. 750; hierna: ‘AVBWasserV’) de algemene verkoopsvoorwaarden tussen de waterleidingbedrijven en hun klanten vaststelt, waarvan de partijen vrij kunnen afwijken.

Ten tijde van de feiten in het hoofdgeding luidde § 12, lid 4, AVBWasserV als volgt:

Bij verordening van 13 januari 2010 (BGBl. 2010 I, blz. 10) werd § 12, lid 4, AVBWasserV als volgt gewijzigd:

Uit de verwijzingsbeslissing en de opmerkingen van de belanghebbenden blijkt dat Fra.bo een in Italië gevestigde vennootschap is die koperfittingen produceert en verhandelt. Koperfittingen zijn verbindingselementen tussen twee water- of gasbuizen, aan de uiteinden voorzien van een pakking van elastomeer die ervoor zorgt dat de fitting lekvrij is.

DVGW is een in 1859 opgerichte privaatrechtelijke organisatie zonder winstoogmerk met als statutaire doelstelling de promotie van de sector gas en water. DVGW is in Duitsland erkend als instelling ‘van openbaar nut’, een status toegekend krachtens de artikelen 51 en volgende van het Duitse belastingwetboek (Abgabenordnung) aan organisaties waarvan de activiteit tot doel heeft de gemeenschap op materieel, spiritueel of moreel gebied belangeloos te helpen. Volgens artikel 2, lid 2, van haar statuten is DVGW niet belast met de verdediging van de belangen van de producenten in deze sector.

Voor de watersector bestaan ongeveer 350 door DVGW uitgewerkte normen. De technische norm W 534 is relevant voor het hoofdgeding. Zij dient immers als basis voor de certificering op vrijwillige basis van producten die met voor menselijke consumptie bestemd water in contact komen.

Eind 1999 diende Fra.bo een aanvraag tot certificering van de in het hoofdgeding betrokken koperfitting in bij DVGW. Deze gaf Materialprüfungsanstalt Darmstadt opdracht om de vereiste controles uit te voeren. Deze besteedde deze controles uit aan de in Italië gevestigde onderneming Cerisie Laboratorio, die niet door DVGW maar wel door de bevoegde Italiaanse instanties is erkend. In november 2000 gaf DVGW aan Fra.bo een conformiteitsattest af voor de watersector met een geldigheidsduur van vijf jaar.

Na bezwaren van derden leidde DVGW een aanvullende onderzoeksprocedure in, waarmee opnieuw Materialprüfungsanstalt Darmstadt is belast. Een ‘ozontest’ om de bestendigheid tegen ozon van de elastomeerpakking van de koperfitting te onderzoeken, is uitgevoerd op een door de Italiaanse producent ter beschikking gestelde materiaalplaat. In juni 2005 deelde DVGW Fra.bo mee dat deze fitting niet succesvol aan de ‘ozontest’ had voldaan, maar dat Fra.bo, zoals bepaald in het reglement van DVGW, binnen een termijn van drie maanden een positief onderzoeksrapport kon overleggen. DVGW aanvaardde evenwel een later door Cerisie Laboratorio opgesteld onderzoeksrapport niet, omdat zij deze onderneming niet als keuringsinstituut had erkend. In het hoofdgeding stelt DVGW tevens dat dit rapport inhoudelijk ontoereikend is doordat het de testspecificaties niet aangeeft en evenmin de omstandigheden waaraan het materiaal werd onderworpen.

Intussen wijzigde DVGW in een geformaliseerde procedure waaraan Fra.bo niet deelnam, werkblad W534 door de invoering van de ‘3 000-uurtest’ om een langere levensduur van de gecertificeerde producten te garanderen. Uit het antwoord van DVGW op een schriftelijke vraag van het Hof blijkt dat de ‘3 000-uurtest’ erin bestaat de elastomeerpakking van de koperfitting gedurende 3 000 uur aan een temperatuur van 110 graden Celsius bloot te stellen. Volgens het reglement van DVGW moeten de houders van een conformiteitsattest binnen een termijn van drie maanden na de inwerkingtreding van de wijziging van deze norm een aanvraag tot aanvullende certificering indienen om aan te tonen dat zij aan de gewijzigde normen voldoen. Fra.bo diende geen dergelijke aanvraag in en onderwierp haar koperfittingen niet aan de ‘3 000-uurtest’.

