CBb, 29-03-2012, nr. AWB 10/43

Appellant heeft bij brief van 11 januari 2010, bij het College binnengekomen op diezelfde datum, beroep ingesteld tegen een besluit van verweerder van 7 december 2009.

Bij dit besluit heeft verweerder het bezwaar van appellant, gericht tegen het besluit van 20 mei 2009, ongegrond verklaard. Bij laatstgenoemd besluit heeft verweerder zijn beslissing tot toepassing van bestuursdwang op 15 april 2009, waarbij alle op het bedrijf verblijvende runderen van appellant, ongeveer 144, in bewaring zijn genomen, op schrift gesteld.

Bij brief van 11 februari 2010 heeft appellant de gronden van het beroep ingediend.

Bij brief van 12 april 2010 heeft verweerder een verweerschrift ingediend.

Bij brieven van 19 mei 2011 en 2 december 2011 heeft verweerder, desgevraagd, nadere stukken overgelegd.

Bij brief van 2 december 2011 heeft appellant nadere stukken overgelegd en het College verzocht een drietal getuigen ter zitting te horen.

Op 15 december 2011 heeft het onderzoek ter zitting plaatsgehad, waarbij appellant bijgestaan door zijn gemachtigde is verschenen. Verweerder is verschenen bij genoemde gemachtigde, vergezeld door drs. L. Lindeboom (hierna: Lindeboom), toezichthoudend dierenarts bij de Voedsel- en Warenautoriteit (hierna: VWA) en J. de Boer (hierna: De Boer), werkzaam bij de Algemene Inspectiedienst (hierna: AID) van verweerder.

Als getuigen zijn ter zitting gehoord C, D en E. Namens appellant heeft voorts dr. A.F.S. Olsman, rundveedierenarts, het woord gevoerd.

De Wet van 25 juni 2009 tot aanvulling van de Algemene wet bestuursrecht (Vierde tranche Algemene wet bestuursrecht) bepaalt:

De Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb) luidde - voor zover hier van belang - als volgt:

De Gezondheids- en welzijnswet voor dieren (hierna: Gwd) bepaalt - voor zover hier van belang - het volgende:

Het Besluit welzijn productiedieren bepaalt - voor zover hier van belang - het volgende:

Op grond van de stukken en het onderzoek ter zitting zijn in deze zaak de volgende feiten en omstandigheden voor het College komen vast te staan.

Bij het bestreden besluit heeft verweerder de bezwaren van appellant ongegrond verklaard. Het standpunt van verweerder berust blijkens het bestreden besluit op de navolgende bevindingen.

Volgens verweerder kan hetgeen appellant heeft aangevoerd niet leiden tot weerlegging van het rapport van 13 mei 2009. De stellingen van appellant kenmerken zich door een ontkenning van de ernst van de situatie en het eigen aandeel van appellant daarin. Door een volstrekt ontoereikende mestafvoer en een dramatische hygiënische situatie konden de runderen niet droog staan en niet droog liggen en zaten onder de mest. Voorts waren de klauwen van het vee op 15 april 2009 zeer ernstig verwaarloosd. Meer dan 90% van de aanwezige runderen had gezondheidheidsproblemen, met name klauwproblemen, welke voornamelijk zijn veroorzaakt door achterstallig onderhoud.

De runderen waren voorts in een slechte conditie en waren ondervoed. Er is geen rechtvaardiging voor het onvoldoende voeren en het voeren met kwalitatief slecht en met mest en urine vervuild en beschimmeld voer. Ook is er geen rechtvaardiging voor de aanwezigheid van plastic en touw dat de runderen konden eten en scherpe delen waaraan zij zich konden verwonden. Voorts heeft appellant kadavers tussen het vee laten liggen.

Volgens verweerder heeft appellant op 8 april 2009 één week de tijd gekregen om alles in orde te maken en is hem gezegd dat men over een week terug zou komen. Voorts is nooit aan appellant een plan van aanpak toegezegd. Het ligt juist op de weg van appellant om met een dergelijke plan te komen om de geconstateerde situatie te verbeteren.

Verweerder is van mening dat vanwege het belang van het welzijn van de runderen en het onvermogen van appellant om zelf afdoende maatregelen te treffen, het nemen van andere, minder verstrekkende maatregelen niet aan de orde was. De zeer ernstige situatie noodzaakte tot onmiddellijk ingrijpen. Niettemin heeft appellant gedurende een week te tijd gekregen om alle problemen op te lossen, maar op 15 april 2009 was geen noemenswaardige vooruitgang geboekt.

Appellant heeft - samengevat weergegeven - het volgende aangevoerd.

Verweerder is op 15 april 2009 ten onrechte overgegaan tot inbeslagname van de runderen van appellant, aangezien de controleurs van de AID hem vanaf het controlebezoek op 8 april 2009 twee weken de tijd hebben gegeven om de problemen betreffende de huisvesting en de klauwbekapping op zijn bedrijf op te lossen. Ook zou de AID appellant een plan van aanpak verstrekken, hetgeen niet is gebeurd. Dit wordt volgens appellant bevestigd door eerdergenoemde getuigen.

Op 15 april 2009 waren er bovendien al veel verbeteringen doorgevoerd. Na de controles op 6, 7 en 8 april 2009 heeft appellant mest uitgereden om de stallen schoon te maken. Bij de controle op 15 april 2009 was in een aantal verblijven (met de nummers 9 en 11) alles in orde. 95 van de op dat moment aanwezige runderen verbleven daar.

De verklaringen van Lindenboom en D. Soede, de dierenarts die de runderen op 17 april 2009 heeft gezien, dienen niet te worden gevolgd. Op 15 april 2009 waren er nog slechts 14 dieren die behandeld moesten worden aan de klauwen. De constatering van verweerder dat de dieren onvoldoende voer hebben gekregen en daardoor vermagerd en onderontwikkeld zijn, is niet onderbouwd met een meting van de borstomvang of een gewichtsmeting.

Los van het feit dat appellant op 8 april 2009 veertien dagen de tijd heeft gekregen om de problemen te verhelpen, was de situatie op 15 april 2009 niet zodanig dat spoedshalve toepassing van bestuursdwang was aangewezen. De dieren hadden ook in de wei gebracht kunnen worden, zo nodig bijgevoerd kunnen worden en medische behandeling op het bedrijf kunnen ondergaan. Verweerder had dan een normale last onder bestuursdwang kunnen en moeten opleggen, met een bijbehorende begunstigingstermijn, te meer nu verweerder daarvoor na de controles van 6, 7 en 8 april 2009 alle gelegenheid had. Verweerder heeft de belangen van appellant onvoldoende gewogen. Door de bestuursdwang is het bedrijf voor langere tijd volledig stilgelegd. Ook is de last na de toepassing van de bestuursdwang niet zo spoedig mogelijk op schrift gesteld.

In geschil is of het besluit van verweerder tot toepassing van bestuursdwang op grond van artikel 106 Gwd in samenhang met artikel 5:24, vijfde lid, Awb in rechte stand kan houden.

Allereerst dient te worden onderzocht of verweerder op goede gronden heeft geoordeeld dat appellant heeft gehandeld in strijd met de artikelen 36 en 37 Gwd en de artikelen 2, 4 van 5 Besluit welzijn productiedieren.

Het College beantwoordt die vraag, gelet op de hiervoor aangehaalde constateringen in het toezichtrapport, de gemaakte video-opname en foto’s en de verklaringen van de dierenartsen Lindenboom en Soede, bevestigend. Appellant heeft een en ander onvoldoende gemotiveerd betwist. Hij heeft weliswaar betoogd dat sprake is van een onzorgvuldige vergaring van feiten en dat de verklaringen van de dierenartsen Lindenboom en Soede niet gevolgd moeten worden, maar dit betoog biedt onvoldoende aanknopingspunten om de constateringen in het rapport over de feitelijke situatie – die daarin gedetailleerd is beschreven en wordt ondersteund door de foto’s en videobeelden – en de bevindingen van beide dierenartsen voor onjuist te houden.

Hieruit blijkt dat op 15 april 2009 op het bedrijf, in wisselende mate en variërend per verblijf, sprake was van tekortkomingen ten aanzien van de huisvesting, voeding, gezondheid en medische verzorging van de dieren. Deze tekortkomingen zijn zodanig dat verweerder op grond hiervan terecht heeft geconcludeerd dat appellant heeft gehandeld in strijd met de artikelen 36 en 37 Gwd en de artikelen 2, 4 en 5 Besluit welzijn productiedieren.

Appellant heeft aangevoerd dat geen aanleiding bestond terstond bestuursdwang toe te passen. De hem, tijdens het controlebezoek op 8 april 2009, gegeven termijn van twee weken was immers nog niet verstreken op 15 april 2009. Bovendien was de situatie op 15 april 2009 niet zodanig dat spoedshalve toepassing van bestuursdwang was aangewezen.

Het College overweegt dienaangaande het volgende.

Blijkens het verhandelde ter zitting was de aangetroffen mestsituatie op het bedrijf op 15 april 2009 de belangrijkste reden om terstond alle aanwezige runderen op het bedrijf in beslag te nemen. Blijkens de verklaringen van De Boer ter zitting was de mestsituatie op 15 april 2009 slechter dan de situatie op 8 april 2009. Er waren namelijk opnieuw plaatsen waar de mest boven de roosters uitkwam, zodat de runderen geen droge ligplaats hadden. Volgens dierenarts Lindeboom schoot daarnaast de algehele verzorging van het rundvee ernstig tekort en was ingrijpen acuut noodzakelijk. Verweerder deelt deze opvatting van de dierenarts.