In juni 2005 trok DVGW het conformiteitsattest van Fra.bo in omdat Fra.bo haar geen positief onderzoeksrapport van de ‘3 000-uurtest’ had voorgelegd. DVGW wees tevens een verzoek tot verlenging van dit attest af op grond dat er geen conformiteitsattest meer bestond dat kon worden verlengd.

Fra.bo daagde DVGW voor het Landgericht Köln en betoogde dat de intrekking van het betrokken conformiteitsattest en/of de weigering van een verlenging ervan, het Unierecht schonden. Volgens Fra.bo zijn de bepalingen inzake het vrije verkeer van goederen, te weten de artikelen 28 EG en volgende, van toepassing op DVGW en bemoeilijken de intrekking van dit attest en de weigering het te verlengen haar de toegang tot de Duitse markt aanzienlijk. Wegens het vermoeden van overeenstemming dat de door DVGW gecertificeerde producten overeenkomstig § 12, lid 4, AVBWasserV genieten, is het haar nagenoeg onmogelijk haar producten in Duitsland te verhandelen zonder dit attest. Bovendien is de ‘3 000-uurtest’ ook objectief niet gerechtvaardigd en is DVGW niet bevoegd om onderzoeksrapporten van door de bevoegde instanties van andere lidstaten dan de Bondsrepubliek Duitsland, maar niet door haarzelf erkende laboratoria, a priori buiten beschouwing te laten. DVGW moet bovendien worden beschouwd als een ondernemersvereniging die met de betwiste technische normen ook inbreuk maakt op artikel 81 EG.

DVGW meent dat zij als privaatrechtelijke vereniging niet door de bepalingen inzake het vrije verkeer van goederen is gebonden en dat enkel de Bondsrepubliek Duitsland verantwoordelijk is voor een eventuele schending van artikel 28 EG in verband met de vaststelling van § 12, lid 4, AVBWasserV. Bijgevolg mag DVGW technische normen vaststellen die strenger zijn dan die van andere lidstaten dan de Bondsrepubliek Duitsland en deze bij haar certificeringsactiviteiten toepassen. Zij heeft tevens de vrijheid om op grond van kwaliteitsoverwegingen enkel de door haar erkende laboratoria in aanmerking te nemen. Bovendien oefent zij als normalisatie-instantie geen economische activiteit in kartelrechtelijke zin uit, zodat artikel 81 EG niet van toepassing is.

Het Landgericht Köln heeft het beroep van Fra.bo verworpen op grond dat DVGW de voorwaarden die zij stelt om een conformiteitsattest af te geven, vrij kon bepalen. Tegen de beslissing van deze rechter stelde Fra.bo hoger beroep in bij de verwijzende rechter teneinde op grond van dezelfde argumenten te verkrijgen dat DVGW wordt gelast het conformiteitsattest van de betrokken fittingen te verlengen en een schadevergoeding van 1 000 000 EUR, vermeerderd met de rente, te betalen.

Aangezien het betwijfelde of de bepalingen inzake het vrije verkeer van goederen golden voor de activiteiten van DVGW en voor de mededingingsregelingen tussen ondernemingen, heeft het Oberlandesgericht Düsseldorf de behandeling van de zaak geschorst en het Hof de volgende prejudiciële vragen gesteld:

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof (Vierde kamer) verklaart voor recht:

Artikel 28 EG moet aldus worden uitgelegd dat het van toepassing is op de normerings- en certificeringsactiviteiten van een privaatrechtelijke organisatie wanneer de nationale wetgeving de door deze organisatie gecertificeerde producten als in overeenstemming met het nationale recht beschouwt en dit de verhandeling van producten die door deze organisatie niet zijn gecertificeerd, bemoeilijkt.

ondertekeningen