Vorenstaande conclusie van verweerder laat echter onverlet dat uit het toezichtrapport niet meer blijkt dan dat op 15 april 2009 van de ongeveer 144 runderen die aanwezig waren op het bedrijf van appellant, 38 runderen, te weten de runderen die waren gehuisvest in verblijf 5 en verblijf 10, niet beschikten over een droge en schone ligplaats. In verblijf 5 stond geen laag drijfmest, maar waren de ligboxen smerig als gevolg van besmeuring met mest. In verblijf 10 kwam de mest op veel plaatsen boven de roosters uit en waren de ligboxen niet schoongemaakt. In de verblijven 1, 9, 11 en 17 beschikten de daar aanwezige dieren - in totaal 107 stuks - volgens het rapport over een droge ligplaats. Gelet hierop heeft de toestand van de ligplaatsen van deze runderen geen aanleiding kunnen geven deze runderen in beslag te nemen. Bovendien heeft appellant ter zitting gesteld, en De Boer heeft dit erkend, dat hij bezig was met instrooien van de ligboxen, teneinde de dieren te voorzien van een droge en schone ligplaats. Verweerder heeft ter zitting aangevoerd dat de mestsituatie op 15 april 2009 slechter was dan op 8 april 2009, maar een verslechtering van de mestsituatie tussen 8 en 15 april 2009 blijkt niet uit het toezichtrapport en de verklaring van Lindeboom van 15 april 2009. Appellant had voorts reeds een aanzienlijke hoeveelheid mest verwijderd en was daar nog mee bezig, ten gevolge waarvan de situatie op 15 april 2009 ten opzichte van de situatie van het eerste controlebezoek op 6 april 2009 beduidend minder ernstig was.

Gelet op het vorenstaande vormde de toestand van de ligplaatsen op 15 april 2009 onvoldoende grondslag voor het terstond toepassen van bestuursdwang. Het was mogelijk om de runderen in verblijf 5 en 10 van een schone en droge ligplaats te voorzien. De op 15 april 2009 geconstateerde tekortkomingen ten aanzien van het voedsel, de gezondheid en de medische verzorging van de runderen, in het bijzonder de benodigde klauwbekapping, waren weliswaar blijkens de beschrijving in het toezichtrapport en de verklaringen van Lindenboom en Soede niet onaanzienlijk, maar naar het oordeel van het College niet zodanig ernstig dat deze een directe verwijdering van alle runderen van het bedrijf noodzakelijk maakten. Weliswaar was de toestand van twee runderen in de verblijven 17 en 19 zo slecht dat deze ter plaatse geëuthanaseerd zijn, maar de toepassing van bestuursdwang had geen betrekking op deze runderen. Ten aanzien van de overige runderen is niet aannemelijk geworden dat noodzakelijke maatregelen, met name (bij)voeren en klauwbekapping, niet op het bedrijf konden plaatsvinden.

Het vorenstaande leidt het College tot de conclusie dat verweerder, door zonder enige - mogelijk korte - begunstigingstermijn over te gaan tot het toepassen van een bestuursdwang de belangen van appellant onvoldoende heeft gewogen, waarbij mede in aanmerking wordt genomen dat dit een maatregel betreft met het voor appellant zeer ingrijpende gevolg dat zijn bedrijf voor langere tijd volledig werd stilgelegd. Hetgeen door verweerder is aangevoerd vormt onvoldoende grondslag voor het toepassen van spoedbestuursdwang, waarbij appellant de mogelijkheid is onthouden zelf herstelmaatregelen te treffen.

Het College voegt hieraan, strikt genomen ten overvloede, het volgende toe. Partijen zijn verdeeld over de vraag of de controleurs van de AID op 8 april 2009 aan appellant een termijn van twee weken hebben toegezegd om zijn bedrijf op orde te krijgen, inclusief het verwijderen van de mest uit de stallen. Het antwoord op deze vraag kan, gelet op vorenstaand oordeel dat verweerder op 15 april 2009 ten onrechte spoedbestuursdwang heeft toegepast, in het midden blijven. Het College stelt wel vast dat onduidelijkheid hierover had kunnen worden vermeden indien verweerder direct na de controlebezoeken op 6, 7 en 8 april schriftelijk, zo nodig per email, aan appellant had medegedeeld welke maatregelen en op welke termijn van hem werden verwacht. Namens verweerder is ter zitting verklaard dat een dergelijke werkwijze inmiddels vaste praktijk is.

Uit het vorenstaande volgt dat het bestreden besluit moet worden vernietigd wegens strijd met artikel 5:24, vijfde lid (oud), Awb en het besluit van 20 mei 2009 dient te worden herroepen. Het beroep is gegrond. De overige gronden van beroep behoeven daarom geen bespreking meer. Het College zal bepalen dat deze uitspraak in plaats treedt van het vernietigde besluit.

Het College ziet aanleiding verweerder met toepassing van artikel 8:75 Awb te veroordelen in de door appellant in verband met de behandeling van het beroep gemaakte proceskosten. Deze kosten worden op voet van het bepaalde in het Besluit proceskosten bestuursrecht vastgesteld op € 1.518,- voor de kosten van door een derde beroepsmatig verleende bijstand (1 punt voor het indienen van het bezwaarschrift en 1 punt voor het verschijnen op de hoorzitting, ad € 322,- per punt en wegingsfactor 1 en 1 punt voor het indienen van het beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting bij het College, ad € 437,- per punt en wegingsfactor 1).

Het College bepaalt voorts dat verweerder op grond van artikel 8:74 Awb het door appellant betaalde griffierecht dient te vergoeden.

Het College